Αναστοχαζόμενοι τους προβληματισμούς του Παναγιώτη Μπούρδαλα

«ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ»

Της Γιούλας Κωνσταντοπούλου*

Με ιδιαίτερη χαρά έλαβα στα μέσα του περασμένου Αυγούστου το τελευταίο πόνημα του Παναγιώτη Μπούρδαλα: Από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου. Για μια  απελευθερωτική θε-ανθρωπολογία: υποδείγματα, θραύσματα, Μεγάλη Σύνοδος 2016, «3^η Ρώμη». Πρόκειται για το πέμπτο κατά σειρά βιβλίο του συγγραφέα που κυκλοφορήθηκε από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ το καλοκαίρι του 2022, και αφιερώνεται στους «δυνάμει και ενεργεία χριστιανούς, που κατανοούν τον σύγχρονο κόσμο και παλεύουν θε-ανθρωπολογικά, σπάζοντας τα τεχνητά εμπόδια της ιστορίας».

Ο Συγγραφέας ως οραματιστής με  πολιτικό αισθητήριο επέλεξε την ιδεολογική σύνθεση,  όχι την ιδεολογική σύγχυση, κρίνοντας και συγκρίνοντας απόψεις και θέσεις από όλο το εύρος του κοινωνικού  φάσματος. Οι θέσεις και οι απόψεις που προβάλλονται μέσα από τα κείμενά του συνιστούν γόνιμο έδαφος για προβληματισμό και περαιτέρω συζητήσεις και αναζητήσεις, είτε συμφωνεί κάποιος  μαζί του, είτε διαφωνεί. Αναμφισβήτητα, ο λόγος του έχει ένα ειδικό βάρος, μια ικανότητα. Η ικανότητά του αυτή δεν είναι μόνο αποτέλεσμα των σπουδών του (ο Παναγιώτης Μπούρδαλας είναι Πτυχιούχος της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών και του Θεολογικού Τμήματος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), αλλά και των εμπειριών που απέκτησε κατά την διάρκεια της θητείας του στην Μέση Εκπαίδευση καθώς και την πολυετή συμμετοχή του σε κοινωνικούς αγώνες για τη δημοκρατία.

Ο συγγραφέας Π. Μπούρδαλας, πάντοτε επίκαιρος, με σαφή κατανόηση της ιστορικής συγκυρίας, αφουγκράζεται και αντιλαμβάνεται τα μηνύματα των καιρών και  με την γραφίδα του  προβάλλει, την ανάγκη απαλλαγής από το δογματισμό και τις αγκυλώσεις στους κόλπους της εκκλησίας,  αγκυλώσεις που χρήζουν αναίρεσης υπό την προϋπόθεση ότι ο άνθρωπος θα σκέπτεται, θα δρα λειτουργώντας  συλλογικά.

Ο Παναγιώτης Μπούρδαλας, μέσα από τα κείμενά του προβάλλει θέσεις, προτάσεις και ιδέες επιδιώκοντας  πάντοτε τον διάλογο και τη συνεννόηση με τον αναγνώστη.  Έχοντας ως φάρο την ορθόδοξη θεολογική σκέψη, προσεγγίζει σημαντικά θέματα που αφορούν γενικότερα την Ορθοδοξία και την παιδεία (κεφάλαιο Β΄), την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα ‘’Θεολογική και πρακτική διαχείριση της Covid-19’’ (κεφάλαιο Δ΄), την σύγκληση και τις αποφάσεις και της Μεγάλης Συνόδου των Ορθόδοξων Εκκλησιών στο Κολυμπάρι της Κρήτης το 2016, ‘’Η Μεγάλη Σύνοδος 2016 και τ΄ απόνερα’’ (κεφάλαιο Ε΄), ‘’Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η «3^η Ρώμη»’’ (κεφάλαιο ΣΤ΄), όπου με διάθεση «κριτικά υποστηρικτική», όπως τονίζεται από τον συγγραφέα, «χρειάζεται μία σοφή, συνετή, αλλά ταυτόχρονα ουσιαστική πολιτική από την Μητέρα Εκκλησία, που να βρίσκει την ‘’χρυσή τομή’’ ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές πολιτικο-εκκλησιαστικές πολιτικές ή μιας εθνοφυλετικής διάστασης εκκλησιαστικών πρακτικών στρατηγικής εμβέλειας τακτικής». Το βιβλίο  του ολοκληρώνεται με δύο παραρτήματα, πλούσιες βιβλιογραφικές αναφορές, πηγές και βοηθήματα σύγχρονων μέσων επικοινωνίας και πληροφόρησης.

Ξεχωριστή θέση, αλλά και έμφαση δίνει ο συγγραφέας-διανοητής στον Άνθρωπο, τον απλό λαϊκό ή κληρικό, στον αγώνα του για την επιβίωση, στις δυσκολίες, τις ελπίδες ή τις διαψεύσεις του. Με συγκεκριμένες αναφορές «δίνει ζωή» σε ανθρώπους που γνώρισε, που μαθήτευσε πλάι τους, που η γνωριμία μαζί τους άφησε ανεξίτηλα ‘’σημάδια’’ στην ψυχή του: Η εκπαιδευτικός Μαρία Παπαγιάννη, η καθηγήτρια της αγάπης, ο παπα-Ανδρέας Νικολάου,  ο «βαθιά δημοκρατικός πολίτης, πέραν από ανοιχτόμυαλος ορθόδοξος ιερέας» ο οποίος «ακολούθησε τις γενικές συνελεύσεις που ήταν παράδοση στην Κέρτεζη, όχι μόνο για εκκλησιαστικά ζητήματα, αλλά και για τα κοινοτικά της κωμόπολης», ο παπα-Γιάννης Κατωπόδης με την «συνδικαλιστική» συμμετοχή και δράση στο χώρο των εφημερίων, διακόνων και εκπαιδευτικών, ο Θεολόγος, συγγραφέας, συνδικαλιστής και ρήτορας Σωκράτης Νίκας, ο  παπα-Νίκος Φαναριώτης, που ως το τέλος της ζωής του «παρέμεινε όρθιος, δυναμικός και βαθύς στο έργο του» εμπνέοντας πίστη, δύναμη και δυναμισμό στην ‘’νεανική ομάδα του Οσίου Λουκά’’. [Μέρος Α΄ Υποδείγματα και θραύσματα. Υποδείγματα της Πίστης στην Αχαΐα (κεφάλαιο Α΄)].

Οι αναφορές αυτές, αν και αποτελούν απότοκο προσωπικών εμπειριών του συγγραφέα έγιναν, όπως σημειώνει εμφατικά ο ίδιος, για να δείξει «πως αυτά μαρτυρεί ένας άνθρωπος μέσα από την προσωπική και συλλογική του ζωή… συγκεκριμένα πράγματα, σε συγκεκριμένους χρόνους, αυτούς της βιωτής και πολιτείας μου». Στην εξιστόρηση της  βιοτής του λοιπόν ο συγγραφέας αποκαλύπτει πως το πρόσωπο που κατ’ εξοχήν σημάδεψε την προσωπικότητά του, τον ψυχισμό του, την ζωή του ολόκληρη ήταν η μητέρα του. Ο Παναγιώτης μιλάει με τρυφερότητα για τον δυνατό συναισθηματικό δεσμό με την μητέρα του, την σχέση πρότυπο, που δεν έπαυσε να αναζητάει στο πέρασμα του χρόνου, στην μετάβαση από την παιδικότητα στην ωρίμανση και την ενηλικίωση.

Η αγνότητα και η σεμνότητα του χαρακτήρα της, η αφειδώλευτη αγάπη, του παρείχαν πάντοτε το αίσθημα της ασφάλειας και της σταθερότητας που τόση ανάγκη έχει ένα παιδί, ένας έφηβος, ένας νεαρός άνδρας στην ζωή του. Τις νουθεσίες της, τις  συζητήσεις που έκανε μαζί της, τις ‘’εκμυστηρεύσεις’’ τους στις ώρες ανάπαυλας ή γεωργικών εργασιών κράτησε αναλλοίωτες στην μνήμη του, ως ιερή παρακαταθήκη, αφού η μητέρα του Γαρούφω άφησε νωρίς τον κόσμο της φθοράς και του θανάτου και όδευσε «ένθα ουκ έστιν λύπη ή στεναγμός».

Ολοκληρώνοντας τη σύντομη βιβλιοπαρουσίαση-βιβλιοκριτική μου θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου γιατί ο Π. Μπούρδαλας αφιέρωσε αρκετές σελίδες στο πόνημά του μιλώντας για την «περιπέτεια» που βίωσε ο αείμνηστος πατέρας μου Γιώργος Κωνσταντόπουλος στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής, καθώς και για την υπέρβαση της δικής του μητέρας και γιαγιάς μου, της κυρά Παναγιώτας Κωνσταντοπούλου απέναντι στα συμβάντα της ζωής (χηρεία, φτώχια, αδιέξοδα, πόλεμο, Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα), έτσι όπως εξιστορήθηκαν στο ιστορικό μυθιστόρημά μου «Οδός Μέρλιν 6».

Η αγνότητα των προθέσεων, η αγάπη προς τον συνάνθρωπο, η πίστη σε ιδεώδη είναι εκείνα τα στοιχεία που καταξιώνουν τον Άνθρωπο και αναδεικνύουν πρότυπα ζωής πέρα από σύνορα, στα πέρατα της οικουμένης!

Πρότυπα ζωής από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου!

Καλοτάξιδο! 

* Η Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου είναι Δρ Ιστορίας Πανεπιστημίου Πατρών και συγγραφέας.

Γυναίκες στην Εκκλησία: Με την συνήθεια ή τη θεολογία;

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ

Τον τελευταίο καιρό, ειδικά μετά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο των δέκα (εκ των 14 τότε) τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών στο Κολυμπάρι της Κρήτης (Εβδομάδα Πεντηκοστής του 2016), αυξήθηκε η κινητικότητα σε θεολογικούς και συγγραφικούς κύκλους για την πληρότητα της θέσης των γυναικών στο θεσμικό χώρο των ορθοδόξων εκκλησιών.

Βεβαίως πολλά χρόνια πριν έχει τεθεί ανοικτά στις θεολογικές σχολές, αλλά και σε εφημερίδες και περιοδικά το ζήτημα αυτό. Όμως στην «Εκκλησία της Ελλάδας» και το ζήτημα αυτό αντιμετωπίζεται, υπόκωφα, κατά περίπτωση, περιστασιακά και ανάλογα με τις προσωπικές οπτικές του οικείου Μητροπολίτη. Θεσμικά όμως ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε στα ίσια, με θεανθρωπολογικά κριτήρια και όχι με τη λογική της μακρόχρονης συνήθειας.

Δεν είναι τυχαίο ότι η συντηρητική πλειοψηφικά Εκκλησία της Ελλάδος, με δύο θεολογικές σχολές και τρεις εκκλησιαστικές ακαδημίες, δεν είχε καμία γυναικεία συμμετοχή!

Όντως «…το ζήτημα αυτό είναι στην εποχή μας και πολύπλοκο και ακανθώδες. Το ακανθώδες οφείλεται στη σχέση του με δύο σοβαρά ζητήματα. Το ένα είναι ότι η σύγχρονη εποχή είναι εικονοκλαστική. Το δεύτερο ότι συνυπάρχει το δίπολο πατριαρχίας και φεμινισμού.

Συνέχεια →

Σπάζοντας τα τεχνητά εμπόδια της ιστορίας:

από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου του Παναγιώτη Μπούρδαλα

Παρουσίαση: Αγγελική Μαύρου[1]

   Με τιμή δέχθηκα την πρόσκληση να προλογίσω και εγώ το βιβλίο του κου Μπούρδαλα Παναγιώτη μιλώντας ως γυναίκα σύγχρονη, εργαζόμενη ιδιωτικά ως επιστήμων υγείας, μητέρα μικρών παλιά και μεγάλων «παιδιών» τώρα.  

   Διαβάζοντας τα περιεχόμενα είδα τα τόσα κεφάλαια –κάποια έμοιαζαν μακρινά από τα δικά μου γνωστικά αντικείμενα και ενδιαφέροντα! Σίγουρα έδειχνε ένα βιβλίο ΔΥΣΚΟΛΟ και ΟΓΚΩΔΕΣ σε νοήματα και αντικείμενα για το δικό μου νου….

   Όμως διαψεύστηκα και για άλλη μια φορά απόλαυσα και χάρηκα την ανάγνωση –μελέτη  χάρη στην ροή του λόγου, τον απλό τρόπο γραφής, την καλλιτεχνική πένα, την ακρίβεια  Φυσικού και τις γνώσεις Θεολόγου του συγγραφέα.

   Ο ίδιος ο συγγραφέας γράφει:

   «Αφιερώνεται

στους «δυνάμει και ενεργεία» χριστιανούς,

που κατανοούν τον σύγχρονο κόσμο

και παλεύουν θε-ανθρωπολογικά,

σπάζοντας τα τεχνητά εμπόδια της ιστορίας…»

Συνέχεια →

Περί διανοητικής και βιωματικής περιπατητικής:

από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου του Παναγιώτη Μπούρδαλα

Παρουσίαση: Γιώργος Κόνδης[1]

     Η προσπάθεια του Παναγιώτη Μπούρδαλα να προσδώσει μια θετική προοπτική στο διάλογο ανάμεσα στα κοινωνικο-πολιτικά ρεύματα και τα θεολογικά, ιδιαίτερα εκείνα του χριστιανικού κόσμου, είναι σημαντική, ωφέλιμη αλλά και δύσκολα κατανοητή κάτω από το βάρος των στερεοτύπων που παράγονται από μονοκαλλιέργειες σκέψης και δράσης. Ο ίδιος ο συγγραφέας ήταν για χρόνια συνδικαλιστής της ΟΛΜΕ, είχε άμεση επαφή και συνεργασία με πολιτικές παρατάξεις και ήταν ενεργό μέλος χριστιανικών κοινοτήτων νέων με αξιόλογη δράση σε πολλά επίπεδα. Θα έλεγα μάλιστα πως ο Παναγιώτης, με το προκαταρκτικό θεωρητικό του μοντέλο για τους μαύρους και λευκούς κύκνους, όπου οι μαύροι αποτελούν τη μεγάλη μάζα των ανθρώπων υποκείμενη στις κυρίαρχες προσταγές και υποδείξεις, ενώ οι λευκοί αποτελούνται από τους λίγους εκλεκτούς και τολμηρούς που μεταφέρουν νέες απελευθερωτικές ιδέες και καταφέρνουν να σπρώξουν τις μάζες (τους μαύρους κύκνους) σε δρόμους κοινωνικής μεταβολής και πολιτικής αλλαγής, αγγίζει εκείνη την ιδέα της λενινιστικής θεωρίας και πράξης για τις φωτισμένες μειοψηφίες που έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τη ροή της ιστορίας.

     Δεν το σημειώνω επικριτικά. Αντίθετα! Ο ρόλος των προσωπικοτήτων και των οργανωμένων ομάδων είναι σημαντικός, αν όχι καθοριστικός, σχετικά με τους προσανατολισμούς των κοινωνιών. Το σημειώνω επίσης για να δώσω μεγαλύτερη έμφαση στις ιδέες του Παναγιώτη που εκφράζονται, όλα αυτά τα χρόνια, μέσα σε πλαίσια που δεν ευνοούν καθόλου την κατανόηση ιδεών και την αναζήτηση νοήματος σκέψεων και πράξεων. Διαβάζοντας λοιπόν τις σελίδες του πονήματος, θυμήθηκα πολλά, έμαθα αρκετά και προσπάθησα να καταλάβω περισσότερα.

Συνέχεια →

Για το θεανθρωπολογικό δοκίμι του Παναγιώτη Μπούρδαλα

Του Νεκτάριου Στελλάκη*

Διάβασα πρόσφατα: «Διαβάζοντας ένα βιβλίο δεν μπορείς να κλείσεις τα μάτια, ούτε να κρυφτείς.»

Νομίζω πως αυτό δεν ισχύει για όλα τα βιβλία. Ισχύει, ωστόσο, για το βιβλίο που μας «κερνά» ο αγαπητός Παναγιώτης και οι εκδόσεις ΑΡΜΟΣ.

Εξηγούμαι: Το βιβλίο αυτό δεν μας αφήνει να «κλείσουμε τα μάτια» και με τις δύο έννοιες της φράσης: μας κρατά αφενός «ξύπνιους», δηλαδή σε εγρήγορση, αλλά και μας αποκαλύπτει αλήθειες από τον εκκλησιαστικό χώρο που πολλές φορές δεν θέλουμε να δούμε ή κάποιες άλλες φορές αισθανόμαστε ότι δεν έχουμε λόγο να δούμε – κυρίως εμείς οι λαϊκοί -, κι αυτό μάλλον είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε όσους από εμάς έχουμε αποδεχτεί την κλήση και θέλουμε να γίνουμε Σώμα Χριστού, δηλαδή Εκκλησία, αφού «διότι το όλο νόημα της Εκκλησίας είναι η κοινωνία των προσώπων μεταξύ τους» (π. Βασίλειος Θερμός).

Ο συγγραφέας χαρακτηρίζει το βιβλίο ως «θεανθρωπολογικό δοκίμιο».

Συνέχεια →

Πρόλογος για: «Από την Αχαϊκή γη έως του κόσμου τα πέρατα»

[Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα, εκδόσεις Αρμός 2022]

Του Θανάσης Ν. Παπαθανασίου*

   Διαβάζουμε μερικές φορές σε βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκρισίες, ότι κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο συντίθεται από κείμενα «άνισα». «Άνισα», υπό την έννοια ότι έχουν ποικιλία θεμάτων και ποικιλία χαρακτήρα, όπως π.χ. αφηγήσεις μαζί με μελετήματα. Το βιβλίο αυτό του Παναγιώτη Μπούρδαλα σίγουρα αξίζει στο έπακρο αυτόν τον χαρακτηρισμό. Είναι κυριολεκτικά πολυαξονικό.

   Μα τότε, υπάρχει άραγε κάτι που δένει αυτά τα κείμενα;

   Η απάντησή μου είναι πως ναι. Τα κείμενα τα τόσο ποικίλα τα δένει μια πολύτιμη οπτική: Η κατανόηση του τοπικού ως υποστασιοποίησης του οικουμενικού. Δίχως την τοπική, ενσώματη, ιδιαίτερη πραγμάτωση, το οικουμενικό γίνεται φάντασμα. Χωρίς την ανοιχτωσιά στο οικουμενικό, το τοπικό γίνεται φυλακή. Ο τόπος σου λοιπόν και οι άνθρωποί σου αληθεύουν ως ο τρόπος δεξίωσης του πανανθρώπινου. Σπουδαίοι τόποι και σπουδαίοι άνθρωποι είναι εκείνοι, στων οποίων την ταυτότητα οι αεραγωγοί για το πανανθρώπινο είναι δομικά στοιχεία˙ όχι ενδεχόμενες, κατοπινές προσθήκες.

Συνέχεια →

Περί της στρατιωτικής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι Εκκλησίες

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

   Ως κεραυνός εν αιθρία έπεσε για τους πολλούς η σχεδιασμένη στρατιωτική επίθεση της σύγχρονης Ρωσίας του 21^ου αι., επί του «τσάρου» Βλαντίμιρ Πούτιν, στην σύγχρονη Ουκρανία. Μια Ουκρανία που βολοδέρνει πολιτικά και σε περίεργα λημέρια. Αφορμές για την επίθεση υπάρχουν πολλές. Όμως, όπως γνωρίζουμε από την ιστορία, αυτές δεν ταυτίζονται με τις αιτίες.

   Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και του «Συμφώνου της Βαρσοβίας», η στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ, όχι μόνο δεν αυτοδιαλύθηκε, αλλά επεκτείνεται ανατολικά της Ευρώπης, σε χώρες που το ζήτησαν στην μετασοβιετική εποχή. Αυτό βεβαίως δεν ήταν μόνο θέμα δυτικής προπαγάνδας, ούτε καν η κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Η Ουκρανία είχε μείνει έξω απ’ αυτή την επέκταση του ΝΑΤΟ, μετά την «Συμφωνία του Μίνσκ».

   Όμως: «…ωστόσο, το Κίεβο και όχι η Μόσχα ευθύνεται για τη συστηματική ναρκοθέτηση των συμφωνιών. Σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι κενό γράμμα. Είναι ενδεικτικό πώς από τους 14.000 περίπου νεκρούς αυτά τα οκτώ χρόνια, οι περισσότεροι πέθαναν μετά την υπογραφή των συμφωνιών…».[1] Στην αρχή του άρθρου του σημειώνει ο ίδιος αρθρογράφος:

   «…Υπογράφτηκαν το 2014 και 2015 στην πρωτεύουσα της Λευκορωσίας. Η αναγνώριση από την Ρωσία την Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου της ανεξαρτησίας των δημοκρατιών του Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ σίγουρα έβαλε το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των συμφωνιών….».

   Αυτή η ακύρωση στην πράξη είχε ως βάση την υπερβολική μέχρι φασιστική πίεση και «πνίξιμο» σε πολλούς ρωσόφωνους της Ουκρανίας που είναι και ρωσόφιλοι. Το αντάρτικο κίνημα από τότε είναι σε εξέλιξη σε δύο απ’ αυτές τις νοτιοανατολικές περιοχές της Ουκρανίας (Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ). Την αυτονομία-ανεξαρτησία τους, σχεδόν χωρίς να χυθεί αίμα, αποδέχτηκε το Κρεμλίνο ως ανεξάρτητες περιοχές και τις ενέταξε στη ρωσική ομοσπονδία με την εισβολή! 

Συνέχεια →

Οικογένεια: Με ανοικτό νου και ανοικτή καρδιά

Από την «ενορία εν δράσει»

Μιά πολύ καλή συζήτηση, που παρά κάποιες ατέλειες, προσέγγισε το θέμα του γάμου, της οικογένειας και του παιδιού στις σύγχρονες συνθήκες συνδυάζοντας τα σύγχρονα δεδομένα με το δίκαιο και το θεολογικό υπόβαθρο.

******

«Ελεύθεροι διάλογοι» Μία συνάντηση ευθύνης με λόγο και ανταλλαγή ιδεών. «Οικογένεια: Με ανοικτό νου και ανοικτή καρδιά».

Συμμετέχουν:

Ερανίσματα λόγων από τους Τρεις Ιεράρχες και άξονες της σύγχρονης εκπαίδευσης

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Πρωτολογία

Καλησπέρα. Χρόνια πολλά σε όλους και όλες, από όποιον τρόπο κι αν συμμετέχουν σ’ αυτή την τηλε-συζήτηση. Θα ήθελα να ξεκινήσω από δύο εκφράσεις της Μεγάλης Συνόδου της Κρήτης (Κολυμπάρι 2016), πριν από πέντε περίπου χρόνια, που αφορούν το θέμα μας.

Η μία έκφραση βρίσκεται στην εγκύκλιο της Συνόδου, που αναφέρεται στο κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστημα και όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο το δυτικό κόσμο κυρίως. Αυτό, λοιπόν, είναι «εκκοσμικευμένο» και «ατομοκεντρικό», με ό,τι μπορεί να σημαίνουν και οι δύο αυτοί επιθετικοί προσδιορισμοί. Το σύστημα αυτό ταλανίζει τις νέες γενιές και προβληματίζει βέβαια και την Μεγάλη Σύνοδο[1].

Το δεύτερο σημείο, το οποίο θέλω να σημειώσω, είναι το γεγονός ότι η Μεγάλη Σύνοδος θεωρεί ότι τα μεγάλα ζητήματα: τα εκκλησιαστικά, τα θεολογικά, οι επιπτώσεις τους σε διάφορες όψεις της κοινωνίας και της ζωής, στο βίο και στην πολιτεία των ανθρώπων χρειάζονται, για να είναι προφητική η μαρτυρία της Εκκλησίας, επαναδιατύπωση[2].

Ας πάμε να επαναδιατυπώσουμε στη σημερινή εποχή ζητήματα, που έθεσαν πριν από 1600 χρόνια, από την ώριμη ηλικία των Τριών Ιεραρχών μέχρι σήμερα[3]. Για να δούμε δυο -τρία σημεία σε αυτά τα 1600 χρόνια.

Ας μη φοβόμαστε τόσο το σχίσμα…

[Συνοπτική επισκόπηση του Ουκρανικού εκκλησιαστικού προβλήματος και η πρόταξη της ζωής και του Σώματος έναντι των γραπτών νόμων και των επισήμων διοικητικών πράξεων]

Tου Κώστα Νούση*

Είναι γεγονός ότι έχει αρχίσει η Ορθοδοξία να βιώνει ένα ακόμη σχίσμα μέσα στη μακραίωνη ιστορία της. Βρίθει, βέβαια, σχισμάτων, για του λόγου το ακριβές και αληθές. Οι Πατέρες λένε πως ούτε αίμα μαρτυρίου δεν ξεπλένει αυτόν που σχίζει την Εκκλησία. Τόσο σοβαρό αμάρτημα λοιπόν. Το θέμα είναι ποιος σχίζει εν προκειμένω, οι Ρώσοι ή το Οικουμενικό Πατριαρχείο; Και πριν συνεχίσουμε μια ερώτηση που θα βοηθήσει πολύ: οι Κανόνες έγιναν για την Εκκλησία ή η Εκκλησία για τους Κανόνες; Το ζων Σώμα προηγείται ή να γυρίσουμε στον νομικισμό των Ιουδαίων; Χάρις, λοιπόν, και ελευθερία ή νόμος και τυπολατρία; Ο άνθρωπος για το Σάββατο ή το Σάββατο για τον άνθρωπο;