Συνέντευξη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Μια συνέντευξη που δόθηκε στις 11. 02.2025 στον αγαπητό Θοδωρή Χαμάκο, ειδικό ερευνητή και καταγραφέα, των πέτρινων γεφυριών, ειδικά της Πελοποννήσου και της επαρχίας Καλαβρύτων.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Βλέποντας πάλι τις σημειώσεις μου, πληροφορίες λένε ότι τα τέσσερα αυτά γεφύρια κτίστηκαν μεταξύ 1933-1936.

Στη συνέχεια δόθηκαν άλλες τρείς συνεντεύξεις για τα άλλα τρία αδελφά πέτρινα γεφύρια της Κέρτεζης. Θα αναρτηθούν κατά σειρά.

ΠΗΓΗ΅: «Tα πέτρινα γεφύρια της Πελοποννήσου» ( Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου), που δημιούργησε και διατηρεί ο Θοδωρής Χαμάκος. Σε λίγο το ακριβές λινκ.

Στη σελίδα δε του Yu tube καταγράφει ο Θοδωρής Χαμάκος: » Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, επί του ποταμού Λίθου ή Μοναστηριά στην περιοχή «Τσιρικέϊκα», από το προεπαναστατικό σόϊ Τσιρίκος της Κέρτεζης. Ο ποταμός Λίθος έχει τις πηγές του στη νερομάνα και την θέση Κυρά-Μαριώ και πιο κάτω ενώνεται με τον Κερτεζίτικο Βουραϊκό.

Το γεφύρι ένωνε και ενώνει την νοτιοδυτική με την κεντρική Κέρτεζη και κατά μαρτυρίες των ντόπιων χτίστηκε τα χρόνια 1933-36 από άγνωστο πρωτομάστορα, αν και κάποιες μαρτυρίες λένε ότι κατασκευαστές του είναι οι φημισμένοι Λαγκαδινοί μαστόροι της πέτρας».

Τα σχολεία της Κέρτεζης

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

ΜΕΡΟΣ Δ΄ (ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ)

ΧΙV. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΤΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕΡΤΕΖΗΣ

   α) Το 1906 ο Καλαβρυτινός την καταγωγή Γεώργιος Παπανδρέου ΔΦ αναφέρει ανάμεσα σε πολλά: «….Εκ των πρώην δημάρχων Καλλιφωνίας και Κερτεζιτών Χρ. Σκαμβούγερα, Γ. Στριφτόμπολα, Αθ. Τσιρίκου και Π. Σαρδούνη μνημονευτέοι, ιδία ο αποθανών Γεώργ. Στριφτόμπολας ταγματάρχης της φάλαγγος και υιός του πεσόντος κατά τον αγώνα εν Λεβιδίω, διότι ούτος εδωρήσατο την εν Κερτέζη οικίαν του δι’ ελληνικόν σχολείον και εξ ιδίων εμισθοδότει τον διδάσκαλον αυτού από του 1876 μέχρι του 1891, ότε πλέον ανέλαβε την δαπάνην το δημόσιον. Εκ Κερτέζης κατάγονται και οι εν Πάτραις Στριφτομπολαίοι».^[21]

   Παρατήρηση: Σημαντική είναι η πληροφορία για τη χρηματοδότηση του δασκάλου. Δεν την έχουμε βρει σε κανένα άλλο αρχείο μέχρι στιγμής!

Συνέχεια →

Τα σχολεία της Κέρτεζης – ΜΕΡΟΣ Β΄

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΡΟΣ Α΄

VΙ. ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

   Δεν είναι και τόσο απλό στην έρευνα για να ξεχωρίσουμε με πλήρη ακρίβεια τα είδη των σχολείων και τα κτήρια κατά την περίοδο της Νεο-Ελληνικής Πολιτείας, που λειτούργησαν στην Κωμόπολη της Κέρτεζης, πόλου της δυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού.

   Οι λόγοι γι’ αυτό είναι πολλοί. Πρώτον υπάρχουν αρκετές άμεσες προφορικές ακόμα μαρτυρίες, αλλά αφορούν περισσότερο τη δεκαετία του 1930 και κατόπιν. Για τις προηγούμενες δεκαετίες οι μαρτυρίες αποτελούν αναπαραγωγή από ακούσματα μεγαλύτερων, οπότε χρειάζονται διασταυρώσεις. Υπάρχουν κάποια επίσης γραπτά στοιχεία τα οποία χρησιμοποιούμε σε σύνθεση με τις προφορικές μαρτυρίες για να δούμε πιο καθαρά την εικόνα.

   Δεν είχαμε, επίσης, στην Κέρτεζη μέχρι το 1876 σταθερά σχολικά κτήρια, πλην ίσως ενός ακόμα. Κάποια είχαν την μορφή ενοικίασης, κάποια τη μορφή προσωρινότητας, ενώ για μια αγορά σχολικού κτηρίου διαθέτουμε ως ντοκουμέντο τη συμβολαιογραφική πράξη πώλησής του σε ιδιώτη, τέλη της δεκαετίας του 1950, αλλά και έκθεση του 1955 από τον τότε διευθυντή του τελευταίου Δημ. Σχολείου.

   Τέλος, υπάρχει ακόμα άλλη μία σημαντική πλευρά. Αφορά το πλήθος των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Αυτό το πλήθος σε άλλα ζητήματα μας βοηθά και μας ξεκαθαρίζει το είδος των σχολείων που λειτούργησαν στην Κέρτεζη, ενώ σε άλλα μας αφήνει μια θαμπάδα.

   Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της μετεξέλιξης της Ελληνικού Σχολείου, που ήταν μια ανώτερη βαθμίδα από το πρωτοβάθμιο σχολείο. Η Δρ Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου μου τόνισε σε πρόσφατη γραπτή συνομιλία μας:

   «…Τα ημιγυμνάσια λειτούργησαν κατά κύριο λόγο σε κωμοπόλεις, ως  μορφή μετεξέλιξης του σχολαρχείου, το οποίο είχε τρεις τάξεις και παρείχε ανώτερες σπουδές από το Δημοτικό, δηλαδή, δύο τελευταίες τάξεις του Δημοτικού και μια του γυμνασίου. Στην συνείδηση πολλών αυτή η ενδιάμεση βαθμίδα ταυτίστηκε με το επίσης τριτάξιο Ελληνικό που θεσπίστηκε στην Οθωμανική περίοδο».[1]

   Επίσης δεν φθάσαμε στο Δημοτικό Σχολείο του 20^ου αι. από παρθενογένεση. Προεπαναστατικά υπήρχε το Κοινό Σχολείο, ενώ επί Ιωάννη Καποδίστρια εισάχθηκε το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο που εξελίχθηκε σε πλήρως Δημοτικό Σχολείο. Και τα δύο τα διέθετε η Κέρτεζη με βεβαιότητα.

   Η Κέρτεζη, λοιπόν, διέθετε Κοινό Σχολείο, αλλά και Αλληλοδιδακτικό. Κάποια στιγμή απέκτησε και Ελληνικό Σχολείο που εξελίχθηκε σε Σχολαρχείο. Για χάρη του δωρήθηκε το σπίτι του Στριφτόμπολα. Τα Σχολαρχεία καταργήθηκαν στην Ελλάδα το 1929. Όμως στοιχεία αναφέρουν ότι μέχρι και την Κατοχή υπήρξε Ημιγυμνάσιο στην Κέρτεζη, ως Παράρτημα του Γυμνασίου Καλαβρύτων, τουλάχιστον από τα μέσα ης δεκαετίας του 1930.

   Το πλήθος αυτών των στοιχείων θα προσπαθήσουμε να τα χωρέσουμε σε δύο ή τρία άρθρα. Επομένως θα έχουμε και συνέχεια στο επόμενο φύλλο της εφημερίδας. Για όποιες πλευρές δεν υπάρχουν διασταυρωμένες πληροφορίες, αφού χρειάζεται περαιτέρω έρευνα, θα τις προσφέρουμε με την μέθοδο της λεγόμενης σοβαρής υπόθεσης, δηλαδή ως ένα σοβαρό ενδεχόμενο.

VΙΙ. ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΟ ΚΤΗΡΙΟ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑ

   Το 1876, ο γιός του Αναγνώστη (Δημητρίου) Στριφτόμπολα Γεώργιος, επί δημαρχίας του επανασυσταθέντα το 1870 Δήμου Καλλιφωνίας (με έδρα την Κέρτεζη) Χρήστου Σκαμβούγερα, δωρίζει το τριώροφο κτήριο που αγόρασαν στις 22 Μαρτίου 1821.  Τότε, με 5 τάλιρα στη «Δίκη της άμμου», ο πατέρας του Αναγνώστης, ο απελευθερωτής των Καλαβρύτων (21 Μαρτίου) και στις 22 Μαρτίου της Κέρτεζης, εξανάγκασε τον φιλότουρκο Κερτεζίτη Τετρεμέλη να το πουλήσει. Η γειτονιά λεγόταν «Άμμος», διότι το έδαφος αποτελείται από καφετί στουρνάρι.

   Ο Γεώργιος ήδη εργαζόταν στην Φάλαγγα και έμενε στο Μιντιλόγλι Πατρών. Βλέποντας τις δυσκολίες για σταθερό και μεγάλο κτήριο για τη στέγαση και δημιουργία Ελληνικού σχολείου (Σχολαρχείου) και στην Κέρτεζη, αλλά και θέλοντας να τιμήσει τον ήρωα και οπλαρχηγό Αναγνώστη Στριφτόμπολα, πρωτίστως ως δάσκαλο, δωρίζει το κτήριο στο Δήμο (βλέπε επιγραφή). Στην επιγραφή τονίζεται ότι πρόκειται για «Ελληνικό σχολείο Ο ΣΤΡΕΙΦΤΟΜΠΟΛΑΣ».

   Στο κτήριο πρέπει να λειτούργησε το Σχολαρχείο (η εξέλιξη του Ελληνικού σχολείου) για πολλές δεκαετίες. Εκεί μετακόμισε  το Δημοτικό σχολείο μετά από περιπλάνηση 30 ετών το 1929 και λειτούργησε μέχρι το 1951. Μου επιβεβαιώνουν πολλοί γέροντες που ήταν εκεί μαθητές, αλλά και η έκθεση (1955) του Αντωνίου Χρ. Οικονόμου, Διευθυντή τότε του Δημοτικού σχολείου. Υπενθυμίζουμε ότι το 1929 καταργήθηκαν τα Σχολαρχεία.

   Το σχολικό κτήριο πέρασε στην ιδιοκτησία της Κοινότητας Κερτέζης με την κατάργηση των μικρών και εκτεταμένων δήμων και τη δημιουργία Κοινοτήτων από τον Ελευθέριο Βενιζέλο (1913). Το 1951 δημοτικό σχολείο μεταφέρθηκε στο τελευταίο μας δημοτικό σχολείο, στον Αη Θανάση.

   Το Δημοτικό σχολείο ήταν μικτό (αρρένων και θηλέων). Λειτουργούσαν τέσσερις αίθουσες στο κτίριο του Στριφτόμπολα. Δύο στο ισόγειο και δύο στον όροφο. Δεν γνωρίζουμε την χρήση του υπογείου.

   Οι μαθητές προαυλίζονταν κυρίως στα ΝΑ του κτηρίου που υπάρχει μέχρι τις ημέρες μας δρόμος με διχάλι και μεγάλο άνοιγμα. Ρόλο προαυλίου έπαιζε εν μέρει και ο κεντρικός δρόμος στα βόρεια, όπου είχε γίνει και η «δίκη της Άμμου».

VΙΙΙ. ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ

   «…Η δημογραφική αύξηση που σημειώνεται κατά τη δεκαετία του 1930 στην επαρχία Καλαβρύτων είναι ευθέως ανάλογη και του αριθμού των μαθητών που συνεχίζουν τις σπουδές τους στο Γυμνάσιο.  Είναι εμφανές ότι όλο και περισσότερο γίνεται συνείδηση πως η γνώση εξασφαλίζει καλύτερες προοπτικές και συνθήκες διαβίωσης (βλ. πιν. 2). 

   Με βάση τα ελάχιστα αρχειακά κατάλοιπα [(τα Μαθητολόγια και το άλλο αρχειακό υλικό του Σχολείου κατακάηκαν από τους Γερμανούς (Καλδίρης, χ.χ.)] που ερεύνησα, διαπιστώνεται πως από το 1935-36 και τουλάχιστον έως το 1947-48 λειτουργούσε και γυμνασιακό παράρτημα στην Κέρτεζη που βρίσκεται σε απόσταση 15 περίπου χιλιομέτρων ΝΔ της πόλης των Καλαβρύτων (βλ. πιν.3).

   Το Γυμνασιακό αυτό παράρτημα κάλυψε τις εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών των γύρω χωριών και της πόλης των Καλαβρύτων στα δύσκολα γι’ αυτήν, χρόνια της Κατοχής και ιδιαίτερα στην περίοδο 1943-44 που τα Καλάβρυτα και η ευρύτερη περιοχή δοκιμάστηκαν βάναυσα από τα Γερμανικά τάγματα κατοχής.  Είναι χαρακτηριστικό πως το σχολικό έτος 1936-37 ο αριθμός των παιδιών που φοιτούν στο γυμνασιακό παράρτημα Κερτέζης (συν. 148 <20>) προσεγγίζει εκείνο του Γυμνασίου Καλαβρύτων (συν. 143 <13>). 

   Το σχολικό έτος 1943-44 το Γυμνασιακό παράρτημα Κερτέζης εύλογα  με βάση τις τοπικές δημογραφικές συνθήκες συγκεντρώνει 195 μαθητές εκ των οποίων  34 είναι κορίτσια, ενώ το 1947-48 ο αριθμός μειώνεται στους 86 μαθητές και μαθήτριες. Ήδη από το 1946-47 επαναλειτουργεί ως οκτατάξιο το Γυμνάσιο Καλαβρύτων με 295 μαθητές και 75 μαθήτριες (βλ. πιν. 4)…».[2]

   Κατά το γέροντα Γεώργιο Παν. Λαφογιάννη οι νέοι μαθητές έδωσαν το 1944 εισαγωγικές εξετάσεις στο κτήριο του Στριφτόμπολα και κατόπιν φοίτησαν στο νέο κτήριο (Αη Θανάσης). Το ίδιο πρέπει να γινόταν και πριν την Κατοχή). Αντίθετα ο Χρίστος Φωτεινόπουλος αναφέρει ότι φοίτησαν στον Στριφτόμπολα:[3] «Στην περίοδο 1944-47 υπολειτούργησαν δύο (2) Γυμνάσια, το ένα στην Κέρτεζη – στεγάστηκε στο σπίτι του Στριφτόμπολα και το άλλο στα Καλάβρυτα, το οποίο στεγάστηκε στο στενόχωρο και ‘’καταθλιπτικό’’ κτίριο Τσεντούρου…». Μάλλον η αλήθεια γέρνει στον αυτόπτη μάρτυρα.[4]

   Διαθέτω αρκετές πληροφορίες από του Μαρκέους, αλλά και άλλους Κερτεζίτες ότι το Δημοτικό σχολείο μετακόμισε στο διπλανό ανατολικά κατά 50 μέτρα (σε σχέση με την παλιά του θέση έναντι του Δημητράκη) μακρόστενο ισόγειο με τις πολλές αίθουσες του κτηρίου του Λερούνη και κατόπιν του γέρο Κώστα Μάρκου, πατέρα και του Βασιλείου Κ. Μάρκου, δικηγόρου Καλαβρύτων.  Ο Αντώνης Χρ. Οικονόμου αναφέρει στην έκθεσή του το 1955 ότι αυτό έγινε μετά το 1900, αλλά όχι μόνο στο κτίριο των Μαρκέων.

   Έτσι Δημοτικό σχολείο και σχολαρχείο ήταν στα δυο κτήρια. Πάντως μετά το 1929 το δημοτικό ήλθε στου Στριφτόμπολα με βεβαιότητα. Επομένως εκείνη την περίοδο το Ημιγυμνάσιο (Παράρτημα του Γυμνασίου Καλαβρύτων) πρέπει να στεγαζόταν στο ισόγειο του κτηρίου Λερούνη/Μάρκου. Μόνο μετά το ολοκαύτωμα ήλθε στον Αη Θανάση, που ήδη είχε ανοικοδομηθεί το νέο κτήριο για το Δημοτικό σχολείο (έως το 1948).

IX. ΤΟ ΣΧΟΛΑΡΧΕΙΟ

   Το κτήριο του Στριφτόμπολα αποτέλεσε αρχικά το κτήριο για το Ελληνικό σχολείο (Σχολαρχείο) για κάποιες δεκαετίες, με βεβαιότητα μέχρι το 1929. Φοίτησαν και αποφοίτησαν πολλοί Κερτεζίτες και λίγες Κερτεζίτισσες. Φοιτούσαν ακόμη και μαθητές από τη δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού, αλλά και μαθητές από τα Λαπατοχώρια, την Κούτελη και γύρω χωριά. Αυτοί έρχονταν από τον δρόμο που τα συνδέει με την Κέρτεζη και διέρχεται από το διάσελο του Αη Θόδωρου. Έμεναν βεβαίως στην Κέρτεζη.

   Οι προφορικές πληροφορίες μου αναφέρουν, μεταξύ άλλων, ότι αποφοίτησαν οι αείμνηστοι από την Κέρτεζη: Σπήλιος Πανόπουλος (Δημητράκας), Γεώργιος Παρασκευόπουλος/«Τζόβολος», Γεώργιος Δημ. Κανελλόπουλος (Σαμαράς), ο Γεώργιος Σπηλιόπουλος (Παντοπώλης και Γραμματέας της Κοινότητας), η Αικατερίνη σύζ. Μιχάλη Δ. Ανδριόπουλου (Κρησαρομιχάλη, το γένος Ρέλλα), η  Αγγελική Πολ. Αγγελοπούλου, η Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου/«Τσίκολα» (σύζ. Ανδρέα Δ. Βορύλλα/«Ζάντα»), κ.ά.

   «Με διάταγμα της  31ης  Δεκεμβρίου 1836 ιδρύθηκαν ως σχολεία Μ.Ε. τα τριτάξια Ελληνικά Σχολεία και τα Τετρατάξια Γυμνάσια».^[5] Η Κέρτεζη δεν διέθετε για κάποιες δεκαετίες. Η δωρεά όμως του κτηρίου του Στριφτόμπολα το 1876 έγινε για ίδρυση Ελληνικού Σχολείου που μετεξελίχθηκε σε Σχολαρχείο, το οποίο συναντάμε και στις αρχές του 1900. Η σχετικά θαμπή αυτή εικόνα θέλει κι άλλη έρευνα, που ίσως την καθαρίσει.

   Ως δομή στην Παλαιά Ελλάδα μαρτυρείται από το 1871 με την ονομασία Ελληνικό Σχολείο. Ήταν προβαθμίδα του Γυμνασίου. Αποτελεί ιστορικά το παλιότερο τριτάξιο σχολείο στην Ελλάδα (ανώτερο από το δημοτικό σχολείο και κατώτερο από το γυμνάσιο). Για την εποχή εκείνη οι απόφοιτοι θεωρούνταν σχετικά μορφωμένοι. Έκλεισαν όλα οριστικά το 1929, μετά από ευρεία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

   «…Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που συντελέστηκε το 1929 (Μπουζάκης, 1997), ήταν η συνέχεια των σχεδιασμών του 1913 και 1917 και κρίθηκε αναγκαία, όπως ορθά γράφει ο Σπ. Ευαγγελόπουλος (Ευαγγελόπουλος, 1999), για μια συνολική αντιμετώπιση και εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος. 

   Η θέσπιση της υποχρεωτικής φοίτησης στο εξατάξιο Δημοτικό σχολείο, η πρόβλεψη για σύσταση ημιγυμνασίων σε επαρχιακά κέντρα και η αύξηση του χρόνου παρεχόμενης φοίτησης σε (12) δώδεκα χρόνια είχε θετικά αποτελέσματα όσον αφορά στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα…».[6]

   ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 1) 1^η δημοσίευση στην ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, φ. 84, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2024, σελ. 28-29. 2) Στο δημοσιευμένο κείμενο έγιναν κάποιες μικρές διορθώσεις.

   ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.

Παραπομπές

[1] Δρ Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, 22.12.2024.

[2] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, Δρ Ιστορίας, Συγγραφέας στο «Η παρουσίαση έγινε στο 20 ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΥΓΗ ΤΟΥ 21^ου ΑΙΩΝΑ» – «ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ» – «Β5. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΤΟΠΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», 2002, Πάτρα.

[3] Χρίστος Α. Φωτεινόπουλος, «Το σχολείο στο εκτελεστικό απόσπασμα», Καλάβρυτα 2004, σελ. 166.

[4] Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης, 26.12.2024, τηλεφωνική πληροφορία.

[5] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, ό. π.

[6] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, ό. π.

Μια Ατραπός στη Γκρίζα πόλη….

Παρουσιάζοντας μαζί δυο Καλαβρυτινά βιβλία

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Α΄ ΜΕΡΟΣ

Ι. ΟΙ ΔΥΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

   Στην όμορφη πλατεία του «Χελμού» στα Καλάβρυτα, το βράδι της Τετάρτης 7 Αυγούστου η συμμαθήτριά μου νηπιαγωγός και συγγραφέας Δέσποινα Στίκα παρουσίασε το βιβλίο της «Γκρίζα πόλη», που εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Κ. & Μ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2024. Πρόκειται για μυθιστόρημα που στηρίζεται σε πολλά πραγματικά δεδομένα, ενώ δεν λείπουν και τα στοιχεία μυθοπλασίας. Χωρίζεται σε 6 κεφάλαια και τον πρόλογο. Εκτείνεται σε 148 σελίδες.

   Στην ίδια πλατεία το Σάββατο το βραδάκι 10 Αυγούστου, ο μαθητής μου στη γ’ Γυμνασίου Βασίλης Κοκότης εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο. Εκδόθηκε από τις εκδόσεις «ενύπνιο», Αθήνα 2024. Πρόκειται για μία νουβέλα που εκτείνεται σε 90 σελίδες. Χωρίζεται σε 4 κεφάλαια, ενώ δεν υπάρχει κανένας πρόλογος!

   Η χαρά μου και για τα δυο βιβλία ήταν απερίγραπτη κι έκανα τα αδύνατα δυνατά ώστε αφενός να βρεθώ στις δύο παρουσιάσεις και να προμηθευτώ τα συγγραφικά τους τέκνα και αφετέρου να συνομιλήσω έστω και για λίγο μαζί τους και να τους ευχηθώ καλοτάξιδα και καλοδιάβαστα.

Συνέχεια →

«Η αγάπη δεν μπορεί να το υποφέρει…».

Ομοφυλοφιλία και εργολάβοι του εξώτερου πυρός

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

   Ο άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ (+ 1993) αφηγήθηκε κάποτε μια συνομιλία του δασκάλου του, αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη (+ 1938), με έναν ερημίτη μοναχό. Ο μοναχός έλεγε: «Ο Θεός θα τιμωρήσει όλους τους άθεους. Θα καίγονται στο πυρ το αιώνιο».

   Πριν όμως προχωρήσει στην παρουσίαση της συνομιλίας μοναχού και Σιλουανού, ο ίδιος ο Σωφρόνιος σχολίασε την στάση του μοναχού: «Προφανώς», έγραψε, «η ιδέα πως οι άθεοι θα ετιμωροῦντο στο αιώνιο πυρ, του προκαλούσε ευχαρίστηση, κατά το ψαλμικό “εὐφρανθήσεται δίκαιος, ὅταν ἴδῃ ἐκδίκησιν” (Ψαλμ. νζ΄ 11-12)».

   Νομίζω πως το σχόλιο αυτό (τρεις αράδες όλο κι όλο στο σχετικό βιβλίο) έχει συγκλονιστική δυναμική, μ’ όλη την ηρεμία με την οποία διατυπώνεται. Το να βεβαιώνει κάποιος ανενδοίαστα και σαρωτικά την αιώνια καταδίκη κάποιων ανθρώπων, ο Σωφρόνιος το αποδίδει σε ένα είδος πνευματικού σαδισμού. Ο Σωφρόνιος δηλαδή βλέπει κάτι νοσηρό, χαιρεκακία, παρ’ όλο που (προσοχή!) ο βεβαιώσας βασιζόταν σαφώς σε φράσεις και έννοιες της Αγίας Γραφής. Όντως ο Ψαλμός μιλά για χαρά των δικαίων μπροστά στην απόδοση δικαιοσύνης, και όντως η Καινή Διαθήκη μιλά για αιώνια κόλαση. Όμως εδώ ακριβώς είναι το καίριο σημείο, πάνω στο οποίο γεννιούνται διαφορές αγεφύρωτες: Ο μοναχός είχε υπέρ του χωρία, ο Σωφρόνιος είχε μαζί του την αλήθεια, είχε δηλαδή το πνεύμα που ζωοποιεί, σε αντιδιαστολή προς το γράμμα που αποκτείνει (το ειδωλοποιημένο γράμμα, καθόσον το γράμμα έχει νόημα ως διάκονος του πνεύματος). Και συνεχίζει ο Σωφρόνιος παραθέτοντας τον διάλογο του Γέροντα Σιλουανού με τον μοναχό:

Συνέχεια →

Τα προεκλογικά της κοιλάδας του Βουραϊκού

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΛΑΒΑΝ ΤΕΛΟΣ

   Τέλειωσε λοιπόν κι αυτή η διαδικασία, με εκλογικό θρίαμβο του ψηφοδέλτιου του επικεφαλής Θανάση Παπαδόπουλου (Ανεξάρτητη Κίνηση Πολιτών) μες 71,2%, έναντι του ψηφοδελτίου του επικεφαλής Θανάση Γ. Κανελλόπουλου (ΕΝΩΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ) με 25,85% και του Σταμάτη Ανδριόπουλου (Λαϊκή Συσπείρωση) με 2,95% στον ευρύ σε έκταση Καλλικρατικό Δήμο Καλαβρύτων.

   Ο πάλι Δήμαρχος Θανάσης Παπαδόπουλος θα έχει 14 Δημ. συμβούλους, έναντι 5 (1+4) του Θανάση Κανελλόπουλου. Θα έχει την πλειοψηφία των Κοινοτικών Συμβουλίων σε όλα τα χωριά, πλην ελαχίστων που ανήκουν στην αξιωματική αντιπολίτευση. Η Λ. Σ. δεν εξέλεξε ούτε τον επικεφαλής Σταμάτη Ανδριόπουλο, παρότι πλησίασε πολύ κοντά το παράλογο φίλτρο και όριο του 3%! Τι μπορούμε λοιπόν να κρατήσουμε επί της ουσίας μετά απ’ αυτά τα αποτελέσματα;

   Η γνώμη μου είναι να αναδιφήσουμε στις προεκλογικές εξαγγελίες, δεσμεύσεις, αναφορές, μισόλογα ή και αγνοήσεις πολλών ζητημάτων. Εμείς θα μείνουμε κυρίως σε ότι αφορά την δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού. Θα προσπαθήσουμε με προσοχή, αλλά και θάρρος, να αποδελτιώσουμε ότι θεωρήσαμε σημαντικό. Ελπίζω να μην έχω παρανοήσει κάποια στάση εκ των υποψηφίων, νικητών και ηττημένων.

Συνέχεια →

Έκκληση: Μην αγνοείτε τα ιστορικά μνημεία της δυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Ι. ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΡΕΙΠΙΑ

Με αφορμή τις αυτοδιοικητικές εκλογές και ειδικότερα τις δημοτικές εκλογές για τον ευρύ Καλλικρατικό Δήμο Καλαβρύτων δεν είναι ορθό να περιμένουμε μόνο τις υποσχέσεις ή τις δεσμεύσεις των υποψηφίων δημάρχων, δημοτικών ή και κοινοτικών συμβούλων. Οφείλουμε να ανοίγουμε και εμείς θέματα που δεν «είναι πιασάρικα», ούτε αποκομίζουν δεκάδες ψήφων. Αποτελούν όμως ένα μέρος της ιστορικής μνήμης, μπορούν να λειτουργήσουν παιδευτικά, αλλά και στοιχείο προσέλκυσης περιηγητών και ενδιαφερομένων.

Ήδη έχουν -και πολύ ορθά- αναδειχθεί ο τόπος θυσίας του Καλαβρυτινού ολοκαυτώματος και το αντίστοιχο μουσείο, ο πύργος της Παλαιολογίνας στα Καλάβρυτα, τα μεγάλα παλαιά ή μικρότερα μοναστήρια, ο οδοντωτός, κλπ. Υπάρχουν όμως σ’ όλες τις ιστορικές κοιλάδες και πολλά άλλα μνημεία, όπως ο αρχαίος Κλείτορας, ο ναός της Ημερησίας Αρτέμιδας στου Χαμάκου (Λουσικό), μνημεία στην Ψωφίδα, κλπ, τα οποία λιγότερο ή περισσότερο έχουν ψηλαφιστεί, αναγνωριστεί και εν μέρει αναδειχθεί.

Εμείς, πιστοί στις νύξεις στην κοιλάδα του Βουραϊκού, θα ψηλαφίσουμε συνοπτικά και εν όψει της προεκλογικής περιόδου, μια ομάδα ιστορικών μνημείων στο δυτικό πόλο της (πρώην Δήμος Καλλιφωνίας). Ας τα δούμε με μια χρονολογική σειρά.

Συνέχεια →

Κέρτεζη: Από νεκρό ξενοδοχείο σε ζωντανό γηροκομείο;

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΠΑΛΙ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Έρχονται (πάλι) αυτοδιοικητικές εκλογές. Περιφερειακές και δημοτικές. Οι κοινοτικές αποτελούν (πάλι) μέρος των δημοτικών, έχοντας χάσει πλήρως και το τελευταίο στοιχείο σχετικής τους αυτονομίας με το «νόμο Βορίδη». Θα θέσουμε, παρ’ όλα αυτά, στη διάθεση των αυτοδιοικητικών, για δημιουργία, ένα έργο που έμεινε στα αζήτητα επί τρεις δεκαετίες περίπου στον έτερο μεγάλο πόλο της κοιλάδας του Βουραϊκού, την ιστορική Κέρτεζη. Δεν πρόκειται για αμιγώς αναπτυξιακό ή εξωραϊστικό έργο. Αποτελεί ταυτόχρονα έργο ανθρωπιστικό, εργασιακό και ιστορικής αποκατάστασης.

Βλέπετε η Κέρτεζη έχει ιστορία, αλλά δεν αποτέλεσε «μαρτυρική πόλη» ώστε να παίρνει σχεδόν όλα τα μη εξωραϊστικά μεγάλα έργα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν πολλά εγκαταλειμμένα παλιά ιστορικά μνημεία: το προχριστιανικό Οχυρό της Κέρτεζης, το φράγκικο Κάστρο της Ντεσμένας, ο Εθνικός Πύργος των (Σ)φραντζή και «Λιάρου», ο νεοβυζαντινός Ι. Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κοιμητήριο και το κτίριο (και σχολείο) των Τετρεμέλη/Στριφτόμπολα. Πλέον υποψήφιο είναι και το κτήριο του τελευταίου Δημοτικού σχολείου στον Αη Θανάση.

Τα πέντε βουλιάζουν, φθείρονται, καταστρέφονται και πέφτουν ακόμα μέχρι και στα χέρια αρχαιοκαπήλων. Το έκτο απέκτησε μια παράξενη «μπούργκα»! Μόνο για το κτίριο του Στριφτόμπολα δρομολογείται αποκατάσταση με λειτουργικότητα, αλλά από κερτεζίτες ιδιώτες… Θα επανέλθουμε σύντομα για όλα τα μνημεία σε επόμενο άρθρο.

Το πιο όμως πρόσφατο κτήριο, σχεδόν έτοιμο να λειτουργήσει, το οποίο εγκαταλείφθηκε με ευθύνες πολλών (ζώντων και τεθνεώτων), αποτελεί το λεγόμενο «Κοινοτικό Ξενοδοχείο της Κέρτεζης». Παραδόθηκε θεσμικά από την «Κοινότητα Κερτέζης»[1] στον «Δήμο Καλαβρύτων» επί προγράμματος «Καποδίστρια» λίγο πριν ολοκληρωθεί. Ακολούθησε κατόπιν το πρόγραμμα «Καλλικράτης» και ουσιαστικά η επικράτησή του μέχρι τις ημέρες μας.

Συνέχεια →

Για τις προτάσεις ονοματοδοσίας δρόμων και πλατειών του οικισμού της Κέρτεζης

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΤΟΔΟΣΙΑΣ

Η Κέρτεζη, όπως έχουμε αναδείξει πρόσφατα,[1] αποτελούσε έως περίπου το 1780 την έδρα του καζά Καλαβρύτων, ενώ παλιότερα ήταν η διοικητική έδρα του Γεωργίου (Σ)φραντζή, με παραχώρηση από τον Θωμά Παλαιολόγο (μετά την πτώση της Πόλης). Πάντοτε όμως ήταν ο έτερος οικιστικός και παραγωγικός πόλος της κοιλάδας του Βουραϊκού, μαζί με τα Καλάβρυτα. Γι’ αυτό αποτέλεσε μετά το 1821 και δύο φορές έδρα δήμου (Καλλιφωνίας). Μάλιστα μέχρι τα μέσα του 20^ου αι. λειτουργούσαν ακόμα οι επτά συγκοινωνιακοί  δρόμοι (για ζώα και ανθρώπους), που είχαν ως ομφαλό την Κέρτεζη και προς όλες τις κατευθύνσεις.

Ως κεφαλοχώρι, λοιπόν, εκτείνεται σε μεγάλη έκταση και συνεχώς επεκτείνεται με δεύτερες κατοικίες, κυρίως Κερτεζιτών  μεταναστών. Έτσι έχει πολλούς μαχαλάδες (συνοικίες) και επί μέρους γειτονιές. Όλοι αυτοί οι λόγοι, μαζί με τους περιβαλλοντικούς, την διαχωρίζουν εντός του οικισμού με πολλούς δρόμους, όχι όμως όλοι της ίδιας αξίας ως προς την κίνηση. Οι περισσότεροι είναι βατοί για μικρά αυτοκίνητα, ενώ αρκετοί και για μεσαία φορτηγά, πλην βεβαίως του κεντρικού δρόμου (από τα τέλη του 19^ου αι..

Συνέχεια →

Ονοματοδοσία δρόμων νοτιοδυτικής Κέρτεζης – Μέρος VIII

Συνολική πρόταση ονοματοδοσίας δρόμων και πλατειών του οικισμού της Κέρτεζης

Άμισθη μελέτη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από: Ονοματοδοσία δρόμων νότιας Κέρτεζης – Μέρος VII | Αποικία Ορεινών Μανιταριών (tomtb.com) .

Ουσιαστικά η νοτιοδυτική Κέρτεζη αποτελεί μια περιοχή που αναπτύχθηκε κοντά στο μεγάλο και μικρό Κεφαλόβρυσο, έχει ως κέντρο τον 2^ο σε παλαιότητα σωζόμενο ναό του Αη Γιάννη (Γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου). Ο βασικό λόγος ήταν η ύδρευση μιας και τότε το νερό πήγαινε στα σπίτια με ειδικά ξύλινα βαρέλια ή βαρέλες πάνω σε ζώα ή στον ώμο.

Θεωρείται ότι αποτελεί τον αρχικό πυρήνα της Κέρτεζης, όταν έφυγε από την περιοχή μεταξύ δυτικών Αλωνιών και Αη Γιώργη, που πιθανά να ήταν η αρχαία Κύναιθα ή δορυφόρος πόλη της.

1) Οδός Αγίας Τριάδας (κίτρινο χρώμα)

Συνέχεια →