Αρχείο κατηγορίας Αγροτο-κτηνοτροφικό ζήτημα

Οι Διαδρομές του Παν. Α. Μπούρδαλα με τη ματιά του Αντώνη Μάλλιαρη

Σχολιάστε

Οι Διαδρομές του Παν. Α. Μπούρδαλα με τη ματιά του Αντώνη Μάλλιαρη*

Κέρτεζη 11.08.2024 & Καλάβρυτα 04.11.2024

   Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι,

   Θα ήθελα κατ’ αρχήν να ευχαριστήσω το συγγραφέα, τον Παναγιώτη Μπούρδαλα, που μου έκανε την τιμή να με καλέσει να συμμετάσχω στην παρουσίαση του βιβλίου του «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ – Η πρωτογενής παραγωγή και η Κέρτεζη», το οποίο εκδόθηκε τον Ιούνιο 2024, από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ.

   Είναι το έκτο (6ο) κατά σειρά βιβλίο και είναι αποτέλεσμα μιας κοπιώδους, επίπονης και μακρόχρονης προσπάθειας, βασισμένης στην έρευνα, στις συνεντεύξεις και στην προσωπική, βιωματική γνώση. Αναφέρεται με κάθε λεπτομέρεια στην ανάπτυξη της οικονομίας της περιοχής από την περίοδο της Τουρκοκρατίας μέχρι τις μέρες μας. Μιλάμε για μια περίοδο δύσκολη, σκληρή, που τα πάντα γίνονται χειρωνακτικά. Κάθε σπιθαμή γης που καλλιεργείται ποτίζεται με ποτάμια ιδρώτα. Ο κλήρος είναι μικρός για τους πολλούς και έτσι αναγκάζονται να καλλιεργούν στις πλαγιές (πεζούλες) με την αξίνα για να πάρουν μερικά χερόβολα σιτάρι ή κριθάρι. Ιδιαίτερα η δεκαετία του ’50 αλλά και αργότερα, μεταπολεμική περίοδος, τότε που αρχίζει η προσωπική βιωματική γνώση για εμένα και τον Παναγιώτη, είναι η περίοδος που η πατρίδα μας προσπαθεί να συνέλθει από την καταστροφή του πολέμου. Με γλώσσα απλή, κατανοητή, ο Παναγιώτης προσεγγίζει όλους τους τομείς ανάπτυξης της πρωτογενούς παραγωγής, φυτικής και ζωικής, και περιγράφει την αντιμετώπιση των διάφορων προβλημάτων (άρδευση, ύδρευση, τρόπους καλλιέργειας, κατασκευή εργαλείων). Οι παροιμίες που χρησιμοποιεί σε πολλές παραγράφους, ξεκουράζουν τον αναγνώστη και δίνουν ανάλαφρο τόνο στο κείμενο. Η χρήση δε, από το συγγραφέα, όχι μόνο των ονομάτων των οικογενειών αλλά και των προσωνυμίων (τα παρατσούκλια τους δηλαδή) δίνει τη δυνατότητα στους αναγνώστες, ιδιαίτερα ντόπιους, να γνωρίζουν ποιος είναι ποιος, μιας και με το ίδιο επώνυμο υπάρχουν πολλές οικογένειες.

   Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε πέντε (5) μέρη και το κάθε μέρος σε επιμέρους κεφάλαια. Στο πρώτο μέρος έχουμε μια γενική ανατομία της περιοχής.

   Γνωρίζουμε την Κέρτεζη σε σχέση με την ευρύτερη περιοχή, το ανάγλυφο της περιοχής, τα ποτάμια, τις λίμνες, τις πεδιάδες. Ο συγγραφέας μας γνωρίζει κάθε σπιθαμή της Κερτεζίτικης γης και παραδίδοντάς μας μαθήματα πατριδογνωσίας μας δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε τον τόπο μας. Οι καλλιεργούμενες περιοχές, τα εγγειοβελτιωτικά έργα, ο αναδασμός, είναι επιμέρους ενότητες που συναντάμε στο πρώτο μέρος και μας βοηθούν να κατανοήσουμε την εξέλιξη της ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας.

   Στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας μας δίνει στοιχεία για τα είδη καλλιέργειας (δημητριακά, όσπρια, κηπευτικά, δεντροκαλλιέργειες, αμπέλια, μέθοδοι καλλιέργειας, αλλά και καλλιέργειες που σήμερα έχουν εκλείψει). Επιπλέον, αναφέρεται και σε σύγχρονες καλλιέργειες (φράουλες, τριανταφυλλιές), δίνοντας ερεθίσματα στον αναγνώστη προκειμένου να προβληματιστεί σχετικά με αυτές και ακόμη να αναζητήσει και ο ίδιος νέα είδη καλλιέργειας που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας.

   Στο τρίτο μέρος μας παρουσιάζει στοιχεία για τον τρόπο συγκομιδής των προϊόντων με επίκεντρο τα «Αλώνια». Η διαφήμιση λέει από το χωράφι στο ράφι. Εμείς τότε λέγαμε από το χωράφι στ’ αλώνι. Η περιοχή των Αλωνιών εκείνη την εποχή ήταν εργοτάξιο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Παιδιά εμείς τότε, αναλαμβάναμε το έργο της μεταφοράς με τα υποζύγια από τα χωράφια, του σιταριού, του κριθαριού, μετά το θερισμό και χτίζαμε τις θημωνιές. Αργότερα σειρά έπαιρναν τα φασόλια, τα αραποσίτια, τα καλαμπόκια. Βοηθούσαμε έτσι κι εμείς, δίνοντας χρόνο στους μεγαλύτερους για να ασχοληθούν με άλλες εργασίες. Οι μέρες που ακολουθούσαν όλο το καλοκαίρι, ήταν ξεχωριστές. Πόσες όμορφες στιγμές είχαμε ζήσει στο αλώνισμα, στο φλούδο, στο στούμπισμα! Παρά τις δυσκολίες και την κούραση πολλές φορές, βλέπαμε με μια απίστευτη ομορφιά όλα αυτά και χαιρόμαστε να τρέχουμε πίσω από τα ιδρωμένα άλογα στο αλώνισμα, να κυλιόμαστε πάνω στα άχυρα, αδιαφορώντας για το αν γεμίζαμε με αυτά, να συμμετέχουμε στο φλούδο του αραποσιτιού, τις φεγγαρόφωτες βραδιές, με συγγενείς και φίλους, ακούγοντας απίθανες ιστορίες. Τα πειράγματα, τα τραγούδια, το γέλιο περίσσευαν, σ’ όλα τ’ Αλώνια. Στο τέλος, αποκαμωμένα εμείς τα παιδιά, ξαπλώναμε πάνω στ’ άχυρα, στα μαλακά πούσια (το φύλλωμα του αραποσιτιού). Εκεί, κοιτάζοντας τα αστέρα, μας έπαιρνε ο ύπνος και ξεκινούσαν τα ταξίδια των ονείρων μας. Όλα είχαν μια μαγεία που αν δεν τη ζήσεις δεν μπορείς να την κατανοήσεις. Αυτή τη μαγεία αργότερα μας την έκλεψαν, αρχικά η αλωνιστική και μετά η θεριζοαλωνιστική μηχανή, που έκαναν την εμφάνισή τους, αφού με την έλευσή τους τ’ αλώνια σιγά σιγά έχασαν τη ζωή τους. Σήμερα δυστυχώς η ζωή και η ζωντάνια των αλωνιών εκείνης της εποχής υπάρχει μόνο στις μνήμες μας και στις εξιστορήσεις των παλαιότερων προς τους νεότερους.

   Στο τέταρτο μέρος ο Παναγιώτης μας παρουσιάζει την πανίδα της περιοχής, από τη συστηματική κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα, βοοειδή, πτηνοτροφία, μελισσοκομία) μέχρι την άγρια ζωή. Έπειτα, στην τελευταία ενότητα αναφέρεται στη χλωρίδα της περιοχής και στη συλλογή χόρτων, βλαστών, αρωματικών φυτών, μανιταριών, σαλιγκαριών και ειδών κυνηγιού από τον κάμπο και τα βουνά της Κέρτεζης. Δεν αρκείται σε απλή απαρίθμηση όλων αυτών των ειδών αλλά μας παραθέτει την τοπική ονοματολογία τους, την επιστημονική τους ταυτότητα αλλά και πληροφορίες σχετικά με τις ωφέλειες για τον ανθρώπινο οργανισμό, τις τοποθεσίες που τα συναντά κανείς στην περιοχή της Κέρτεζης αλλά και για τον τρόπο συγκομιδής, επεξεργασίας και χρήσης αυτών.

   Ιδιαίτερη αναφορά στο βιβλίο του ο Παναγιώτης κάνει και στο πρόβλημα της τραγικής μείωσης του πληθυσμού τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 με τη μεγάλη μετανάστευση σε Αυστραλία, Γερμανία, Καναδά, Αμερική κ.λ.π. Οι περισσότερες οικογένειες στην Κέρτεζη είχαν και κάποιον που έφυγε στα ξένα. Όλοι αυτοί, αφού άρχισαν να εργάζονται και να δημιουργούν στις χώρες που εγκαταστάθηκαν, δεν ξέχασαν τους δικούς τους (γονείς, αδέρφια) και με τα εμβάσματα που έστελναν, συνέβαλαν στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας. Μετά από χρόνια σκληρής εργασίας στην ξενιτιά, πολλοί επέστρεψαν στην πατρίδα φέρνοντας τις όποιες οικονομίες τους βοηθώντας έτσι την εθνική οικονομία. Βέβαια, η ερήμωση της επαρχίας συνεχίστηκε αργότερα με την εσωτερική μετανάστευση στα μεγάλα αστικά κέντρα για καλύτερη ζωή. Αποτέλεσμα αυτής, είναι η δραματική μείωση του πληθυσμού της επαρχίας, η οποία αντιμετωπίζει σήμερα σοβαρότατο πρόβλημα. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίσει όλους (Πολιτεία και φορείς).

   Τέλος, αξίζει να σταθούμε λίγο στα ταξικά χαρακτηριστικά, όπως τα ονομάζει ο Παναγιώτης. Στο ρόλο της γυναίκας αλλά και των παιδιών εκείνης της περιόδου. Στη σύζυγο, στη μάνα, στη νοικοκυρά, στη σκληρά εργαζόμενη. Υπεύθυνη για το νοικοκυριό, τη φροντίδα των παιδιών, τη μαγειρική, το πλύσιμο στην ακροποταμιά, την παρασκευή τροφίμων για το χειμώνα (τραχανάς, χυλοπίτες, παστά, τσιγαρίδες). Υπεύθυνη και για το γνέσιμο του μαλλιού, το βάψιμο και την ύφανση στον αργαλειό τις μέρες του χειμώνα. Έπρεπε να γνωρίζει από κέντημα, από πλέξιμο, από το να στήσει τον αργαλειό και από κάθε λογής εργασία του νοικοκυριού. Φυσικά οι “αρμοδιότητές” της δεν περιορίζονταν στα παραπάνω. Η παρουσία της ήταν συνεχής και στο χωράφι (σπορά, σκάλισμα, πότισμα, βοτάνισμα), στο αλώνι, στο αμπέλι δίπλα στο σύντροφό της.

   Αλλά και η συμμετοχή των παιδιών στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας ήταν καθημερινή. Στο χωράφι παίρνουν μέρος σε όλες τις εργασίες (βοτάνισμα, πότισμα, κουβάλημα στ’ αλώνι, φροντίδα των ζώων, κουβάλημα ξύλων από τον έλατο). Να κατεβάζει μόνο του ένα παιδί από τον « Έλατο», δύο – τρία ζώα φορτωμένα, πόσο εύκολο ήταν άραγε;

   Όλοι λοιπόν, μικροί μεγάλοι είχαν το ρόλο τους και η συμβολή τους ήταν πολύ σημαντική.

   Εν κατακλείδι, θα έλεγα ότι πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο. Αρχίζοντας ο αναγνώστης να το διαβάζει, ταξιδεύει μαζί του και πολύ περισσότερο αν έχει προσωπική βιωματική γνώση, όπως χαρακτηριστικά λέει ο Παναγιώτης. Προσωπικά, Παναγιώτη σ’ ευχαριστώ, γιατί το βιβλίο σου λειτούργησε για εμένα ως μηχανή του χρόνου και με γύρισε πάλι σε εκείνα τα δύσκολα, μα όμορφα χρόνια· σ’ εκείνα τα χρόνια που είχαμε την ευκαιρία να μετράμε τ’ άστρα τις νύχτες του καλοκαιριού και που μπορούσαμε να ονειρευόμαστε. Βοήθησε να ζωντανέψουν στην σκέψη μου εικόνες που είχαν ξεθωριάσει, εικόνες με τη μαγεία μιας άλλης εποχής.

   Παναγιώτη, θέλω να σε συγχαρώ γι’ αυτή σου την προσπάθεια και να σου ευχηθώ να είναι το βιβλίο σου καλοτάξιδο!….Και φυσικά αναμένουμε το επόμενο!

* Ο Αντώνης Γ. Μάλλιαρης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Εργάστηκε κυρίως ως δάσκαλος. Τώρα είναι συνταξιούχος. Την βιβλιοπαρουσίαση αυτή την έκανε πρώτα στις 11.08.2024 στην κεντρική πλατεία της Κέρτεζης και κατόπιν στις 04.11.2024 στο Πολύκεντρο Πολιτιστικό Κέντρο των Καλαβρύτων.

Οι Διαδρομές Φυσικής Οικονομίας στα Βουνά με στάση στα Καλάβρυτα

Σχολιάστε

Οι Διαδρομές Φυσικής Οικονομίας στα Βουνά με στάση στα Καλάβρυτα του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Της Ευτυχίας Παπαναγιώτου*

Να ευχαριστήσω και εγώ με τη σειρά μου το συγγραφέα και αγαπητό Παναγιώτη για τη μεγάλη τιμή που μου έκανε να βρεθώ σήμερα εδώ, δίπλα σε αξιολογότατους  συμπαρουσιαστές και πατριώτες για να μεταφέρω κι εγώ μέσα από τη δική μου ματιά τα γραφόμενα του πονήματός του. Η συμβολή μου στην παρουσίαση του βιβλίου  του μου δίνει μεγάλη χαρά.

Ξεφυλλίζοντας το, πριν ακόμη το μελετήσω με συγκίνησαν οι  δύο αφιερώσεις των πρώτων σελίδων του:

 «Αφιερώνεται στους μόνιμους κατοίκους των βουνών της χώρας που κρατούν ακόμα την ορεινότητα ζωντανή».

 «Αφιερώνεται στις Κερτεζίτισσες και τους Κερτεζίτες που κρατούν Ζωντανό το Μεγαλοχώρι μας …»

…αφιερώσεις που κάνουν τον αναγνώστη να αντιληφθεί την ευαισθητοποίηση του συγγραφέα για τον πληθυσμό των ορεινών όγκων και την αναγκαιότητα διατήρησης της ελληνικής υπαίθρου ζωντανής, αλλά και την αμέριστη αγάπη για τους συντοπίτες του.

Η σκέψη του μας ταξιδεύει σε όλη την περιοχή των Καλαβρύτων αρχικά, αλλά στο τέλος καταλήγει στη δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού με επίκεντρο την Κέρτεζη, το «Μεγαλοχώρι» όπως ο ίδιος αποκαλεί. Αφού η Κέρτεζη ως οικισμός, με τις κοιλάδες της, τα βουνά και τα άφθονα νερά της, είναι ένα από τα ιστορικά μεγαλοχώρια των Καλαβρύτων. Κατά κύριο λόγο ήταν και είναι ένα χωριό κτηνοτροφικό και αγροτικό, παρά τα πολύ γνωστά σε όλους μας προβλήματα που αντιμετώπιζε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει σήμερα η αγροτο-κτηνοτροφική παραγωγή.

Συνέχεια →

Τα κοκολόγια τότε και τώρα…

Σχολιάστε

Τα κοκολόγια τότε και τώρα…

Jean-François_Millet_-Gleaners-_Google_Art_Project_2

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Ι. ΤΑ ΚΟΚΟΛΟΓΙΑ – ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

   Υπάρχει άνθρωπος της σημερινής τρίτης ηλικίας που να μη θυμάται τα «κοκολόγια»; Δεν αποτελούσε χαρακτηριστικό της κοιλάδας του Βουραϊκού, αλλά ούτε μόνο της επαρχίας Καλαβρύτων. Αποτελούσε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ευρύτερου ελληνικού χώρου και με ρίζες στην ευρύτερη λαϊκή και χριστιανική παράδοση. Σκοπός της δεν ήταν να ανατρέψει την ταξική κοινωνία, αλλά να την απαλύνει.

   Αφορούσε τη συλλογή παντός είδους καρπών-κόκκων, που απέμεναν κατά την οργανωμένη συλλογή των ιδιοκτητών, από τους απόρους και φτωχούς των αγροτικών κοινωνιών.

   Πάντως ψάχνοντας σε λεξικά δεν συνάντησα την εν λόγω λέξη. Μια παραπλήσια είναι η λέξη «κοκότα», που την χρησιμοποιούμε για τα ξεφλουδισμένα καρύδια. Σημαίνει «κοκότα (η) ους/γαλλ. Cocotte (=πουλάδα) (μτφ) γυναίκα ελευθερίων ηθών, πόρνη».[1]

Συνέχεια →

Τα προεκλογικά της κοιλάδας του Βουραϊκού

Σχολιάστε

Τα προεκλογικά της κοιλάδας του Βουραϊκού

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΛΑΒΑΝ ΤΕΛΟΣ

   Τέλειωσε λοιπόν κι αυτή η διαδικασία, με εκλογικό θρίαμβο του ψηφοδέλτιου του επικεφαλής Θανάση Παπαδόπουλου (Ανεξάρτητη Κίνηση Πολιτών) μες 71,2%, έναντι του ψηφοδελτίου του επικεφαλής Θανάση Γ. Κανελλόπουλου (ΕΝΩΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ) με 25,85% και του Σταμάτη Ανδριόπουλου (Λαϊκή Συσπείρωση) με 2,95% στον ευρύ σε έκταση Καλλικρατικό Δήμο Καλαβρύτων.

   Ο πάλι Δήμαρχος Θανάσης Παπαδόπουλος θα έχει 14 Δημ. συμβούλους, έναντι 5 (1+4) του Θανάση Κανελλόπουλου. Θα έχει την πλειοψηφία των Κοινοτικών Συμβουλίων σε όλα τα χωριά, πλην ελαχίστων που ανήκουν στην αξιωματική αντιπολίτευση. Η Λ. Σ. δεν εξέλεξε ούτε τον επικεφαλής Σταμάτη Ανδριόπουλο, παρότι πλησίασε πολύ κοντά το παράλογο φίλτρο και όριο του 3%! Τι μπορούμε λοιπόν να κρατήσουμε επί της ουσίας μετά απ’ αυτά τα αποτελέσματα;

   Η γνώμη μου είναι να αναδιφήσουμε στις προεκλογικές εξαγγελίες, δεσμεύσεις, αναφορές, μισόλογα ή και αγνοήσεις πολλών ζητημάτων. Εμείς θα μείνουμε κυρίως σε ότι αφορά την δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού. Θα προσπαθήσουμε με προσοχή, αλλά και θάρρος, να αποδελτιώσουμε ότι θεωρήσαμε σημαντικό. Ελπίζω να μην έχω παρανοήσει κάποια στάση εκ των υποψηφίων, νικητών και ηττημένων.

Συνέχεια →

Δρόμοι και πάροδοι της δυτικής Κέρτεζης Τελευταίο (IX) μέρος

Σχολιάστε

Δρόμοι και πάροδοι της δυτικής Κέρτεζης Τελευταίο (IX) μέρος

Συνολική πρόταση ονοματοδοσίας δρόμων και πλατειών του οικισμού της Κέρτεζης

Άμισθη μελέτη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από: Ονοματοδοσία δρόμων νοτιοδυτικής Κέρτεζης – Μέρος VIII | Αποικία Ορεινών Μανιταριών (tomtb.com)

   Η δυτική Κέρτεζη είναι σχετικά απόμερη, αφού αφενός βρίσκεται κάτω από το Κοκκινάδι και έχει σχήμα ενός μεγάλου νοητού ισοσκελούς τριγώνου, όπου την βάση νοερά την δημιουργεί το παλιό χωματαύλακο στους πρόποδές του. Περικλείεται νότια από το ποταμίσκο που ξεκινά από το Κεφαλόβρυσο, περνά κάτω από την «πλατεία ομονοίας παπα-Ανδρέα Νικολάου», δυτικά του Εθνικού Πύργου και χύνεται στον παραπόταμο Λίθο ή Μοναστηριά, 100 μέτρα βορειοδυτικά των απαρχών του Βουραϊκού. Βόρεια έχει ως φυσικό σύνορο τον παραπόταμο Λίθο ή Μοναστηριά.

   Δομήθηκε ουσιαστικά σε τρεις φάσεις. Μια πολύ παλαιά με σπίτια κοντά στην προηγούμενη πλατεία, μία στις αρχές του 20ου αι. με κερτεζίτες μετανάστες που ήλθαν με χρήματα από την Αμερική  και σύγχρονα σπίτια τα τελευταία 5ο με 70 χρόνια.

1) Οδός Κερτεζιτών μεταναστών (θαλασσί χρώμα)

   Βρισκόμαστε στη βορειοδυτική γωνία της πλατείας, απ’ όπου ξεκινούν δύο δρόμοι. Ο δρόμος που κατευθύνεται από νότο προς βορρά και αντίστροφα είναι αυτός που μελετούμε.

Περνά ανάμεσα σε όμορφα σπίτια κερτεζιτών μεταναστών στις ΗΠΑ, που επέστρεψαν, με ή χωρίς κληρονόμους, αλλά και λίγα παρατημένα λαϊκά σπίτια. Βεβαίως έχει τρεις δρόμους κάθετους με αρκετά παρακλάδια με κάποια από μετανάστες που έζησαν στην Αυστραλία. Οι δρομίσκοι αυτοί γεμίζουν κι’ ομορφαίνουν τη γειτονιά. 

   Ο δρόμος καταλήγει στη νότια όχθη του παραπόταμου Λίθου ή Μοναστηριά. Μέχρι τη δεκαετία του 1960 υπήρχε ξύλινο γεφύρι που τον ένωνε με τον απέναντι κεντρική «οδό ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη» (γκρι χρώμα), δίπλα στο παλιό κατάστημα του Ρέλλα.

   Προτείνω την ονομασία «Οδός Κερτεζιτών μεταναστών». Αρχική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 12.01.2022.

2) Οδός Μοναστηριά (γαλάζιο χρώμα)

   Στο τέλος του προηγούμενου δρόμου με την ονομασία «Οδός κερτεζιτών μεταναστών», συναντάμε τον παραπόταμο του Βουραϊκού «Λίθο» ή «Μοναστηριά».

   Ψηλά στη νότια όχθη του ανέρχεται χωματόδρομος απεριποίητος που καταλήγει, σε εγκαταλειμμένα σπίτια. Που ξέρουμε όμως; Μπορεί να βρουν νέους ενοίκους και ο δρόμος αυτός να τσιμεντοστρωθεί και να αποτελεί μια ακόμη όμορφη διαδρομή.

   Προτείνω λοιπόν την ονομασία του ως «Οδός Μοναστηριά». Αρχική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 26.01.2022.

3) Οδός παπα-Δήμου Οικονόμου (καφέ χρώμα)

   Στη βορειοδυτική γωνία της «πλατείας ομονοίας παπα-Ανδρέα Νικολάου» αυτή τη φορά θα πάμε κατευθείαν δυτικά. Αποτελεί τον νοτιότερο δρομίσκο με αυτή την κατεύθυνση και τέμνει κάθετα την «οδό Κερτεζιτών μεταναστών».  

Κατά την περίοδο του 1821 -πριν, κατά και μετά- στο δρόμο αυτό είχε οικία ο γνωστός ιερέας παπα-Δήμος Οικονομόπουλος που κατόπιν πήρε το επώνυμο Οικονόμου. Μετά τη θυσία, στις 14 Απρίλη 1821, του Κερτεζίτη δασκάλου και οπλαρχηγού Αναγνώστη – Δημητρίου Στριφτόμπολα στο Λεβίδι, ένα μέρος της καθοδήγησης και συντονισμού των κερτεζιτών τον έπαιξε ο εν λόγω, χωρίς όμως να οπλοφορεί ο ίδιος.

   Το σχήμα του δρομίσκου έχει σχήμα «Γ», αφού μετά από 50 μέτρα, παίρνει κάθετη κατεύθυνση προ βορρά. Στο τέλο του «Γ» συναντά άλλον δρομίσκο, τον οποίο θα  αναφέρουμε σε επόμενη υποενότητα. Να σημειώσουμε ότι νέος ο δρομίσκος στη συνέχεια καταλήγει μέχρι το Κεφαλόβρυσο από τα βόρεια…

   Προτείνω λοιπόν την ονομασία του σημερινού δρομίσκου «οδός παπα-Δήμου Οικονόμου». Αναλυτική πρόταση: f/b, Πέμπτη, 13.01.2022.

4) Ιδιωτική πάροδος Φιλίππου Α. Οικονόμου (μωβ χρώμα)

   Έχω την χαρά και την τιμή να προτείνω την ονομασία μιας μικρής παρόδου σε ένα ξεχωριστό συνάδελφο φυσικό, αλλά και σπουδαίο ψάλτη, ερευνητή και μελετητή, του οποίου ο πατέρας παπα – Θανάσης Οικονόμου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη στο σπίτι με τις σκάλες της μικρής παρόδου.

   Ομοίως και η μητέρα του Αγγελική, που γεννήθηκε και μεγάλωσε 100 μέτρα πιο ΝΔ ως πρώτο παιδί και κόρη του παπα-Μήτσου Νικολάου. Γεννήθηκε και έζησε στην Ελίκη του Αιγίου (1936-2013).

   Είναι πολύ δύσκολο σε ένα μικρό σημείωμα να παρουσιάσει κανείς το δημιουργικό του έργο και το επαγγελματικό του ήθος. Έκανε τρία βιβλιαράκια φυσικής. Το 3ο μου το έκανε δώρο περί το 1993 όταν συνυπήρξαμε στο Αίγιο ως καθηγητές φυσικοί. Μάλιστα το 1989 αυτός ήταν Προϊστάμενος του γραφείου Αιγίου στη β/βαθμια εκπαίδευση, όταν διορίστηκα μόνιμος στην Κ. Κλειτορία Καλαβρύτων.

   Όσον αφορά το συγγραφικό του έργο το μόνο που μπορώ να σημειώσω εδώ είναι ότι έχει την αποδοχή όλων των μεγάλων ψαλτών της χώρας και έχει τιμηθεί και από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

   Στην Κέρτεζη ερχόταν συχνά τα Καλοκαίρια στο πατρικό του πατέρα του με την οικογένειά του, έψελνε ως Πρωτοψάλτης με την ωραία του φωνή και το πατριαρχικό του ύφος και τα λέγαμε στην πλατεία. Έφυγε το 2013 με το άνοιγμα των σχολείων το Σεπτέμβρη. Να σημειώσουμε ότι είχε άλλα τρία αδέλφια ψάλτες που τιμούσαν την Κέρτεζη και αυτοί.

   Είκοσι μέτρα από την αφετηρία του δρομίσκου που ονομάσαμε «οδός παπα-Δήμου Οικονόμου» ξεκινά προς τα βόρεια μία μικρή πάροδος μικρού σχετικά μήκους. Μπαίνει με αρκετό πλάτος μέχρι την οικία του Φίλιππα Οικονόμου, αλλά συνεχίζει ως μικρή στοά κάτω από άλλο οικομομέϊκο σπίτι. Κατόπιν με τρία μικρά σκαλιά συναντά έναν άλλο δρομίσκο που  αναφέραμε στην προηγούμενη υποενότητα.  

   Προτείνω λοιπόν την ονομασία «ιδιωτική πάροδος Φιλίππου Α. Οικονόμου». Αναλυτική πρόταση: f/b, Παρασκευή, 14.01.2022.

5) Οδός Αλέκου Λυκάκη (πράσινο χρώμα)

   Κάθετα στην «οδό κερτεζιτών μεταναστών» και στα 80 περίπου μέτρα συναντάμε  την εγκαταλειμμένη «βίλα Κατερίνα». Αυτή την ανέγειραν δύο αδέλφια εξ ΗΠΑ, το γένος Σπανού, αλλά εγκαταλείφθηκε από τους κληρονόμους. Στο σημείο αυτό ξεκινά κάθετα και προς τα δυτικά ένας περιποιημένος δρόμος πάνω από 150 μέτρα. Δεξια και αριστερά έχουν πολύ ωραία σπίτια.

   Στο τέλος του δρόμου ένας κερτεζίτης, που ανήλθε στη διοίκηση του δημοσίου μετά την κατοχή και τον εμφύλιο, ο Αλέκος Λυκάκης με το παρατσούκλι «Γκλαβάς», έπαιξε σημαντικό ρόλο στις καλλιέργειες της Κέρτεζης:

   α) Συμμετείχε στην επιτροπή για έλθει στο χωριό μας ως δωρεά των αδελφών Κουτσοχέρα από τις Η. Π. Α. το πρώτο τρακτέρ. Δυστυχώς ήταν βενζινοκίνητο και όχι πετρελαιοκίνητο και εγκαταλείφθηκε στο κάτω μέρος πλαγιάς πριν τον πρώην στάβλο Ιω. Στεφανόπουλου.

   β) Συμμετείχε με τον Σωτήρη Σταθόπουλο (Γραμματέα κατόπιν της Κοινότητας και ψάλτη της ενορίας) την ίδια περίοδο στη δημιουργία μελισσοκομίας.

   γ) Τέλος, την ίδια περίοδο δημιούργησε στην περιοχή δύο μεγάλους οπωρώνες με αχλαδιές, μηλιές, ροδακινιές, κλπ, τις οποίες όμως ράντιζε με τα ζιζανιοκτόνα δηλητήρια της εποχής. Είχε κλείσει με συρματοπλέγματα και τους δύο οπωρώνες, όχι μόνο για τα δηλητήρια, αλλά και λόγω της πρόωρης εξαφάνισης των καρπών λόγω της πείνας…

   Η ωραία οικία του στο τέλος του εν λόγω δρόμου, που κληρονόμησε η κόρη του, αγοράστηκε από κερτεζίτισσα της γειτονιάς και της Πάτρας. Προτείνω την ονομασία «οδός Αλέκου Λυκάκη». Αναλυτική πρόταση: f/b, Δευτέρα, 17.01.2022.

6) Πάροδος Οικονομέων (βαθύ κίτρινο χρώμα)

   Στα 50 περίπου μέτρα, όπως αρχίζει να ανέρχεται η «οδός Αλέκου Λυκάκη», παρατηρούμε νότια και κάθετα μια στενή παλιά πάροδο να εισέρχεται σε κάποια σπίτια. Έχει πλάτος περίπου 1,5 μ., όσο χρειαζόταν για να μπαίνει ένα υποστατικό ζώο φορτωμένο….

   Η πάροδος αυτή έχει σχήμα Γ. Μάλιστα στην κορυφή του Γ, άρχεται η πάροδος που ονομάσαμε «ιδιωτική πάροδος Φιλίππου Α. Οικονόμου». Περνάμε ανάμεσα στα ιστορικά Οικονομέϊκα σπίτια, ιστορικών σογιών, όπως του «Παλάντζα», του «Κριαρά», κλπ. Στη συνέχεια συναντά πάλι κάθετα το τέλος της οδού που ονομάσαμε «οδός παπα-Δήμου Οικονόμου», αλλά προεκτείνεται και άλλα περίπου 15 μέτρα. Εκεί συναντά κάθετα πάλι έναν πάλι στενό, αλλά μεγάλο δρομίσκο, ο οποίος έρχεται από τα δυτικά και φτάνει μέχρι το Κεφαλόβρυσο.

   Προτείνω την ονομασία «Πάροδος Οικονομέων». Αναλυτική πρόταση: f/b, Δευτέρα, 24.01.2022.

7) Οδός Κεφαλοβρύσου (ροζ χρώμα)

   Θα αναφερθούμε σ’ ένα μεγάλο όμορφο δρομίσκο, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος περνά από παλιούς παρατημένους κήπους. Είναι μια διαδρομή που δύσκολα συνηθίζεται για περπάτημα, αφού είναι άγνωστη στους πολλούς. Δεν συναντά σπίτια και βρίσκεται ακριβώς στους πρόποδες του βουνού «Κοκκινάδι».

   Ξεκινά στο τέλος της «οδού Αλέκου Λυκάκη», κατεβαίνει νότια και μετά σχεδόν ανατολικά, περιμετρικά της οικίας κληρονόμων Γεωργίου Γρ. Μπούρδαλα και Ντίνας Τζένου – Μπούρδαλα. Συναντά το τέλος της «παρόδου Οικονομέων». Κατόπιν φεύγει κάθετα σε νότια κατεύθυνση. Απ’ εδώ και πέρα ο δρομίσκος είναι πολύ βατός και πολύ όμορφος, πάντα σε νότια κατεύθυνση.

   Καταλήγει στο Κεφαλόβρυσο από τη Βόρεια μεριά του, ενώ στο τέλος για πολλά μέτρα έχει ανατολικά το παλιό βόρειο νεραύλακο, ένα από τα τρία που ξεκινούσαν από τη μεγάλη πηγή, και πότιζε τους εκεί κήπους. Συγκεκριμένα φθάνει πίσω από το σύστημα άντλησης πόσιμου νερού στο λεγόμενο μικρό Κεφαλόβρυσο. Παρ ότι ακόμα η διαδρομή αυτή δεν έχει οικίες προτείνω την ονομασία της ως «οδός Κεφαλοβρύσου» με διπλό σκοπό.

   Πρώτον να γίνει γνωστή και να περπατιέται, πιθανά ξεκινώντας από την προσβάσιμη εύκολα «οδό Παπα-Δήμου Οικονόμου», και να φτάνει κανείς στο Κεφαλόβρυσο. Δεύτερον να έχει ονομασία και να είναι κάλεσμα για κτίσιμο σπιτιών. Αναλυτική πρόταση: f/b, Τρίτη, 25.01.2022.

8) Οδός Κουρτέϊκων (κόκκινο χρώμα)

   Ανερχόμενοι την «οδό Αλέκου Λυκάκη» περίπου στο μέσον της, ξεκινά αρχικά με βόρεια κατεύθυνση ένας βατός δρόμος πλάτους περί τα 2,5. Είναι αρκετά περιποιημένος και τσιμεντοστρωμένος. Έχει σχήμα φιδοειδές. Προς το τέλος, όταν συναντά το νότια όχθη του παραπόταμου Λίθου ή Μοναστηριά παίρνει κατεύθυνση βορειοδυτική και στο τέλος δυτική και ανηφορική.

   Πριν πάρει τη δυτική κατεύθυνση κατέρχεται με σκαλιά παλιός δρόμος που συνδέετει με ένα μικρό πλάτωμα, γέφυρα και κατόπιν με την «οδό ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη». Για αυτόν θα μιλήσουμε στην ενότητα της βορειοδυτικής Κέρτεζης.

   Ο δρόμος αυτός έχει κυρίως στα νότιά του αρκετά σπίτια, παλιότερα και νεότερα. Η περιοχή αυτή έχει θέα το ανατολικό άνοιγμα του οικισμού προς το Χελμό. Η κατάληξή του είναι τα παλιά Κουρτέϊκα σπίτια, σχεδόν κάτω από το χωματαύλακο. Κοντά υπάρχουν και παλιοί στάβλοι για πρόβατα. Προτείνω την ονομασία «οδός Κουρτέϊκων».

9) Πάροδος παραπόταμου Λίθου (κίτρινο χρώμα)

   Δέκα μέτρα δυτικά επί της «οδού ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη» (γκρι χρώμα), συναντάμε νότια και με κατεύθυνση νοτιοδυτική τον ιδιόμορφο δρόμο που συνδέει τη ΒΔ Κέρτεζη με τη Δυτική.

   Η σύνδεση γίνεται με ένα, τσιμεντένιο πλέον, γεφύρι πάνω στον παραπόταμο του κερτεζίτικου Βουραϊκού με το επίσημο όνομα «Λίθος». Η ιδιομορφία έγκειται στο γεγονός ότι στο σημείο αυτό οι όχθες είναι πάρα πολύ ψηλά από την κοίτη. Έτσι ο δρόμος κάνει κυριολεκτικά μια βουτιά, κυρίως από το μέρος της Δυτικής Κέρτεζης, ενώ από την ΒΔ είναι δυνατόν να κατέλθει και μικρό αυτοκίνητο.

   Όταν κατερχόμαστε προς το γεφύρι, βλέπουμε τα νερά και από τις δύο κατευθύνσεις και κατόπιν ανερχόμαστε από τον πεζόδρομο και συναντούμε την «οδό Κουρτέϊκων» της Δυτ. Κέρτεζης.

   Τα παλαιά χρόνια, που οι μεταφορές γίνονταν με τα υποστατικά ζώα, ο δρόμος αυτός είχε πολύ κίνηση από τους Κουρτέους. Παράλληλα κουβαλούσαν και πόσιμο νερό από την εντός της κοίτης «Βρύσης του Σιανού», τριάντα μέτρα ανατολικά από τη γέφυρα.

Επειδή δεν διέρχεται από τη νότια όχθη αυτοκίνητο, θα την θεωρήσουμε ως πάροδο. Ταυτόχρονα την ονομάζουμε «πάροδος παραπόταμου Λίθου». Αναλυτική πρόταση: f/b, Τρίτη, 22.02.2022. Σημείωση: την πάροδο αυτή την σημειώσαμε και όταν παρουσιάζαμε τις οδούς της βορειοδυτικής Κέρτεζης.

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός ως φυσικός, πτ. θεολόγος, συγγραφέας και ειδικός ερευνητής της Κέρτεζης.

Η παράδοση έγινε επίσημα στον πρόεδρο της Κοινότητας Κερτέζης

σε δημόσια εκδήλωση το Σάββατο, 26 Μαρτίου 2022.

 

Το πολύσημο ήθος του Κερτεζίτη νεομάρτυρα Γιαλαμά…

1 σχόλιο

Το πολύσημο ήθος του Κερτεζίτη νεομάρτυρα Γιαλαμά…

Η εγχάρακτη μαρμάρινη πλάκα στο Κεφαλόβρυσο της Κέρτεζης
(τοποθέτηση: 14.03.2023)

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Το νέο τοπίο και οι ερχόμενες πολλαπλές εκλογές

Ας κάνουμε σε αυτό το άρθρο μια διαφορετικού τύπου πολιτική παρέμβαση, εν όψει των πολλαπλών φετινών εκλογικών αναμετρήσεων. Θα ανασύρουμε το πρόσωπο και τις τελευταίες ώρες ενός γενναίου και ανθρωπιστή άνδρα πριν τρεις αιώνες στη δυτική Κοιλάδα του Βουραϊκού. Πρόκειται για τον θρυλικό Γιαλαμά. Τελικά πριν λίγες εβδομάδες τοποθετήθηκε και σχετική εγχάρακτη μαρμάρινη πλάκα στο Κεφαλόβρυσο της Κέρτεζης.

Είναι αλήθεια ότι η συνεχιζόμενη παγκόσμια κρίση των πολλών πόλων του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος, αφενός φέρνει τη συζήτηση σε πολλές προσωρινές πιθανά λύσεις του παρελθόντος, και αφετέρου δημιουργεί το γνωστό φονταμενταλιστικό κίνημα. Όσον αφορά το σοβιετικό μοντέλο του «υπαρκτού κρατικού σοσιαλισμού» η αυτοκριτική συζήτηση έχει γίνει μόνο εν μέρει, ενώ αντίθετα με το υπαρκτό σύστημα του κρατικού καπιταλισμού της Κίνας μάλλον όχι.

Συνέχεια →

Παρακμή, πόλεμος και νέοι αμπελώνες στα βουνά μας

Σχολιάστε

Παρακμή, πόλεμος και νέοι αμπελώνες στα βουνά μας

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΠΑΙΘΡΟΣ 

Η Ευρώπη γερνά δημογραφικά, αλλά γερνά και οικονομικά και πολιτικά. Ο πόλεμος έκλεισε επίσημα ήδη ένα έτος από τις 24 Φλεβάρη του 2022 με την εισβολή της Ρωσίας του νεοτσάρου Βλαντιμίρ Πούτιν στη σύγχρονη και νεαρή Ουκρανία. Δεν γνωρίζουμε εάν έπεσε στην παγίδα των Η.Π.Α., αλλά τα πράγματα δείχνουν περίπλοκα για το αν θα πάνε οι ισχυροί σε διπλωματική λύση ή ο πόλεμος θα αναβαθμιστεί σε Γ΄ παγκόσμιο και με πυρηνικά…

Βλέπετε η Κίνα αποτελεί κρίκο με τη Ρωσία κι από την άλλη οι Η.Π.Α. και οι χώρες της Ε.Ε. μέσω του Ν.Α.Τ.Ο., όχι μόνο συντηρούν τον πόλεμο, αλλά και τον εκτείνουν στο χρόνο και φαίνεται να τον αναβαθμίζουν. Αν και το κύριο είναι το αίμα που χύνεται, οι σακατεμένοι, η προσφυγιά και ο πολλαπλός πόνος των νέων παιδιών σε Ουκρανία και Ρωσία, υπάρχουν ισχυρές επιπτώσεις οικονομικής και γεωπολιτικής φύσης σ’ όλη την Ε.Ε..

Οι επιπτώσεις στην Ευρώπη πέραν της Ρωσίας -επομένως και στην Ελλάδα- δεν έχουν σχέση μόνο με την ενέργεια μονομερώς, αλλά ακόμη στα σιτηρά, στους σπόρους, στην κτηνοτροφία, στην ευρύτερη εργασία στα ορεινά κι επομένως στην επιδείνωση του δημογραφικού ζητήματος.

Στην ορεινότητα αυτά όλα σχεδόν αποτελούν το τελειωτικό κτύπημα, αν δεν ληφθούν άμεσα ευρωπαϊκά και ελλαδικά μέτρα στήριξης.

Να ελπίσουμε ότι η διπλωματία θα λειτουργήσει και δεν θα ξεκινήσει η ηγεσία της Ρωσίας με πυρηνικά για να μη χάσουν τον στρατιωτικό πόλεμο που ξεκίνησαν για να νικήσουν… Γιατί τότε όλα αυτά που συζητούμε δεν θα έχουν κανένα νόημα, αφού οι βοριάδες στη χώρα μας δεν θα αστειεύονται…

Συνέχεια →

ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ

Σχολιάστε

ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

               Αναφέρεται σε παραμυθάκι του παλιού καιρού ότι ένας βασιλιάς ανακοίνωσε ότι θα εξερχόταν από το ανάκτορό του, για να συναντήσει τους υπηκόους του και να ενημερωθεί για τα προβλήματά τους. Όρισε για τη συνάντηση τόπο και χρόνο. Όλες οι ομάδες έστειλαν τους εκπροσώπους τους στον καθορισμένο τόπο, όμως ο βασιλιάς, για άγνωστο λόγο, δεν υπήρξε συνεπής στην ώρα του. Κατάκοπος ο εκπρόσωπος των αγροτών πλάγιασε στον κορμό ενός δένδρου και αποκοιμήθηκε. Όταν, μετά από ώρα, αναγγέλθηκε η άφιξη του βασιλιά, όλοι ετοιμάστηκαν να τον υποδεχθούν. Έγινε προσκλητήριο από τον υπασπιστή του και διαπιστώθηκε ότι απουσίαζε ο αγρότης. Τον αναζήτησαν και τον βρήκαν να κοιμάται ακόμη. Το ανήγγειλαν και άκουσαν τον βασιλιά να αποκρίνεται. Αφήστε τον να κοιμάται. Αλίμονό μας, αν ξυπνήσει.

Συνέχεια →

Απογραφικά της νοτιοδυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού

Σχολιάστε

Απογραφικά της νοτιοδυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Ι) Εισαγωγικά

Είναι γνωστό ότι ήδη η Χώρα μας δεν είναι ομοιόμορφη γεωφυσικά και ισοκατανεμημένη πληθυσμιακά, όχι μόνο λόγω της λεγόμενης αστυφιλίας, αλλά και λόγω της γεωφυσικής της ιδιαιτερότητας. Κύρια χαρακτηριστικά της η ορεινότητα που την τέμνει κατά κάποιο τρόπο από τη δύση προς την ανατολή την Μακεδονία και τη Θράκη, αλλά και την επιμήκη Κρήτη. Αντίθετα ο κεντρικός της κορμός χωρίζεται σχεδόν από βορρά προς νότο και την διαχωρίζει σε ανατολική και δυτική Ελλάδα, όπως και την Πελοπόννησο. Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε σχηματικά ότι χωρίζεται απογραφικά στις εξής πληθυσμιακές ομαδοποιήσεις: αστικότητα, πεδινότητα, παραλιακότητα, ορεινότητα και νησιωτικότητα. Είναι γνωστό πως από τη δεκαετία του 1950 με την βιομηχανική και όχι μόνο αστικοποίηση έπαθαν την μεγαλύτερη απογραφική μείωση οι πληθυσμοί τόσο της νησιωτικότητας, όσο και της ορεινότητας. Εμείς, ως πρώην επαρχία Καλαβρύτων, έχουμε υποστεί καίρια πλήγματα. Και αυτά δεν λένε να τελειώσουν.

Η Χώρα μας πέρασε στον εικοστό αιώνα τον βαλκανικό πόλεμο, εκστρατείες σε ξένες χώρες (Κριμαία, Κορέα, κλπ), δύο παγκόσμιους πολέμους, πανδημίες, κατοχή, δικτατορίες, πτωχεύσεις, δάνεια, μνημόνια, μεταναστεύσεις, πονηρά ενδιαφέροντα… Η ορεινότητα όμως, παρά τον υπερπληθυσμό, βοήθησε πολλαπλά. Κυρίως κράτησε στην επιβίωση το μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού μετά την ελληνική επανάσταση και του έδωσε τη δυνατότητα στο 2ο μισό να ορθοποδήσει, παρότι δεν έγινε με δίκαιους όρους στα διάφορα κοινωνικά στρώματα.

Σε τούτη την παρέμβασή μας θα σημειώσουμε στοιχεία απογραφικά, θα υπογραμμίσουμε θετικές και αρνητικές παρεμβάσεις και θα κλείσουμε με κάποιες συνοπτικές σκέψεις για το μόνιμο πληθυσμό, αλλά και τον διερχόμενο, στη νοτιοδυτική κοιλάδα του Βουραϊκού.

ΙΙ) Οικιστική κατανομή στο χώρο

Σελίδες: 1 2

ΕΝΑ “ΦΡΕΣΚΑΡΙΣΜΑ” ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟ

Σχολιάστε

ΕΝΑ “ΦΡΕΣΚΑΡΙΣΜΑ” ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟ

Του Σταμάτη Σεκλιζιώτη*

ΑΛΛΟΥ ΠΑΙΡΝΕΙ ΤΑ ΕΠΑΝΩ ΤΟΥ…..

Μαθαίνουμε ότι στις ΗΠΑ έχει ξεκινήσει εδώ και μια δεκαετία μια καμπάνια προώθησης της καλλιέργειας και της κατανάλωσης κάστανου την οποία επιστημονικά την είχε αναλάβει μια ομάδα ειδικών για να την σχεδιάσει, στο κέντρο Αγροδασοπονίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Οι ΗΠΑ παράγουν κάτι περισσότερο από το 1% της παγκόσμιας παραγωγής κάστανου, είναι ελλειμματική χώρα και εισάγουν μεγάλες ποσότητες από την Ιταλία, την Κίνα και την Ν. Κορέα.

Η παραγωγή του αμερικανικού κάστανου έχει πολύ μικρή ιστορία με αρχή την δεκαετία του ’90, σε Πολιτείες όπως η Καλιφόρνια, το Μίσιγκαν, η Φλόριντα, το Όρεγκον, η Ουάσιγκτον, η Βιρτζίνια και η Αιόβα. Οι Αμερικανοί προτιμούν τα μεγάλου μεγέθους κάστανα ενώ η αγορά τους εμφανίζει μεγάλα περιθώρια και για την απορρόφηση της εγχώριας παραγωγής, αλλά και των εισαγόμενων. Ιδιαίτερα τώρα με τους υψηλούς δασμούς στα κινέζικα προϊόντα που εισέρχονται στις ΗΠΑ, αναμένεται αύξηση των πωλήσεων κάστανου από την Ιταλία και άλλες παραγωγικές χώρες κάστανου.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ως συνήθως) δεν βρίσκεται πουθενά, γεγονός που δεν εκπλήσσει κανέναν αλλά δεν παύει να είναι και ένας ανεκμετάλλευτος χώρος στα πλαίσια μιας σπουδαίας «αγροδασοπονικής» παραγωγικής δραστηριότητας η οποία θα μπορούσε κάτω από συνθήκες σοβαρής αγροτικής πολιτικής και στήριξης να ευδοκιμήσει σε ολόκληρη την ορεινή ζώνη της χώρας. Το κάστανο θεωρείται π.χ. στην Ιταλία και στις ΗΠΑ, ως υποκατάστατο πολλών ξηρών καρπών, σιτηρών ακόμη και της πατάτας, είναι απαλλαγμένο από λιπαρά συστατικά, εμπεριέχει μεγάλες ποσότητες από σύνθετους υδατάνθρακες που αποτελούν πηγή ενέργειας. Είναι απαλλαγμένο από χοληστερόλη και περιέχει μεγάλη ποσότητα Βιταμίνης C (40,2 mg/100gr). Το αλεύρι κάστανου είναι απαλλαγμένο από την γλουτένη και αποτελεί χρήσιμη τροφή σε άτομα που πάσχουν από Κοιλιοκάκη.

Η ΓΕΙΤΟΝΙΚΗ ΙΤΑΛΙΑ είναι η τέταρτη μεγαλύτερη παραγωγός κάστανου στον κόσμο με 8 εκατομμύρια στρέμματα, το 20% των οποίων είναι συστηματικοί οπωρώνες. Μόνο ένα 7% της συνολικής έκτασης (550.000 στρέμματα περίπου) δέχονται συστηματική φροντίδα (το 1/3 δηλαδή των κανονικών οπωρώνων). Τα υπόλοιπα αφορούν δασικές εκτάσεις (καστανοδάση). Η ετήσια παραγωγή στην Ιταλία είναι περί τους 60.000 ΜΤ (μετρικούς τόνους) συνολικής αξίας περί τα 75-80 εκατομμύρια € συν ένα εισόδημα 15-20 εκατομμυρίων € από την ξυλεία καστανιάς. Πριν 100 χρόνια, η παραγωγή της Ιταλίας ξεπερνούσε τους 800 χιλιάδες ΜΤ. Η πιο γνωστή και ζητούμενη ποικιλία είναι η Μαρόνι για τους Ιταλούς.

ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΣΗΜΕΙΩΘΕΙ, ότι οι παραγωγές έχουν μειωθεί δραματικά στην Ιταλία τα τελευταία χρόνια (μέχρι και 40%-60% κατά χρονιές) λόγω της προσβολής από την σφήκα του κάστανου προέλευσης Κίνας, με το λατινικό της όνομα Dryocosmus kuriphilus (Hymenoptera, Cynipidae) η οποία σύμφωνα με δημοσιεύματα του Μπενακείου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου και του Δασικού Ινστιτούτου (ΙΔΕ), αποτελεί έναν από τους βασικότερους εχθρούς της καστανιάς σε παγκόσμια κλίμακα, προσβάλλοντας κατά αποκλειστικότητα τα διάφορα είδη του γένους Castanea. Είναι ενδημικό έντομο της Κίνας, όπου όμως στην περιοχή καταγωγής βρίσκεται σε ισορροπία με τους φυσικούς του εχθρούς, χωρίς να προκαλεί σημαντικά προβλήματα. Το 2002 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Piemonte της Ιταλίας και από τότε άρχισαν τα προβλήματα. Η καταπολέμηση γίνεται με βιολογικές μεθόδους και ήδη καταγράφονται αποτελέσματα. Στη χώρα μας πρόγραμμα καταπολέμησης έχει αναλάβει το ΙΔΕ.

Επίσης έχει παρατηρηθεί έντονη εξάπλωση του «έλκους της Καστανιάς», στη χώρα μας. Πρόκειται για πολύ βλαπτικό μύκητα που προσβάλλει εδώ και πολλά χρόνια τα δένδρα καστανιάς (εγκαθίσταται κάτω από τον φλοιό) και εμφανίζονται σχισίματα στους κορμούς. Επειδή εμφανίζεται σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ελλάδος και η Καστανιά αποτελεί δασικό είδος η καταπολέμηση είναι αντικείμενο και αρμοδιότητα της Δασικής Υπηρεσίας. Το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών (ΙΔΕ) υποστηρίζει ότι με χημικά φάρμακα δεν καταπολεμάται εύκολα, σχεδόν τζάμπα ο κόπος. Η μόνη λύση είναι η βιολογική καταπολέμηση με ιούς οι οποίοι σκοτώνουν τον μύκητα και οι κατά τόπους Δασάρχες πρέπει να το γνωρίζουν, γιατί είχαν διανεμηθεί πολλά σκευάσματα με τον ιό αυτό με σκοπό την καταπολέμηση σε περιοχές που είχαν προσβληθεί από έλκος. Από ότι πληροφορούμαστε, επεμβαίνουμε μόνο σε μερικά δένδρα και σιγά σιγά ο ιός μεταδίδεται και στα υπόλοιπα και σκοτώνεται ο μύκητας. Αυτοί ξέρουν πως γίνεται η καταπολέμηση, αλλά το κυριότερο είναι να υπάρχει το σκεύασμα διαθέσιμο και εξαρτάται για πόσα δένδρα καστανιάς.

ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η ΙΤΑΛΙΑ αναγκάστηκε να εισάγει κάστανα από την μεγάλη της ανταγωνίστρια την Κίνα το 2013, αλλά και διάφορες ποσότητες από Ισπανία, Τουρκία και Πορτογαλία. Στην Ιταλία υπάρχει εκτεταμένο το φαινόμενο της «Ιταλοποίησης» των κάστανων εισαγωγής. Πρόσφατα η ομάδα παραγωγών Castel del Rio κατήγγειλε ότι εντοπίστηκαν στην Ιταλική αγορά 5500 ΜΤ κάστανου Κίνας με ετικέτες της ομάδας τους όταν όλη και όλη τους η παραγωγή ήταν 550 ΜΤ!!

ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ σύμφωνα με τον FAO, της Κίνας εκτιμάται (για το 2016) στους 1.879,000 ΜΤ με αυξητικές τάσεις (διάσπαρτες εκτάσεις με λίγους συστηματικούς οπωρώνες) και ακολουθούν η Τουρκία με 65.000 ΜΤ (κυρίως οι περιοχές του Μαρμαρά, του Πόντου και στις ακτές του Αιγαίου. Η πιο γνωστή ποικιλία ανθεκτική σε προσβολές είναι η Marigoule, ή Μαριγούλα…!!), η Ν. Κορέα με 56.000 ΜΤ, η Ιταλία με 60.000 ΜΤ και η Ελλάδα με 32.000 ΜΤ (από 11.000 ΜΤ παραγωγή το 2000, αν και ακούγεται κάπως υπερβολική η εκτίμηση), η Πορτογαλία με 27.000 ΜΤ και η Ισπανία με 16.000 ΜΤ. Η Τουρκία εξάγει περί τους 12-15.000 ΜΤ ετησίως κυρίως σε Ευρωπαϊκές και σε Αραβικές χώρες και με την μορφή σκευασμάτων (κατάψυξη, γλυκίσματα, κλπ). Λέγεται ότι στην Ευρώπη διαδόθηκε η καστανιά από τον Μ. Αλέξανδρο και μετά από τους Ρωμαίους με δένδρα που έφερε από τις Σάρδεις της Μ. Ασίας. Σε συστηματικούς οπωρώνες οι παραγωγές μπορούν να φτάσουν σε μια καλή χρονιά και τα 350 κιλά/στρέμμα.

ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Οι Ιταλοί προσφεύγουν και στο Ελληνικό κάστανο για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Οι τιμές παραγωγού στο ελληνικό ανάλογα με το μέγεθος και την ποιότητα κυμαίνονται από 1,5 έως και 4 €/κιλό. Οι διεθνείς τιμές το 2018 κυμαίνονται μεταξύ 1000-3200 δολάρια ΗΠΑ/ΜΤ ανάλογα με την ποικιλία, την ποιότητα, εάν είναι ξεφλουδισμένα και κατεψυγμένα, ψημένα ή νωπά μη αποφλοιωμένα, κλπ.

ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ δεν έχει ακόμη δοθεί η αναγκαία σημασία στην καλλιέργεια της καστανιάς και οι παραγωγές που αναφέρονται από τον FAO για 30 και 32.000 ΜΤ κρίνονται υπερβολικές, ενώ στην πραγματικότητα η πραγματικά εμπορεύσιμη συγκομιδή δεν υπερβαίνει τους 19-20.000 ΜΤ σε μια καλή χρονιά. Η ελληνική πάντως παραγωγή κάστανου είναι περιφρονημένη, προωθούνται άλλες καλλιέργειες και μάλιστα ξενικές και όχι το καταπληκτικό κάστανο, που μπορεί σίγουρα να ανακάμψει και να αποτελέσει σημαντικό πόρο εσόδων για τις ορεινές περιοχές της χώρας, αρκεί να υπάρξει σοβαρή πολιτική προς αυτή την κατεύθυνση και με το δεδομένο της διεθνούς ζήτησης κυρίως από Ιταλία και ΗΠΑ που είναι οι δύο πιο σημαντικές αγορές με εμφανιζόμενη αυξητική ζήτηση.

ΕΚΤΑΣΕΙΣ

Μπορεί η καστανιά να αξιοποιήσει χιλιάδες στρέμματα τα οποία σήμερα παραμένουν ακαλλιέργητα. Η καλλιέργεια εμφανίζεται σε πολλές περιοχές της χώρας, αλλά η καστανοκαλλιέργεια χαρακτηρίζεται από καθεστώς εγκατάλειψης.

ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ κατατάσσουν πλέον το κάστανο στα προϊόντα «Αγροδασοπονίας», οι καταναλωτές για λόγους διατροφικούς και γεύσης πληρώνουν ακόμη και ακριβές τιμές, γεγονός που κάνει την καστανιά ακόμα πιο σημαντική ως δένδρο αποκατάστασης των ημιορεινών και ορεινών Τοπίων μας, με θετικό περιβαλλοντικό πρόσημο αλλά και με οικονομικό ενδιαφέρον, εάν συνδυαστεί με έξυπνες πρακτικές επεξεργασίας και με μονάδες μεταποίησης του κάστανου που θα προσφέρουν προστιθέμενη αξία στο ελληνικό προϊόν το οποίο είναι υψηλής ποιότητος, άριστης γεύσης και απαιτεί απλά μια καλύτερη φροντίδα, σοβαρή στάση από την Πολιτεία και στήριξη όσων αποφασίζουν να ασχοληθούν μ’ αυτό…

* Ο Σταμάτης Σεκλιζιώτης είναι Γεωπόνος (ΑΠΘ), Αρχιτέκτονας Τοπίου και πρώην Β’ Ακόλουθος Γεωργικών υποθέσεων Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ. Έχει τιμηθεί δυο φορές (2002, 2009) με τα Βραβεία Αριστείας για το Αγροτικό Ρεπορτάζ (Honorary Awards «Excellence in Reporting») του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ.

ΠΗΓΗ: Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο facebook στη προσωπική σελίδα του κ. Σεκλιζιώτη. Το είδα: 15.11.2020, ΕΝΑ “ΦΡΕΣΚΑΡΙΣΜΑ” ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟ – dasarxeio.com.