Αναστοχαζόμενοι τους προβληματισμούς του Παναγιώτη Μπούρδαλα

«ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ»

Της Γιούλας Κωνσταντοπούλου*

Με ιδιαίτερη χαρά έλαβα στα μέσα του περασμένου Αυγούστου το τελευταίο πόνημα του Παναγιώτη Μπούρδαλα: Από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου. Για μια  απελευθερωτική θε-ανθρωπολογία: υποδείγματα, θραύσματα, Μεγάλη Σύνοδος 2016, «3^η Ρώμη». Πρόκειται για το πέμπτο κατά σειρά βιβλίο του συγγραφέα που κυκλοφορήθηκε από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ το καλοκαίρι του 2022, και αφιερώνεται στους «δυνάμει και ενεργεία χριστιανούς, που κατανοούν τον σύγχρονο κόσμο και παλεύουν θε-ανθρωπολογικά, σπάζοντας τα τεχνητά εμπόδια της ιστορίας».

Ο Συγγραφέας ως οραματιστής με  πολιτικό αισθητήριο επέλεξε την ιδεολογική σύνθεση,  όχι την ιδεολογική σύγχυση, κρίνοντας και συγκρίνοντας απόψεις και θέσεις από όλο το εύρος του κοινωνικού  φάσματος. Οι θέσεις και οι απόψεις που προβάλλονται μέσα από τα κείμενά του συνιστούν γόνιμο έδαφος για προβληματισμό και περαιτέρω συζητήσεις και αναζητήσεις, είτε συμφωνεί κάποιος  μαζί του, είτε διαφωνεί. Αναμφισβήτητα, ο λόγος του έχει ένα ειδικό βάρος, μια ικανότητα. Η ικανότητά του αυτή δεν είναι μόνο αποτέλεσμα των σπουδών του (ο Παναγιώτης Μπούρδαλας είναι Πτυχιούχος της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών και του Θεολογικού Τμήματος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), αλλά και των εμπειριών που απέκτησε κατά την διάρκεια της θητείας του στην Μέση Εκπαίδευση καθώς και την πολυετή συμμετοχή του σε κοινωνικούς αγώνες για τη δημοκρατία.

Ο συγγραφέας Π. Μπούρδαλας, πάντοτε επίκαιρος, με σαφή κατανόηση της ιστορικής συγκυρίας, αφουγκράζεται και αντιλαμβάνεται τα μηνύματα των καιρών και  με την γραφίδα του  προβάλλει, την ανάγκη απαλλαγής από το δογματισμό και τις αγκυλώσεις στους κόλπους της εκκλησίας,  αγκυλώσεις που χρήζουν αναίρεσης υπό την προϋπόθεση ότι ο άνθρωπος θα σκέπτεται, θα δρα λειτουργώντας  συλλογικά.

Ο Παναγιώτης Μπούρδαλας, μέσα από τα κείμενά του προβάλλει θέσεις, προτάσεις και ιδέες επιδιώκοντας  πάντοτε τον διάλογο και τη συνεννόηση με τον αναγνώστη.  Έχοντας ως φάρο την ορθόδοξη θεολογική σκέψη, προσεγγίζει σημαντικά θέματα που αφορούν γενικότερα την Ορθοδοξία και την παιδεία (κεφάλαιο Β΄), την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα ‘’Θεολογική και πρακτική διαχείριση της Covid-19’’ (κεφάλαιο Δ΄), την σύγκληση και τις αποφάσεις και της Μεγάλης Συνόδου των Ορθόδοξων Εκκλησιών στο Κολυμπάρι της Κρήτης το 2016, ‘’Η Μεγάλη Σύνοδος 2016 και τ΄ απόνερα’’ (κεφάλαιο Ε΄), ‘’Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η «3^η Ρώμη»’’ (κεφάλαιο ΣΤ΄), όπου με διάθεση «κριτικά υποστηρικτική», όπως τονίζεται από τον συγγραφέα, «χρειάζεται μία σοφή, συνετή, αλλά ταυτόχρονα ουσιαστική πολιτική από την Μητέρα Εκκλησία, που να βρίσκει την ‘’χρυσή τομή’’ ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές πολιτικο-εκκλησιαστικές πολιτικές ή μιας εθνοφυλετικής διάστασης εκκλησιαστικών πρακτικών στρατηγικής εμβέλειας τακτικής». Το βιβλίο  του ολοκληρώνεται με δύο παραρτήματα, πλούσιες βιβλιογραφικές αναφορές, πηγές και βοηθήματα σύγχρονων μέσων επικοινωνίας και πληροφόρησης.

Ξεχωριστή θέση, αλλά και έμφαση δίνει ο συγγραφέας-διανοητής στον Άνθρωπο, τον απλό λαϊκό ή κληρικό, στον αγώνα του για την επιβίωση, στις δυσκολίες, τις ελπίδες ή τις διαψεύσεις του. Με συγκεκριμένες αναφορές «δίνει ζωή» σε ανθρώπους που γνώρισε, που μαθήτευσε πλάι τους, που η γνωριμία μαζί τους άφησε ανεξίτηλα ‘’σημάδια’’ στην ψυχή του: Η εκπαιδευτικός Μαρία Παπαγιάννη, η καθηγήτρια της αγάπης, ο παπα-Ανδρέας Νικολάου,  ο «βαθιά δημοκρατικός πολίτης, πέραν από ανοιχτόμυαλος ορθόδοξος ιερέας» ο οποίος «ακολούθησε τις γενικές συνελεύσεις που ήταν παράδοση στην Κέρτεζη, όχι μόνο για εκκλησιαστικά ζητήματα, αλλά και για τα κοινοτικά της κωμόπολης», ο παπα-Γιάννης Κατωπόδης με την «συνδικαλιστική» συμμετοχή και δράση στο χώρο των εφημερίων, διακόνων και εκπαιδευτικών, ο Θεολόγος, συγγραφέας, συνδικαλιστής και ρήτορας Σωκράτης Νίκας, ο  παπα-Νίκος Φαναριώτης, που ως το τέλος της ζωής του «παρέμεινε όρθιος, δυναμικός και βαθύς στο έργο του» εμπνέοντας πίστη, δύναμη και δυναμισμό στην ‘’νεανική ομάδα του Οσίου Λουκά’’. [Μέρος Α΄ Υποδείγματα και θραύσματα. Υποδείγματα της Πίστης στην Αχαΐα (κεφάλαιο Α΄)].

Οι αναφορές αυτές, αν και αποτελούν απότοκο προσωπικών εμπειριών του συγγραφέα έγιναν, όπως σημειώνει εμφατικά ο ίδιος, για να δείξει «πως αυτά μαρτυρεί ένας άνθρωπος μέσα από την προσωπική και συλλογική του ζωή… συγκεκριμένα πράγματα, σε συγκεκριμένους χρόνους, αυτούς της βιωτής και πολιτείας μου». Στην εξιστόρηση της  βιοτής του λοιπόν ο συγγραφέας αποκαλύπτει πως το πρόσωπο που κατ’ εξοχήν σημάδεψε την προσωπικότητά του, τον ψυχισμό του, την ζωή του ολόκληρη ήταν η μητέρα του. Ο Παναγιώτης μιλάει με τρυφερότητα για τον δυνατό συναισθηματικό δεσμό με την μητέρα του, την σχέση πρότυπο, που δεν έπαυσε να αναζητάει στο πέρασμα του χρόνου, στην μετάβαση από την παιδικότητα στην ωρίμανση και την ενηλικίωση.

Η αγνότητα και η σεμνότητα του χαρακτήρα της, η αφειδώλευτη αγάπη, του παρείχαν πάντοτε το αίσθημα της ασφάλειας και της σταθερότητας που τόση ανάγκη έχει ένα παιδί, ένας έφηβος, ένας νεαρός άνδρας στην ζωή του. Τις νουθεσίες της, τις  συζητήσεις που έκανε μαζί της, τις ‘’εκμυστηρεύσεις’’ τους στις ώρες ανάπαυλας ή γεωργικών εργασιών κράτησε αναλλοίωτες στην μνήμη του, ως ιερή παρακαταθήκη, αφού η μητέρα του Γαρούφω άφησε νωρίς τον κόσμο της φθοράς και του θανάτου και όδευσε «ένθα ουκ έστιν λύπη ή στεναγμός».

Ολοκληρώνοντας τη σύντομη βιβλιοπαρουσίαση-βιβλιοκριτική μου θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου γιατί ο Π. Μπούρδαλας αφιέρωσε αρκετές σελίδες στο πόνημά του μιλώντας για την «περιπέτεια» που βίωσε ο αείμνηστος πατέρας μου Γιώργος Κωνσταντόπουλος στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής, καθώς και για την υπέρβαση της δικής του μητέρας και γιαγιάς μου, της κυρά Παναγιώτας Κωνσταντοπούλου απέναντι στα συμβάντα της ζωής (χηρεία, φτώχια, αδιέξοδα, πόλεμο, Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα), έτσι όπως εξιστορήθηκαν στο ιστορικό μυθιστόρημά μου «Οδός Μέρλιν 6».

Η αγνότητα των προθέσεων, η αγάπη προς τον συνάνθρωπο, η πίστη σε ιδεώδη είναι εκείνα τα στοιχεία που καταξιώνουν τον Άνθρωπο και αναδεικνύουν πρότυπα ζωής πέρα από σύνορα, στα πέρατα της οικουμένης!

Πρότυπα ζωής από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου!

Καλοτάξιδο! 

* Η Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου είναι Δρ Ιστορίας Πανεπιστημίου Πατρών και συγγραφέας.

Ο Αχαιός εκπαιδευτικός Παναγιώτης Μπούρδαλας παρουσίασε το βιβλίο του στο Πύργο

Στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων της ΟΡΤ TV στις 11 Μαΐου 2023. Η παρουσίαση έγινε στον Πύργο της Ηλείας τη Δευτέρα 8 Μαΐου 2023, στις 8.00μμ.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ

Η ματιά του Λάζαρου Ασμή* στον Πύργο

Τι ακριβώς είναι αυτό το βιβλίο;

Θεολογική επιστημονική μελέτη; Μάλλον  όχι! Πώς χωράει σε κάτι τέτοιο η κυρά Παναγιώτα ή η κυρά Γαρούφω από την Κέρτεζη;

Από την άλλη είναι μεστό από θεολογικές έννοιες και αναλύσεις, οπότε δεν μπορεί να είναι αφήγημα;

Στον πρόλογο αναφέρεται ως «Πολυαξονικό». Εγώ θα έλεγα ότι είναι ένα βιβλίο που παρουσιάζει κάποιες πτυχές αυτού που ονομάζουμε «Κοινωνική Θεολογία: «τη θεολογία δηλαδή στην κοινωνική της διάσταση, όπως δηλαδή αυτή με βάση τη θεωρία εφαρμόζεται στην πράξη μέσα στην κοινωνία» ή ακόμη καλύτερα «το πώς τίθεται σε βιωματική εφαρμογή το σύνολο των αληθειών της πίστεως, όπως καταγράφονται στο Ευαγγέλιο και την Παράδοση της Εκκλησίας»^[1].

Σε όλο αυτό θα πρέπει να ξεχωρίσουμε δύο βασικά στοιχεία: τη θεωρία και το βίωμα, τα οποία συχνά εναλλάσσονται στο ρόλο του ποιο καθορίζει ποιο, και εδώ έγκειται η δυσκολία πολλές φορές να δοθεί η θεολογία με καθαρά διανοητικούς όρους. Το βιβλίο αυτό λοιπόν προσπαθεί και μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα βιοτής να παρουσιάσει κάποιες συμπεριφορές ως  αποστάγματα της θεολογικής σκέψης. Μας υπενθυμίζει ότι το «συγκεκριμένο» είναι αυτό που πραγματώνει το «αφαιρετικό».

Συνέχεια →

Παρακμή, πόλεμος και νέοι αμπελώνες στα βουνά μας

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΠΑΙΘΡΟΣ 

Η Ευρώπη γερνά δημογραφικά, αλλά γερνά και οικονομικά και πολιτικά. Ο πόλεμος έκλεισε επίσημα ήδη ένα έτος από τις 24 Φλεβάρη του 2022 με την εισβολή της Ρωσίας του νεοτσάρου Βλαντιμίρ Πούτιν στη σύγχρονη και νεαρή Ουκρανία. Δεν γνωρίζουμε εάν έπεσε στην παγίδα των Η.Π.Α., αλλά τα πράγματα δείχνουν περίπλοκα για το αν θα πάνε οι ισχυροί σε διπλωματική λύση ή ο πόλεμος θα αναβαθμιστεί σε Γ΄ παγκόσμιο και με πυρηνικά…

Βλέπετε η Κίνα αποτελεί κρίκο με τη Ρωσία κι από την άλλη οι Η.Π.Α. και οι χώρες της Ε.Ε. μέσω του Ν.Α.Τ.Ο., όχι μόνο συντηρούν τον πόλεμο, αλλά και τον εκτείνουν στο χρόνο και φαίνεται να τον αναβαθμίζουν. Αν και το κύριο είναι το αίμα που χύνεται, οι σακατεμένοι, η προσφυγιά και ο πολλαπλός πόνος των νέων παιδιών σε Ουκρανία και Ρωσία, υπάρχουν ισχυρές επιπτώσεις οικονομικής και γεωπολιτικής φύσης σ’ όλη την Ε.Ε..

Οι επιπτώσεις στην Ευρώπη πέραν της Ρωσίας -επομένως και στην Ελλάδα- δεν έχουν σχέση μόνο με την ενέργεια μονομερώς, αλλά ακόμη στα σιτηρά, στους σπόρους, στην κτηνοτροφία, στην ευρύτερη εργασία στα ορεινά κι επομένως στην επιδείνωση του δημογραφικού ζητήματος.

Στην ορεινότητα αυτά όλα σχεδόν αποτελούν το τελειωτικό κτύπημα, αν δεν ληφθούν άμεσα ευρωπαϊκά και ελλαδικά μέτρα στήριξης.

Να ελπίσουμε ότι η διπλωματία θα λειτουργήσει και δεν θα ξεκινήσει η ηγεσία της Ρωσίας με πυρηνικά για να μη χάσουν τον στρατιωτικό πόλεμο που ξεκίνησαν για να νικήσουν… Γιατί τότε όλα αυτά που συζητούμε δεν θα έχουν κανένα νόημα, αφού οι βοριάδες στη χώρα μας δεν θα αστειεύονται…

Συνέχεια →

Fuck Europe: Τo σαμποτάζ των δύο αγωγών Nord Stream

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου*

«Ευχαριστούμε ΗΠΑ» γράφει στο Twitter ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, νυν ευρωβουλευτής και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής (Steering Committee) της Λέσχης Bilderberg, Ρομάν Σικόρσκι, αναφερόμενος στο σαμποτάζ, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, κατά των δύο υποθαλάσσιων αγωγών Nord Stream που μεταφέρουν φυσικό αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία. Ο Σικόρσκι επιχαίρει γιατί η Ρωσία πληρώνει το τίμημα της ουκρανικής κρίσης, βλέποντας τον αγωγό που κόστισε είκοσι δισεκατομμύρια να κείται άχρηστος στα βάθη της Βαλτικής.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαψεύδουν ότι έχουν οποιαδήποτε σχέση με το σαμποτάζ των αγωγών. Τον περασμένο Ιανουάριο πάντως, ο πρόεδρος Μπάιντεν είχε τον εξής διάλογο με τους δημοσιογράφους:

Συνέχεια →

Ριζωμένος Οικουμενισμός

Του Χάρη Ναξάκη*

    Το ταξίδι της ανθρωπότητας από τους προϊστορικούς χρόνους δεν προκάλεσε γεvετικό σχίσμα, γι’ αυτό ανήκουμε στο ίδιο είδος και έχουμε τα ίδια χαρακτηριστικά. Ο ίδιος γενετικός κώδικας (έμφυτα) και ορισμένα επίκτητα (πολιτισμικά) χαρακτηριστικά είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους καθιστώντας τους απάτριδες, οικουμενικούς, αλλά και τέκνα του ίδιου γενέθλιου χώρου (μητέρα γη). Το ξερίζωμα του ανθρώπου άρχισε από τότε που ο πρώτος χόμο σάπιενς ξεκίνησε από τις ρίζες του, την Αφρική, για να κατακτήσει τον κόσμο και να ριζωθεί σε νέους τόπους. Η αποεδαφικοποίηση του ανθρώπου, η διασπορά του, τον οδήγησε να αποκτήσει μια καθολική ταυτότητα, την οποία δεν πρέπει να ξεχνάμε για να μην ρίχνουμε νερό στον μύλο των ρατσιστικών αντιλήψεων. Σε όλους τους ανθρώπους υπάρχουν ενιαία εγκεφαλικά, μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά και σε όλες τις κοινωνίες υπάρχει αγάπη, φόβος, μίσος, γέλιο, τρέλα και ορθολογισμός, μαγεία και θρησκεία, θυμός, σεβασμός, μουσική και τραγούδι. Τα παραπάνω στοιχεία είναι κοινά σε όλους και δεν έχουν αλλοιωθεί από τις διαφορετικές ταυτότητες (πολιτισμικές, εθνικές) και συγκροτούν μια ενιαία ανθρώπινη ταυτότητα. Αυτό αποσιωπά ο εθνοφυλετισμός και ο αντιδραστικός ρομαντισμός.

Συνέχεια →

ΟΥΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΥΤΙΝ ΟΥΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΔΥΣΗ

Του Χάρη Ναξάκη*

      Στις διαπραγματεύσεις το 416 π. Χ. μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων (Θουκυδίδης) οι Αθηναίοι διαπραγματευτές Κλεομήδης και Τεισίας διαμηνύουν: Δεν χρειάζεται να φτάσετε στα έσχατα… διότι δεν αγωνίζεστε περί αρετής εναντίον ίσων αντιπάλων, οπότε θα ήταν ντροπή να υποχωρήσετε, αλλά αγωνίζεστε για την σωτηρία σας. Επομένως δεν πρέπει να αντισταθείτε σε πολύ ανώτερους σας… Θέλουμε και χωρίς κόπο να σας εξουσιάζουμε και για το συμφέρον και των δύο να σωθείτε… έχετε την δυνατότητα να υποταχθείτε πριν πάθετε πιο μεγάλες συμφορές και εμείς επίσης αν δεν σας καταστρέψουμε θα έχουμε κέρδος… οι άνθρωποι πρέπει να υπακούουν στον νόμο της φύσης σύμφωνα με τον οποίο εξουσιάζει ο ισχυρότερος.

Συνέχεια →

Δημόσια Εκπαίδευση και covid – 19

Το Δημόσιο σχολείο στη μέγγενη της σαπίλας και του Ο.Ο.ΣΑ.

Γ΄ ΜΕΡΟΣ: Τα πρώτα αποτελέσματα της ψευδώνυμης «τηλε-εκπαίδευσης»

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Η εκπαίδευση είναι εκπαίδευση εφόσον και για όσο είναι κατά βάση διδασκαλία και με παιδαγωγικές σχέσεις. Πως όμως προοδεύει η διδασκαλία, ποιος είναι ο ρόλος της σχολικής τάξης (μικρότερης ή μεγαλύτερης σε μέγεθος), ποια η σχέση πρακτικών εφαρμογών (εργαστηριακές ασκήσεις), ποιος ο ρόλος της ομαδοκεντρικής συμμετοχής των μαθητών και μαθητριών, ποιος ο ρόλος των συναισθημάτων, ποιος ο ρόλος της σχολικής κοινότητας, της τοπικής κοινωνίας του σχολείου, ποιος ο ρόλος του όλου σχολικού εκπαιδευτικού συστήματος; Και στις μέρες μας, ποιος είναι ο ρόλος της τηλε-επιρροής (ραδιόφωνο, τηλε-όραση, διαδίκτυο, τηλε-κάμερες, τηλε-συζητήσεις);

Ο πρόσφατα υφυπουργός παιδείας κος Άγγ. Συρίγος στις 24.02.2021, δήλωσε: «Επειδή έκανα μαθήματα με τηλεκπαίδευση κατά το εαρινό εξάμηνο του 2020, πιστέψτε με, είναι εξαιρετικά δύσκολο να κάνεις. Είναι σαν να μιλάς σε έναν τοίχο, σε μια οθόνη. Δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτό το πράγμα. Το κάνουμε εξ ανάγκης. Ούτε οι καθηγητές το θέλουν. Χάνεις τη ζωντάνια του μαθήματος, χάνεις τα πάντα…».

Όμως η φετινή υποχρεωτικότητα της «τηλε-εκπαίδευσης» στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, δηλαδή προς ανηλίκους και μεγάλης οικονομικής και γνωστικής διαστρωμάτωσης, στην περίοδο μάλιστα της αποστασιοποίησης από το ζωντανό σχολείο, της «καραντίνας», οδήγησε την πλειοψηφία των εκπαιδευτικών σε μια τηλε-επικοινωνία, που κυρίως στις πόλεις οι εκπαιδευτικοί μπήκαν στα σπίτια των μαθητών.

ΟΟΣΑ, Ε.Ι. και το Ζωντανό σχολείο

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Εισαγωγικά

Πρόσφατα η Ε.Ι. (Παγκόσμια Ομοσπονδία Εκπαιδευτικών) καλεί τα συνδικάτα-μέλη τους να σχολιάσουν την έκθεση του ΟΟΣΑ σε σχέση με την «τηλε-εκπαίδευση», καθώς οι απόψεις τους πάνω σε τέτοιου είδους αναφορές είναι ζωτικής σημασίας στο να τροφοδοτούν την Ε.Ι. και τις γραμμές έρευνας που διεξάγει σε διεθνές επίπεδο. Ο David Edwards, Γενικός Γραμματέας της Ε.Ι., δήλωσε πρόσφατα γι’ αυτή την έκθεση του ΟΟΣΑ ότι: «Παρά τις αδυναμίες της, ο λόγος που η έκθεση αυτή είναι σημαντική είναι επειδή περιλαμβάνει μια από τις πιο ξεκάθαρες δηλώσεις που έχει κάνει ο ΟΟΣΑ μέχρι σήμερα αναφορικά με τη σπουδαιότητα των εκπαιδευτικών και των σχολείων για την κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική μάθηση των μαθητών…»[1]. 

Η Ε.Ι. σημειώνει μια σειρά από νέα συμπεράσματα του ΟΟΣΑ: «…α) Κοινωνικά και οικονομικά μειονεκτήματα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην επίδοση των μαθητών. β) Στη σχέση φύλου και μαθητικής επίδοσης, τα αγόρια φαίνεται να έχουν μεγαλύτερα προβλήματα πειθαρχίας στην τάξη και να επηρεάζονται περισσότερο από οργανωτικά θέματα του σχολείου απ’ ότι τα κορίτσια. γ) Τάξεις αποτελούμενες από μαθητές με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο και με διαφορετικές ικανότητες/επιδόσεις έχουν γενικότερα θετικό πρόσημο πάνω στην επίδοση του μαθητή. δ) Υπερβολικές διοικητικές ευθύνες για τους εκπαιδευτικούς υπονομεύουν τη μάθηση των μαθητών…».

Ας σχολιάσουμε τα τέσσερα αυτά σημεία για την υποχρεωτική και υπερβολική χρήση της ΕξΑΕ («τηλε-εκπαίδευσης») στην Ελλάδα.

ΙΙ. Μικρός σχολιασμός στο α)