Έκκληση: Μην αγνοείτε τα ιστορικά μνημεία της δυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Ι. ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΡΕΙΠΙΑ

Με αφορμή τις αυτοδιοικητικές εκλογές και ειδικότερα τις δημοτικές εκλογές για τον ευρύ Καλλικρατικό Δήμο Καλαβρύτων δεν είναι ορθό να περιμένουμε μόνο τις υποσχέσεις ή τις δεσμεύσεις των υποψηφίων δημάρχων, δημοτικών ή και κοινοτικών συμβούλων. Οφείλουμε να ανοίγουμε και εμείς θέματα που δεν «είναι πιασάρικα», ούτε αποκομίζουν δεκάδες ψήφων. Αποτελούν όμως ένα μέρος της ιστορικής μνήμης, μπορούν να λειτουργήσουν παιδευτικά, αλλά και στοιχείο προσέλκυσης περιηγητών και ενδιαφερομένων.

Ήδη έχουν -και πολύ ορθά- αναδειχθεί ο τόπος θυσίας του Καλαβρυτινού ολοκαυτώματος και το αντίστοιχο μουσείο, ο πύργος της Παλαιολογίνας στα Καλάβρυτα, τα μεγάλα παλαιά ή μικρότερα μοναστήρια, ο οδοντωτός, κλπ. Υπάρχουν όμως σ’ όλες τις ιστορικές κοιλάδες και πολλά άλλα μνημεία, όπως ο αρχαίος Κλείτορας, ο ναός της Ημερησίας Αρτέμιδας στου Χαμάκου (Λουσικό), μνημεία στην Ψωφίδα, κλπ, τα οποία λιγότερο ή περισσότερο έχουν ψηλαφιστεί, αναγνωριστεί και εν μέρει αναδειχθεί.

Εμείς, πιστοί στις νύξεις στην κοιλάδα του Βουραϊκού, θα ψηλαφίσουμε συνοπτικά και εν όψει της προεκλογικής περιόδου, μια ομάδα ιστορικών μνημείων στο δυτικό πόλο της (πρώην Δήμος Καλλιφωνίας). Ας τα δούμε με μια χρονολογική σειρά.

ΙΙ. ΠΡΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΟΧΥΡΟ ΤΗΣ ΚΕΡΤΕΖΗΣ

Αρχικά αναφέρουμε το προχριστιανικό Οχυρό της Κέρτεζης στη Ράχη Ρουμάνη (Παναγιά), για το οποίο έχει γίνει μελέτη, καταγραφή και αρχαιολογική ανακοίνωση ήδη από το 1989 από τον αείμνηστο αρχαιολόγο Γιάννη Αντ. Πίκουλα.

Πρόκειται για δορυφορικό οχυρό της αρχαίας Κύναιθας που το λιγότερο ήλεγχε τους επτά αρχαίους δρόμους στην περιοχή της σύγχρονης Κέρτεζης. Γι’ αυτό έχουμε ήδη γράψει άλλη φορά και σε παλαιότερο φύλλο.[1]

Στα όριά του όμως δυστυχώς πέρασαν οι τεράστιοι πυλώνες και οι γραμμές μεταφοράς των 400.000 Volt της ΔΕΗ. Μέχρι στιγμής κανένα θεσμικό ενδιαφέρον δεν υπήρξε, ούτε καν για ανταποδοτικά μέτρα υπέρ του Οχυρού.

Έγραψα τότε σχετικά: «Δυστυχώς σε αυτή τη φάση ίσως δεν μπορεί να αλλάξει η διαδρομή των ΓΜΤΥ στην περιοχή του Οχυρού, της Παναγιάς και των δυτικών Αλωνιών της Κέρτεζης. Η νέα όμως δημοτική αρχή, τουλάχιστον σε επίπεδο διακηρυκτικό -και η οποία έχει βρεθεί δίπλα στις μοναχές των Αγίων Θεοδώρων για των αγώνα τους να ‘’κρυφτούν’’ οπτικά οι δύο πυλώνες μαζί με τις ΓΜΥΤ-, θεωρεί ότι οφείλει η ιδιωτική ΑΔΜΗΕ να ανταποδώσει αντισταθμιστικά μέτρα».

ΙΙΙ. ΤΟ ΦΡΑΓΚΙΚΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΝΤΕΣΜΕΝΑΣ

Κάτω από το Κάστρο και δίπλα στην αρχαία πηγή «Κιόσι» είχαν τοποθετηθεί τα διόδια στο δρόμο Πάτρας-Κέρτεζης-Κλειτορίας-Τρίπολης από την εποχή της Φραγκοκρατίας. Παράλληλα το Κάστρο έλεγχε τους δρόμους περί τα 2 χλμ νοτιοανατολικά της θέσης του προηγούμενου Οχυρού. Δυστυχώς το Κάστρο είναι έρμαιο ιδιωτικών ανασκαφών. Οι φήμες λένε ότι μία έγινε το 2013 και μία στο τέλος της φετινής Άνοιξης…

Αντιγράφω από βιβλίο μου κάποια στοιχεία:

«Το βουνό ‘’Ντεσμένα’’ στην ευρύτερη νοτιοανατολική περιοχή της Κέρτεζης, που μάλλον αποτελεί παραφθορά της ονομασίας ‘’Δεσμένα’’, αποκλεισμένα δηλαδή για τους πολλούς δέντρα και καρποί (κάστανα, λευκοκάρυδα, βελανίδια, μανιτάρια, κ.λ.π.), είναι το πιο μακρινό στα νοτιοανατολικά του μεγάλου ανοικτού κάμπου της Κέρτεζης και στην Κοιλάδα του Βουραϊκού.

Στον χαμηλότερο λόφο του κτίστηκε αρχικά από του Φράγκους κάστρο και γι αυτό σήμερα ο λόφος λέγεται ‘’Κάστρο’’. Η θέση είναι ιδανική για να ελέγχουν τα περάσματα Καλάβρυτα – Κλειτορίας – Τρίπολης μέσω Λαγοβουνίου και Πριόλιθου (Συρμπανίου), όπως και το δρόμο Καλαβρύτων – Κέρτεζης ή Καλαβρύτων – Καλλιφωνίου – Αγίων Θεοδώρων – Σοποτού. Ταυτόχρονα στα πόδια τους είναι το επίσης παλαιό πέρασμα Κέρτεζης – Λαγοβουνίου – Σουδενών ή Κέρτεζης – Συρμπανίου – Κλειτορίας – Τριπόλεως.

Στα εκατό μέτρα προς στους πρόποδές του υπάρχει η πηγή ‘’Κιόσι’’, η οποία είναι κτιστή μ’ έναν ιδιόρρυθμο και μοναδικό τρόπο απ’ όλες τις πηγές της Κέρτεζης. Στα δυτικά του κάστρου και στο ίδιο υψόμετρο βρίσκεται η πηγή ‘’Σούλινο’’. Στα βορειοδυτικά της και αρκετά ψηλότερα στη μεγάλη δυτική λαγκαδιά του βουνού βρίσκεται η πηγή ‘’Ντεσμενόβρυση’’. Επομένως, πλέον της θέσης, είχαν και δυνατότητα μεταφοράς νερού οι φύλακες – στρατιώτες.

1) ‘’…Το κάστρο που βρίσκεται στη Ντεσμένα (Αγία Άννα ή Νάνα) ανάγεται στην περίοδο της Φραγκοκρατίας και συγκεκριμένα στον 3^ο αιώνα…’’.^[2]

2) ‘’…Δείγμα της παρουσίας των Φράγκων στην Κέρτεζη είναι το Κάστρο, πάνω από την ιδιόμορφη πέτρινη πηγή ‘’Κιόσι’’. Το Κάστρο αυτό φαίνεται ότι κατασκευάστηκε αμέσως μετά την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Φράγκους, δηλαδή τον 13^ο αιώνα…’’.^[3]

Αργότερα το εν λόγω κατέλαβαν οι Τούρκοι, μετά οι Ενετοί και αργότερα πάλι οι Τούρκοι. Ήταν σε καλή κατάσταση έως τις αρχές του 20^ου αι.».[4]

IV. Ο ΝΕΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ Ι. ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Για το ναό αυτό ας μου επιτραπεί μια εκτενέστερη αναφορά για τρεις κυρίως λόγους:

1) Γιατί είναι πολύ πιθανόν να κτίστηκε επί του ειδικού συμβούλου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Γεωργίου (Σ)φραντζή μετά την άλωση της Πόλης και μεταξύ 1453-1460: «Κατά την Άλωση ο Σφραντζής και μέλη της οικογένειάς του αιχμαλωτίσθηκαν από τους Τούρ­κους. Την 1η Σεπτεμβρίου 1453 κατόρθωσε να διαφύγει στην Πελοπόννησο, στον φιλενωτικό δεσπότη του Μυστρά Θωμά Παλαιολόγο (1443-1460), αφού πρώτα διέσωσε τη σύζυγο και την κόρη του από την αιχμαλωσία. Επειδή ο Σφραντζής υπηρέτησε πιστά τον Θωμά Παλαιολόγο, ο Θωμάς τον ευεργέτησε για τις υπηρεσίες του παραχωρώντας του την Κέρτεζη Καλαβρύτων: «το χωρίον το Κέρτεζιν, ευεργέτησεν αργυβούλω» (Chronicon Minus, σελ. 144).

…Ενδιαφέρον, όμως, παρουσιάζει το γεγονός της επιβίωσης του ονόματος της βυζαντινής οικογένειας Φραντζή στο Μεσορούγι και στην Κέρτεζη Καλαβρύτων. Τα Καλάβρυτα και η ευρύτερη περιοχή, αν δεν αποτέλεσαν για μικρό χρονικό διάστη­μα ένα ξεχωριστό ‘’δεσποτάτο’’, σίγουρα όμως είλκυαν πάντοτε το ενδιαφέρον των Παλαιολόγων λίγο πριν και μετά την Άλωση.

Βυζαντινοί πύργοι, όπως το ανάκτορο της Παλαιολογίνας και άλλα κτίσματα, εί­ναι αδιάψευστοι μάρτυρες αυτού του ενδιαφέροντος. Ο ιστορικός Σφραντζής μάς πληροφορεί ότι ο Θωμάς Παλαιολόγος επέλεξε τους Κραστικούς (ένα μικρό χωριό, μόλις 10 χιλιόμετρα μακριά από τα Καλάβρυτα) για να τελέσει τους αρραβώνες του με τη θυγατέρα του Ασάνη Ζαχαρία Κεντυρίωνα, Αικατερίνη, ενώ παράλληλα σημειώνει όλα εκείνα τα μέρη που επισκέφθηκε ως στρατιωτικός και πολιτικός ακόλουθος: τη Χαλανδρίτζα, την Καμενίτζα, το Χλεμούτσι, το Σεραβάλλιο και την Κέρτεζη.Της τελευταίας, μάλιστα, ανέλαβε τη διοίκηση με αργυρόβουλλο του Θω­μά Παλαιολόγου. Δεν είναι γνωστό εάν και πόσο διέμεινε στην Κέρτεζη, καθώς σε σχέση με αυτό ο Σφραντζής δεν δίνει άλλες πληροφορίες…».[5]

2) Διότι ο ναός λειτουργούσε έως το 2000 και απαγορεύτηκαν οι ακολουθίες μόλις το 2008. Αναμενόταν όμως η συντήρηση κτηρίου και αγιογραφιών από την Πολιτεία και την Ι. Μητρόπολη, χωρίς όμως να γίνεται κάποια προσπάθεια. Ευτυχώς έχει φωτογραφηθεί σε υψηλή ανάλυση όλο το κατάγραφο εσωτερικό του Ι. Ναού πριν το σεισμό του 2008 από τον Παναγιώτη Ν. Σπηλιόπουλο και τον γράφοντα. Το υλικό αυτό έχει δοθεί ηλεκτρονικά στο Δήμαρχο κ. Αθαν. Παπαδόπουλο, τον πρόεδρο της Κοινότητας κ. Παναγιώτη Χρ. Κούρτη και τον Μητροπολίτη Καλαβρύτων κ. Ιερώνυμο.

3) Διότι το 2019 συλλέχθηκαν άνω των 200 υπογραφών προς την αρχαιολογική υπηρεσία και κινήθηκαν πάλι οι διαδικασίες από την επιτροπή πρωτοβουλίας, το ενοριακό συμβούλιο και την Κοινότητα Κερτέζης προς Μητροπολίτη κ. Ιερώνυμο, Δήμαρχο Καλαβρύτων κ. Αθαν. Παπαδόπουλο (2 φορές), αρχαιολογική υπηρεσία.

Μητροπολίτης και Δήμαρχος υποσχέθηκαν ενέργειες προ την αιρετή περιφέρεια (Περιφερειάρχης κ. Νεκτάριος Φαρμάκης). Κανείς τους όμως δεν έκανε καμία πρακτική ενέργεια… Μόνο η αρχαιολογική υπηρεσία (ως όφειλε) αφενός κατέγραψε εκ νέου το διπλό πρόβλημα (στατικότητας και συντήρησης αγιογραφιών) και με έγγραφό της ζήτησε δυο ειδικές μελέτες. Φυσικά ζήτησε να βρεθεί ( ; ) χρηματοδότηση για εκτέλεση των έργων. Κανείς όμως υψηλά ιστάμενος θεσμικός δεν «σήκωσε το γάντι», αλλά και κανείς επώνυμος δεν έδειξε ενδιαφέρον, πέραν της πρωτοβουλίας. Έτσι μόνο του το Ενοριακό Συμβούλιο απευθύνθηκε το 2022 και στο Ίδρυμα του κ. Αθανασίου Μαρτίνου, το οποίο όμως μας έχει στο περίμενε…

Περισσότερα στοιχεία για την ιδιαίτερη αξία αυτού του νεοβυζαντινού μνημείου, που βρίσκεται στα ανατολικά και εντός του Κοιμητηρίου, έχει γράψει ερευνήτρια Κερτεζίτισσα αρχαιολόγος και συγγραφέας.[6] Στοιχεία, επίσης, υπάρχουν και σε δύο από τα βιβλία μας.[7] Όμως θα επανέλθουμε σε άλλο άρθρο ειδικά γι αυτό το ζήτημα.

V. Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΤΩΝ ΦΡΑΝΤΖΗ ΚΑΙ ΛΙΑΡΟΥ

Ο Πύργος μετά την επανάσταση του 1821 βρέθηκε ως ιδιοκτησία σε παρακλάδι ενός μεγάλου σογιού της Κέρτεζης με το επώνυμο Χασαπόπουλος και το παρατσούκλι «Λιάρος». Σήμερα αποτελεί ιδιοκτησία του απογόνου Ανδρέου Κωνστ. Χασαπόπουλου. Ο Πύργος αυτός αναφέρεται μετά την επανάσταση ως «εθνικός πύργος» και είναι σχεδόν βέβαιο ότι κτίστηκε επί Γεωργίου (Σ)φραντζή. Όχι μόνο γιατί είχε ήδη μεταφερθεί η Κέρτεζη κοντά στο Κεφαλόβρυσο, όπου και ο Πύργος, αλλά και διότι εκεί ήταν και το σπίτι του ίδιου του (Σ)φραντζή:

1) «…Δεν είναι γνωστό εάν και πόσο διέμεινε στην Κέρτεζη, καθώς σε σχέση με αυτό ο Σφραντζής δεν δίνει άλλες πληροφορίες. Ωστόσο, παραμένει το ερώτημα σε ποιον ανήκε το οίκημα που σωζόταν μέχρι τις ημέρες μας, το επονο­μαζόμενο ‘’Το παλάτι’’, ή ο ‘’Πύργος του Λιάρου’’, όπως και ποια σχέση είχε η οικο­γένεια Φραντζή, η παρουσία της οποίας φθάνει έως τις ημέρες μας στη μικρή κω­μόπολη. Ας σημειωθεί ότι η περιοχή που Βρίσκεται η οικία Φραντζή ονομάζεται ‘’Κάρα τα Βράχα’’.

 Ο Ν. Παπαδόπουλος ισχυρίζεται πως από τον οικογενειακό κλάδο των Φραντζήδων έλκουν την καταγωγή τους τα μέλη των οικογενειών Φραντζή στο Μεσορούγι και την Κέρτεζη. Την άποψη αυτή συμμερίζεται και ο Γ. Π. Κουρνούτος, ο οποίος υποστηρίζει ότι ‘’σύμφωνα με τα στοιχεία που βρίσκουμε και από χρό­νια που δεν μπορούν εύκολα να προσδιοριστούν, γιατί την απαρχή τους την ποριζόμεθα απ’ τη στοματική παράδοση, στον Μοριά υπάρχουν στους αιώνες της Τουρ­κοκρατίας τρεις κλάδοι Φραντζήδων που χαρακτηρίζονται ο καθένας με το δικό του παρωνύμιο. Είναι οι Μπεγιάννηδες, οι Περεντιάδες (18) και οι Βεκιαρέληδες’’…».[8]

2) «…Εις την Κέρτεζην των Καλαβρύτων σώζεται ο πύργος του (Σ)Φραντζή [= υπό το σημερινόν όνομα ‘’πύργος του Λιάρου’’] εις τους ΝΑ πρόποδας της ‘’Αλογορράχης’’ [= ‘’Βράχος Κοκκινάδι’’]. Ο πύργος ούτος εσμικρύνθη κατά ένα όροφον επί Κατοχής.

Σώζεται επίσης και η εν ερειπίοις πρώην τριώροφος οικία διαμονής του, καλουμένη άλλοτε ‘’Παλάτι’’. Η ηρειπωμένη αύτη οικία ευρίσκεται παρά τα ‘’Σπανέικα’’ [= των Ροζαίων]. Επίσης, εις την τοποθεσίαν ‘’Φροξυλιά’’ είχον οι Φραντζαίοι κτήματα, διό και μέχρι σήμερον διατηρείται το τοπωνύμιον του ‘’Κάρα τα Βράχια’’ (πρβλ. Βορύλλα Ανδρέα Χρυσ., Κέρτεζη. Η ιστορική της πορεία, ‘’Παρασκήνιο’’, Αθήνα 1994, σελ. 20-21).

Η οικογένεια (Σ)Φραντζή (Κάρα) υπήρχεν εν Κερτέζη μέχρι του 1943-1944, και οι τελευταίοι απόγονοι ανεχώρησαν οριστικώς κατά την διάρκειαν της Κατοχής δι’ Αθήνας και Αυστραλίαν (πρβλ. Βορύλλα Ανδρέα Χρυσ., Κέρτεζη. Ευρήματα- Μνημεία–Τοπωνύμια-Θρύλοι Παράδοση -Ήθη-Έθιμα –Θεσμοί -Κληρονομιά, Αθήνα 2003, Σπίτι Φραντζαίων: σελ. 26).

Προφανώς, τα πρώτα συγγενικά μέλη της οικογενείας του Χρονογράφου Γεωργίου Σφραντζή κατέφυγον εις την απόμακρον και ασφαλή ταύτην περιοχήν πριν ή και μετά την Άλωσιν. Μετά της Κερτέζης γειτονεύει και η γενέτειρα ημών των Καμενιάνων Αροανίας Καλαβρύτων, μέσω των οροπεδίων της μυθικής ‘’Ερυμανθίου Καπριβαίνης’’ (υψ.1658 μ.), ονομαστής κατά την παράδοσιν εκ του τρίτου άθλου του ήρωος της αρχαιότητος Ηρακλέους…».[9]

Πολλές εξειδικευμένες λεπτομέρειες έχω καταγράψει και σε βιβλίο μου,[10] που παραλείπονται λόγω χώρου.

VI. ΤΟ ΚΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Πρόκειται για το νεότερο ιστορικό κτήριο. Κτίστηκε αρχές της δεκαετίας του 1930 με πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και υπ. Παιδείας τον Γεώργιο Παπανδρέου. Πρόκειται για διώροφο πέτρινο κτήριο με προσανατολισμό προς νότο (καστανόδασος) στην περιοχή Αη Θανάσης. Έχει δύο μεγάλες αίθουσες στο υπερυψωμένο ισόγειο και δύο στον 1^ο όροφο που χωρίζονται με διπλές ανοιγόμενες πόρτες για εορταστικές εκδηλώσεις.

Προοριζόταν ως νέο δημοτικό σχολείο λόγω μεταφοράς από το ιστορικό κτήριο και σχολείο των Τετρεμέλη και Στριφτόμπολα, που θα γινόταν Κοινοτικό γραφείο.[11] Ως σχολείο λειτούργησε μετά το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, και μόνο για ενάμισυ χρόνο, αλλά με μεταφορά του Γυμνασίου Καλαβρύτων. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε το δημοτικό σχολείο Κερτέζης. Στο σχολείο αυτό μάθαμε τα εγκύκλια γράμματα χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες, όπως ο γράφων, πολλοί επιστήμονες, αλλά και ο υποψήφιος Δήμαρχος Καλαβρύτων κ. Αθανάσιος Γ. Κανελλόπουλος. Δυστυχώς στα μνημονιακά χρόνια στάλθηκαν οι μαθητές στο Δημ. Σχολείο Καλαβρύτων και σταμάτησε η σχολική του λειτουργία.

Έγιναν κάποιες απόπειρες για άλλες εκπαιδευτικές λειτουργίες, αλλά σταμάτησαν. Η συντήρηση και μια νέα μορφωτική λειτουργικότητα είναι σε αναμονή…

Διαθέτει επίσης γύρω του λουτρά, τουαλέτες, μαγειρείο και ανθόκηπο. Σε χαμηλότερο επίπεδο διαθέτει προαύλιο χώρο που τις τελευταίες δεκαετίες ισοπεδώθηκε και προστέθηκαν στη δεκαετία του 1980 μπασκέτες. Ταυτόχρονα έκλεισε η είσοδος από τον κεντρικό δρόμο (νότια) λόγω της αύξησης των αυτοκινήτων και διότι έτσι μεγάλωσε ο αύλειος χώρος. Ανοίχθηκε είσοδος στα δυτικά μέσω τσιμεντένιας γέφυρας στο χείμαρρο «Σαρδούνη το λαγκάδι».

Πρόσφατα άλλαξε η χρήση του και έγινε μικρό γήπεδο ποδοσφαίρου με πλαστικό χορτοτάπητα. Προκείται για οικονομική προσφορά του Κερτεζίτη  Δρ φυσικής κ. Νικολάου Σωτ. Δουκλιά εκ Γερμανίας. Δυστυχώς υπάρχουν δύο αρνητικές παρενέργειες. Αφενός αχρηστεύτηκαν οι μπασκέτες και αφετέρου το υπερυψωμένο πλέγμα γύρω του λειτουργεί ως «μπούργκα» και θολώνει το όμορφο κτήριο.

*  Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός ως φυσικός, πτ. θεολογίας, συγγραφέας και ειδικός ερευνητής της Κέρτεζης.

Σημείωση: Δημοσιεύτηκε στην ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, στήλη ΒΟΥΡΑΪΚΕΣ ΝΥΞΕΙΣ, φ. 69, Σεπτέμβριος 2023, σελ. 26-27.

Παραπομπές

[1] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, «Το τραύμα του Οχυρού της Κύναιθας από την ΑΔΜΗΕ και τους Θεσμούς», «ΩΡΑ Καλαβρύτων», αρ. φ. 38, Φεβρουάριος 2021, «Βουραϊκές νύξεις», σελ. 10.

[2] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΤΗΣ ΚΕΡΤΕΖΗ, 1999, σελ. 11.

[3] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ, εκδ. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, 1994, σελ. 19.

[4] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΟΤΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ ΣΥΝΑΝΤΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821, εκδ. Αρμός, 2021, σελ. 48-49.

[5] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, Ο Γεώργιος Σφραντζής και το «Χρονικό της Άλωσης», περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τ. 5, Μάρτιος 2002, σελ. 88 και 97.

[6] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΤΗΣ ΚΕΡΤΕΖΗΣ, 1999.

[7] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, εκδ. Αρμός, 2019, σελ. 223-229 και ΟΤΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ ΣΥΝΑΝΤΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821, ό. π., σελ. 139-142.

[8] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, Ο Γεώργιος Σφραντζής και το «Χρονικό της Άλωσης», ό. π., σελ. 97.

[9] Γέροντας Μάξιμος (Νικολόπουλος) Ιβηρίτης (Ι.Μ. Ιβήρων), άρθρο με τίτλο «Ο Βυζαντινός χρονογράφος της Αλώσεως Γεώργιος Σφραντζής, ο μετονομασθείς Γρηγόριος Μοναχός διά του Θείου και Αγγελικού Σχήματος», ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ, 17.09.2023.

[10] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΟΤΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ ΣΥΝΑΝΤΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1921, ό. π., σελ. 53-57.

[11] Για το διατηρητέο κτήριο αυτό, επειδή έχουν κινήσει διαδικασίες με χρηματοδότηση ιδιωτών και οργάνωση από το Δήμο Καλαβρύτων στην τελευταία δημαρχία του κ. Αθαν. Παπαδόπουλου, δεν θα αναφερθούμε σε αυτό το άρθρο.

Κέρτεζη: Από νεκρό ξενοδοχείο σε ζωντανό γηροκομείο;

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΠΑΛΙ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Έρχονται (πάλι) αυτοδιοικητικές εκλογές. Περιφερειακές και δημοτικές. Οι κοινοτικές αποτελούν (πάλι) μέρος των δημοτικών, έχοντας χάσει πλήρως και το τελευταίο στοιχείο σχετικής τους αυτονομίας με το «νόμο Βορίδη». Θα θέσουμε, παρ’ όλα αυτά, στη διάθεση των αυτοδιοικητικών, για δημιουργία, ένα έργο που έμεινε στα αζήτητα επί τρεις δεκαετίες περίπου στον έτερο μεγάλο πόλο της κοιλάδας του Βουραϊκού, την ιστορική Κέρτεζη. Δεν πρόκειται για αμιγώς αναπτυξιακό ή εξωραϊστικό έργο. Αποτελεί ταυτόχρονα έργο ανθρωπιστικό, εργασιακό και ιστορικής αποκατάστασης.

Βλέπετε η Κέρτεζη έχει ιστορία, αλλά δεν αποτέλεσε «μαρτυρική πόλη» ώστε να παίρνει σχεδόν όλα τα μη εξωραϊστικά μεγάλα έργα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν πολλά εγκαταλειμμένα παλιά ιστορικά μνημεία: το προχριστιανικό Οχυρό της Κέρτεζης, το φράγκικο Κάστρο της Ντεσμένας, ο Εθνικός Πύργος των (Σ)φραντζή και «Λιάρου», ο νεοβυζαντινός Ι. Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κοιμητήριο και το κτίριο (και σχολείο) των Τετρεμέλη/Στριφτόμπολα. Πλέον υποψήφιο είναι και το κτήριο του τελευταίου Δημοτικού σχολείου στον Αη Θανάση.

Τα πέντε βουλιάζουν, φθείρονται, καταστρέφονται και πέφτουν ακόμα μέχρι και στα χέρια αρχαιοκαπήλων. Το έκτο απέκτησε μια παράξενη «μπούργκα»! Μόνο για το κτίριο του Στριφτόμπολα δρομολογείται αποκατάσταση με λειτουργικότητα, αλλά από κερτεζίτες ιδιώτες… Θα επανέλθουμε σύντομα για όλα τα μνημεία σε επόμενο άρθρο.

Το πιο όμως πρόσφατο κτήριο, σχεδόν έτοιμο να λειτουργήσει, το οποίο εγκαταλείφθηκε με ευθύνες πολλών (ζώντων και τεθνεώτων), αποτελεί το λεγόμενο «Κοινοτικό Ξενοδοχείο της Κέρτεζης». Παραδόθηκε θεσμικά από την «Κοινότητα Κερτέζης»[1] στον «Δήμο Καλαβρύτων» επί προγράμματος «Καποδίστρια» λίγο πριν ολοκληρωθεί. Ακολούθησε κατόπιν το πρόγραμμα «Καλλικράτης» και ουσιαστικά η επικράτησή του μέχρι τις ημέρες μας.

Συνέχεια →

Για τις νέες ταυτότητες: Το δέντρο του θρησκευτικού ανορθολογισμού και το δάσος του βιομετρικού αυταρχισμού

Του Θανάση Καμπαγιάννη*

«Είναι σημαντικό να βλέπουμε το δάσος του βιομετρικού αυταρχισμού και του κρατικού ολοκληρωτισμού που δημιουργεί το πεδίο για όλα τα επί μέρους νοσηρά φαινόμενα».

[Περίληψη: Πέραν από δεισιδαιμονίες για το “χάραγμα του αντιχρίστου”, η έκδοση νέων ψηφιακών ταυτοτήτων συνοδεύεται από την επανεισαγωγή της υποχρεωτικής δακτυλοσκόπησης του συνόλου του πληθυσμού, που μόλις το 2000 είχε καταργηθεί ως προσβολή των προσωπικών δεδομένων και της αξίας του ανθρώπου. Τα περαιτέρω σχέδια διασύνδεσης της ταυτότητας με το “ψηφιακό πορτοφόλι” θα σημάνουν την επέκταση του ελέγχου της προσωπικής ζωής του κάθε πολίτη από το κράτος, δίπλα στον έλεγχο που ήδη διαθέτουν οι εταιρείες που εμπορεύονται τα δεδομένα των κινητών τηλεφώνων και του διαδικτύου. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες της Δύσης διολισθαίνουν όλο και περισσότερο στο “κινέζικο μοντέλο”, το οποίο κατά τα λοιπά καταγγέλλουν ως “ολοκληρωτικό”.]

Η συζήτηση για την έκδοση των νέων δελτίων αστυνομικής ταυτότητας κυριαρχείται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης από τις “ουρές στα αστυνομικά τμήματα” όσων σπεύδουν να εκδώσουν παλιού τύπου ταυτότητα “γιατί δεν θέλουν το ηλεκτρονικό τσιπάκι”. Όπως και σε άλλα ζητήματα, η κυβέρνηση, με τη βοήθεια των φιλικών της ΜΜΕ, επιλέγει τον βολικό αντίπαλο στον χώρο του ανορθολογισμού για να εμφανιστεί ως “μετριοπαθής” και “κεντρώα” και να μην απαντήσει στα πραγματικά ζητήματα που εγείρονται από τις αποφάσεις της.

Συνέχεια →

Γυναίκες στην Εκκλησία: Με την συνήθεια ή τη θεολογία;

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ

Τον τελευταίο καιρό, ειδικά μετά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο των δέκα (εκ των 14 τότε) τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών στο Κολυμπάρι της Κρήτης (Εβδομάδα Πεντηκοστής του 2016), αυξήθηκε η κινητικότητα σε θεολογικούς και συγγραφικούς κύκλους για την πληρότητα της θέσης των γυναικών στο θεσμικό χώρο των ορθοδόξων εκκλησιών.

Βεβαίως πολλά χρόνια πριν έχει τεθεί ανοικτά στις θεολογικές σχολές, αλλά και σε εφημερίδες και περιοδικά το ζήτημα αυτό. Όμως στην «Εκκλησία της Ελλάδας» και το ζήτημα αυτό αντιμετωπίζεται, υπόκωφα, κατά περίπτωση, περιστασιακά και ανάλογα με τις προσωπικές οπτικές του οικείου Μητροπολίτη. Θεσμικά όμως ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε στα ίσια, με θεανθρωπολογικά κριτήρια και όχι με τη λογική της μακρόχρονης συνήθειας.

Δεν είναι τυχαίο ότι η συντηρητική πλειοψηφικά Εκκλησία της Ελλάδος, με δύο θεολογικές σχολές και τρεις εκκλησιαστικές ακαδημίες, δεν είχε καμία γυναικεία συμμετοχή!

Όντως «…το ζήτημα αυτό είναι στην εποχή μας και πολύπλοκο και ακανθώδες. Το ακανθώδες οφείλεται στη σχέση του με δύο σοβαρά ζητήματα. Το ένα είναι ότι η σύγχρονη εποχή είναι εικονοκλαστική. Το δεύτερο ότι συνυπάρχει το δίπολο πατριαρχίας και φεμινισμού.

Συνέχεια →

Fuck Europe: Τo σαμποτάζ των δύο αγωγών Nord Stream

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου*

«Ευχαριστούμε ΗΠΑ» γράφει στο Twitter ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, νυν ευρωβουλευτής και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής (Steering Committee) της Λέσχης Bilderberg, Ρομάν Σικόρσκι, αναφερόμενος στο σαμποτάζ, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, κατά των δύο υποθαλάσσιων αγωγών Nord Stream που μεταφέρουν φυσικό αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία. Ο Σικόρσκι επιχαίρει γιατί η Ρωσία πληρώνει το τίμημα της ουκρανικής κρίσης, βλέποντας τον αγωγό που κόστισε είκοσι δισεκατομμύρια να κείται άχρηστος στα βάθη της Βαλτικής.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαψεύδουν ότι έχουν οποιαδήποτε σχέση με το σαμποτάζ των αγωγών. Τον περασμένο Ιανουάριο πάντως, ο πρόεδρος Μπάιντεν είχε τον εξής διάλογο με τους δημοσιογράφους:

Συνέχεια →

Ανεπίδοτη επιστολή …στην επιστολή της Νίκης Κεραμέως στους συνταξιούχους εκπαιδευτικούς!

Του Χρήστου Κάτσικα*

Είναι η δεύτερη χρονιά που η Νίκη Κεραμέως στέλνει Επιστολή στους εκπαιδευτικούς που συνταξιοδιοτήθηκαν με την οποία εκφράζει τη «βαθιά ευγνωμοσύνη» της ιδίας και του υπουργείου για την προσφορά τους.

Η υπουργός Παιδείας ευχαριστεί τους εκπαιδευτικούς για την ενεργό συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και για τη συμβολή τους στην υλοποίηση «σημαντικών αλλαγών», ενώ εύχεται στους βετεράνους εκπαιδευτικούς «το καλύτερο στον νέο κύκλο της ζωής τους».

Συνέχεια →

Να διαλύσουμε το σκοτάδι

Της Όλγας Τσιλιμπάρη*

Ιούλιος του αίματος και των αγώνων:

-26-7-1944: Η Ηλέκτρα Αποστόλου, υπεύθυνη διαφώτισης του ΕΑΜ, κατακρεουργείται από την Ειδική Ασφάλεια.

-26-7-1946: Η Μίρκα Γκίνοβα/Ειρήνη Γκίνη, δασκάλα κομμουνίστρια, εκτελείται από τους μοναρχοφασίστες.

-21-7-1965: Ο Σωτήρης Πέτρουλας, φοιτητής της αριστερής πτέρυγας των Λαμπράκηδων, δολοφονείται στη διάρκεια διαδήλωσης από αστυνομικούς.

Και ο Νοέμβρης δεν πάει πίσω… Μετά τον Μεγάλο Νοέμβρη του ΄73, ήρθαν κι άλλοι Νοέμβρηδες του αίματος και των αγώνων:

Συνέχεια →

Άκυρες οι «αποφάσεις – νούμερα» του 20ου Συνεδρίου της ΟΛΜΕ

Του Γιώργου Κ. Καββαδία*

    Απλά μαθήματα συνδικαλισμού και δημοκρατίας

1. Δεν είναι οι κομματικοί μηχανισμοί των ΔΑΚΕ – ΣΥΝΕΚ – ΠΕΚ πάνω από το Συνέδριο της ΟΛΜΕ που είναι το ανώτερο όργανο της συνδικαλιστικής οργάνωσης των καθηγητών.
2. Δεν είναι το προεδρείο του Συνεδρίου το ανώτερο όργανο από το Συνέδριο των καθηγητών.
3. Το ανώτερο όργανο της συνδικαλιστικής οργάνωσης των καθηγητών είναι το Συνέδριο
4. Κάθε σύνεδρος έχει το δικαίωμα να τοποθετηθεί και να ψηφίζει στη λήψη των αποφάσεων. «Ποτέ δεν υποβάλλεται θέμα σε ψηφοφορία, αν δεν εξαντληθεί ο κατάλογος των ομιλητών γι’ αυτό το θέμα. Αν ληφθεί τέτοια απόφαση είναι άκυρη.» (Καταστατικό ΟΛΜΕ άρθρο 41, παρ. 8)
5. Κανένας σύνεδρος δεν είναι νούμερο (αριθμός) για να ψηφίσει νούμερα (αποφάσεις)

Συνέχεια →

Η ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

Η θανατική ποινή υπήρξε διαχρονικά η έσχατη τιμωρία τόσο σε καιρό πολέμου, όσο και ειρήνης. Αναφέρομαι βέβαια σε ποινή, που επιβάλλεται από δικαστήριο και όχι στις σφαγές και εκτελέσεις, μετά από συνοπτικές διαδικασίες.

Το ανθρώπινο δίκαιο ατελές, όπως και ο άνθρωπος διαμορφωτής του, διακρίνεται για τις διαχρονικές του αδυναμίες κατά τόπους. Αν αποδεχθούμε ότι η επιβολή ποινής έχει ως σκοπό τον σωφρονισμό του παραβάτη των νόμων, τότε η θανατική οπωσδήποτε δεν σωφρονίζει αυτόν, καθώς δεν του παρέχεται η δυνατότητα μεταμέλειας. Ο όρος μετάνοια ως εκκλησιαστικός δεν είναι σε χρήση στον χώρο του δικαίου. Βέβαια υποστηρίζεται ότι με την επιβολή της θανατικής ποινής επιχειρείται ο σωφρονισμός των άλλων, που ρέπουν προς την παραβατικότητα. Δρα λοιπόν αυτή σωφρονιστικά προς αποφυγή διάπραξης και από άλλους παρομοίων εγκλημάτων.

Συνέχεια →

Η Κατάρρευση της Εντιμότητας

Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη*

Η ανθρωπότητα έχει εισέλθει τα τελευταία χρόνια σε μια περίοδο κατά την οποία όσο οι τιμές των  καταναλωτικών αγαθών αυξάνονται, παγιώνοντας συνθήκες κοινωνικής ανισότητας, τόσο η τιμή της ανθρώπινης ζωής ευτελίζεται. Όλα τούτα οφείλονται, εν πολλοίς, στην κατάρρευση της έννοιας της εντιμότητας. Γιατί, όμως, η ανθρωπότητα έχει περιέλθει σε μια τέτοια κατάσταση; Τι σημαίνει να είναι κάποιος ανέντιμος;

Συνέχεια →