Μια Ατραπός στη Γκρίζα πόλη….

Παρουσιάζοντας μαζί δυο Καλαβρυτινά βιβλία

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Α΄ ΜΕΡΟΣ

Ι. ΟΙ ΔΥΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

   Στην όμορφη πλατεία του «Χελμού» στα Καλάβρυτα, το βράδι της Τετάρτης 7 Αυγούστου η συμμαθήτριά μου νηπιαγωγός και συγγραφέας Δέσποινα Στίκα παρουσίασε το βιβλίο της «Γκρίζα πόλη», που εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Κ. & Μ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2024. Πρόκειται για μυθιστόρημα που στηρίζεται σε πολλά πραγματικά δεδομένα, ενώ δεν λείπουν και τα στοιχεία μυθοπλασίας. Χωρίζεται σε 6 κεφάλαια και τον πρόλογο. Εκτείνεται σε 148 σελίδες.

   Στην ίδια πλατεία το Σάββατο το βραδάκι 10 Αυγούστου, ο μαθητής μου στη γ’ Γυμνασίου Βασίλης Κοκότης εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο. Εκδόθηκε από τις εκδόσεις «ενύπνιο», Αθήνα 2024. Πρόκειται για μία νουβέλα που εκτείνεται σε 90 σελίδες. Χωρίζεται σε 4 κεφάλαια, ενώ δεν υπάρχει κανένας πρόλογος!

   Η χαρά μου και για τα δυο βιβλία ήταν απερίγραπτη κι έκανα τα αδύνατα δυνατά ώστε αφενός να βρεθώ στις δύο παρουσιάσεις και να προμηθευτώ τα συγγραφικά τους τέκνα και αφετέρου να συνομιλήσω έστω και για λίγο μαζί τους και να τους ευχηθώ καλοτάξιδα και καλοδιάβαστα.

   Στα δικά μάτια εκεί που αφήνει τις σκέψεις της η Δέσποινα Στίκα, κάπου εκεί κοντά τις πιάνει ο Βασίλης Κοκότης και τις προεκτείνει με μαεστρία. Το βιβλίο της Δέσποινας έχει πολλά βιωματικά στοιχεία και πραγματικό υπόβαθρο, ενώ του Βασίλη τείνει να παίρνει χαρακτηριστικά που μοιάζουν πολύ με ιδεολογική διακήρυξη, όχι όμως μονομερώς πολιτική. Στο Α’ μέρος θα παρουσιάσω από την οπτική μου το βιβλίο της συμμαθήτριάς μου και στο επόμενο (Β΄ μέρος) του μαθητή μου…

ΙΙ. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

   Η Δέσποινα Στίκα βρέθηκε στο Δημοτικό σχολείο Καλαβρύτων αρχές της δεκαετίας του 1960 με τους γονείς της και τον αδελφό της, ερχόμενη από ένα μικρό ορεινό Καλαβρυτινό χωριό. Αυτό δεν το κατονομάζει στο βιβλίο, δεν κατάλαβα όμως το γιατί. Αφήνει πάνω απ’ αυτό ένα πέπλο μυστηρίου, την ίδια ώρα που στις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν όλα σχεδόν τα ονοματεπώνυμα των συγγενών της.

   Τα Καλάβρυτα ακόμα μοιρολογούσαν το κάψιμο των σπιτιών, τη φωτιά στα γυναικόπαιδα στο τότε δημοτικό σχολείο (σημερινό μουσείο ολοκαυτώματος), μα κυρίως την άνανδρη και άτιμη εκτέλεση από του ναζιστές, εκατοντάδων ανδρών από την ηλικία των 12 ετών έως τα βαθιά γεράματα.

   Η συγγραφέας ευτύχησε (ή μήπως καλύτερα ατύχησε), ώστε ένας από τους 13 διασωθέντες από την εν ψυχρώ εκτέλεση στο Λόφο του Καπή εκείνη την παγερή ημέρα, στις 13 Δεκεμβρίου του 1943, να είναι ένας από τους πιο στενούς ανθρώπους της οικογένειάς της! Γράφει η ίδια στον πρόλογό της:

   «Ο νονός μου και θείος μου συνάμα (ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει), ο Γιώργος Γεωργαντάς ή Γεωργαντόπουλος, ήταν ένας από τους δεκατρείς διασωθέντες στην Εκτέλεση… Η νονά και θεία μου Βάσω Γιαννακοπούλου-Γεωργαντά, του έδωσε ζωή με υπεράνθρωπο αγώνα…», (Πρόλογος, σελ. 12).

   Τα κείμενα του βιβλίου τα είχε γράψει (χειρόγραφα) πριν είκοσι και λίγο παραπάνω χρόνια σε τετράδια, τα οποία ήταν κρυφο-αμπαρωμένα σε συρτάρια. Σημειώνει η ίδια: «Δεν το άλλαξα κατά την τελική του επιμέλεια που έγινε πρόσφατα. Προτίμησα να το αφήσω στην αρχική του μορφή. Το γράψιμό του βοήθησε να βγει από μέσα μου εκείνο το γκριζόμαυρο που βίωσα στον τόπο όπου άνθισε η τρυφερή μου ηλικία. Να φύγει αυτή η βαριά πέτρα, που από τα παιδικάτα μου με πλάκωνε στο στήθος», (Πρόλογος, σελ. 9).

   Με την Δέσποινα βρεθήκαμε στο ίδιο τμήμα (το 2^ο) από την α΄ γυμνασίου έως και την ε’ του εξατάξιου γυμνασίου, από το Σεπτέμβρη του 1967 έως και τον Ιούνη του 1972. Το τμήμα, όπως και όλα τότε στην επαρχία, ήταν μικτό από αγόρια και κορίτσια -εκτός από ένα μικρό διάλειμμα-, τεράστιο από πλευράς αριθμού μαθητών/μαθητριών κι ανάμεικτο από «Καλαβρυτινόπουλα» και «Χωριατόπαιδα», καθορισμένο με αλφαβητική σειρά των επωνύμων μας.

   Με το βιβλίο όμως αυτό γνώρισα ακόμη καλύτερα τη συμμαθήτριά μου. Βλέπετε εγώ προερχόμουνα από την Κέρτεζη που οριακά γλύτωσε την καταστροφή από τους ναζιστές και δεν μπορούσα να νιώσω τα νέα Καλαβρυτινόπουλα τι κρύβουν στις καρδιές τους.

   Κάναμε αρκετούς μήνες μέχρι να αλληλογνωριστούμε ανά φύλο, ενώ χρειάστηκε και 2^η σχολική χρονιά για να περάσει μια σχετική χημεία μεταξύ μας με όλους τους συνδυασμούς. Η Δέσποινα ήταν μια άριστη μαθήτρια, κυρίως στα φιλολογικά μαθήματα. Διαβάζοντας το εν λόγω βιβλίο χαίρομαι τη γραφή της, αλλά εκπλήσσομαι θετικά για τις ευκαιρίες που παίρνει από την οικογενειακή και σχολική ζωή της, ώστε κάθε φορά να γράφει για την Εκτέλεση, αλλά και για τη φιλοσοφία του θανάτου!

ΙΙΙ. ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΓΚΡΙΖΑ ΠΟΛΗ

   Η γκρίζα πόλη βεβαίως είναι τα Καλάβρυτα. Είναι γκρίζα για δύο λόγους κατά την Δέσποινα Στίκα. Κατ’ αρχάς γιατί το χειμώνα πάνω της βρίσκεται ένας βαρύς υδάτινος θόλος. Παράλληλα η πόλη ήταν γκρίζα στα ματάκια της γιατί ο θρήνος συνέχιζε από τις μανάδες, τις χήρες, τις αδελφές, τα μικρά παιδιά και τους δεκατρείς επιζώντες. Συνέχιζε ακόμα από δύο εμβληματικά κτήρια. Το Ορφανοτροφείο και την Σχολή Οικοκυρικής. Η συγγραφέας έχει την ικανότητα να παίζει με την φύση και να πηγαίνει στους ανθρώπους με συγγραφική άνεση. Γράφει σχετικά για κοινωνίες στα πέρατα του κόσμου:

   «Εδώ η βαρυχειμωνιά ενώνει τις μορφές και διασπά τις διαφοροποιήσεις. Άσχημοι, όμορφοι, ψηλοί, κοντοί, γεμάτοι, αδύνατοι, μαύροι, άσπροι, κίτρινοι… όλοι ένα. Ανθρώπινες φιγούρες σε κάθε άκρη γης και ουρανού στεφανωμένες με νεφελωμένα σταγονίδια. Γι’ αυτό αποφεύγουμε να εμπιστευτούμε τις αισθήσεις μας. Πιο άσφαλτα είναι τα αισθήματά μας», (κεφ. Γκρίζα πόλη, σελ. 21).

   Δεν αργεί όμως να περάσει στον μαρτυρικό τόπο και να ακουμπήσει πληγές! «…Ο θρήνος, η ορφάνια, τα ερειπωμένα σπίτια, το νεκροταφείο με τους υπεραοχτακόσιους[1] σκοτωμένους και οι λίγοι σκόρπιοι τάφοι στον τόπο της Εκτέλεσης για τους ξενοτοπίτες και γι’ αυτούς που δεν υπήρχαν συγγενείς τους να τους πάν κοντά στην εκκλησία. Ο πόνος σπαρμένος παντού σαν αγριάγκαθο στο μαβί τοπίο.

   Στην πρώτη του δημοτικού είδα το Ορφανοτροφείο μας που ήταν σε πλήρη λειτουργία. Μα που βρεθήκανε τόσα ορφανά σε μια μικρή κωμόπολη; Μαθαίνοντας πλημμύριζε το γκρίζο μέσα μου, το δέος με πλάκωνε και έσμιγε με τη θρηνητική μορφή της φύσης. Ήσανε και παιδιά μες τη θολότητα που ένοιωθα; Ή η ορφάνια τους τόνιζε με της θλίψης τα χρώματα όλα τα γύρω μου;», (κεφ. Γκρίζα πόλη, σελ. 22).

   Αξιοσημείωτο είναι ότι η συγγραφέας -το σημείωσε εμφατικά στην παρουσίαση του βιβλίου της  στα Καλάβρυτα- πως έπλασε τελείως μυθιστορηματικά έναν ήρωα, στενό φίλο της οικογένειας, τον Αλκίνοο. Έτσι έπλασε με τη φαντασία -ίσως και με κάποιες πραγματικές εικόνες της παιδικής της ηλικίας και χωρίς να πάρει ντοκουμέντα από επιζώντα ορφανά- μια σχέση με το ορφανοτροφείο που με συγκίνησε αφάνταστα.

IV. ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΤΗΣ ΜΕ ΦΟΒΕΡΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

   Ακολουθούν τέσσερα κεφάλαια που έχουν ως μοτίβο όλα τα οικογενειακά της. Το 2^ο κεφάλαιο έχει ως τίτλο «Ο παππούλης μου», το 3^ο «Τα ετεροθαλή αδέλφια του πατέρα μου», το 4^ο «Τα γονικά μου και το πατρικό σπίτι στο χωριό» και το 5^ο «Η γιαγιά Αγγελική». Η συγγραφέας δεν εγκλωβίζεται όμως καθόλου μέσα σ’ αυτές τις σχέσεις. Βεβαίως και τις αναλύει, έτσι ώστε να φανούν και οι δικές της πολλαπλές ρίζες. Όμως αποτελούν παράλληλα αφορμές για να αναδείξει εκείνη την κατοχική περίοδο σε μήκος και πλάτος. Ας πάρουμε, τελείως ενδεικτικά, ελάχιστα μικρά αποσπάσματα.

   «…Ξήλωσε εξουθενωμένος τα πατώματα και τη μεσάντρα του σπιτιού, για να ξαπλώνει τους νεκρούς σε σανιδένιες κάσες. Μετέφερε στην πλάτη του τους πεθαμένους και απίθωνε τα άψυχα σώματα στο κοιμητήριο χωρίς παπά, χωρίς καντηλανάφτη… Πόσο ν’ αντέξουν τα έρημα γόνατα το διπλό βάρος; Πώς να βαστάξει η ψυχή τέτοιο χαμό;», (κεφ. Ο παππούλης μου, σελ. 73). Και πιο κάτω:

   «…Από την Αλεξάνδρεια πήγε στο Κάϊρο, πέρασε στα Ιεροσόλυμα, στον Λίβανο… σαν να τον κυνηγούσαν. Εκείνο το βαθύ κενό το έπαιρνε κοντά του. Πουθενά δε στέριωνε… Επέστρεψε στον τόπο της πικρίας και του πόνου… Δεν ήθελε να βλέπει άνθρωπο…

   Άγνωστο πότε και πως έγινε, κάποτε, κάπου, γνώρισε τη γιαγιά μου Μαρία. Ξελογιάστηκε μαζί της και παντρεύτηκαν. Πούλησε ό,τι είχε και την ακολούθησε στο δικό της χωριό, πολύ ορεινότερα. Στην άγρια μοναξιά, εκεί όπου πολύ αργότερα γεννήθηκα κι εγώ…», (κεφ. Ο παππούλης μου, σελ. 74, 75).

   «Ενώ κρατούσε ακόμη ο πόλεμος, είχε στείλει δύο γράμματα στην οικογένειά του[2] στο χωριό, που τον θεωρούσαν αγνοούμενο και πιθανώς νεκρό… Έτσι ενημέρωσε τον πατέρα μου ότι είναι ζωντανός και είναι καλά. ‘’Θα μάθετε λεπτομέρειες όταν με το καλό βρεθούμε από κοντά’’, του έγραφε. Αυτή η συνάντηση δεν επέτρεψε η μοίρα να πραγματοποιηθεί», (κεφ. Τα ετεροθαλή αδέλφια του πατέρα μου, σελ. 83).

   Η Δέσποινα έχει βιώσει το γκρίζο από τα γεννητούρια της, παρά την αγάπη που πήρε. Είχε ακούσματα για θανάτους, πολέμους, καταστροφές, μεταναστεύσεις και αλληλεγγύη. Όλα αυτά φαίνονται ανάγλυφα στα επόμενα οικογενειακά της κεφάλαια. Αυτά τα πήρε μαζί της όταν ο ανάπηρος πατέρας της και η ηρωΐδα μητέρα τους τους έφεραν στα Καλάβρυτα… Έτσι ερμηνεύεται εν μέρει η δική της ματιά για τη μετά το Ολοκαύτωμα επιβίωση και Ζωή…

V. ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΟΜΙΧΛΗ ΚΑΙ ΖΩΗ ΜΕΤΑ

   Η Δέσποινα στα δυο τελευταία κεφάλαια δεν παρατηρεί μόνο. Εκθέτει, κριτικάρει, φιλοσοφεί και θεολογεί με μεγάλη ενάργεια, ενώ στα συγγραφικά της χέρια κρατά ένα αιχμηρό νυστέρι. Ας την ακολουθήσουμε στο προτελευταίο της κεφάλαιο:

   «’’Μαμά, θέλω να μου πεις τι είναι ο θάνατος’’, την αιφνιδίασα. Το πρόσωπό της σκοτείνιασε, σοβάρεψε. ‘’Άκου να σου πω κοτούλα μου’’, αγγίζοντας με τα χέρια της τα τρέμοντα δικά μου. ‘’Κανένας μας, ούτε ο πιο σοφός δεν ξέρει τι είναι ο θάνατος. Σίγουρα όμως είναι μια μετάβαση, ένα ταξίδι προς το άγνωστο που όλοι θα κάνουμε…

   Όμως εσύ δεν πρέπει να φοβάσαι, γιατί αν έρθει -κούφια η ώρα- η στιγμή αυτή για σένα, σου υπόσχομαι ότι αμέσως θα πεθάνω κι εγώ, θα σε κλείσω σφικτά στην αγκαλιά μου και μαζί οι δυο μας θα πετάξουμε στον ουρανό’’. Πόσο παρηγορητικά ήταν τα λόγια της. Έσβησαν μονομιάς κάθε ίχνος απειλής…», (κεφ. Ζωή στην ομίχλη, σελ. 120).

   Αξίζει μια αναφορά, με αφορμή μια ημερήσια εκδρομή που κάναμε ως Γυμνάσιο Καλαβρύτων προς την χιονισμένη Εκτέλεση. Την θυμάμαι αμυδρά αυτή την εκδρομή. Δυστυχώς τα δικά μου συναισθήματα δεν συγκρίνονται με αυτά της Δέσποινας. Πόσο έξω ήμουν από το θρήνο της γκρίζας πόλης. Η συγγραφέας όμως με επαναφέρει δυναμικά στην καυτή αλήθεια παίρνοντας ως τοπίο την εκδρομή για να εκτυλίξει όλο το δράμα της πόλης, πως το βίωνε η ίδια και ποια ήταν η ματιά ενός από τους δεκατρείς επιβιώσαντες, δηλαδή του θείου της και νονού της. Ας δούμε ένα απόσπασμα:

   «Τότε, πίσω από τους θάμνους εμφανίστηκαν τα πολυβόλα του δικού τους θανάτου. Ο Αθανασιάδης[3] ένιωσε την απιστία και πετάχτηκε πρώτος μπροστά: ‘’Γουρούνι Τέρνερ, που είναι η στρατιωτική σου τιμή;’’ Ούρλιαξε την οργή του. Τον βρήκανε αργότερα οι γυναίκες γαζωμένο στην κοιλιά με τα άντερά του έξω. Στην τσέπη του είχε φωτογραφία με τα δυο του παιδιά στην αγκαλιά, ένα σε κάθε μπράτσο… Μια σφαίρα την είχε διαπεράσει ακριβώς στο κέντρο…», (κεφ. Η ζωή στην ομίχλη, σελ. 127-128).

   Η συγγραφέας στο τελευταίο της κεφάλαιο στέκεται στη μετέπειτα ματιά της, δηλαδή στην ηλικία των 47 ετών που έγραψε το βιβλίο αυτό. Τότε κατάφερε να περάσει στο χαρτί τις πληγές της. Κι έκανε λίγο πάνω από τα είκοσι ακόμα χρόνια να το εκδώσει. Κατέληξε στο όραμα της Ειρήνης και μακριά κι από την ιδέα του Πολέμου. Σημειώνει σχετικά με αυτή την απόφαση:

   «Είπα λοιπόν να δω τον εαυτό μου στον καθρέπτη, να τα συζητήσουμε. Είναι αχαριστία, σκέφτηκα, να μη βλέπω την καλή πλευρά του βίου μου, να μη μπορώ να αποτινάξω οριστικά όλον αυτό τον κονιορτό που κατακλύζει την ψυχή μου…», (Η ζωή μετά, σελ. 138).

   Μετά από λίγες σκέψεις ακόμα, επιλέγει τον πλασματικό φίλο της από το Ορφανοτροφείο, τον Αλκίνοο, για να γράψει εν είδει παρακαταθήκης, τις τελικές της αποστροφές. Ας δούμε λίγες απ’ αυτές:

   «Θα ήθελα αυτή τη φορά να κουβεντιάσουμε όχι με βλέμματα και σιωπές, όχι με τάχα ειπωμένα και εν τέλει ανείπωτα. Να κάτσει δίπλα μου θα ήθελα, να του ανοίξω επιτέλους την καρδιά μου, να ομολογήσω ότι ήτανε αδύνατο για μένα να αντέξω το δυσβάσταχτο φορτίο της ζωής σε μια πολίχνη εντελώς κατεστραμμένη, μόνιμα συννεφιασμένη και χωμένη μέσα σε μολυβί ουρανό…», (Η ζωή μετά, σελ. 139).

   «Θα του πω πόσο τους συμπονούσα, πόσο έπασχα μαζί τους, πως ένιωσα το σώμα μου να με πονά και την ψυχή μου να ξεσχίζεται, γιατί γνώριζα εγώ ζούσα το θάνατο στα ψέματα, ενώ εκείνοι χάθηκαν στ’ αλήθεια. Γιατί ήξερα για τον καθένα τους με λεπτομέρεια πως έσβησε η ζωή τους, ποιες ήταν οι στερνές τους ανησυχίες τους, ποια ήτανε τα τελευταία λόγια τους… Όλα τα ήξερα. Και το λιγότερο που μπορούσα ως παιδί να κάνω για παρηγοριά. Ήταν αυτό το νοιάξιμο για την επιθανάτια αγωνία τους…», (Η ζωή μετά, σελ. 143).

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ Β΄ ΜΕΡΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η βιβλιοπαρουσίαση του Α΄ Μέρους πρωτο-δημοσιεύτηκε στην μηνιαία εφημερίδα ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, στήλη ΒΟΥΡΑΪΚΕΣ ΝΥΞΕΙΣ, φ. 80, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2024, σελ. 28-29.

---

[1] Νεότερες έρευνες ομιλούν για λίγο πάνω από τους εξακόσιους, τουλάχιστον τόσοι αναφέρονται από τους θεσμικούς του Μουσείου Ολοκαυτώματος.

[2] Σ. Σ.: ένας ετεροθαλής αδελφός του πατέρα της από τα ξένα…

[3] Ο Αθανασιάδης ήταν φερτό καθηγητής στο τότε Γυμνάσιο Καλαβρύτων Σύντομα νυμφεύτηκε μια Καλαβρυτινιά κι έκανε δυο παιδιά μαζί της. Ήταν αδελφή του επιζήσαντα Γιώργου Γεωργαντά… Έμεινε στην ιστορία από τους διαλόγους του με τον ναζιστή Τέρνερ.

Βομβαρδισμός των χωριών ΛΑΠΑΤΑ ΤΡΕΧΛΟ ΜΑΝΕΣΙ στις 29.07.1943

Ομιλία του Δημητρίου Λιαρομάτη*

   Στην ιστορία της πατρίδας μας υπάρχουν γεγονότα τόσο φωτεινά, τόσο ζωντανά, που νικούν την λήθη και περνούν στην αιωνιότητα. Μια σελίδα αξέχαστη είναι η στάση της χώρας μας στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου πολέμου. Του πολέμου που άφησε τα σημάδια του σε κάθε ελληνική γωνιά. Στη δική μας μικρή γειτονιά άφησε τα σημάδια του με τον άγριο βομβαρδισμό των χωριών ΛΑΠΑΤΑ – ΤΡΕΧΛΟ – ΜΑΝΕΣΙ, στις 29 Ιουλίου 1943.

   Ας δούμε πώς ήταν η κατάσταση στην Ευρώπη γενικά και στη χώρα μας ειδικότερα. Στην Ευρώπη πλανιέται η σκιά του φρικτού πολέμου. Οι πρώτες νίκες των δυνάμεων του Άξονα χαρίζουν αλαζονεία στον Χίτλερ που τρέφει ελπίδες για την κατάκτηση ολόκληρου του κόσμου. Η πατρίδα μας λαμβάνει τελεσίγραφο από το Μουσολίνι καταρχάς για παραχώρηση εδάφους της στους Ιταλούς. Ο ελληνικός λαός σύσσωμος κινήθηκε αστραπιαία για να αντιμετωπίσει την ιταλική εισβολή. Ο στρατός μας είχε να αντιμετωπίσει είκοσι ιταλικές μεραρχίες, τριακόσια πολεμικά αεροπλάνα και άλλα πολεμικά μέσα.

Συνέχεια →

Από την κοιλάδα του Βουραϊκού στο Πανεπιστήμιο;

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

   Έχει ανοίξει πάλι η συζήτηση (σε κυβέρνηση Ν.Δ.), για τα λεγόμενα μη κρατικά πανεπιστήμια, αν και δεν υπάρχουν κρατικά και μη κρατικά, αλλά δημόσια και ιδιωτικά. Αυτή τη φορά δεν οδηγείται σε προσπάθεια αναθεώρησης του συντάγματος και του άρθρου 16 (και άλλων), αλλά για παράκαμψη του άρθρου 16! Θεωρεί ότι μπορεί να πάει με το άρθρο 28. Αυτό «αναφέρει ότι οι διακρατικές συμφωνίες υπερισχύουν του κοινού νόμου αλλά δεν υπερισχύουν του Συντάγματος (βλ. άποψη Ακρίτα Καϊδατζή, αναπληρωτή καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου του ΑΠΘ[1]).

   Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που το τελευταίο διάστημα γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας προσέγγισης από την πλευρά της κυβέρνησης, με αναφορά στην «ανάγνωση» του Άρθρου 16. Είναι πράγματι απορίας άξιο πώς μπορεί να «αναγνωστεί» το Άρθρο 16, ειδικά οι παράγραφοι 5 και 6 που αναφέρουν: «…5. H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση…

6. Οι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί. Το υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό τους επιτελεί επίσης δημόσιο λειτούργημα, με τις προϋποθέσεις που νόμος ορίζει…».[2]

ΙΙ. ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ;

Συνέχεια →

Για τον ιστορικό Αυχένα του Πριολίθου…

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΣΗ

   Στα νοτιοδυτικά της κοιλάδας του Βουραϊκού τα βουνά που συνδέουν τις τελευταίες απολήξεις του Ερύμανθου με τα νότια βουνά του κάμπου των Λουσών βρίσκεται το χαμηλότερο διάσελο, γνωστό ως αυχένας του Πριολίθου.  Ο αυχένας αυτός έχει υψόμετρο 1019 μ., όπως δείχνουν οι ειδικοί υψομετρικοί χάρτες.

   Η σχετικά σύγχρονη εποχή των αυτοκινητόδρομων ξεκίνησε από τις αρχές του 20^ου αι. Από τον αυχένα διέρχεται στην εποχή μας ο αμαξιτός δρόμος, που συνδέει την κοιλάδα του Βουραϊκού με την πολύ χαμηλότερη Κοιλάδα του αρχαίου Κλείτορα (του Αροάνιου ποταμού) στα νοτιοανατολικά του, που τώρα έχει ως κέντρο την Κάτω Κλειτορία. Ταυτόχρονα αποτελεί και διασταύρωση, που συνδέεται και με την περιοχή του Σοποτού, την Ι. Μ. Αγίων Θεοδώρων και φυσικά με το Λιβάρτζι, με την Ψωφίδα, όπως και με τα γύρω χωριά.

   Στα νεολιθικά χρόνια ο αυχένας αποτελούσε το χαμηλότερο υψόμετρο με το οποίο οι αρχαίοι Αρκάδες ατένιζαν στα βορειοανατολικά την τεράστια λίμνη, όπου σήμερα δεσπόζει ο γόνιμος κάμπος του οροπεδίου του Βουραϊκού (Ερασίνου ή Καλαβρυτινού ποταμού).

Συνέχεια →

13 Δεκεμβρίου 1943: Ογδόντα χρόνια μετά διδάγματα

Του Χρήστου Φωτεινόπουλου*

 «Στον κατάμεστο από κόσμο και επισήμους Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Καλαβρύτων, εκφώνησε επετειακή ομιλία ο Προέδρος του Δ.Σ. του Δημοτικού Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος κ. Χρίστος Φωτεινόπουλος, ο οποίος καθήλωσε και συγκίνησε τους πάντες! Ολόκληρη η ομιλία:» 

Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα, την άνανδρη εκτέλεση και την ολοκληρωτική καταστροφή της μαρτυρικής μας πόλης από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η 13η Δεκεμβρίου 1943 έχει καταγραφεί στη συλλογική μνήμη ως η πιο μαύρη ημέρα της Κατοχής, ως η πιο μελανή, πλην όμως ένδοξη σελίδα της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας, που πλήρωσε βαρύ τίμημα στον βωμό των αγώνων του Ελληνισμού για την ελευθερία.
Ωστόσο το αίτημα, το ιδανικό, ενός δικαιότερου κόσμου παραμένει αξίωση. Η ανείπωτη ωμότητα, η βαρβαρότητα των αδίστακτων, δεν ενταφιάστηκε μαζί με τη Ναζιστική Γερμανία.
Εδώ και πολλούς μήνες μετέχουμε ως θεατές σε έναν ακήρυκτο και «δια αντιπροσώπου» πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.

Συγχρόνως, η αιματοχυσία στη Μέση Ανατολή, στα μαρτυρικά εδάφη του Ισραήλ και της Παλαιστίνης, την οποία περίτρομοι παρακολουθούμε, με χιλιάδες θύματα αμάχους, μικρά παιδιά και γυναίκες, δεκάδες χιλιάδες εκτοπισμένους και ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές, επαληθεύει τη ρήση του Κλαούσεβιτς, ότι «ο πόλεμος είναι πράξη βίας που θεωρητικά δεν έχει όρια», καθώς η σύγκρουση στερείται παντελώς νοήματος.

Συνέχεια →

Έκκληση: Μην αγνοείτε τα ιστορικά μνημεία της δυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Ι. ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΡΕΙΠΙΑ

Με αφορμή τις αυτοδιοικητικές εκλογές και ειδικότερα τις δημοτικές εκλογές για τον ευρύ Καλλικρατικό Δήμο Καλαβρύτων δεν είναι ορθό να περιμένουμε μόνο τις υποσχέσεις ή τις δεσμεύσεις των υποψηφίων δημάρχων, δημοτικών ή και κοινοτικών συμβούλων. Οφείλουμε να ανοίγουμε και εμείς θέματα που δεν «είναι πιασάρικα», ούτε αποκομίζουν δεκάδες ψήφων. Αποτελούν όμως ένα μέρος της ιστορικής μνήμης, μπορούν να λειτουργήσουν παιδευτικά, αλλά και στοιχείο προσέλκυσης περιηγητών και ενδιαφερομένων.

Ήδη έχουν -και πολύ ορθά- αναδειχθεί ο τόπος θυσίας του Καλαβρυτινού ολοκαυτώματος και το αντίστοιχο μουσείο, ο πύργος της Παλαιολογίνας στα Καλάβρυτα, τα μεγάλα παλαιά ή μικρότερα μοναστήρια, ο οδοντωτός, κλπ. Υπάρχουν όμως σ’ όλες τις ιστορικές κοιλάδες και πολλά άλλα μνημεία, όπως ο αρχαίος Κλείτορας, ο ναός της Ημερησίας Αρτέμιδας στου Χαμάκου (Λουσικό), μνημεία στην Ψωφίδα, κλπ, τα οποία λιγότερο ή περισσότερο έχουν ψηλαφιστεί, αναγνωριστεί και εν μέρει αναδειχθεί.

Εμείς, πιστοί στις νύξεις στην κοιλάδα του Βουραϊκού, θα ψηλαφίσουμε συνοπτικά και εν όψει της προεκλογικής περιόδου, μια ομάδα ιστορικών μνημείων στο δυτικό πόλο της (πρώην Δήμος Καλλιφωνίας). Ας τα δούμε με μια χρονολογική σειρά.

Συνέχεια →

Κέρτεζη: Από νεκρό ξενοδοχείο σε ζωντανό γηροκομείο;

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΠΑΛΙ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Έρχονται (πάλι) αυτοδιοικητικές εκλογές. Περιφερειακές και δημοτικές. Οι κοινοτικές αποτελούν (πάλι) μέρος των δημοτικών, έχοντας χάσει πλήρως και το τελευταίο στοιχείο σχετικής τους αυτονομίας με το «νόμο Βορίδη». Θα θέσουμε, παρ’ όλα αυτά, στη διάθεση των αυτοδιοικητικών, για δημιουργία, ένα έργο που έμεινε στα αζήτητα επί τρεις δεκαετίες περίπου στον έτερο μεγάλο πόλο της κοιλάδας του Βουραϊκού, την ιστορική Κέρτεζη. Δεν πρόκειται για αμιγώς αναπτυξιακό ή εξωραϊστικό έργο. Αποτελεί ταυτόχρονα έργο ανθρωπιστικό, εργασιακό και ιστορικής αποκατάστασης.

Βλέπετε η Κέρτεζη έχει ιστορία, αλλά δεν αποτέλεσε «μαρτυρική πόλη» ώστε να παίρνει σχεδόν όλα τα μη εξωραϊστικά μεγάλα έργα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν πολλά εγκαταλειμμένα παλιά ιστορικά μνημεία: το προχριστιανικό Οχυρό της Κέρτεζης, το φράγκικο Κάστρο της Ντεσμένας, ο Εθνικός Πύργος των (Σ)φραντζή και «Λιάρου», ο νεοβυζαντινός Ι. Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κοιμητήριο και το κτίριο (και σχολείο) των Τετρεμέλη/Στριφτόμπολα. Πλέον υποψήφιο είναι και το κτήριο του τελευταίου Δημοτικού σχολείου στον Αη Θανάση.

Τα πέντε βουλιάζουν, φθείρονται, καταστρέφονται και πέφτουν ακόμα μέχρι και στα χέρια αρχαιοκαπήλων. Το έκτο απέκτησε μια παράξενη «μπούργκα»! Μόνο για το κτίριο του Στριφτόμπολα δρομολογείται αποκατάσταση με λειτουργικότητα, αλλά από κερτεζίτες ιδιώτες… Θα επανέλθουμε σύντομα για όλα τα μνημεία σε επόμενο άρθρο.

Το πιο όμως πρόσφατο κτήριο, σχεδόν έτοιμο να λειτουργήσει, το οποίο εγκαταλείφθηκε με ευθύνες πολλών (ζώντων και τεθνεώτων), αποτελεί το λεγόμενο «Κοινοτικό Ξενοδοχείο της Κέρτεζης». Παραδόθηκε θεσμικά από την «Κοινότητα Κερτέζης»[1] στον «Δήμο Καλαβρύτων» επί προγράμματος «Καποδίστρια» λίγο πριν ολοκληρωθεί. Ακολούθησε κατόπιν το πρόγραμμα «Καλλικράτης» και ουσιαστικά η επικράτησή του μέχρι τις ημέρες μας.

Συνέχεια →

Για τις νέες ταυτότητες: Το δέντρο του θρησκευτικού ανορθολογισμού και το δάσος του βιομετρικού αυταρχισμού

Του Θανάση Καμπαγιάννη*

«Είναι σημαντικό να βλέπουμε το δάσος του βιομετρικού αυταρχισμού και του κρατικού ολοκληρωτισμού που δημιουργεί το πεδίο για όλα τα επί μέρους νοσηρά φαινόμενα».

[Περίληψη: Πέραν από δεισιδαιμονίες για το “χάραγμα του αντιχρίστου”, η έκδοση νέων ψηφιακών ταυτοτήτων συνοδεύεται από την επανεισαγωγή της υποχρεωτικής δακτυλοσκόπησης του συνόλου του πληθυσμού, που μόλις το 2000 είχε καταργηθεί ως προσβολή των προσωπικών δεδομένων και της αξίας του ανθρώπου. Τα περαιτέρω σχέδια διασύνδεσης της ταυτότητας με το “ψηφιακό πορτοφόλι” θα σημάνουν την επέκταση του ελέγχου της προσωπικής ζωής του κάθε πολίτη από το κράτος, δίπλα στον έλεγχο που ήδη διαθέτουν οι εταιρείες που εμπορεύονται τα δεδομένα των κινητών τηλεφώνων και του διαδικτύου. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες της Δύσης διολισθαίνουν όλο και περισσότερο στο “κινέζικο μοντέλο”, το οποίο κατά τα λοιπά καταγγέλλουν ως “ολοκληρωτικό”.]

Η συζήτηση για την έκδοση των νέων δελτίων αστυνομικής ταυτότητας κυριαρχείται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης από τις “ουρές στα αστυνομικά τμήματα” όσων σπεύδουν να εκδώσουν παλιού τύπου ταυτότητα “γιατί δεν θέλουν το ηλεκτρονικό τσιπάκι”. Όπως και σε άλλα ζητήματα, η κυβέρνηση, με τη βοήθεια των φιλικών της ΜΜΕ, επιλέγει τον βολικό αντίπαλο στον χώρο του ανορθολογισμού για να εμφανιστεί ως “μετριοπαθής” και “κεντρώα” και να μην απαντήσει στα πραγματικά ζητήματα που εγείρονται από τις αποφάσεις της.

Συνέχεια →

Γυναίκες στην Εκκλησία: Με την συνήθεια ή τη θεολογία;

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ

Τον τελευταίο καιρό, ειδικά μετά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο των δέκα (εκ των 14 τότε) τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών στο Κολυμπάρι της Κρήτης (Εβδομάδα Πεντηκοστής του 2016), αυξήθηκε η κινητικότητα σε θεολογικούς και συγγραφικούς κύκλους για την πληρότητα της θέσης των γυναικών στο θεσμικό χώρο των ορθοδόξων εκκλησιών.

Βεβαίως πολλά χρόνια πριν έχει τεθεί ανοικτά στις θεολογικές σχολές, αλλά και σε εφημερίδες και περιοδικά το ζήτημα αυτό. Όμως στην «Εκκλησία της Ελλάδας» και το ζήτημα αυτό αντιμετωπίζεται, υπόκωφα, κατά περίπτωση, περιστασιακά και ανάλογα με τις προσωπικές οπτικές του οικείου Μητροπολίτη. Θεσμικά όμως ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε στα ίσια, με θεανθρωπολογικά κριτήρια και όχι με τη λογική της μακρόχρονης συνήθειας.

Δεν είναι τυχαίο ότι η συντηρητική πλειοψηφικά Εκκλησία της Ελλάδος, με δύο θεολογικές σχολές και τρεις εκκλησιαστικές ακαδημίες, δεν είχε καμία γυναικεία συμμετοχή!

Όντως «…το ζήτημα αυτό είναι στην εποχή μας και πολύπλοκο και ακανθώδες. Το ακανθώδες οφείλεται στη σχέση του με δύο σοβαρά ζητήματα. Το ένα είναι ότι η σύγχρονη εποχή είναι εικονοκλαστική. Το δεύτερο ότι συνυπάρχει το δίπολο πατριαρχίας και φεμινισμού.

Συνέχεια →

Fuck Europe: Τo σαμποτάζ των δύο αγωγών Nord Stream

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου*

«Ευχαριστούμε ΗΠΑ» γράφει στο Twitter ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, νυν ευρωβουλευτής και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής (Steering Committee) της Λέσχης Bilderberg, Ρομάν Σικόρσκι, αναφερόμενος στο σαμποτάζ, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, κατά των δύο υποθαλάσσιων αγωγών Nord Stream που μεταφέρουν φυσικό αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία. Ο Σικόρσκι επιχαίρει γιατί η Ρωσία πληρώνει το τίμημα της ουκρανικής κρίσης, βλέποντας τον αγωγό που κόστισε είκοσι δισεκατομμύρια να κείται άχρηστος στα βάθη της Βαλτικής.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαψεύδουν ότι έχουν οποιαδήποτε σχέση με το σαμποτάζ των αγωγών. Τον περασμένο Ιανουάριο πάντως, ο πρόεδρος Μπάιντεν είχε τον εξής διάλογο με τους δημοσιογράφους:

Συνέχεια →