Η ΜΑΥΡΗ ΗΜΕΡΑ ΣΤΙΣ 10 ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1943…
Ομιλία του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
κ. Δήμαρχε Καλαβρύτων, κ. κ. υπόλοιποι εκπρόσωποι της τοπικής Αυτοδιοίκησης, κ κ εκπρόσωποι Φορέων της περιοχής, κ. κ. εκπρόσωποι των Αρχών, αιδεσιμότατοι αντιπρόσωποι της τοπικής Εκκλησίας, αγαπητοί άνθρωποι της τίμιας μνήμης…
Στο ιστορικό αυτό πανάρχαιο πέρασμα, που ενώνει την παλιά Αρκαδία με το οροπέδιο του σύγχρονου Βουραϊκού, όπου δέσποζε η αρχαία λίμνη Βούρα, πριν κτιστεί η αρχαία Κύναιθα, εδώ και λίγες δεκαετίες στήθηκε αυτό το μνημείο έντιμης μνήμης και τιμής.
Δεν είναι βέβαια σε αριθμό μεγάλη αυτή η πενταπλή εν ψυχρώ εκτέλεση, όπως οι πολύ περισσότερες εκτελέσεις στον μαρτυρικό κατάλογο των χωριών των Καλαβρύτων, σχεδόν κάθε μέρα στα τέλη του 1943. Και φυσικά πολύ δύσκολη καθίσταται η σύγκριση με την πόλη των Καλαβρύτων.
Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κι ένας άνθρωπος να εκτελείται, και μάλιστα έτσι, η ανθρωπότητα δεν κάνει μόνο ένα βήμα πίσω, κάνει χιλιάδες. Τόσα, όσα έχει κάνει ο άνθρωπος αυτός στο διάβα της ζωής του, όσα θα έκανε αν δεν κοβόταν το νήμα της, κι όσα θα έκανε μαζί με συνοδοιπόρους στην κοινή μας μοίρα. Συχνά προσφέροντας για τη αλήθεια, την δικαιοσύνη, την ισότητα, τη λεφτεριά, την ειρήνη, την αγάπη…
Πέντε είναι οι εκτελεσθέντες ακριβώς απέναντι, στις 10 Δεκέμβρη 1943, από το γερμανικό ναζιστικό κράτος. Με εντολή των ναζί έσκαψαν πριν το λάκκο τους, και πετάχτηκαν μέσα τ’ άψυχα κορμιά τους. Μαζεύτηκαν στα Καλάβρυτα κοντά στο μεταλλείο, αφού θεωρήθηκαν υπεύθυνοι «ψευδών ειδήσεων» και χωρίς δίκη οδηγήθηκαν στο πρόχειρο βουνίσιο απόσπασμα, 15 χλμ μακρύτερα. Ήταν τέσσερις Έλληνες άνδρες και ένας πρώην Ιταλός στρατιώτης.
Η Ελλάδα γενικά είχε καθυστερήσει τους ιταλούς φασίστες στην αρχή και τους γερμανούς ναζί γενικότερα κατά την προέλασή τους προς τα ανατολικά και κυρίως προς τη Ρωσία. Από τη μιά ήταν η αντίσταση του ελληνικού στρατού στα σύνορα της Ηπείρου και από την άλλη η εθνική αντίσταση του ΕΑΜ κατά κύριο λόγο και των λοιπών μικρότερων αντιστασιακών ομάδων στη συνέχεια. Τα βουνά όμως των Καλαβρύτων είχαν γίνει καταφύγιο της εθνικής και κοινωνικής βεβαίως αντίστασης, κι αυτό δεν το συγχωρούσε η ναζιστική συμμορία ενός παγκόσμιου πολέμου…
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1943 συνθηκολογεί άνευ όρων η φασιστική Ιταλία και ο Άξονας δέχεται και 2ο πλήγμα. Ήδη η ναζιστική Γερμανία είχε και θέματα στο εσωτερικό της, αλλά αυτά έπαιξαν έναν άλλο ρόλο. Και τα τρία όμως μαζί, αντί να συνετίσουν την ηγεσία της, την έκαναν όχι μόνο απάνθρωπη στην καθημερινότητα των κατεχόμενων ανθρώπων, αλλά τους μετέτρεψαν και σε ομαδικούς εγκληματίες και πολλούς απ’ αυτούς σε δαιμονικές υπάρξεις…
Όλες και όλοι γνωρίζουμε πλέον από την έρευνα ότι είχαν αποφασίσει να καταστρέψουν ολοκληρωτικά την περιοχή, είτε εύρισκαν αφορμές, είτε όχι. Απλά οι αφορμές τους έκαναν ακόμη πιο αδίστακτους. Τόσο αδίστακτους, που συνέχιζαν να καταστρέφουν ως ανθρωποειδή αγρίμια.
Δεν ήταν μόνο οι εκτελέσεις. Ήταν το κάψιμο των χωριών, οι καταστροφές των υποδομών, ο επισιτιστικός πόλεμος. Δεν έλλειψε και ο Πριόλιθος, αφού στις 28.04.1944 τον έκαψαν!
Συνέχιζαν ακόμα να καταστρέφουν, κι αφού είχαν ηττηθεί στον πόλεμο μετά το καλοκαίρι του 1944, μέχρι και την τελευταία ημέρα, πριν αποσυρθούν από τη Χώρα μας.
Εμείς όμως, εκτός από τη σκέψη μας και τις πραγματικές και συμβολικές διεκδικήσεις μας από την Ενιαία Γερμανία, ας απαγγείλουμε μαζί και το παρακάτω ποίημα που βρήκα στο «ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ»:
«Του Γερμανού στραμμένη η μαύρη κάννη/
κατάστηθα σ’ αυτά τα παλληκάρια/
ανάγκασε τον λάκκο τους ν’ ανοίξουν/
σκάβοντας με τα ίδια τους τα χέρια/
και βρόντηξε ανελέητη./
Λύγισαν κι έπεσαν ένδοξα οι πατριώτες/
αιώνια στήνοντας μνημείο μέγα/
στην λευτεριά π’ αγάπησαν με πάθος/.
Αιωνία η μνήμη, λοιπόν:
ΜΠΡΑΤΣΙΚΑ Κωνσταντίνε
ΛΙΑΚΟΠΟΥΛΕ Γεώργιε
ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΕ Νικόλαε
ΑΝΔΡΕΟΠΟΥΛΕ Παναγιώτη
Ιταλέ στρατιώτη, με το παρωνύμιο «Τζουζέπε» μέχρι χθες, ενώ βρέθηκε το πραγματικό σου ονοματεπώνυμο: Τζιοβάνι Ρομανέλο!
* ΟΜΙΛΙΑ στον αυχένα Πριολίθου, 10.12.2025, μετά από πρόσκληση του προέδρου Πριολίθου, Χρίστου Μπουρδή.
