Αναστοχαζόμενοι τους προβληματισμούς του Παναγιώτη Μπούρδαλα

«ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ»

Της Γιούλας Κωνσταντοπούλου*

Με ιδιαίτερη χαρά έλαβα στα μέσα του περασμένου Αυγούστου το τελευταίο πόνημα του Παναγιώτη Μπούρδαλα: Από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου. Για μια  απελευθερωτική θε-ανθρωπολογία: υποδείγματα, θραύσματα, Μεγάλη Σύνοδος 2016, «3^η Ρώμη». Πρόκειται για το πέμπτο κατά σειρά βιβλίο του συγγραφέα που κυκλοφορήθηκε από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ το καλοκαίρι του 2022, και αφιερώνεται στους «δυνάμει και ενεργεία χριστιανούς, που κατανοούν τον σύγχρονο κόσμο και παλεύουν θε-ανθρωπολογικά, σπάζοντας τα τεχνητά εμπόδια της ιστορίας».

Ο Γεώργιος Σφραντζής και το «Χρονικό της Άλωσης»

Της Γιούλας Κωνσταντοπούλου*

     Ο Γεώργιος Σφραντζής είναι γνωστός ως ένας από τους τέσσερις Βυζαντινούς «ιστορικούς της Άλωσης». Το έργο του (εν μέρει τα «απομνημονεύματά» του) αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πηγές για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς (1453), παρά τις μεταγενέστερες διαστρεβλώσεις που υπέστη. Ο κυριότερος λόγος γι ’ αυτό δεν είναι άλλος από τη θέση του συγγραφέα ως γραμματέα του τελευταίου αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, η οποία του επέτρεπε να γνωρίζει σκοτεινές πτυχές πολλών γεγονότων.

     Ο 13ος αιώνας αποτέλεσε μία περίοδο ση­μαντικών εξελίξεων για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Στο διάστημα των δύο περίπου αι­ώνων (1261-1453), κατά τους οποίους κατείχαν την εξουσία οι Παλαιολόγοι, εντάθηκαν οι εμφύ­λιες διαμάχες, καθώς κορυφωνόταν ο αγώνας για τη διαδοχή του θρόνου. Βούλγαροι και Σέρβοι αναδιοργάνωσαν τα κράτη τους, ενώ στα μικρα­σιατικά υψίπεδα εμφανίσθηκαν οι Οθωμανοί Τούρκοι.

Στην αυγή του 15ου αιώνα, ο οποίος άρ­χιζε με δυσοίωνες προβλέψεις για τον βυζαντινό κόσμο, γεννήθηκε ο Γεώργιος Σφραντζής, ένας από τους σημαντικότερους ιστοριογράφους της Άλωσης, η δραστηριότητα του οποίου εξακτινώθηκε σε ποικίλους τομείς της πολιτικής, διπλω­ματικής και στρατιωτικής ζωής. Τα προ της Άλωσης και τα μετά την Άλωση γεγονότα καταγράφηκαν, μεταξύ άλλων, στο χρονικό του Σφραντζή (Minus), καθώς και σε αυτό που του αποδόθηκε ψευδεπίγραφα (Majus).

Ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά των πρόσφατων εκλογών

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών αξίζουν να ιδωθούν πέρα από τυπικά νικητές και ηττημένους. Αυτή την οπτική την αφήνουμε απ’ έξω σ’ αυτό το άρθρο. Θέλουμε να προσεγγίσουμε τόσο τα πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά, όσο και πίσω από τις ψήφους, όσο βέβαια μπορούμε να δούμε.

Δεν γνωρίζουμε πως ακριβώς θα εκφραστούν οι ψηφοφόροι στις δεύτερες εκλογές, αν και γνωρίζουμε ποιες είναι οι τάσεις από την Κυριακή στις 21 Μαΐου. Δεν γνωρίζουμε επίσης πως θα εκφραστούν τα μικρά κόμματα και οι ψηφοφόροι τους στις δεύτερες εκλογές, αφού μέχρι στιγμής, που γράφονται αυτές οι γραμμές, μία μόνο ανακοίνωση έχει δει το φως της δημοσιότητας.

Επίσης δεν γνωρίζουμε αν η αποχή θα αυξηθεί για πολλούς λόγους, όπως έγινε για περίπου 200.000 ψήφους στις παρόμοιες εκλογές του 2012, έστω και αν τώρα το γενικότερο πεδίο είναι διαφορετικό.

Τέλος, δεν γνωρίζουμε αν στην νέα προεκλογική περίοδο θα αναδειχθούν με εμφαντικότητα, από τα ακολουθούντα τη ΝΔ κόμματα, η σημασία των «χαλιναριών» που έθεσε δημόσια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Εμείς εδώ θα σημειώσουμε ειδικές όψεις του τωρινού φαινομένου, κυρίως από πλευράς κοινωνικής ψυχολογίας και ανθρωπολογικής θεολογίας των ψηφοφόρων, φυσικά υπό την επήρεια και των κομματικών θεωρήσεων.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ

Η ματιά του Λάζαρου Ασμή* στον Πύργο

Τι ακριβώς είναι αυτό το βιβλίο;

Θεολογική επιστημονική μελέτη; Μάλλον  όχι! Πώς χωράει σε κάτι τέτοιο η κυρά Παναγιώτα ή η κυρά Γαρούφω από την Κέρτεζη;

Από την άλλη είναι μεστό από θεολογικές έννοιες και αναλύσεις, οπότε δεν μπορεί να είναι αφήγημα;

Στον πρόλογο αναφέρεται ως «Πολυαξονικό». Εγώ θα έλεγα ότι είναι ένα βιβλίο που παρουσιάζει κάποιες πτυχές αυτού που ονομάζουμε «Κοινωνική Θεολογία: «τη θεολογία δηλαδή στην κοινωνική της διάσταση, όπως δηλαδή αυτή με βάση τη θεωρία εφαρμόζεται στην πράξη μέσα στην κοινωνία» ή ακόμη καλύτερα «το πώς τίθεται σε βιωματική εφαρμογή το σύνολο των αληθειών της πίστεως, όπως καταγράφονται στο Ευαγγέλιο και την Παράδοση της Εκκλησίας»^[1].

Σε όλο αυτό θα πρέπει να ξεχωρίσουμε δύο βασικά στοιχεία: τη θεωρία και το βίωμα, τα οποία συχνά εναλλάσσονται στο ρόλο του ποιο καθορίζει ποιο, και εδώ έγκειται η δυσκολία πολλές φορές να δοθεί η θεολογία με καθαρά διανοητικούς όρους. Το βιβλίο αυτό λοιπόν προσπαθεί και μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα βιοτής να παρουσιάσει κάποιες συμπεριφορές ως  αποστάγματα της θεολογικής σκέψης. Μας υπενθυμίζει ότι το «συγκεκριμένο» είναι αυτό που πραγματώνει το «αφαιρετικό».

Πόσο βαθιά έχει προχωρήσει η συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας;

Του Βασίλη Λιόση*

Το αποτέλεσμα είναι σοκαριστικό. Αποτέλεσμα που δεν είχαν προβλέψει ούτε η ΝΔ ούτε οι δημοσκοπικές εταιρείες που ελέγχονται από αυτήν. Είναι σοκαριστικό όχι γιατί κέρδισε η ΝΔ ούτε γιατί καταποντίστηκε ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά γιατί το ποσοστό της ΝΔ ανέβηκε έπειτα από μία καταστροφική τετραετία: 37.000 νεκροί από την πανδημία, αύξηση του δημόσιου χρέους σε δυσθεώρητα ύψη, 2,5 εκατομμύρια Ελλήνων βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχιας, πληθωριστική έκρηξη δίχως προηγούμενο, το δυστύχημα-έγκλημα των Τεμπών, τηλεφωνικές παρακολουθήσεις με υπεύθυνο τον ίδιο τον πρωθυπουργό, εμπλοκή παιδοβιαστών σε διάφορες θέσεις, τσιμέντωμα της Ακρόπολης, πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας, απίστευτες δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών θράσους (π.χ. Πέτσας: «όποιος δεν προσαρμόζεται πεθαίνει»), μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες δυσαρεστημένων όπως π.χ. οι καλλιτέχνες, οι γιατροί, οι εκπαιδευτικοί κ.ά., μισθός που τελειώνει τις πρώτες 18 ημέρες…

Κι όμως! Η εκλογική νίκη της ΝΔ δεν είναι απλώς μία εκλογική νίκη αλλά μία συντριπτική ιδεολογική και πολιτική νίκη. Εκτός, όμως, από τη νίκη της ΝΔ πρέπει να πούμε πως το ακροδεξιό τόξο (Ελληνική Λύση, Νίκη, Κίνημα 21, ΕΑΝ, Εθνική Δημιουργία) συγκέντρωσε 532.000 ψήφους, δηλαδή ποσοστό που έφτασε στο 9%!

Η έξοδος του Μουσείου Ολοκαυτώματος Καλαβρύτων

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Προς μια νέα αλληλεπίδραση

Τα ειδικά προγράμματα χρηματοδότησης, η νέα ψηφιακή εποχή και η καλή λειτουργία του ΔΣ του Καλαβρυτινού  Μουσείου Ολοκαυτώματος έκαναν ένα μεγάλο βήμα. Δημιούργησαν την κινητή ψηφιακή και όχι μόνο έκθεση πολλών ιστορικών και λοιπών στοιχείων που στεγάζει το Μουσείο. Το γενικό της θέμα είναι «Καλάβρυτα: Μια πόλη στην Ιστορία, πριν και μετά το Ολοκαύτωμα». Δεν γνωρίζουμε ακόμα όλες τις αλληλεπιδράσεις στο τρίγωνο Μουσείο, ιστορία, νέα γενιά.

Για τις 5 του φετινού Νοέμβρη, και το αντίστοιχο βραδάκι, είχα καλεστεί από μέλος του ΔΣ του εν λόγω Μουσείου να παραστώ στα εγκαίνια της κινητής έκθεσης που στήθηκε για πρώτη φορά εκτός Καλαβρύτων. Ήταν η Πάτρα και σε κτήριο της Achaia Claus, εκατό μέτρα μπαίνοντας από την πύλη και στα νοτιοδυτικά του λόφου. Η έκθεση είχε ήδη ανοίξει από τις 24.10.2022 και προβλέπεται να είναι διαθέσιμη έως τις 16.12.2022. Πιθανά να υπάρξει παράταση λόγω της μεγάλης ζήτησης από τα σχολεία της Πάτρας.

Με συνοδοιπόρους τους λευκούς κύκνους της αλληλέγγυας ζωής…

Βιβλιοπαρουσίαση από τον Σωτήρη Κ. Τριπολιτσιώτη*    

 (του βιβλίου του Παναγ. Α. Μπούρδαλα, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ)

Διαβάζοντας το καινούργιο βιβλίο του Παναγιώτη, μου έχει δημιουργηθεί η αίσθηση ότι ο συγγραφέας θέλει να μας πάρει μαζί του σε ένα ιδιαίτερο και σπουδαίο ταξίδι που αποφάσισε να κάνει προς έναν διαφορετικό κόσμο. Έναν κόσμο στον οποίο οραματίζεται να είναι πρωταγωνιστής ο  Συλλογικός  Άνθρωπος, αποφασισμένος να έρθει σε ρήξη με τα, δυστυχώς, αυτονόητα δεδομένα του σημερινού κοινωνικού συστήματος, όπως είναι η αποθέωση του ατομικισμού και η εμπορευματοποίηση των πάντων, στον οποίο όπως πολύ εύστοχα αναφέρει στον πρόλογο ο καθηγητής κ. Παπαθανασίου, η ανισότητα καλωσορίζεται ως μοχλός ανάπτυξης και ο κοινωνικός δαρβινισμός μασκαρεύεται την γλυκιά αριστεία…

Για εφόδια του σ΄ αυτό του το ταξίδι έχει την αγάπη, την αδελφοσύνη και τις αξίες της Χριστιανικής πίστης. Και έχει επιλέξει για συνοδοιπόρους του τους λευκούς κύκνους της αλληλέγγυας ζωής που ανάμεσά τους, όπως αναφέρει, βρίσκονται μάγοι, μύστες, προφήτες, φιλόσοφοι γονιοί της αγάπης, αγνά παιδιά, σοφοί υπερήλικες, παιδαγωγοί, ποιητές, λογοτέχνες, κοινωνικοί αγωνιστές, άνθρωποι της ανθρωπιάς…

Για το θεανθρωπολογικό δοκίμι του Παναγιώτη Μπούρδαλα

Του Νεκτάριου Στελλάκη*

Διάβασα πρόσφατα: «Διαβάζοντας ένα βιβλίο δεν μπορείς να κλείσεις τα μάτια, ούτε να κρυφτείς.»

Νομίζω πως αυτό δεν ισχύει για όλα τα βιβλία. Ισχύει, ωστόσο, για το βιβλίο που μας «κερνά» ο αγαπητός Παναγιώτης και οι εκδόσεις ΑΡΜΟΣ.

Εξηγούμαι: Το βιβλίο αυτό δεν μας αφήνει να «κλείσουμε τα μάτια» και με τις δύο έννοιες της φράσης: μας κρατά αφενός «ξύπνιους», δηλαδή σε εγρήγορση, αλλά και μας αποκαλύπτει αλήθειες από τον εκκλησιαστικό χώρο που πολλές φορές δεν θέλουμε να δούμε ή κάποιες άλλες φορές αισθανόμαστε ότι δεν έχουμε λόγο να δούμε – κυρίως εμείς οι λαϊκοί -, κι αυτό μάλλον είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε όσους από εμάς έχουμε αποδεχτεί την κλήση και θέλουμε να γίνουμε Σώμα Χριστού, δηλαδή Εκκλησία, αφού «διότι το όλο νόημα της Εκκλησίας είναι η κοινωνία των προσώπων μεταξύ τους» (π. Βασίλειος Θερμός).

Ο συγγραφέας χαρακτηρίζει το βιβλίο ως «θεανθρωπολογικό δοκίμιο».

Εφαρμοσμένη θεανθρωπολογία στην Αχαϊκή γη

Βιβλιοπαρουσίαση του Σπύρου Παΐζη στην Κόρινθο

    Ο τρόπος δουλειάς του Παναγιώτη: Μέσα από το πρωτογενές υλικό, τα βιώματά του, τους ανθρώπους πρότυπα, την αλληλεπίδραση αυτού του υλικού με τις θεωρητικές μελέτες του, αναδεικνύει υποθέσεις–προτάσεις ενός θεανθρωπολογικού μοντέλου, όπου το εφαρμόζει σε μεγάλα ζητήματα που προκύπτουν στο χώρο της υγείας, της παιδείας, της ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά και του πολέμου στο έδαφος της Ουκρανίας, που ξέσπασε λίγες μέρες πριν την έκδοση του βιβλίου. Ίσως, η πιο ολοκληρωμένη εφαρμογή του τρόπου δουλειάς του, φαίνεται στην ορθή στάση που κρατά στο μέγα θέμα της Πανδημίας, αποφεύγοντας τόσο την συστημική όσο και την συνωμοσιολογική τάση.

Ριζωμένος Οικουμενισμός

Του Χάρη Ναξάκη*

    Το ταξίδι της ανθρωπότητας από τους προϊστορικούς χρόνους δεν προκάλεσε γεvετικό σχίσμα, γι’ αυτό ανήκουμε στο ίδιο είδος και έχουμε τα ίδια χαρακτηριστικά. Ο ίδιος γενετικός κώδικας (έμφυτα) και ορισμένα επίκτητα (πολιτισμικά) χαρακτηριστικά είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους καθιστώντας τους απάτριδες, οικουμενικούς, αλλά και τέκνα του ίδιου γενέθλιου χώρου (μητέρα γη). Το ξερίζωμα του ανθρώπου άρχισε από τότε που ο πρώτος χόμο σάπιενς ξεκίνησε από τις ρίζες του, την Αφρική, για να κατακτήσει τον κόσμο και να ριζωθεί σε νέους τόπους. Η αποεδαφικοποίηση του ανθρώπου, η διασπορά του, τον οδήγησε να αποκτήσει μια καθολική ταυτότητα, την οποία δεν πρέπει να ξεχνάμε για να μην ρίχνουμε νερό στον μύλο των ρατσιστικών αντιλήψεων. Σε όλους τους ανθρώπους υπάρχουν ενιαία εγκεφαλικά, μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά και σε όλες τις κοινωνίες υπάρχει αγάπη, φόβος, μίσος, γέλιο, τρέλα και ορθολογισμός, μαγεία και θρησκεία, θυμός, σεβασμός, μουσική και τραγούδι. Τα παραπάνω στοιχεία είναι κοινά σε όλους και δεν έχουν αλλοιωθεί από τις διαφορετικές ταυτότητες (πολιτισμικές, εθνικές) και συγκροτούν μια ενιαία ανθρώπινη ταυτότητα. Αυτό αποσιωπά ο εθνοφυλετισμός και ο αντιδραστικός ρομαντισμός.