Ουσιαστικά η νοτιοδυτική Κέρτεζη αποτελεί μια περιοχή που αναπτύχθηκε κοντά στο μεγάλο και μικρό Κεφαλόβρυσο, έχει ως κέντρο τον 2ο σε παλαιότητα σωζόμενο ναό του Αη Γιάννη (Γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου). Ο βασικό λόγος ήταν η ύδρευση μιας και τότε το νερό πήγαινε στα σπίτια με ειδικά ξύλινα βαρέλια ή βαρέλες πάνω σε ζώα ή στον ώμο.
Θεωρείται ότι αποτελεί τον
αρχικό πυρήνα της Κέρτεζης, όταν έφυγε από την περιοχή μεταξύ δυτικών Αλωνιών
και Αη Γιώργη, που πιθανά να ήταν η αρχαία Κύναιθα ή δορυφόρος πόλη της.
Νότια Κέρτεζη θα ονομάσουμε το
αντίστοιχο μέρος της βόρειας, αλλά νότια του κεντρικού δρόμου με τις ονομασίες
«οδός Αναγνώστη Στριφτόμπολα» και «οδός 22ας Μαρτίου1821». Θα αναγκαστούμε όμως
να θεωρήσουμε και τα αρχικά 100 πρώτα μέτρα, στα νότια της κεντρικής «πλατείας
Παντανάσσης».
Η περιοχή ανατολικά έχει ως
όριο το λαγκάδι του Σαρδούνη και ένα μικρό μέρος ανατολικά του Κοιμητηρίου, που
ονομάσαμε «οδός Άη Σαράντα». Νότια έχει ως όριο τον κερτεζίτικο Βουραϊκό, που
σε αρκετά σημεία είναι ο κάτω δρόμος. Δυτικό όριο της περιοχής αυτής αποτελεί ο
παραπόταμος του Βουραϊκού με τη λαϊκή ονομασία «Μοναστηριάς» ή «Λίθος» κατά την
επίσημη.
Θα ξεκινήσουμε τη σειρά των
δρόμων με την ίδια μέθοδο με τη βόρεια Κέρτεζη και θα ξεκινήσουμε από τα
ανατολικά και θα κατευθυνθούμε προς τα δυτικά.
Θα ξεκινήσουμε από τα
ανατολικά από τον κεντρικό δρόμο που έπαιζε αυτό το ρόλο πριν το 1896, όταν
χαράκτηκε από το Δήμαρχο Παναγιώτη Σαρδούνη ο νέος κεντρικός δρόμος από το
Σταυρό μέχρι το Κοιμητήριο…
Έχει και αυτός περίπου πορεία
από Ανατολάς προς Δυσμάς. Θα συνεχίσουμε νότια με τον Κάτω Δρόμο και την
διακλάδωσή του στους πρόποδες του καστανόδασους, που έχουν και οι δύο την ίδια
κατεύθυνση.
Κατόπιν θα σημειώσουμε δύο
κάθετους δρόμους, δηλαδή με κατεύθυνση από νότο προς βορράν, οι οποίοι τέμνουν
τον κεντρικό δρόμο κατά σειρά στην «πλατεία Αναγνώστη Στριφτόμπολα» και στο
διατηρητέο πλέον «σχολείο Στριφτόμπολα». Οι δρόμοι αυτοί τέμνουν και τον αρχαίο,
λεγόμενο μέχρι τις ημέρες μας, Πάνω Δρόμο.
Η νοητή πορεία που θα
ακολουθήσουμε ξεκινά από τα νοτιοανατολικά. Θα συνεχίσουμε με τον κάτω δρόμο
και τις διακλαδώσεις του, δηλαδή αυτές που πάνε παράλληλα μ’ αυτόν ή τέμνουν
και τον κεντρικό δρόμο. Θα κλείσουμε με τις παρόδους του κεντρικού δρόμου προς
τα νότια με πορεία από την κεντρική πλατεία μέχρι τον Αη Δημήτρη.
Ονοματοδοσίες οδών και παρόδων βόρειας-κεντρικής Κέρτεζης – Μέρος V
Άμισθη μελέτη τουΠαναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Ονοματοδοσίες οδών και παρόδων βόρειας-κεντρικής Κέρτεζης, μέρος ΙV άνω του Ι. Ν. της Παντάνασσας. Συνέχεια από το
μέρος ΙV: www.tomtb.com/?p=14992.
1) Πάροδος
Κώστα Σκαμβούγερα – κόκκινο χρώμα
Βρισκόμαστε νοερά στην Κέρτεζη
και συγκεκριμένα στην «Οδό Γεωργίου Αν. Στριφτόμπολα». Μπροστά μας
περνά ο ημισκεπασμένος μικροχείμαρρος του Άη Τρύφωνα από τα ανατολικά του λόφου
του Λαρή. Επίσης βρισκόμαστε 100 μέτρα νότια και χαμηλότερα από την αφετηρία της
χθεσινής οδού. Βλέποντας νοτιοδυτικά αντικρύζουμε μια νεοπαγή πάροδο που έχει
ανοιχθεί τις τελευταίες δεκαετίες από συνορεύοντες ιδιοκτήτες.
Η πάροδος αυτή, όσον αφορά την
Κοινότητα, πολύ πιθανόν να θεωρείται ιδιωτική. Στην προέκταση της και μετά τα
σκαλιά συναντά την «Οδό ήρωα Ανδρέα Κόντη». Έτσι θα μπορούσε να
θεωρηθεί, εάν ήταν δημόσια, η συνέχεια της.
Στις λίγες φωτογραφίες
ξεκινάμε από τα ανατολικά βλέποντας στο βάθος το βουνό Κουλούρα με το βράχο της
Κοκκινάδι. Προχωρώντας στα αριστερά μας είναι η παλιά οικία του Κώστα του
Σκαμβούγερα του πρεσβύτερου και φυσικά των κληρονόμων του. Ο Κώστας
Σκαμβούγερας ήταν γνωστός με το παρατσούκλι «Καραμούζας». Μετά τα
σκαλιά συναντάμε την «οδό ήρωα Ανδρέα Κόντη».
Κατόπιν κάνουμε την αντίστροφη
νοητή πορεία. Προτείνω, αν και ιδιωτική, τιμής ένεκεν, την ονομασία
«Πάροδος Κώστα Σκαμβούγερα». Συνεχίζεται με δύο ακόμη παρόδους.
Δ΄ Οδοί και πάροδοι της βόρειας Κέρτεζης IV (περί
την Αγία Βαρβάρα)
Ονομάζουμε βόρεια Κέρτεζη
μεθοδολογικά όλη την περιοχή βόρεια του κεντρικού δρόμου, αρχικά με την
ονομασία «οδός Αναγνώστη Στριφτόμπολα», στη συνέχεια «οδός 22ας Μαρτίου 1821»
και ένα μέρος της «οδού ιεροδιδασκάλου Δοσιθέου Τσιβίλη». Αυτή φθάνει μέχρι τον
Πάνω δρόμο, που έχουμε ονομάσει «οδός Αη Τρύφωνα».
Περιλαμβάνει επομένως
μικρότερες οδούς και αρκετές παρόδους που τεμαχίζουν όλη αυτή τη μεγάλη περιοχή
ανατολικά έχοντας ως όριο του Σαρδούνη το λαγκάδι και την «οδό Αη Σαράντα» και
δυτικά μέχρι του «Παναγούρου το λαγκάδι» ή αλλιώς «Λαγκάδι του Αη Μόδεστου».
Ακριβώς δυτικά η οδός που ανέρχεται θα ονομαστεί «οδός Πύργου Δημάρχου
Οικονομογιώργη».
Θα ξεκινήσουμε από τα
ανατολικά προς τα δυτικά, κλείνοντας νοητά κάθε ένα τετράγωνο, μεταξύ της οδού
Αγίωβ Σαράντα και Γεωργίου Αν. Στριφτόμπολα, δηλαδή με κέντρο την Αγία Βαρβάρα.
Σημείωση: Οι δρόμοι έχουν
χαραχθεί με χρώματα τα οποία σημειώνονται κάθε φορά κάτω από την προτεινόμενη
ονομασία, ώστε να βρίσκονται εύκολα στο χάρτη). Ο χάρτης είναι επεξεργασμένος
από τον google map (24.01.2023).
Για λόγους μεθοδολογικούς όλοι οι άλλοι δρόμοι, μεγαλύτερης ή
μικρότερης προσβασιμότητας, όπως και οι πάροδοι, θα διαμοιραστούν γεωγραφικά. Η
σειρά παρουσίασης θα έχει μόνο γεωγραφικά κριτήρια, ώστε να γίνεται η
παρουσίαση καλύτερα κατανοητή. Στις αρχικές παρουσιάσεις στο διαδίκτυο είχα
πλούσιο φωτογραφικό υλικό, το οποίο δεν μπορεί να μπει εδώ. Πάντως, ούτως ή
άλλως, θα χρειαστεί ανεπίσημος και κατόπιν ειδικός επίσημος χάρτης, εφόσον το
Κοινοτικό Συμβούλιο πάρει απόφαση να προχωρήσει το ζήτημα.
Ως δυτικό όριο της ανατολικής Κέρτεζης θα ορίσουμε του «Σαρδούνη
το λαγκάδι» και την «οδό Αη Σαράντα» που βρίσκεται στη δυτική του όχθη. Θα
ξεκινήσουμε από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Αρχικά θα παρουσιάσουμε την
βορειοανατολική πλευρά που είναι σχετικά πυκνοδομημένη και κατόπιν θα πάμε
νοτιοανατολικά, όπου έχουμε μόνο ένα δρόμο, κι αυτόν σε ορφανή κατάσταση.
Μετά από τα σχόλια στο f/b, αλλά και την ευμενή αποδοχή σε
κατοίκους του χωριού, σκέφτηκα να σπάσει ο μεγάλος κεντρικός δρόμος σε μέρη.
Έτσι θα δοθούν και περισσότερα ονόματα, αλλά θα είναι και πιο εύχρηστη.
Ας ξεκινήσουμε νοερά από τα ανατολικά του οικισμού, όπου και εξαπλώνεται με νέες οικίες. Εξάλλου ο αυτοκινητόδρομος πλέον αποτελεί τη μοναδική είσοδο και έξοδο σε αντίθεση με τους επτά παλαιούς δρόμους με τα ζώα. Μια ονομασία οφείλει λοιπόν να δοθεί από την είσοδο μέχρι και το κτήριο του νέου δημοτικού σχολείου, με όριο δλδ του «Σαρδούνη το λαγκάδι».
Συνολική πρόταση ονοματοδοσίας δρόμων και πλατειών του οικισμού της Κέρτεζης
Άμισθη μελέτη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Α. Εισαγωγή
Ο σύγχρονος οικισμός της Κέρτεζη έχει κατά προσέγγιση σχήμα «Υ». Έτσι ο κεντρικός δρόμος έχει επί της ουσίας τρία μέρη. Το μεγάλου μήκους δρόμο, από τον αρχαίο δρομίσκο εκεί κοντά στον Αη Γιώργη μέχρι λίγο μετά την κεντρική πλατεία. Κατόπιν διακλαδίζεται σε δύο επί μέρους δρόμους. Ένα νοτιοδυτικά προς Κεφαλόβρυσο και έναν που συνεχίζει στη βόρεια όχθη του παραπόταμου Μοναστηριά ή Λίθου. Με τον τρόπο αυτό ήδη χωρίζεται σε τρία μέρη.
Το εσωτερικό του «Υ» αποτελεί τη «δυτική Κέρτεζη». Κι ενώ βόρεια το όριό της είναι ο παραπόταμος Λίθος με τον αντίστοιχο δρόμο, νότιο όριό της αποτελεί ο δρόμος που πηγαίνει προς Κεφαλόβρυσο και ιδιαίτερα ο ποταμίσκος που φέρνει το νερό του Κεφαλόβρυσου προς τον παραπόταμο Λίθο. Έτσι νότια αυτού του ποταμίσκου, δηλαδή η ευρύτερη περιοχή περί το Κεφαλόβρυσο και η περιοχή Τσάκαλη μπορεί να ονομαστεί «νοτιοδυτική Κέρτεζη».
Η καλλίφωνη Καλλιστώ και ο περιπατητικός σύλλογος
Κερτέζης
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Ι. Εισαγωγικά
Στις μέρες μας ήδη ξεκίνησε ένας
σύλλογος, κυρίως νεανικός, περιπατητικός και ορειβατικός. Δέχτηκα από μέλος που
ξεκίνησε την αρχική πρωτοβουλία μία πρόσκληση – πρόκληση για μια πιθανή πρόταση
ονομασίας του. Μια ονομασία που να παραπέμπει σε μια τοπική ιστορία ή μύθο ή
θρύλο. Και είπα ναι θα το σκεφτώ. Έτσι το σημερινό άρθρο θα εξηγήσει την πρότασή
μου: «Η καλλίφωνη Καλλιστώ – περιπατητικός και ορειβατικός Σύλλογος Κερτέζης».
ΙΙ. Αρχαία ευρήματα στην Κέρτεζη και η Κύναιθα
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βλέπουμε τα εξής συνοπτικά: «Στην Ελληνική Μυθολογία η Καλλιστώ φέρεται ως κόρη του βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα. Το όνομά της προήλθε από την ελληνική λέξη κάλλος, που σημαίνει ομορφιά, ωραιότητα. Καλλίστη = ωραιοτάτη, η ομορφότερη.
(Βιβλιοπαρουσίαση στην Κέρτεζη 8.8.2021 του νέου βιβλίου του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα με τίτλο «Όταν παιδεία & ποίηση συναντούν την επανάσταση 1821» και υπότιτλο «Ανάμεσα στα βουνά και την Κέρτεζη», εκδόσεις Αρμός 2021)
Του Φίλιππου Σαρδελιάνου*
Όσο πια στενά-τοπικά είναι τα πλαίσια του θέματος
που πραγματεύεται ένα βιβλίο τόσο πιο δύσκολη είναι η καταγραφή του υλικού για
αυτό.
Το πρόβλημα κάθε ερευνητή είναι ότι το υλικό που
αναζητεί είναι διάσπαρτο σε πολλές διαφορετικές πηγές, σε βιβλιοθήκες, σε
αρχεία, σε ιδιωτικές συλλογές. Και χρειάζεται επίμονη έρευνα καταγραφή και αποκωδικοποίηση
αυτού του διάσπαρτου υλικού για να μελετηθεί και καταγραφεί η ιστορία ενός
τόπου, όπως εν προκειμένω, της Κέρτεζης και να γίνουν γνωστά τα πρόσωπα και οι
φορείς που πρωτοστάτησαν.
Αυτή είναι η σημαντική προσπάθεια που κατέβαλε ο
Παναγιώτης Μπούρδαλας για την καταγραφή της τοπικής ιστορίας της Κέρτεζης και
τη συμβολή της στον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821.
Το βιβλίο είναι μια πολύτιμη και ευπρόσιτη ιστορική πηγή, με πλούσια τεκμηρίωση, που προήλθε από τη μακρόχρονη και επίμοχθη μεθοδική εργασία και ερευνητική δράση του συγγραφέα και δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη εκτός από τα γεγονότα να γνωρίσει το πνεύμα και τις συνθήκες της εποχής, να προσεγγίσει τους ίδιους τους πρωταγωνιστές αυτού του τόπου, της Κέρτεζης, λόγιους ή πολεμιστές, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνέβαλαν στην δημιουργία του Ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.
Άνοιξε για τα καλά το ζήτημα
των ανεμογεννητριών και στην κοιλάδα του Βουραϊκού. Αν κάνουμε μια υπόθεση
εργασίας, ότι όλα είναι πάνε καλά στις αποφάσεις της Ε.Ε. για την χρηματοδότηση
της «καθαρής ενέργειας», τότε πως εξηγείται ότι οι σχεδιασμοί δεν λογαριάζουν
οικισμούς, ιστορικά μνημεία, μοναστήρια, περιοχές φυσικού κάλλους, περιοχές natura, τουρισμό, αλλά και
εξάλειψη παρθένων και καθαρών θυλάκων της φύσης; Και φυσικά το δόλωμα είναι
κάποια «ανταποδοτικά οφέλη». Όσοι κι όσες τσιμπήσουν σ’ αυτά.
Ήδη έχει ξεκινήσει η συζήτηση για τα καλά για
τις ανεμογεννήτριες απέναντι από τα Καλάβρυτα και πάνω από τα κεφάλια του
Σκεπαστού, από Κερπινή μέχρι τα όρια της Γουμένισσας. Τι κι αν η περιοχή δεν
είναι τόσο κλειστή όσο της Κέρτεζης; Έχουν γραφτεί πολλά επιχειρήματα για τους
κινδύνους και δεν θα επιμείνω. Συζήτηση δεν έχει γίνει για την εναλλακτική
μεταξύ Λαγοβουνίου και των μικρών χωριών του κάμπου των Λουσών, όπου και οι
ανασκαφές του ιερού πανελλήνιας εμβέλειας, δηλαδή της «Ημερησίας Αρτέμιδος».
Στην Κέρτεζη θα αφιερώσουμε λίγα λόγια, αφού και το τοπικό κοινοτικό συμβούλια
απέρριψε το σχέδιο ομόφωνα και δεν θα αφήσει το ζήτημα όπως άφησε τις Γ.Μ.Υ.Τ.
της ΑΔΜΗΕ.
ΙΙ. Η νέα βαριά βιομηχανία
Ας μη γελιόμαστε. Οι
σχεδιασμοί δεν είναι ευθύς εξ αρχής «καθαροί». Έχουν βασικό σκοπό και το
κέρδος ολίγων ιδιωτικών εταιρειών, αλλά και την πλεονεξία τους τώρα «που
γυρίζει η ρόδα».
Τρεις παράλληλες διαδικασίες κινούνται παγκόσμια, όσον αφορά το ζήτημα των λεγόμενων Α.Π.Ε. (Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας). Η μία αφορά την υποτιθέμενη εξάντληση των υδρογονανθράκων σε παγκόσμια κλίμακα. Η δεύτερη το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Και η Τρίτη τη δημιουργία νέας βιομηχανίας για τις λεγόμενες Α.Π.Ε..
Όσον αφορά την πρώτη, βεβαίως
έχουν μειωθεί τα γεωλογικά αποθέματα, αλλά όχι ισόρροπα μεταξύ στερεών
(κάρβουνο), υγρών (αργό πετρέλαιο) και αερίων (φυσικό αέριο). Επίσης η μείωση
δεν είναι ισόρροπη σε επίπεδο χωρών.
Για το ζήτημα της κλιματικής
αλλαγής έχουν γραφτεί πολλά, αλλά η επιστήμη δεν έχει πει ακόμα την τελευταία
της λέξη, όσον αφορά την αιτία της και όχι την ύπαρξή της. Η μία και κλασσική
επιστημονική τοποθέτηση έχει σχέση με την περιοδικότητα εκπομπής ενέργειας του
Ήλιου σε μεγαλοϊστορική κλίμακα και επομένως δεν είναι στην ιστορική μας φάση
αναστρέψιμη. Η άλλη έχει να κάνει με την δύο αιώνων ρύπανση του περιβάλλοντος,
με τα στερεά και υγρά καύσιμα κυρίως. Δεν είναι ακόμη βέβαιο ότι είναι ο κύριος
παράγοντας της κλιματικής αλλαγής.
Στο πλαίσιο της προηγούμενης
μικρής εισαγωγής έχει αναπτυχθεί μια νέα τεχνολογία, των λεγόμενων ανανεώσιμων
πηγών ενέργειας, όπως τα φωτοβολταϊκά και οι ανεμογεννήτριες. Σε ορισμένες
περιπτώσεις η ανάπτυξη της βιομηχανίας, η διαδικασία τοποθέτησης, ο χρόνος ζωής
τους, τα υπολείμματα μετά την γήρανσή τους και η ενέργεια μεταφοράς για
τοποθέτηση δεν έχει στην διαφορά να προσφέρει περίσσευμα ενέργειας. Αν
προσθέσουμε την οικολογική όχληση σε μεταναστευτικά πουλιά, άγρια ζώα, αλλά και
στους οικισμούς, τότε μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί δημιουργούνται αντιδράσεις
ακόμη και με οικολογικό πρόσημο.
Ακούγεται ότι κάποια «συμφωνία» έχει
γίνει με την ελληνική κυβέρνηση με μεγάλες εταιρείες της Ε.Ε. και κυρίως
γερμανικών συμφερόντων, ώστε μέχρι το 2030 να μη έχει μείνει π.χ. κορυφογραμμή
αλώβητη από ανεμογεννήτριες. Φοβάμαι ότι δεν έχουν γίνει ούτε γνωμοδοτήσεις από
τα κάτω, ούτε περιβαλλοντικές, κυρίως από ανεξάρτητους φορείς. Και η διαχείριση
της πανδημίας/συνδημίας προσέφερε πιο εύκολο το κοινωνικό και πολιτικό τοπίο
για γρήγορες αποφάσεις.
Στα Καλαβρυτοχώρια υπάρχουν
πολλές κορυφογραμμές, αλλά και δεκάδες κωμοπόλεις, χωριά, οικισμοί και στάβλοι.
Ήδη από νότο προς βορρά έχουν διέλθει οι Γ.Μ.Υ.Τ, χωρίς ακόμα ανταποδοτικά
αποτελέσματα. Ταυτόχρονα η περιοχή είναι πλούσια σε τουρισμό, μοναστήρια,
αρχαία μνημεία και οικολογικά πάρκα. Ετοιμάζονται αναδασμοί στην κοιλάδα του
Βουραϊκού και του Αροάνιου. Πως δένουν όλα αυτά;
Ταυτόχρονα βλέπουμε κινήσεις
σκακιού που αφορούν το στόχο να ξεθυμάνουν κάποιους κατοίκους και να φορτώσουν
τις αρχικές ανεμογεννήτριες σε άλλους κατοίκους, άλλες κορυφογραμμές, άλλα
οικοσυστήματα. Υπάρχει κάποια σοβαρότητα;
ΙΙΙ. Τα βάρη πάνω από την κοιλάδα του Βουραϊκού
Μελετώντας και τα τρία εναλλακτικά σχέδια ως «μη ειδικά ειδικός» παρατήρησα ότι και τα τρία πέραν των άλλων πλευρών στήνουν ανεμογεννήτριες πάνω από τα κεφάλια μικρών ή μεγαλύτερων οικισμών. Πόσο όμως τους ενδιαφέρει η ζωή των οικισμών αυτών; Το ερώτημα δεν απαντιέται αφελώς ότι η ζωή θα συνεχιστεί, αν συνεχιστεί, χωρίς το στήσιμό τους να αλλάξει άρδην τα δεδομένα και μάλιστα αρνητικά.
Το αν αξίζει λοιπόν τον κόπο
να «βομβαρδιστούν οι βουνοκορφές» των Καλαβρύτων, οφείλουμε να κάνουμε
πριν τουλάχιστον ένα ισοζύγιο. Έχουμε και …λένε, λοιπόν:
α) «Το συνολικό βάρος της
γεννήτριας με τα εξαρτήματά της είναι 52 τόνους. Το βάρος του ρότορα 22 τόνους…
Ο πύργος της ανεμογεννήτριας (χάλυβας) έχει βάρος 26 τόνους. Χρειάζεται 190
κυβ. μέτρα σκυρόδεμα. Η βάση που σκάβεται ως θεμέλια έχει τουλάχιστον 15 μέτρα
διάμετρο».
β) «…Πρέπει να καταλάβουμε
ότι σήμερα σημαντικές φυσικές περιοχές είναι απλά οι περιοχές που δεν
‘’αξιοποίησε’’ άνθρωπος με τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα μέσα, στα πλαίσια των
μέχρι σήμερα δραστηριοτήτων του. Είναι ό,τι γλίτωσε μετά από 10.000 χρόνια
συνεχούς ανθρώπινης επέκτασης, πρώτα με το τσεκούρι, την φωτιά, τον κασμά και
το υνί και πιο πρόσφατα με τα μηχανικά μέσα. Είναι οι υγρότοποι που δεν ήταν
δυνατόν να αποξηρανθούν, η γη που δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί ή να κατοικηθεί,
τα δάση σε πολύ απότομες, βαλτώδεις ή άλλες περιοχές όπου δεν μπορούσαν να
κοπούν εύκολα, οι ακτές και οι νησίδες που δεν κάνουν για λιμάνια ή τουρισμό,
οι πηγές που ήταν ασύμφορο να εγκιβωτισθούν και γενικά κάθε αφιλόξενη και
ακατάλληλη για τον άνθρωπο γη…».
γ) «…100 Γερμανοί
καθηγητές, διανοούμενοι και επιστήμονες σχετικοί με την αιολική ενέργεια
αναφέρουν: Η ικανότητα παραγωγής ενέργειας από τον άνεμο είναι συγκριτικά
χαμηλή. Οι ανεμογεννήτριες με επιφάνεια πτερυγίων ίσων με το μέγεθος ενός
γηπέδου ποδοσφαίρου, παράγουν μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό της ενέργειας που
παράγει ένας συμβατός σταθμός. Έτσι με περισσότερες από 5.000 ανεμογεννήτριες
στη Γερμανία, παράγεται λιγότερο από το 1% του απαιτούμενου ηλεκτρισμού. Στη Μ.
Βρετανία, θα χρειαζόντουσαν 14.400 ανεμογεννήτριες για να παραχθεί το 4,4% του
ηλεκτρικού ρεύματος και 32.700 ανεμογεννήτριες! για να παράγουμε το 10%. Η
συνεισφορά της αιολικής ενέργειας προς αποφυγή του φαινομένου του θερμοκηπίου
είναι περίπου 1 έως 2 τοις χιλίοις!! Ουσιαστικά ΤΙΠΟΤΑ…».
δ) «Σύμφωνα με εκτιμήσεις,
η βιομηχανία της αιολικής ενέργειας θα παραγάγει 50.000 τόνους πτερυγίων ως
απόβλητα έως το 2020, ποσότητα που θα τετραπλασιαστεί και θα ανέλθει σε 225.000
τόνους μέχρι το 2034. Αυτός ο όγκος θα καταλάβει σημαντικό χώρο στις ήδη
κορεσμένες χωματερές ταφής αποβλήτων του πλανήτη, αν ληφθεί υπόψη ότι κάθε
πτερύγιο χρειάζεται μεταξύ 30 και 44,8 κυβικών μέτρων χώρο στους χώρους
υγειονομικής ταφής.
Τελικά, η παγκόσμια
βιομηχανία των αιολικών δεν μας τα είχε πει όλα όταν υποσχόταν ότι η αιολική
ενέργεια θα συμβάλει στη σωτηρία του πλανήτη, καθώς είχε παραλείψει να αναφέρει
πως αυτή η ‘’ανανεώσιμη’’ πηγή ενέργειας θα παράγει μια τεράστια ποσότητα μη
ανακυκλώσιμων αποβλήτων που θα καταλήξει στους ξηρούς τάφους των χωματερών!
Σαν να μην είχε σκεφτεί το λόμπι των αιολικών το τι θα απογίνει η τεράστια
ποσότητα των πτερυγίων των ανεμογεννητριών μόλις φτάσουν στο τέλος της ζωής
τους. Και ότι η κερδοφορία από τις επενδύσεις του σε αυτή τη μορφή της
‘’πράσινης’’ κατά τα λοιπά ενέργειας θα προκαλέσει την απόρριψη χιλιάδων τόνων
μη ανακυκλώσιμων πτερυγίων σε χώρους υγειονομικής ταφής της χώρας…».
ΙV. Κλειστοί
οικισμοί, ανεμογεννήτριες και οικολογική ισορροπία
Οι λεγόμενες ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) είναι βεβαίως και ένας όρος που θυμίζει και τους κατ’ ευφημισμό «Ακρωτήριον της Καλής Ελπίδας» ή «Εύξεινος Πόντος». Είδαμε ότι δεν είναι και τόσο ανανεώσιμοι, όσο διαφημίζονται. Μπορεί ο Ήλιος και ο άνεμος να είναι ανανεώσιμος, δεν είναι όμως και τόσο ανανεώσιμα όμως τα μηχανήματα με τα οποία συλλέγεται η ανανεώσιμη ενέργεια.
Ήδη έχουμε μιλήσει για τον
παράγοντα της βαριάς βιομηχανίας κατασκευής των μηχανημάτων, αλλά και για τις
περισσότερες οικολογικές επιπτώσεις. Για δούμε όμως συνοπτικά τρεις ακόμα
πλευρές. α) Τους παγκόσμιους σχεδιασμούς και β) τις επιπτώσεις στα
ανθρωποσυστήματα σε κλειστούς χώρους, όπως παράδειγμα είναι οι οικισμοί
Καλαβρύτων και σκεπαστού και ακόμη περισσότερο η Κέρτεζη ή η Κούτελη. γ)
Επιπτώσεις των ανεμογεννητριών μόνο στο πέρασμα πετούμενων (όχι σε διάσελα).
α) Οι
παγκόσμιοι σχεδιασμοί με πίνακα και διάγραμμα των ΑΠΕ
Πηγή: Προσαρμογή από Kaushik, Kothari et Panwar,
2011; Kralova I, Sjoblom J., 2010.
Σχόλιο: Στον μεν πίνακα βλέπουμε ότι όλα τα σφυριά
βαράνε για το 2030 και ειδικά για τις ανεμογεννήτριες, στο δε διάγραμμα
βλέπουμε τα ποσοστά που μας δείχνουν τι επιθυμούν να συμβεί στο επί τοις %
συνεισφορά των λεγόμενων ΑΠΕ.
β) Οι
επιπτώσεις στα ανθρωποσυστήματα
Πέραν της οπτικής όχλησης, της
αποψίλωσης βουνών και της διάσπαρτης διατάραξης των οικοσυστημάτων, ας δούμε
και ένα πολύ σημαντικό παράγοντα σε κλειστές περιοχές. Τον διπλό αισθητό θόρυβο
(ένα από τις τουρμπίνες που μπορούν κάπως να βελτιωθούν και έναν από τα
πτερύγια, που η πιθανή βελτίωση είναι δύσκολο έως αδύνατο να βελτιωθεί). Δεν θα
βάλουμε σήμερα το ζήτημα των υπέρηχων. Θα βοηθήσω πάλι με δύο σχήματα:
Αναπαράσταση επιπτώσεων Α/Γ στο περιβάλλον
Πηγή: Προσαρμογή
από Wang et Wang,
2015
Όπως βλέπουμε το πρόβλημα του
θορύβου. Αν πάρουμε ως παράδειγμα την Κέρτεζη που ο χώρος της είναι σαν
«μουσικό σκάφος» θα έχουμε πολλαπλασιασμό, όπως στα έγχορδα μουσικά όργανα! Θα
μπορούν να ζήσουν άνθρωποι όταν περιστρέφονται τα πτερύγια;
2) Αναπαράσταση μηχανικού θορύβου Α/Γ
Πηγή: Wang et Wang, 2015; Kunz et al., 2007.
γ) Άμεσες
επιπτώσεις στα πετούμενα
1) Στην
ορνιθοπανίδα
«….Κάθε χρόνο έχει υπολογιστεί
ότι ένας πυλώνας προκαλεί από οκτώ (8) έως εκατό δέκα οκτώ (118) θανάσιμα
ατυχήματα σε είδη ορνιθοπανίδας. Τα αρπακτικά πουλιά εμφανίζουν μεγαλύτερα
ποσοστά θνησιμότητας. Μερικά είδη αρπακτικών πουλιών ζουν πολλά χρόνια και
έχουν πολύ αργούς ρυθμούς αναπαραγωγής και ως εκ τούτου είναι πιο ευάλωτα στις
απώλειες από τις συγκρούσεις σε ανεμογεννήτριες.
Οι κύριοι παράμετροι που
καθορίζουν την θνησιμότητα της ορνιθοπανίδας από τις συγκρούσεις στις
ανεμογεννήτριες θεωρούνται πως είναι η τοπογραφία του τοπίου, η κατεύθυνση και
η ένταση των τοπικών ανέμων, τα χαρακτηριστικά της τουρμπίνας της
ανεμογεννήτριας και η συγκεκριμένη χωρική κατανομή των πυλώνων στο πεδίο.
Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει
προσδιοριστεί σαφώς ο τρόπος με τον οποίο οι παραπάνω παράγοντες επιβαρύνουν
τους αβιοτικούς παράγοντες σε ένα αιολικό πάρκο και χρειάζεται περεταίρω
επιστημονική έρευνα για να ταυτοποιηθούν αυτά τα ερωτήματα…». (Wang et Wang, 2015).
2) Στις
νυχτερίδες
Σύμφωνα με τους Wang et Wang, (2015) πρόσφατες
μελέτες (monitoring)
υποδεικνύουν ότι «…μεγάλοι αριθμοί θνησιμότητας νυχτερίδων έχουν παρατηρηθεί σε
αιολικά πάρκα, όπως για παράδειγμα σε δασικές κορυφογραμμές των ΗΠΑ και σε
γεωργικές περιοχές στην νοτιοδυτική Αλμπέρτα του Καναδά (η θνησιμότητα
νυχτερίδων ανά πυλώνα βρέθηκε 15,3 – 53,3 ανά έτος) αλλά και σε διάφορες
περιοχές της Ευρώπης.
Οι παράμετροι που επηρεάζουν
την θνησιμότητα των νυχτερίδων στις εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας είναι η
τοπογραφία του τοπίου και ο τύπος της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται αλλά και
με ιδιαιτερότητες διαφόρων ειδών νυχτερίδων…».
V. Ανεμογεννήτριες; Ε, όχι και στην Κέρτεζη!!!
Η Κέρτεζη, παλιά έδρα του
τούρκικου Καζά Καλαβρύτων και του μετέπειτα Δήμου Καλλιφωνίας, αποτελεί μία από
τις ομορφότερες και υδροφόρες Κωμοπόλεις της Πελοποννήσου, αν όχι της Ελλάδας.
Διαθέτει περί τις πενήντα πηγές (μικρές, μεσαίες, μεγάλες και πολύ μεγάλες). Η
πηγή του Κεφαλοβρύσου αποτελεί μάλιστα και την απαρχή του Βουραϊκού, που μαζί
με μερικές ακόμα αρδεύει όλη τη δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού. Ήταν ο μοναδικός οικισμός
της Κοιλάδας που διέθετε τουλάχιστον τρεις νερόμυλους από την εποχή τουλάχιστον
της τουρκοκρατίας, ενώ στα μέσα του 20ου αι. λειτουργούσαν δέκα
νερόμυλοι!
Στον στενό και ανοικτό κάμπο
της καλλιεργούνται παραδοσιακά αγροτικά προϊόντα, νέα κηπευτικά που τροφοδοτούν
τις μεγάλες πόλεις και τροφές για τα δεκάδες κοπάδια αιγοπροβάτων και αγελάδων.
Ο σύγχρονος οικισμός έχει σχήμα Υ και εκτείνεται κατά μήκος στενόχωρης κοιλάδας σε μήκος ενός χιλιομέτρου με παλιά, αναπαλαιωμένα και καινούρια σπίτια. Περικυκλώνεται από πολλά βουνά, διαθέτει ελατόδασος, καστανόδασος και μικτά δάση. Ανάμεσα σε αυτά περνούν οι επτά παλιοί δρόμοι προς όλες τις κατευθύνσεις του ορίζοντα, οι οποίοι την καθιστούσαν τοπικό ορεινό κέντρο, μέχρι να ανοίξουν οι αυτοκινητόδρομοι.
Διαθέτει ακόμη και στις μέρες
μας κεντρική αγορά με δύο μίνι μάρκετ, κρεοπωλείο, τρία καφε-εστιατόρια και ένα
καφέ. Οι μόνιμοι κάτοικοι ξεπερνούν σταθερά τους διακόσιους και στην αιχμή του
Καλοκαιριού ξεπερνά τους 2.000. Τα τελευταία χρόνια έχει και μικρή ροή
τουρισμού που δεν συνδέονται με την Κέρτεζη. Διαθέτει ιστορία και διατηρητέα
μνημεία από αρχαιοτάτων χρόνων, με προχριστιανικό οχυρό, φράγκικο κάστρο και
πολλά αρχαία ευρήματα. Τα κυριώτερα είναι ο εθνικός πύργος του «Λιάρου», ο
νεοβυζαντινός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, το κτήριο του Στριφτόμπολα, δύο
διατηρημένοι νερόμυλοι, ένα καταπληκτικό κτίριο του δημοτικού σχολείου, κλπ.
Στις μέρες μας διαθέτει 20 ναούς, τους μισούς εντός του οικισμού. Παράλληλα
έχει άνω της δεκάδας όμορφα εικονοστάσια, παλιά μετόχια της Αγίας Λαύρας και
Αγίων Θεοδώρων, σκήτες και αγιωνύμια.
Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάζεται από το Δήμο Καλαβρύτων και
την Περιφέρεια Δυτ. Ελλάδας η διαπλάτυνση του κεντρικού δρόμου από τους
Κραστικούς, η επέκταση του αναδασμού και η ανάπλαση του κεντρικού δρόμου της
αγοράς. Παράλληλα το ΚΠΕ Κλειτορίας – Ακράτας έχει δείξει ενδιαφέρον για να
εντάξει πολλαπλά την Κέρτεζη στους εκπαιδευτικούς του σκοπούς.
Δυστυχώς η ΑΔΜΗΕ πέρασε τις
Γραμμές Μεταφοράς Υπερυψηλής Τάσης των 400.000 Volt. από το στενό ανατολικό άνοιγμα και
περνούν κοντά στον οικισμό. Υπάρχει το λιγότερο οπτική όχληση, ενώ δεν
σεβάστηκε το οχυρό. Μέχρι στιγμής δεν έχουν δοθεί για κάποια αντισταθμιστικά
οφέλη σε ικανοποιητικό βαθμό. Παρόλα αυτά έχουμε και εναλλακτικό σχεδιασμό για
πολλές ανεμογεννήτριες στα βόρεια του οικισμού, στα δυτικά και στα νοτιοδυτικά.
Αυτό πάει πολύ.
Η Κέρτεζη, που είναι στο βάθος
μιας «στενόχωρης κοιλάδας» και μπορεί να λειτουργήσει και ως «μουσικό
σκάφος» με υπερβολικούς θορύβους και από τις ΓΜΥΤ, πολύ δε περισσότερο από
τις ανεμογεννήτριες. Τόσο ο θόρυβος από τις τουρμπίνες, που δεν μπορεί
τεχνολογικά να μειωθεί κοντά στο μηδέν, πολύ δε περισσότερο από τα πτερύγια θα
πολλαπλασιάζεται στο εσωτερικό του οικισμού, αφού θα είναι σχεδόν από παντού
περικυκλωμένος.
Οι ανεμογεννήτριες των 10MW
ζυγίζουν 50 τόνους αν είναι κατασκευασμένες με την πιο σύγχρονη τεχνολογία, ενώ
οι διαστάσεις ρότορα και φτερωτών, ξεκινούν από 100 μέτρα και μπορούν να
φτάσουν μεταξύ 150 έως 220 μέτρα! Για να μεταφερθούν χρειάζονται πολύ μεγάλα
γερανοφόρα φορτηγά, ενώ οι δρόμοι πρέπει να είναι πολύ πλατείς. Δεδομένου ότι
τα υψόμετρα ξεκινούν από τα 1100 μέτρα (διάσελα) μέχρι τα 1400 (Καρβελού,
Παξιμαδάς) κατανοούμε τι καταστροφές θα γίνουν στους θάμνους και στα δάση. Αν
προσθέσουμε και το μεγάλο θεμέλιο γήπεδο για κάθε μία ανεμογεννήτρια,
κατανοούμε και το τσιμέντωμα των γύρω βουνών. Η άμεση οικολογική καταστροφή
είναι εμφανής. Η μείωση απορρόφησης των νερών, οι πλημύρες από καταστροφές λόγω
των πολλών και πολύ πλατιών δρόμων που χρειάζονται είναι δύο ακόμη προβλήματα
πέραν της οπτικής και ακουστικής όχλησης.
Η Κέρτεζη ήταν χρόνια τώρα και
χωριό κυνηγών, όμως πάντα αυτό γινόταν με βάση τις διατροφικές ανάγκες και την
οικολογική ισορροπία. Γι’ αυτό γνωρίζουμε ότι στα περάσματα, όπως τα διάσελα
του Αη Θόδωρου στα βόρεια, της Ποριάς στα βορειοδυτικά και της Φροξυλιάς στα
νοτιοδυτικά, θα εμποδιστούν όλα τα μεταναστευτικά ρεύματα των πουλιών, πέρα από
τις επιστημονικά αποδεδειγμένα θανατηφόρες προσεγγίσεις σε κάθε ανεμογεννήτρια.
Ήδη συστήνεται επιτροπή αγώνα,
το δε κοινοτικό συμβούλιο ομόφωνα απέρριψε το σχέδιο αυτό και μαθαίνουμε ότι θα
το πολεμήσει εν τη γενέσει του.
* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και
μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός ως φυσικός, πτ.
θεολογίας, συγγραφέας και ειδικός ερευνητής της Κέρτεζης.
