Αναστοχαζόμενοι τους προβληματισμούς του Παναγιώτη Μπούρδαλα
«ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ»
Της Γιούλας Κωνσταντοπούλου*
Με ιδιαίτερη χαρά έλαβα στα μέσα του περασμένου Αυγούστου το τελευταίο πόνημα του Παναγιώτη Μπούρδαλα: Από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου. Για μια απελευθερωτική θε-ανθρωπολογία: υποδείγματα, θραύσματα, Μεγάλη Σύνοδος 2016, «3η Ρώμη». Πρόκειται για το πέμπτο κατά σειρά βιβλίο του συγγραφέα που κυκλοφορήθηκε από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ το καλοκαίρι του 2022, και αφιερώνεται στους «δυνάμει και ενεργεία χριστιανούς, που κατανοούν τον σύγχρονο κόσμο και παλεύουν θε-ανθρωπολογικά, σπάζοντας τα τεχνητά εμπόδια της ιστορίας».
Ο Συγγραφέας ως οραματιστής με πολιτικό αισθητήριο επέλεξε την ιδεολογική σύνθεση, όχι την ιδεολογική σύγχυση, κρίνοντας και συγκρίνοντας απόψεις και θέσεις από όλο το εύρος του κοινωνικού φάσματος. Οι θέσεις και οι απόψεις που προβάλλονται μέσα από τα κείμενά του συνιστούν γόνιμο έδαφος για προβληματισμό και περαιτέρω συζητήσεις και αναζητήσεις, είτε συμφωνεί κάποιος μαζί του, είτε διαφωνεί. Αναμφισβήτητα, ο λόγος του έχει ένα ειδικό βάρος, μια ικανότητα. Η ικανότητά του αυτή δεν είναι μόνο αποτέλεσμα των σπουδών του (ο Παναγιώτης Μπούρδαλας είναι Πτυχιούχος της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών και του Θεολογικού Τμήματος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), αλλά και των εμπειριών που απέκτησε κατά την διάρκεια της θητείας του στην Μέση Εκπαίδευση καθώς και την πολυετή συμμετοχή του σε κοινωνικούς αγώνες για τη δημοκρατία.
Ο συγγραφέας Π. Μπούρδαλας, πάντοτε επίκαιρος, με σαφή κατανόηση της ιστορικής συγκυρίας, αφουγκράζεται και αντιλαμβάνεται τα μηνύματα των καιρών και με την γραφίδα του προβάλλει, την ανάγκη απαλλαγής από το δογματισμό και τις αγκυλώσεις στους κόλπους της εκκλησίας, αγκυλώσεις που χρήζουν αναίρεσης υπό την προϋπόθεση ότι ο άνθρωπος θα σκέπτεται, θα δρα λειτουργώντας συλλογικά.
Ο Παναγιώτης Μπούρδαλας, μέσα από τα κείμενά του προβάλλει θέσεις, προτάσεις και ιδέες επιδιώκοντας πάντοτε τον διάλογο και τη συνεννόηση με τον αναγνώστη. Έχοντας ως φάρο την ορθόδοξη θεολογική σκέψη, προσεγγίζει σημαντικά θέματα που αφορούν γενικότερα την Ορθοδοξία και την παιδεία (κεφάλαιο Β΄), την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα ‘’Θεολογική και πρακτική διαχείριση της Covid-19’’ (κεφάλαιο Δ΄), την σύγκληση και τις αποφάσεις και της Μεγάλης Συνόδου των Ορθόδοξων Εκκλησιών στο Κολυμπάρι της Κρήτης το 2016, ‘’Η Μεγάλη Σύνοδος 2016 και τ΄ απόνερα’’ (κεφάλαιο Ε΄), ‘’Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η «3η Ρώμη»’’ (κεφάλαιο ΣΤ΄), όπου με διάθεση «κριτικά υποστηρικτική», όπως τονίζεται από τον συγγραφέα, «χρειάζεται μία σοφή, συνετή, αλλά ταυτόχρονα ουσιαστική πολιτική από την Μητέρα Εκκλησία, που να βρίσκει την ‘’χρυσή τομή’’ ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές πολιτικο-εκκλησιαστικές πολιτικές ή μιας εθνοφυλετικής διάστασης εκκλησιαστικών πρακτικών στρατηγικής εμβέλειας τακτικής». Το βιβλίο του ολοκληρώνεται με δύο παραρτήματα, πλούσιες βιβλιογραφικές αναφορές, πηγές και βοηθήματα σύγχρονων μέσων επικοινωνίας και πληροφόρησης.
Ξεχωριστή θέση, αλλά και έμφαση δίνει ο συγγραφέας-διανοητής στον Άνθρωπο, τον απλό λαϊκό ή κληρικό, στον αγώνα του για την επιβίωση, στις δυσκολίες, τις ελπίδες ή τις διαψεύσεις του. Με συγκεκριμένες αναφορές «δίνει ζωή» σε ανθρώπους που γνώρισε, που μαθήτευσε πλάι τους, που η γνωριμία μαζί τους άφησε ανεξίτηλα ‘’σημάδια’’ στην ψυχή του: Η εκπαιδευτικός Μαρία Παπαγιάννη, η καθηγήτρια της αγάπης, ο παπα-Ανδρέας Νικολάου, ο «βαθιά δημοκρατικός πολίτης, πέραν από ανοιχτόμυαλος ορθόδοξος ιερέας» ο οποίος «ακολούθησε τις γενικές συνελεύσεις που ήταν παράδοση στην Κέρτεζη, όχι μόνο για εκκλησιαστικά ζητήματα, αλλά και για τα κοινοτικά της κωμόπολης», ο παπα-Γιάννης Κατωπόδης με την «συνδικαλιστική» συμμετοχή και δράση στο χώρο των εφημερίων, διακόνων και εκπαιδευτικών, ο Θεολόγος, συγγραφέας, συνδικαλιστής και ρήτορας Σωκράτης Νίκας, ο παπα-Νίκος Φαναριώτης, που ως το τέλος της ζωής του «παρέμεινε όρθιος, δυναμικός και βαθύς στο έργο του» εμπνέοντας πίστη, δύναμη και δυναμισμό στην ‘’νεανική ομάδα του Οσίου Λουκά’’. [Μέρος Α΄ Υποδείγματα και θραύσματα. Υποδείγματα της Πίστης στην Αχαΐα (κεφάλαιο Α΄)].
Οι αναφορές αυτές, αν και αποτελούν απότοκο προσωπικών εμπειριών του συγγραφέα έγιναν, όπως σημειώνει εμφατικά ο ίδιος, για να δείξει «πως αυτά μαρτυρεί ένας άνθρωπος μέσα από την προσωπική και συλλογική του ζωή… συγκεκριμένα πράγματα, σε συγκεκριμένους χρόνους, αυτούς της βιωτής και πολιτείας μου». Στην εξιστόρηση της βιοτής του λοιπόν ο συγγραφέας αποκαλύπτει πως το πρόσωπο που κατ’ εξοχήν σημάδεψε την προσωπικότητά του, τον ψυχισμό του, την ζωή του ολόκληρη ήταν η μητέρα του. Ο Παναγιώτης μιλάει με τρυφερότητα για τον δυνατό συναισθηματικό δεσμό με την μητέρα του, την σχέση πρότυπο, που δεν έπαυσε να αναζητάει στο πέρασμα του χρόνου, στην μετάβαση από την παιδικότητα στην ωρίμανση και την ενηλικίωση.
Η αγνότητα και η σεμνότητα του χαρακτήρα της, η αφειδώλευτη αγάπη, του παρείχαν πάντοτε το αίσθημα της ασφάλειας και της σταθερότητας που τόση ανάγκη έχει ένα παιδί, ένας έφηβος, ένας νεαρός άνδρας στην ζωή του. Τις νουθεσίες της, τις συζητήσεις που έκανε μαζί της, τις ‘’εκμυστηρεύσεις’’ τους στις ώρες ανάπαυλας ή γεωργικών εργασιών κράτησε αναλλοίωτες στην μνήμη του, ως ιερή παρακαταθήκη, αφού η μητέρα του Γαρούφω άφησε νωρίς τον κόσμο της φθοράς και του θανάτου και όδευσε «ένθα ουκ έστιν λύπη ή στεναγμός».
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη βιβλιοπαρουσίαση-βιβλιοκριτική μου θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου γιατί ο Π. Μπούρδαλας αφιέρωσε αρκετές σελίδες στο πόνημά του μιλώντας για την «περιπέτεια» που βίωσε ο αείμνηστος πατέρας μου Γιώργος Κωνσταντόπουλος στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής, καθώς και για την υπέρβαση της δικής του μητέρας και γιαγιάς μου, της κυρά Παναγιώτας Κωνσταντοπούλου απέναντι στα συμβάντα της ζωής (χηρεία, φτώχια, αδιέξοδα, πόλεμο, Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα), έτσι όπως εξιστορήθηκαν στο ιστορικό μυθιστόρημά μου «Οδός Μέρλιν 6».
Η αγνότητα των προθέσεων, η αγάπη προς τον συνάνθρωπο, η πίστη σε ιδεώδη είναι εκείνα τα στοιχεία που καταξιώνουν τον Άνθρωπο και αναδεικνύουν πρότυπα ζωής πέρα από σύνορα, στα πέρατα της οικουμένης!
Πρότυπα ζωής από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου!
Καλοτάξιδο!
* Η Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου είναι Δρ Ιστορίας Πανεπιστημίου Πατρών και συγγραφέας.
