Τεχνολογική Επιτάχυνση ή Τεχνολογική Αποανάπτυξη;

Του Χάρη Ναξάκη*

     Ο Τεχνοκόσμος-ψηφιακό κεφάλαιο, τεχνητή νοημοσύνη, μεταανθρωπινότητα και τεχνολογική αποανάπτυξη (Εκδόσεις Κουκκίδα, 2025)- είναι ένα δοκίμιο μου για τον τεχνοπολιτισμό. Τριάντα χρόνια και κάτι από την εκπόνηση της διδακτορικής μου διατριβής, στην οποία είχα χαρακτηρίσει ως πληροφοριακό (ψηφιακό) καπιταλισμό την μετάλλαξη με όχημα τις νέες τεχνολογίες, του βιομηχανικού καπιταλισμού, στο δοκίμιο αυτό αναθεωρώ την άποψη αυτή. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις επιτάσσουν να τεθούν τα παρακάτω ερωτήματα:

     Τί πουλάει η Google και το Facebook; Τί είναι τα άυλα εμπορεύματα και το ψηφιακό κεφάλαιο; Οι αλγόριθμοι παράγουν ορθό λόγο και κατασκευάζουν ψυχές και η τεχνητή νοημοσύνη αναλαμβάνει την εξουσία; Από πού θα προέρχονται τα εισοδήματα και τα κέρδη σε μια κοινωνία γενικευμένης εκτόπισης της εργασίας από την τεχνητή νοημοσύνη και τα ρομπότ; Ποιες είναι οι νέες ιδιοκτήτριες τάξεις; Είναι πρόοδος του πολιτισμού, τεχνολογική καινοτομία, να μετατρέπονται οικειοθελώς οι άνθρωποι σε εμπορεύματα, να αποξενώνονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τις πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις, μετατρεπόμενοι σε κυνηγούς των κλικ; Εξανθρωπίζεται η τεχνολογία, υπάρχουν περιθώρια για έναν τεχνολογικό διαφωτισμό; Τί σημαίνει ένας πολιτισμός των τεχνολογικών ορίων; Είναι η τεχνολογία ουδέτερη και η χρήση της καλή ή κακή;

     Εν τέλει μήπως βρισκόμαστε στην αρχή του μετασχηματισμού της κοινωνίας σε έναν νέο κοινωνικό σχηματισμό, πέραν του καπιταλισμού, τον οποίο θα ονομάσουμε τεχνοκόσμο και συνιστά μια εφιαλτική ουτοπία, μια ριζική αλλαγή παραδείγματος και όχι απλώς μια μετάλλαξη του καπιταλισμού σε ψηφιακό, για την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση;

     Υπάρχουν επτά λόγοι που συνηγορούν ότι σήμερα έχουν ενεργοποιηθεί οι κοινωνικοοικονομικές διεργασίες εξόδου από τον καπιταλισμό και εισόδου στον τεχνοκόσμο.

     1. Ο άνθρωπος εμπόρευμα. Οι γιγάντιες πλατφόρμες του διαδικτύου, το ψηφιακό κεφάλαιο, δεν αποκομίζουν κέρδη, όπως στον καπιταλισμό, από την απλήρωτη εργασία του εργάτη, αλλά από την δωρεάν διάθεση του εαυτού μας, των προτιμήσεών μας, του τρόπου ζωής μας, που ως πληροφορία τα ψηφιακά μονοπώλια πουλάνε στις διαφημιζόμενες εταιρίες.

     2. Ενώ στον καπιταλισμό τα κέρδη προέρχονται κυρίως από τον χώρο της υλικής παραγωγής, στον αναδυόμενο τεχνοκόσμο τα κυρίαρχα εμπορεύματα είναι τα άυλα.

     3. Ταυτόχρονα οι συμβολικές άυλες αξίες, κύρος της φίρμας, στυλ, σπανιότητα, καινοτομία, χαρακτηρίζουν ένα όλο και αυξανόμενο αριθμό προϊόντων ευρείας κατανάλωσης (αυτοκίνητα, κινητά, ρούχα, παπούτσια), με αποτέλεσμα το κέρδος να είναι προϊόν μιας προσόδου καινοτομίας. Τα άυλα συμβολικά αγαθά δεν λειτουργούν με τους κλασικούς νόμους της αγοράς.

     4. Η πληροφορικοποίηση, η ρομποτοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη, οδηγούν στην μαζική απόσυρση της εργασίας από την παραγωγή, διότι επιτρέπουν την παραγωγή αυξανόμενων ποσοτήτων εμπορευμάτων με όλο και μικρότερη ποσότητα εργασίας.

     5. Ποιός θα αγοράζει όμως τα εμπορεύματα όταν τα εισοδήματα από την αμοιβή της εργασίας θα έχει πέσει σε ένα ιστορικό ελάχιστο, λόγω της εκτόπισης της εργασίας από την παραγωγή; Για να μην καταρρεύσει η εμπορευματική κοινωνία οι καταναλωτές, θα δημιουργηθούν τεχνητά μέσω ενός “βασικού εισοδήματος για όλους”, χωρίς υποχρέωση εργασίας.

     6. Το αναδυόμενο ψηφιακό κεφάλαιο είναι οι νέες ολιγαρχικές ελίτ, οι οποίες έχουν αρχίσει να γίνονται κυρίαρχες σε σχέση με τους καπιταλιστές της βιομηχανικής περιόδου.

     7. Τέλος, ίσως η πιο κρίσιμη παράμετρος εξόδου από τον καπιταλισμό και εισόδου στον τεχνοκόσμο, είναι ότι οι νέες τεχνολογίες και κυρίως η τεχνητή νοημοσύνη και η γενετική μηχανική, οδηγούν στην έξοδο του ανθρώπου από τον λόγο και το σώμα του, στον εκμηχανισμό της ανθρώπινης φύσης, στην εξάρτηση της βιολογικής και κοινωνικής νοημοσύνης των ανθρώπων από την υπολογιστική νοημοσύνη των μηχανών.

     Τεχνολογική λοιπόν επιτάχυνση ή τεχνολογική  αποανάπτυξη; Η απάντηση είναι ένας πολιτισμός των ορίων, ένας άλλος κόσμος από τον σημερινό της απληστίας, της ανεξέλεγκτης επέκτασης της οικονομικής σφαίρας, της κάλυψης κάθε επιθυμίας και απόλαυσης με εμπορεύματα. Ένας πολιτισμός των ορίων έχει ως συστατικό του στοιχείο τα τεχνολογικά όρια, δηλαδή, την τεχνολογική απομεγέθυνση: Έξοδος από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όρια στην ρομποτοποίηση, λιγότερη δουλειά, δουλειά για όλους, απόσυρση από την χρήση καταναλωτικής καινοτομίας, εθελουσία απόσυρση και θέσμιση απαγορεύσεων στις γενετικές ενισχύσεις, ήπια τεχνολογία.

     Όσον αφορά  το τελευταίο, την επιλογή της ήπιας αντί της σκληρής τεχνολογίας, αυτό σημαίνει: ιατρική της πρόληψης αντί αυτή της επιδιόρθωσης μέσω της βιοτεχνολογίας, στον τομέα της γεωργίας προτεραιότητα στην οργανική γεωργία και όχι στην χημική, στον τομέα της ενέργειας ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ενέργειας και έξοδο από τις σκληρές τεχνολογίες της καύσης του πετρελαίου και της πυρηνικής ενέργειας. Το κριτήριο με βάση το οποίο πρέπει να επιλέγεται μια ήπια τεχνολογία είναι αυτό της βιωσιμότητας, της αναδημιουργίας δηλαδή των αποθεμάτων που απαιτούνται για να αναπαραχθεί, διότι κάθε τεχνολογική καινοτομία που είναι εφικτό να παραχθεί και να εφαρμοστεί δεν είναι και βιώσιμη. Ήπιος τεχνολογικός δρόμος είναι η χρήση ευέλικτων μηχανών πολλαπλής χρήσης, προσανατολισμένων στην παραγωγή ανθεκτικών προϊόντων μακράς διάρκειας ζωής, τεχνολογιών που είναι επιδιορθώσιμες από τον άνθρωπο, αφήνουν περιθώρια αυτενέργειας και αυτονομίας, αναδεικνύουν τα ταλέντα μιας κοινότητας, στηρίζονται στην ανθρώπινη επιδεξιότητα και υποστηρίζουν μια παραγωγή μικρής κλίμακας.

     Στον τεχνοκόσμο, σε σχέση με τον καπιταλισμό, δεν θα έχουμε απλώς αλλαγή των όρων της εκμετάλλευσης, αλλά ριζική αλλαγή του υποκειμένου. Εκείνο λοιπόν που χρειαζόμαστε δεν είναι να πάρουμε πίσω την ψηφιακή μας ζωή, αλλά να εξέλθουμε από τον εικονικό κόσμο, στον οποίο δεν πουλάμε απλώς τον εαυτό μας ως εμπόρευμα μέσω των αναζητήσεων που κάνουμε στην Google, στην Amazon ή στο Facebook, αλλά συμβάλλουμε ταυτόχρονα πουλώντας τις εμπειρίες μας να κατασκευάζονται μέσω της τεχνητής νοημοσύνης μηχανές, αντίγραφα του εαυτού μας, του χειρότερου εαυτού μας, της χρησιμοθηρικής και εργαλειακής διάστασης της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αυτή η εργαλειακή διάσταση οδηγεί μέσω των γενετικών ενισχύσεων στην κυριαρχία μιας κάστας επαυξημένων ανθρώπων στους νέους προλετάριους, οι οποίοι τελικά θα είναι οι παρίες της τεχνολογικής επιτάχυνσης.

     Επομένως ζητούμενο είναι η έξοδος από ένα κόσμο στον οποίο οι καταναλωτές θα πληρώνονται χωρίς να εργάζονται για να καταναλώνουν, τα εμπορεύματα θα αγοράζουν τους καταναλωτές, έξοδος από ένα κόσμο πλήρους εμπορευματοποίησης, όπου ορισμένοι θα καταναλώνουν συμβολικά εμπορεύματα κύρους, κοινωνικής θέσης, άλλοι τα εικονικά αντίγραφα του ναρκισσιστικού εαυτού τους και άλλοι ως παρίες θα είναι στο περιθώριο της μεγαμηχανής. Έξοδος από έναν κόσμο όπου η ανθρωποποίηση των μηχανών και η μηχανοποίηση του ανθρώπου θα οδηγήσει σε μια πλήρη αυτονόμηση του λόγου από τον άνθρωπο και την μετατροπή του ως εργαλειακού λόγου σε ένα λόγο ενάντια στον άνθρωπο.  Η οικοδόμηση ενός κόσμου των ορίων και όχι της τεχνολογικής επιτάχυνσης, του οποίου βασικός πυλώνας είναι τα τεχνολογικά όρια, είναι επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε για την ανθρωπότητα και προϋπόθεση για την ανάσχεση της μετάβασης σε μια μετανθρώπινη κατάσταση.

* Ο Ναξάκης Χάρης είναι αφυπ. Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Οι Διαδρομές Φυσικής Οικονομίας στα Βουνά με στάση στα Καλάβρυτα του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Της Ευτυχίας Παπαναγιώτου*

Να ευχαριστήσω και εγώ με τη σειρά μου το συγγραφέα και αγαπητό Παναγιώτη για τη μεγάλη τιμή που μου έκανε να βρεθώ σήμερα εδώ, δίπλα σε αξιολογότατους  συμπαρουσιαστές και πατριώτες για να μεταφέρω κι εγώ μέσα από τη δική μου ματιά τα γραφόμενα του πονήματός του. Η συμβολή μου στην παρουσίαση του βιβλίου  του μου δίνει μεγάλη χαρά.

Ξεφυλλίζοντας το, πριν ακόμη το μελετήσω με συγκίνησαν οι  δύο αφιερώσεις των πρώτων σελίδων του:

 «Αφιερώνεται στους μόνιμους κατοίκους των βουνών της χώρας που κρατούν ακόμα την ορεινότητα ζωντανή».

 «Αφιερώνεται στις Κερτεζίτισσες και τους Κερτεζίτες που κρατούν Ζωντανό το Μεγαλοχώρι μας …»

…αφιερώσεις που κάνουν τον αναγνώστη να αντιληφθεί την ευαισθητοποίηση του συγγραφέα για τον πληθυσμό των ορεινών όγκων και την αναγκαιότητα διατήρησης της ελληνικής υπαίθρου ζωντανής, αλλά και την αμέριστη αγάπη για τους συντοπίτες του.

Η σκέψη του μας ταξιδεύει σε όλη την περιοχή των Καλαβρύτων αρχικά, αλλά στο τέλος καταλήγει στη δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού με επίκεντρο την Κέρτεζη, το «Μεγαλοχώρι» όπως ο ίδιος αποκαλεί. Αφού η Κέρτεζη ως οικισμός, με τις κοιλάδες της, τα βουνά και τα άφθονα νερά της, είναι ένα από τα ιστορικά μεγαλοχώρια των Καλαβρύτων. Κατά κύριο λόγο ήταν και είναι ένα χωριό κτηνοτροφικό και αγροτικό, παρά τα πολύ γνωστά σε όλους μας προβλήματα που αντιμετώπιζε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει σήμερα η αγροτο-κτηνοτροφική παραγωγή.

Συνέχεια →

Για μια τεχνολογία με κέντρο τη ζωή

Ομιλία: Για την περίπτωση παραγωγής και μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας από τη ΔΕΗ. Μία απάντηση των πολιτών-πελατών για τις επιπτώσεις στη ζωή και στη φύση.^[1]

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Αγαπητοί φίλοι,

μ’ αφορμή το ζήτημα της διέλευσης των Πυλώνων Υ. Τ. από την περιοχή μας και τις διαμάχες με την ΔΕΗ για μία 10ετία, έχω την ευκαιρία να μιλήσω σήμερα από τη σκοπιά του συλλόγου πρόληψης απέναντι στις εξαρτησιογόνες ουσίες, κι όχι μόνο. Ο σύλλογός μας, που δημιουργήθηκε πριν τρία χρόνια στη περιοχή του Δήμου Μεσσάτιδας για τις ανάγκες της ζωής, έχει την ονομασία «Παλμός ζωής». Φυσικά, και πολλοί άλλοι μηχανισμοί του πολιτισμού μας είναι αλλότριες δυνάμεις προς την ουσία της ζωής.

Η σύγχρονη τεχνολογία μεταμορφώνεται κι αυτή σε δύναμη πάνω στον άνθρωπο και πάνω στη φύση. Ο πόλεμος των ημερών, δείχνει και τα δύο, με «σοκ και δέος»!!!^[2] Ούτε τη φύση προστατεύει με το απεμπλουτισμένο ουράνιο στις βόμβες, ούτε τους λαούς και τους ανθρώπους απελευθερώνει. Κι αν το πρόβλημα ήταν μόνο για τις πολεμικές εκστρατείες, η ελπίδα θα βρισκόταν μόνο στο τέλος του πολέμου. Όμως ο «ιδεώδης άνθρωπος» του πολιτισμού μας, είναι ο τυποποιημένος άνθρωπος της καθησυχαστικής ζωής, της αγοραίας αντίληψης, του μεταλλαγμένου όντος κι από την σύγχρονη τεχνολογία. Γι’ αυτό, δεν φτάνει σήμερα να μιλήσουμε μόνο στη γλώσσα της επιστήμης και της τεχνικής της, αλλά κυρίως στη γλώσσα της ζωής.

Συνέχεια →

Fuck Europe: Τo σαμποτάζ των δύο αγωγών Nord Stream

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου*

«Ευχαριστούμε ΗΠΑ» γράφει στο Twitter ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, νυν ευρωβουλευτής και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής (Steering Committee) της Λέσχης Bilderberg, Ρομάν Σικόρσκι, αναφερόμενος στο σαμποτάζ, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, κατά των δύο υποθαλάσσιων αγωγών Nord Stream που μεταφέρουν φυσικό αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία. Ο Σικόρσκι επιχαίρει γιατί η Ρωσία πληρώνει το τίμημα της ουκρανικής κρίσης, βλέποντας τον αγωγό που κόστισε είκοσι δισεκατομμύρια να κείται άχρηστος στα βάθη της Βαλτικής.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαψεύδουν ότι έχουν οποιαδήποτε σχέση με το σαμποτάζ των αγωγών. Τον περασμένο Ιανουάριο πάντως, ο πρόεδρος Μπάιντεν είχε τον εξής διάλογο με τους δημοσιογράφους:

Συνέχεια →

Βασικό εισόδημα ανεξάρτητα από τον χρόνο εργασίας

Του Χάρη Ναξάκη*

     Σήμερα πραγματοποιείται μια μετάβαση από τον βιομηχανικό καπιταλισμό, το σφυρί και το γράσο, σε έναν τεχνοκόσμο αλγορίθμων, ρομπότ, λογισμικών πακέτων, ψηφιακών δικτύων και γονιδιακού υποστρώματος της ζωής. Η μετάβαση από την φάμπρικα και την μαζική παραγωγή τυποποιημένων προϊόντων στην οικονομία της γνώσης και στην κοινωνία των δικτύων, από τους γερανούς και την γραμμή συναρμολόγησης στα αυτοματοποιημένα παραγωγικά συμπλέγματα, που προσομοιώνουν τις μυϊκές ανθρώπινες ικανότητες, στηρίζεται σε μια βασική αρχή. Όσο μια εργασία είναι απλή και ανειδίκευτη, τόσο περισσότερο υπόκειται στην διαδικασία υποκατάστασης από το κεφάλαιο. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το ότι η σημαντικότερη μορφή πάγιου κεφαλαίου είναι η αποθηκευμένη γνώση, είτε ως τμήμα των ευφυών μηχανών είτε ως λογισμικό- σύστημα αυτοματοποιημένων κανόνων επεξεργασίας νοητικών συμβόλων- οδηγεί στο να παράγονται μεγαλύτερες ποσότητες προϊόντων με μικρότερες ποσότητες εργασίας και κεφαλαίου και σε λιγότερο χρόνο.

Συνέχεια →

Είναι η τεχνολογία ουδέτερη και η χρήση της καλή ή κακή;

Του Χάρη Ναξάκη*

Ο Γ. Ν. Χαράρι είναι ένας ευφυής ιστορικός που έγινε παγκόσμια γνωστός με το θαυμάσιο βιβλίο του για τον χόμο σάπιενς. Στο νέο του βιβλίο, ο ανθρωποθεός, ο Χαράρι ασχολείται με την νέα τεχνολογία, αλλά παρότι επισημαίνει ορισμένες δυστοπικές επιπτώσεις της θεωρεί ότι είναι ουδέτερη και η χρήση της καλή ή κακή, απελευθερωτική ή ανήθικη.

Συνέχεια →

ΠΑΤΡΩΝ ΠΥΡΓΟΥ-ΨΕΜΑΤΑ ΜΕ ΟΥΡΑ, ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΜΕ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ

Του Χρήστου Πατούχα*

Πανηγύρια έχουν στηθεί τις τελευταίες μέρες από την Κυβέρνηση, τα στελέχη της, από πρόθυμους υποταγμένους υποστηρικτές τους, με αφορμή το πράσινο φως από την Ευρωπαϊκή επιτροπή ανταγωνισμού και την κύρωση από την Βουλή της Σύμβασης παραχώρησης της κατασκευής στην εταιρεία της Ολυμπίας Οδού.

Ας θυμίσουμε μερικές από τις κραυγαλέες αλήθειες:

1. Το τμήμα Πάτρα-Πύργος-Τσακώνα, ήταν μέρος της Σύμβασης Παραχώρησης του ενιαίου οδικού άξονα Αθήνα-Κόρινθος-Πάτρα-Πύργος-Τσακώνα. Με προθεσμία περαίωσης και παράδοσης το 2012!
2. Το 2013, η Ολυμπία Οδός, εγκατέλειψε το τμήμα Πάτρα-Πύργος-Τσακώνα, δηλαδή το μισό έργο, χωρίς βεβαίως να επιστρέψει μέρος του αρχικού συνολικού οικονομικού τιμήματος. Αντίθετα διαπραγματεύτηκε και πέτυχε επιπλέον αμοιβή για το μισό έργο. Χωρίς την οποιαδήποτε συνέπεια για την κατάφωρη παραβίαση των όρων της σύμβασης.

Ένα πρώτο συμπέρασμα:

Οι αρχαίοι δρόμοι στη δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού στο σήμερα

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Εισαγωγικά

Τα Καλάβρυτα πέρασαν μια δύσκολη οικονομική περίοδο τόσο στην μνημονιακή εποχή, όσο και στην μετέπειτα, που εφαρμόζονται τα μνημονιακά μέτρα ενάντια στα συλλογικά δικαιώματα και τα δημόσια αγαθά από όλες τις μνημονιακές κυβερνήσεις. Αθροιστικά ήλθε και η πολιτική διαχείριση της συνδημίας ή πανδημίας του covid – 19 από την κυβέρνηση της ΝΔ (του Κυρ. Μητσοτάκη). Το τουριστικό πρότυπο έχει αφήσει πλέον αρνητικά αποτυπώματα λόγω της κάθετης μείωσης των μισθών και των συντάξεων, ενώ αντίθετα το παραγωγικό, όπως εκφράζεται με τα γαλακτο-τυροκομικά προϊόντα και τα κηπευτικά, το αντίθετο.

Η ήπια λοιπόν ανάπτυξη στα δυτικά της κοιλάδας του Βουραϊκού δεν αποτελεί έναν αντίποδα στην ανάπτυξη περί την έδρα του Δήμου Καλαβρύτων. Ούτε φαίνεται ορθό να μεταφερθεί το πρότυπο αυτό με τα γυάλινα πόδια κι εκεί αυτούσιο. Μπορεί όμως η αγροτοκτηνοτροφική στήριξη να συνδυαστεί με διάφορες μορφές τουριστικών περιηγήσεων. Ήδη στην Κέρτεζη έχουμε κάποια περάσματα ειδικών ομάδων, ενώ ήδη είναι έτοιμο το πλάνο για την ενεργό συμμετοχή του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κλειτορίας – Ακράτας. Η Κέρτεζη μάλιστα ήδη διαθέτει καφενεία, καφετέρειες, 2 “mini Market’’, κρεοπωλείο, ταβέρνες και χώρους καταλυμάτων.^[1] Ας δούμε λοιπόν τρεις σχετικά πρόσφατες αφορμές…

ΙΙ. Το πέρασμα των ορειβατών – ακτιβιστών της HELLAS TREK

Οι ιστορικές και γεωφυσικές απαρχές του Βουραϊκού

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Εισαγωγικά

Ας μιλήσουμε αυτή τη φορά για την κοιλάδα του Ερασίνου – Βουραϊκού από την πλευρά των νερών, αφού αποτελεί ακόμα μια καλλιεργητική κοιλάδα, την μεγαλύτερη στον ορεινό διευρυμένο δήμο Καλαβρύτων. Ο Γ. Παπανδρέου με την γλώσσα της εποχής την χαρακτηρίζει ως εξής: «Ποταμία κοιλάς του Ερασίνου (κάμποι Συρμπανίου, Κερτέζης, Βυσωκάς, Καλαβρύτων)»[1]. Μιας κι έχει ανοίξει και η συζήτηση για νέα θεσμική αναδιανομή της γης (2^ος αναδασμός) ας δούμε δύο πλευρές της υδρευτικής της διάστασης. Να ξεκινήσουμε με τη θεωρία της λίμνης και το άδειασμα των νερών της, τη δημιουργία του νέου ποταμού (Ερασίνου) με τις ονομασίες αργότερα και ως Καλαβρυτινού ποταμού και εδώ και εκατό χρόνια με την ενιαία ονομασία Βουραϊκός ποταμός μέχρι τις απαρχές του.

Όταν η λίμνη άδειασε οριστικά πλέον στις «Πόρτες», δημιουργήθηκαν αρχικά άναρχες ροές των μεγάλων και μικρών πηγών, αλλά και των καταρρακτωδών βροχών και των υγροποιημένων χιονιών στα νοτιοδυτικά της σημερινής έδρας του δήμου. Οι άναρχες ροές δημιούργησαν το σχετικά επίπεδο οροπέδιο ανάμεσα στους ορεινούς όγκους, αλλά και αρκετές επικλινείς επίπεδες λάκκες από τη Ζαχλωρού μέχρι την Κέρτεζη. Στους αιώνες που πέρασαν η κοιλάδα πήρε το σημερινό της σχήμα και το Καλαβρυτινό ποτάμι χάραξε τις οριστικές του διαδρομές.

Συνέχεια →