Πρόλογος για: «Από την Αχαϊκή γη έως του κόσμου τα πέρατα»

[Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα, εκδόσεις Αρμός 2022]

Του Θανάσης Ν. Παπαθανασίου*

   Διαβάζουμε μερικές φορές σε βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκρισίες, ότι κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο συντίθεται από κείμενα «άνισα». «Άνισα», υπό την έννοια ότι έχουν ποικιλία θεμάτων και ποικιλία χαρακτήρα, όπως π.χ. αφηγήσεις μαζί με μελετήματα. Το βιβλίο αυτό του Παναγιώτη Μπούρδαλα σίγουρα αξίζει στο έπακρο αυτόν τον χαρακτηρισμό. Είναι κυριολεκτικά πολυαξονικό.

   Μα τότε, υπάρχει άραγε κάτι που δένει αυτά τα κείμενα;

   Η απάντησή μου είναι πως ναι. Τα κείμενα τα τόσο ποικίλα τα δένει μια πολύτιμη οπτική: Η κατανόηση του τοπικού ως υποστασιοποίησης του οικουμενικού. Δίχως την τοπική, ενσώματη, ιδιαίτερη πραγμάτωση, το οικουμενικό γίνεται φάντασμα. Χωρίς την ανοιχτωσιά στο οικουμενικό, το τοπικό γίνεται φυλακή. Ο τόπος σου λοιπόν και οι άνθρωποί σου αληθεύουν ως ο τρόπος δεξίωσης του πανανθρώπινου. Σπουδαίοι τόποι και σπουδαίοι άνθρωποι είναι εκείνοι, στων οποίων την ταυτότητα οι αεραγωγοί για το πανανθρώπινο είναι δομικά στοιχεία˙ όχι ενδεχόμενες, κατοπινές προσθήκες.

Ἡ περίπτωση ἑνός Ἁγίου: Νικόλαος ὁ ἐν Βουνένοις

Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη*

   Ὁ Ἅγιος Μάρτυς Νικόλαος, καταγόμενος ἀπὸ τὴν Ἀνατολή, ἔζησε περὶ τὰ τέλη τοῦ 9ου καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ 10ου μ.Χ. αἰῶνος. Διακρινόμενος παιδιόθεν γιὰ τὴν μεγάλη εὐσέβειά του, κατετάγη στὸν στρατὸ καί, λόγῳ τῆς σπουδαίας φήμης γιὰ τὴν ἀνδρεία του, 4 σύντομα διορίστηκε ἀπὸ τὸν Αὐτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ τὸν Σοφὸ (886- 912) Διοικητὴς ἀποσπάσματος χιλίων ἀνδρῶν, ποὺ ἀπεστάλη στὴ Θεσσαλία γιὰ τὴν φρούρηση τῆς Λάρισας.

   Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 901, οἱ Ἄραβες, οἱ ὁποῖοι τρομοκρατοῦσαν τὴν ἐποχὴ ἐκείνη τὶς παράκτιες Ἐπαρχίες τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, κατέλαβαν τὴν πόλη τῆς Δημητριάδος (τοῦ σημερινοῦ Βόλου) καὶ προχώρησαν πρὸς τὸ ἐσωτερικὸ τῆς Θεσσαλίας, ἐν μέσῳ λεηλασιῶν καί ἀφανισμοῦ τοῦ χριστιανικοῦ στοιχείου τῆς Ἐπαρχίας.

Οικογένεια: Με ανοικτό νου και ανοικτή καρδιά

Από την «ενορία εν δράσει»

Μιά πολύ καλή συζήτηση, που παρά κάποιες ατέλειες, προσέγγισε το θέμα του γάμου, της οικογένειας και του παιδιού στις σύγχρονες συνθήκες συνδυάζοντας τα σύγχρονα δεδομένα με το δίκαιο και το θεολογικό υπόβαθρο.

******

«Ελεύθεροι διάλογοι» Μία συνάντηση ευθύνης με λόγο και ανταλλαγή ιδεών. «Οικογένεια: Με ανοικτό νου και ανοικτή καρδιά».

Συμμετέχουν:

Για τον εκκλησιαστικό γάμο: Μήπως είναι ευκαιρία ν’ αναθεωρήσουμε πολλά;

Της Καλομοίρας Κουμπή*

Ο κορωνοϊός είναι γεγονός πως αναστάτωσε τη ζωή μας και ανέτρεψε την καθημερινότητά μας. Οι αναταράξεις αυτές δεν περιορίστηκαν στην προσωπική-επαγγελματική και κοινωνική πλευρά της ζωής μας, αλλά επηρέασαν και την εκκλησιαστική ζωή μας, αφού για μεγάλο διάστημα δεν ήταν δυνατή η συμμετοχή μας στις Εκκλησιαστικές συνάξεις. Η επιστροφή στην κανονικότητα, όπως διαπιστώνουμε δεν είναι πλήρης επιστροφή. Κάποιες αλλαγές στη ζωή μας, ήλθαν για να μείνουν για περισσότερο ή και για πάντα. Μήπως, όλο αυτό είναι και μια ευκαιρία για αναθεωρήσεις πραγμάτων, συνηθειών και τακτικής, προς το ουσιαστικότερο;

Ο Βύρωνας – Δεύρο έξω…

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Είναι το σημείο όπου πραγματοποιούνται έξοδοι. Έξοδοι διαφόρων λογιών. Κάθομαι να τις υπολογίσω και τις βγάζω τρεις: 1. Έξοδος απ’ τη μαυρίλα του θανάτου στη ζωή. 2. Έξοδος απ’ τα πολιτικά γραφεία σε διαδήλωση. 3. Έξοδος από το σπίτι στις ψησταριές και σε καφέ. Είναι ένα σημείο που φωνάζει άφωνα, «δεύρο έξω!».

Το σημείο είναι η πλατεία Αγίου Λαζάρου στον Βύρωνα της Αττικής, στην πόλη την οποία ζω, στην πόλη στην οποία ζω. Στη δυτική άκρη της πλατείας βρίσκεται, από το 1923, το εκκλησάκι το οποίο και έδωσε το όνομά του στην πλατεία. Ο Άγιος Λάζαρος ήταν η πρώτη εκκλησία που έφτιαξαν οι πρόσφυγες κάτοικοι του Βύρωνα, και επί τρία χρόνια ήταν ο μόνος ναός του οικισμού. Ήταν και είναι μικρός, ίσα που χωρά καμιά τριανταριά άτομα στριμωχτά.

Πανδημία και εκκλησιαστική ζωή – Για τα δύσκολα, 2^ο

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*]

Μέσα σε λίγες μέρες έχουν γραφτεί πάρα πολλά, με το σκηνικό της πανδημίας να αλλάζει δραματικά κάθε ώρα (στις 27 Φεβρουαρίου είχα κάνει την πρώτη ανάρτηση, και τα μέτρα της σοφής Ορθόδοξης Μητρόπολης Κορέας τότε φάνταζαν… αλλόκοτα). Δυο σκέψεις ακόμη καταθέτω στην ελευθερία των τέκνων του Θεού.

Η παράδοση της Εκκλησίας βοά ότι η γλώσσα δεν είναι μέρος της αποκάλυψης. Την αποκάλυψη την κάνει ο Θεός, και μετά είναι δουλειά του ανθρώπου να την διατυπώσει με τις ανθρώπινες γλώσσες˙ ουδεμία γλώσσα μονοπωλεί ιερότητα ή αποτελεί αποκάλυψη.

Παρόμοια, ο τρόπος τέλεσης της Ευχαριστίας και τα αντικείμενα που υπηρετούν το κοινωνείν δεν ταυτίζονται με την Ευχαριστία. Έχει επισημανθεί κατά κόρον αυτές τις μέρες ότι οι χριστιανοί δεν κοινωνούσαν πάντα με κοινό κουταλάκι, ούτε και σήμερα στη λειτουργία του αγίου Ιακώβου. Η επίσης κατά κόρον ανασυρθείσα σύσταση του αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη για απολύμανση (σε ξύδι) των σκευών με τα οποία κοινώνησε ασθενής σε καιρό επιδημίας, δείχνει ομοίως την μη-ταύτιση Ευχαριστίας και τρόπων της. Το να κανονιστούν λοιπόν τώρα τρόποι διαφορετικοί από τους καθιερωμένους, είναι και θεμιτό και ζητούμενο. Αλλά, προσοχή: Για ποιον λόγο; Εδώ είναι τα δύσκολα. Για να παραμένει η κοινότητα πιστή στην ταυτότητά της και στον Κύριό της. Όχι για να ενδώσει στην όποια δημαγωγία, ούτε για να πλειοδοτήσει στην ψευδαίσθηση αθανασίας, την οποία καλλιεργεί η ναρκισσιστική εποχή μας. Το να παραμείνει η Εκκλησία πιστή στην ταυτότητά της σημαίνει πολλά, και οπωσδήποτε σημαίνει να μην ταυτίσει την λειτουργική ζωή με μία μόνο έκφρασή της. Όχι για να κάνει τη μοντέρνα ή την προοδευτική. Αλλά για να μην προσχωρήσει στην αίρεση των «ιερών γλωσσών» και στην ειδωλοποίησή τους.

Η πρόσφατη απάντηση του Οικουμενικού Πατριάρχη στις ρωσικές διεκδικήσεις και στο Ουκρανικό ζήτημα

Του Κώστα Νούση*

Είμαστε τελευταία θεατές στις χειμαρρώδεις καταγραφές και τοποθετήσεις επί του Ουκρανικού εκατέρωθεν, από Έλληνες και Ρώσους, από φιλοπατριαρχικούς και αντιπατριαρχικούς, από «οικουμενιστές» και αντί… Ο γράφων έχει επανειλημμένα στο πρόσφατο παρελθόν τοποθετηθεί σχετικά υπέρ των θέσεων και ενεργειών του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Θεωρώ πως το ζήτημα δεν είναι μάλλον θέμα ερμηνείας των Ιερών Κανόνων, όσο πρόβλημα αντιμετώπισης και αναχαίτισης του προκλητικού πλέον ρωσικού εκκλησιαστικού επεκτατισμού.

Η εκκλησιαστική πτυχή του Μακεδονικού ζητήματος

Του Χαράλαμπου (Χάρη) Ανδρεόπουλου*

Η εκκλησιαστική πτυχή του Μακεδονικού ζητήματος. Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση. Διδακτικό υλικό για το μάθημα των Θρησκευτικών και της Ιστορίας.

Περίληψη:

Η παρούσα εργασία αντιμετωπίζει την εκκλησιαστική πτυχή του Μακεδονικού ζητήματος ως μελέτη περίπτωσης (case study) επιδιώκοντας να εισφέρει επικουρικό εκπαιδευτικό υλικό το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί / χρησιμοποιηθεί από τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς (Θεολόγους/ΠΕ01 και Φιλολόγους/ΠΕ02) για την διδασκαλία σχετικών θεματικών ενοτήτων του θρησκευτικού και ιστορικού μαθήματος. Στη ερευνητική – ιστορική και νομοκανονική – προσέγγιση του θέματος κεντρική θέση κατέχουν ερωτήματα όπως σχετικά με το «γιατί;» και το «πως;» χρησιμοποιήθηκε από την πολιτική εξουσία της γείτονος χώρας («Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» [«FYROM»], νυν «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας») ο εκκλησιαστικός οργανισμός προκειμένου να υπηρετηθούν ευρύτερες γεωπολιτικές σκοπιμότητες στο χώρο της Βαλκανικής μετά το πέρας του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Στη μελέτη αναπτύσσεται λεπτομερώς η εκκλησιαστική πτυχή του εν λόγω (μακεδονικού) ζητήματος σ΄ όλες τις επιμέρους ιστορικές φάσεις (1945 μέχρι σήμερα) και νομοκανονικές / εκκλησιολογικές του διαστάσεις. Περιγράφεται η όλως αντικανονική ανακήρυξη (1967) της ανεξαρτησίας της «Μακεδονικής Ορθοδόξου Εκκλησίας», η κατάσταση του σχίσματος στην οποία περιήλθε (και διατελεί μέχρι σήμερα) η εν λόγω Εκκλησία και αναλύεται η πρόταση για την επίλυση του προβλήματος μέσω της (μετ-) ονομασίας της «ΜΟΕ» σε «Aρχιεπισκοπή Αχρίδος» επί τη βάσει της «Συμφωνίας του Νις» (2002) και των προϋποθέσεων περί (διοικητικής) αυτονομίας μιας τοπικής Εκκλησίας τις οποίες έθεσε η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η συνελθούσα τον Μάϊο του 2016 στη Κρήτη

Λέξεις κλειδιά: «Μακεδονικό» ζήτημα, «Μακεδονική Εκκλησία», εθνοφυλετισμός, σχίσμα, αυτονομία, αυτοκεφαλία.

Ο εφιάλτης μιας αρίας φυλής

Της Εύης Βουλγαράκη – Πισίνα*

Με την απόφαση του ΣτΕ για το νέο Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, το επονομαζόμενο Γαβρόγλου, αλλά στην πραγματικότητα πρόγραμμα επιτροπής εμπειρογνωμόνων μέσα από διαδικασίες μοριοδότησης και αξιολόγησης από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), άνοιξε ο ασκός του Αιόλου. Το ΣτΕ απεφάνθη, δίχως να δηλώσει αναρμοδιότητα, για το δογματικό περιεχόμενο του μαθήματος, την ώρα που η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος έχει εγκρίνει ήδη το Πρόγραμμα Σπουδών και τα εγχειρίδια.

Η Εκκλησία δεν ζει για τον εαυτό της

Συνεύντευξη του Πέτρου Βασιλειάδη* στον Αντώνη Παγκρατή

Ίσως η πιο δύσκολη και απαιτητική συνέντευξη, που ευγενικά μου ζήτησε ο δημοσιογράφος της Καθημερινής Αντώνης Παγκράτης (παραχωρήθηκε κάπου στο…Παγκράτι στις 30 Νοεμβρίου 2018, και δημοσιεύεται με αυτό τον τίτλο στις 18 Αυγούστου 2019)

Ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μας είναι η θρησκεία, συνήθως όμως οι διανοούμενοι στην Ελλάδα την παραμελούν.

Συνέχεια →