Πρόλογος για: «Από την Αχαϊκή γη έως του κόσμου τα πέρατα»
[Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα, εκδόσεις Αρμός 2022]
Του Θανάσης Ν.
Παπαθανασίου*
Διαβάζουμε μερικές φορές σε
βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκρισίες, ότι κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο συντίθεται
από κείμενα «άνισα». «Άνισα», υπό την έννοια ότι έχουν ποικιλία θεμάτων και
ποικιλία χαρακτήρα, όπως π.χ. αφηγήσεις μαζί με μελετήματα. Το βιβλίο αυτό του Παναγιώτη
Μπούρδαλα σίγουρα αξίζει στο έπακρο αυτόν τον χαρακτηρισμό. Είναι κυριολεκτικά
πολυαξονικό.
Μα τότε,
υπάρχει άραγε κάτι που δένει αυτά τα κείμενα;
Η απάντησή μου είναι πως ναι. Τα κείμενα τα τόσο ποικίλα τα δένει μια πολύτιμη οπτική: Η κατανόηση του τοπικού ως υποστασιοποίησης του οικουμενικού. Δίχως την τοπική, ενσώματη, ιδιαίτερη πραγμάτωση, το οικουμενικό γίνεται φάντασμα. Χωρίς την ανοιχτωσιά στο οικουμενικό, το τοπικό γίνεται φυλακή. Ο τόπος σου λοιπόν και οι άνθρωποί σου αληθεύουν ως ο τρόπος δεξίωσης του πανανθρώπινου. Σπουδαίοι τόποι και σπουδαίοι άνθρωποι είναι εκείνοι, στων οποίων την ταυτότητα οι αεραγωγοί για το πανανθρώπινο είναι δομικά στοιχεία˙ όχι ενδεχόμενες, κατοπινές προσθήκες.
Περικλής Κοροβέσης (1941-2020): Ο άνθρωπος που ξεμπρόστιασε τη χούντα
Του Xρήστου Ρέππα*
Έφυγε από τη ζωή στις 11 Απριλίου ο Περικλής Κοροβέσης, δημοσιογράφος, συγγραφέας και αγωνιστής της Αριστεράς και της αντιδικτατορικής αντίστασης. Γεννήθηκε στο Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς στις 20 Απριλίου 1941. Σπούδασε Θέατρο με τον Δημήτρη Ροντήρη, σημειολογία με τον Ρολάν Μπαρτ και παρακολούθησε τα μαθήματα του Ιστορικού Πιέρ Βιντάλ, του Κορνήλιου Κστοριάδη κ.α. στο Παρίσι στο οποίο έφτασε μετά την αποφυλάκισή του με την αμνηστία της Χούντας. Όπως έλεγε ο ίδιος, βρήκε το Παρίσι στον απόηχο του Μάη του 1968, όπου ό,τι είχα ψελλίσει εγώ, εκεί ήταν κάτι το δεδομένο.[1] Στην αντίσταση κατά της δικτατορίας συμμετείχε από τον πρώτο καιρό συγκροτώντας αντιστασιακή ομάδα από τις πρώτες ενέργειες της οποίας ήταν το τύπωμα του συνθήματος «δημοκρατία» σε τηλεφωνικούς θαλάμους της Αθήνας και στη συνέχεια η ένταξη στο «Πατριωτικό Μέτωπο», ένταξη που δεν τον ικανοποίησε ιδιαίτερα γιατί, όπως έλεγε ο ίδιος, «μπλέξαμε με τις πολιτικές γραφειοκρατίες». Με τη σύλληψή του θα περάσει από τη γνωστή ταράτσα της Μπουμπουλίνας, τις φυλακές Αβέρωφ και τις φυλακές της Αίγινας.
Με το σημαντικό του έργο «Ανθρωποφύλακες» (1969) περιγράφει τα βασανιστήρια του καθεστώτος μέσα από την προσωπική του εμπειρία όταν συνελήφθη από τη χούντα. Η κυκλοφορία του έργου πρώτα κρυφά και στη συνέχεια με τη μετάφρασή του σε πολλές γλώσσες έκανε γνωστό στο εξωτερικό τον πραγματικό, καταπιεστικό χαρακτήρα του χουντικού καθεστώτος και τα βασανιστήρια που επέβαλλε στους πολιτικούς του αντιπάλους και συντέλεσε με αποφασιστικό τρόπο στη διεθνή καταγγελία της δικτατορίας. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται, εκτός από τους «Ανθρωποφύλακες», «Οι παράπλευρες καθημερινές απώλειες», «Γυναίκες ευσεβείς του πάθους», «Στο Κέντρο του Περιθωρίου», θεατρικά έργα, όπως «Tango bar», συνεργάστηκε με πολιτικά και λογοτεχνικά περιοδικά.
Ως δημοσιογράφος αρθρογράφησε στην «Ελευθεροτυπία», την «Εποχή» και την «Εφημερίδα των Συντακτών». Τη δημοσιογραφία την είδε στον αντίποδα της λογικής της καριέρας και του οικονομικού οφέλους, σαν ένα πεδίο με το οποίο συνέχιζε τους αγώνες του και πραγμάτωνε τις αξίες του. «Αν ακολούθησα αυτό το επάγγελμα δεν ήταν ούτε για καριέρα ούτε για οικονομική εξασφάλιση. Είναι για την περιπέτεια, τα μακροβούτια στην ιστορία αλλά και στην τρέχουσα πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, καθώς και για τις συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους». Είναι ακριβώς αυτός ο αντισυμβατικός τρόπος αντίληψης και η μη ένταξη στο αναδυόμενο βαθύ συντηρητικό πνεύμα του τέλους της δεκαετίας του ’80 που τον έκανε εξιλαστήριο θύμα της αντιτρομοκρατικής εκστρατείας των ΜΜΕ της εποχής με το γνωστό συκοφαντικό δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΘΝΟΣ (29/09/1989) «Ιδού ο δολοφόνος», με το οποίο ο Περικλής Κοροβέσης υποδεικνύονταν, χωρίς ν’ αναφέρεται τ’ όνομα του, ως εκτελεστής της 17Ν.
Το 1998 εκλέχτηκε δημοτικός σύμβουλος
με τον Λέοντα Αυδή (ΚΚΕ) στον Δήμο Αθηναίων και το 2007-2009 βουλευτής με τον
ΣΥΡΙΖΑ, τον οποίο εγκατέλειψε το 2009 βλέποντας ήδη από τότε τη δεξιά στροφή
του και τη μετατροπή του σε αρχηγικό κόμμα.
Αναμετρήθηκε με τον βαθύ κοινωνικό, αξιακό και πολιτικό συντηρητισμό της δικής μας εποχής, όχι μόνο με τη μαχητική αρθρογραφία του και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων κοινωνικών μειονοτήτων (φυλακισμένων, ομοφυλόφιλων κ.λπ.) αλλά και με τη διαπίστωσή του ότι σήμερα «χρειαζόμαστε, καταρχάς έναν νέο Διαφωτισμό. Γιατί με τον σκοταδισμό δεν τελειώσαμε, ακόμα παραμονεύει στους διαδρόμους της εξουσίας, στον λαϊκισμό και στα τηλεοπτικά παράθυρα».[2]
Η διακήρυξη της αναγκαιότητας ενός νέου διαφωτισμού για το σήμερα ξεκινούσε από την πίστη του για τη δυνατότητα της κοινωνικής αλλαγής. «Οι επαναστάσεις και οι επαναστάτες δεν θα εκλείψουν ποτέ όσο υπάρχει αδικία και καταπίεση. Τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα στην Ιστορία. Για την ακρίβεια, τέτοιες επαναστάσεις συμβαίνουν ήδη! … Χαίρομαι πάντα σαν βλέπω μια μικρή πρασινάδα να αγωνίζεται να ριζώσει στο τσιμέντο, αύριο μπορεί να γίνει δάσος, κάνοντας τη μοναξιά της θρίαμβο –έτσι βλέπω και τις προσπάθειές μας.» (Πηγή: www.lifo.gr)
Παρακάτω ακολουθούν δύο
σημαντικές συνεντεύξεις του Περικλή Κοροβέση για τα μαύρα χρόνια της χούντας
των συνταγματαρχών.
Η γυναίκα της προσφυγιάς είναι
δέκα φορές κυνηγημένη. Δεν υπάρχει πιο κυνηγημένος άνθρωπος στον πλανήτη. Θήραμα
στο σαφάρι πολέμων, δεσμοφυλάκων, μαυραγοριτών και νταβατζήδων.
Μεγαλωμένη σε σκληρή πατριαρχία,
συρρικνώνει την ύπαρξη της από παιδί, αν όχι απ’ την κοιλιά της μάνας της. Βομβαρδισμένη
και ανέστια, πενθεί θανάτους, χωρίς καν τάφους για να θρηνήσει.
Δεν έχει σπίτι, δεν έχει πατρίδα,
ούτε παρελθόν και συνήθως ούτε μέλλον. Δεν έχει ταυτότητα, ούτε υπόσταση και
συνήθως ούτε ελπίδα. Κάποιες φορές δεν έχει ούτε γλώσσα. Οι Αφγανές καταπίνουν
τη γλώσσα τους και τα φαρσί γιατί ξέρουν πως οι χιλιάδες βόμβες που ρήμαξαν τις
ζωές τους, βαφτίστηκαν ‘μη πόλεμος’.
Δεν έχει χέρια. Δυο φορτωμένες προεκτάσεις
των μωρών της. Δεν έχει ούτε πόδια. Δυο πληγές απ’ το νυχτερινό περπάτημα στα
βουνά και στα χιόνια.
‘Εχει μόνο φόβο και βλέμματα. Τα
δικά της διεσταλμένα μάτια και τα καχύποπτα ή πρόστυχα των άλλων. Οι
συνοριοφύλακες παντού τη μεταχειρίζονται βίαια και χυδαία. Ο δουλέμπορας τη
σπρώχνει στη βάρκα πρόστυχα. Δεν μπορεί ούτε να διαμαρτυρηθεί. Μπαίνει
τρεκλίζοντας, σφίγγοντας τα μωρά της. Τους κλείνει το στόμα για να μην κλάψουν.
Το ταξίδι στον Αχέροντα θέλει σκοτάδι και σιωπή.
Θηλάζει και εξαντλείται. Φτάνει
κάπου που δεν είναι προορισμός. Είναι ένας τόπος άτοπος.
Είναι λάσπη, πηχτή πολυκοσμία σε λασπόνερα ή λιντσάρισμα. Ή δε φτάνει πουθενά,
καθώς περιδινίζεται στο νερό μέχρι το πάτο της θάλασσας. Σαν εικόνα εκκλησιάς,
φαρισαίε, τη φίλησες. Σαν άνθρωπο, τη φτύνεις.
Αν γεννηθεί ένας νέος Ευριπίδης,
θα γράψει νέες Τρωάδες που θα τις πει Προσφύγισσες. Την Ανδρομάχη Αϊσά και την
Εκάβη, Λάβαμπους. Για να μείνει ένα αποτύπωμα του παρόντος στο μέλλον.
Θα είναι η γυναίκα της
προσφυγιάς. Κακοποιημένη από τις βόμβες στον πόλεμο και την παλιανθρωπιά στην
ειρήνη.
Οταν ο Βαυαρος μπουλης, Οθωνας, στεφθηκε βασιλιας μιας χωρας που αγνοουσε κι οι αγωνιστες της, οσοι ειχαν επιζησει, ζητιανευαν ή φυλακιζονταν, μαστορες και καλφαδες ηρθαν απ τις Κυκλαδες και την Ηπειρο, για να του χτισουν το παλατι.
Πολλοι εγκατασταθηκαν σε μια περιοχη, που καθως ηταν… μακρια απ τα σκαρια των ανακτορων, ονομαστηκε Προαστιον.
Η εκπαίδευση στην Εύβοια: «Σαν να ‘μουνα υπόδικος και περιμένω δίκη»
Του Χρήστου Κάτσικα*
Σε πρωτοφανείς αντιεκπαιδευτικές μεθοδεύσεις καταφεύγει τελευταία ο Διευθυντής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του ν. Εύβοιας σε βάρος της Πρόεδρου της ΕΛΜΕ Εύβοιας, Χαράς Νίκα, στην ουσία εναντίον συνολικά του εκπαιδευτικού κινήματος. Συγκεκριμένα η Πρόεδρος της ΕΛΜΕ καλείται σε Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) μετά από αναφορά-καταγγελία του Διευθυντή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, κ. Δ. Κυριτσόπουλου, “για κακόβουλη (sic) άσκηση κριτικής των πράξεων της προϊσταμένης αρχής”.
Ο Τσίπρας δεν δικαιούται να πανηγυρίζει για την αθώωση Ηριάννας και Περικλή
Του Λευτέρη Χαραλαμπόπουλου
Όσοι αγωνίστηκαν για να αθωωθούν η Ηριάννα και ο Περικλής δικαιούνται να χαίρονται και να πανηγυρίζουν. Όχι, όμως, ο Αλέξης Τσίπρας.
Σήμερα είναι μια καλή μέρα γιατί δύο νέοι άνθρωποι αθωώθηκαν από ανυπόστατες κατηγορίες και μπορούν να ξαναπιάσουν το νήμα της ζωής τους, έστω και εάν κανένας δεν μπορεί να τους επιστρέψει τον χρόνο που έχασαν μπλεγμένοι σε μια υπόθεση με αμφισβητούμενα στοιχεία και μια προσπάθεια να ποινικοποιηθούν φιλικές σχέσεις.
Γύρω από το αίτημα να αθωωθούν οικοδομήθηκε ένα μεγάλο κίνημα και οι άνθρωποι που στρατεύτηκαν σε αυτό μπορούν να αισθάνονται δικαιωμένοι.
Ο διαπρεπής αυτός Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως γεννήθηκε στην Δημητσάνα Αρκαδίας το 1745 από πτωχούς γονείς. Ο πατέρας του ονομαζόταν Ιωάννης Αγγελόπουλος και η μητέρα του Ασημίνα (το γένος Παναγιωτόπουλου). Βαφτίστηκε και πήρε το όνομα Γεώργιος. Είχε έναν αδελφό και δύο αδελφές. Το μικρό αυτό τσοπανόπουλο έμαθε τα πρώτα γράμματα στην Δημητσάνα, στη Σχολή που λειτουργούσε εκεί από το 1764 από τον θείο του και ανάδοχό του ιερομόναχο Μελέτιο και τον ιερομόναχο Αθανάσιο Ρουσόπουλο.
Τα ρεμπέτικα τραγούδια ή τώρα με τον νέο τους τίτλο «λαϊκά αστικά τραγούδια» (αμφίβολο αν θα επικρατήσει) στην ουσία ήταν ένας λαϊκός πολιτισμός που τελούσε μέχρι πρόσφατα υπό διωγμόν.
Τραγούδια του υπόκοσμου και του λούμπεν προλεταριάτου, που δεν είχαν καμία σχέση με την καθώς πρέπει κοινωνία η οποία άκουγε όπερες και οπερέτες και ελαφρά τραγούδια (άλλος ένα υποτιμητικός όρος για τραγούδια που ήταν ισάξια της διεθνούς παραγωγής – είναι σαν να λέμε πως η Εντίθ Πιαφ και η Νίνα Σιμόν τραγουδούσαν ελαφρά τραγούδια. Πώς τα ζυγίζουν οι ειδικοί, δεν ξέρω. Να έχει επινοηθεί κάποιο «τραγουδόζυγο» και να μην το ξέρω; Κανείς δεν είναι βέβαιος για τις γνώσεις του).
Του Μητρ. Αρκαλοχωρίου, Καστελίου και Βιάννου Ανδρέα Νανάκη*
Η δικτατορία του 1967 δεν ήλεγχε την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, αρχής γενομένης από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομο Β΄. Το 1967 συνεχίστηκε η προσπάθεια του Μεταξά για τη χειραγώγηση της Ιεραρχίας, με την επιβολή ως Αθηνών του από Τραπεζούντος Χρυσάνθου, το 1938. Τότε, το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την εκλογή του κανονικώς εκλεγέντος, υπό του Σώματος της Ιεραρχίας, Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού. Η ηρωική έξοδος του Χρυσάνθου, που αρνήθηκε να ορκίσει τη γερμανόφιλη κυβέρνηση της Κατοχής (1941), όταν χωρίς να παραιτηθεί αποχώρησε από την Αρχιεπισκοπή, επανέφερε στον Θρόνο τον από την Ιεραρχία εκλεγέντα, Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό.
Κρήτη, 1947. Ενώ στα Χανιά μαίνεται ο Εμφύλιος, τα μεσάνυχτα της 1ης Αυγούστου, παρακρατικοί της ομάδας Παύλου Γύπαρη (Μάυδες του Γύπαρη) απήγαγαν με δόλο από το σπίτι του τον αγωνιστή ιερέα του ΕΑΜ, Νικόλαο Αποστολάκη.
Τον βασάνισαν απάνθρωπα, του έβγαλαν τα μάτια, τα δόντια, του έκοψαν τα γεννητικά όργανα και μετά τον σκότωσαν, τον διαμέλισαν και τον πέταξαν στον «Κόκκινο Γκρεμό», κοντά στις φυλακές Καλαμίου.
Η σύζυγός του εκτοπίστηκε από το Νεροχώρι Αποκορώνου όπου διέμεναν, ενώ τα πέντε παιδιά τους συνέχισαν να διώκονται μέχρι τις πανεπιστημιακές σπουδές τους.
Τα γεγονότα ξαναζωντανεύουν 70 χρόνια μετά, μέσα από την κάμερα του σκηνοθέτη/ντοκιμαντεριστή Κώστα Νταντινάκη, στο φιλμ με τίτλο «Ο Ελκόμενος επί κρημνού».
