Δρόμοι και πάροδοι της βορειοδυτικής Κέρτεζης – Μέρος VΙ
Συνολική πρόταση ονοματοδοσίας δρόμων και πλατειών του οικισμού της ΒΔ Κέρτεζης
Άμισθη μελέτη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Συνέχεια από το μέρος V: https://www.tomtb.com/?p=15007
Λίγο πριν την επανάσταση του 1821, και μετά το ξέσπασμά της στο Μωριά η Κέρτεζη αποτελούσε, όπως και παλαιά ένα πλούσιο και ασφαλές μέρος για καλλιέργειες, ήταν το κέντρο με επτά δρόμους, αλλά είχε και πλούσια βλάστηση τόσο με το καστανόδασος, όσο και με τον έλατο, αλλά και με άλλα μικρότερα δάση, όπως της Ντεσμένας.
Έτσι έφτασαν παρά πολλοί φερτοί που ρίζωσαν στο χωριό μας. Σε αυτούς δόθηκε μια παρθένα οικιστικά περιοχή, δυτικά από του Παναγούρου το λαγκάδι και βόρεια του παραπόταμου Μοναστηριά, ώστε να είναι κοντά στον Απανόκαμπο και στα έλατα. Οι περισσότεροι απ αυτούς έγιναν κτηνοτρόφοι.
Σήμερα η περιοχή αυτή είναι πυκνοδομημένη και αποτελεί μία από καλύτερες περιοχές με ξηρό και ευήλιο κλίμα, ενώ από εκεί αντικρύζεται το ανατολικό στενόχωρο ανατολικό άνοιγμα του όλου οικισμού και ο απέναντι Χελμός.
1) Οδός Πύργου Δημάρχου Οικονομογιώργη (Χρώμα μαύρο)
Πριν 50 χρόνια περίπου το διορισμένο Κ. Σ. Κέρτεζης (περίοδος χούντας συνταγματαρχών) επί προεδρίας Θεοφάνη Βορύλλα αποφάσισε την ονοματοδοσία κάποιων δρόμων της Κωμόπολης. Αρκετές απ’ αυτές επιτυχώς. Κάποιες όμως ήταν ανιστόρητες.
Προχωρώντας σιγά σιγά προς τα βορειοδυτικά την «οδό ιεροδιδάσκαλου Δοσίθεου Τσιβίλη» και μετά την «πάροδο ελληνικού σχολείου» συναντάμε κάθετα ένα βασικό δρόμο που οδηγεί στα βόρεια, δίπλα στο μικρό χείμαρρο του «Παναγούρου», που κατέρχεται από την πλαγιά του Αγίου Μόδεστου. Ξεκινά από την οικία Σωτηρίου Ρέλλα. Μάλιστα ακριβώς απέναντι υπήρχε παλαιά ξυλογέφυρο που οδηγούσε στην «οδό κερτεζιτών μεταναστών».
Στο δρόμο λοιπόν το σημερινό, ανεβαίνοντας βόρεια, συναντάμε στο μέσον του ένα παλιό τριώροφο σπίτι. Είναι ο πασίγνωστος Πύργος των τουρκικών οικογενειών, που στις 22 Μαρτίου 1821 απαλλοτριώθηκε από το πρωτοπαλίκαρο του Κερτεζίτη οπλαρχηγού Αναγνώστη – Δημητρίου Στριφτόμπολα Γεώργιο Οικονόμου ή Οικονομογιώργη.
Μέχρι τις ημέρες μας το τουρκικής αρχιτεκτονικής τριώροφο σπίτι κατοικείται από τους εν λόγω απογόνους – κληρονόμους με το επώνυμο Οικονόμου. Ο εν λόγω ήταν νεαρός κατά τον ηρωικό θάνατο του οπλαρχηγού στο Λεβίδι στις 14.04.1821. Έτσι τον συντονιστικό λόγο είχε ο πατέρας του Παπά Δήμος, ενώ αυτός ήταν εκτελεστικός σε δύσκολες αποστολές. Μια απ’ αυτές ήταν η νίκη του στα στενά του Λίθου επί Ιμπραήμ. Όταν μεγάλωσε αρκετά εξελέγη Δήμαρχος Καλλιφωνίας το 1870! Επί της δημαρχίας του φυτεύτηκαν τα κυπαρίσσια στο Κοιμητήριο της Κέρτεζης.
Βεβαίως κατόπιν ο δρόμος παίρνει μια πλάγια στροφή βορειοδυτική στην περιοχή των Μαρκέων. Ίσως γι’ αυτό είχε δοθεί τότε η ονομασία «οδός Μάρκου Μπότσαρη» που δείχνει η ξεθωριασμένη σήμανση στην οικία του Σωτ. Ρέλλα. Εμείς όμως προτείνουμε αλλαγή με βάση την τοπική ιστορία και να ονομαστεί «οδός πύργου Δημάρχου Οικονομογιώργη».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 09.02.2022.
2) Πάροδος αγωνιστών Τζενέων (χρώμα γκρί)
Αν ανέλθουμε βόρεια στην οδό που ονομάσαμε «οδό Πύργου Δημάρχου Οικονομογιώργη», συναντάμε την πρώτη μικρή πάροδο προς τα δυτικά. Εκεί βρίσκεται και το παλαιό πατρογονικό σπίτι των αγωνιστών Τζενέων του 1821. Αυτοί δεν ανήκαν στο ασκέρι του Αναγνώστη – Δημήτρη Στριφτόμπολα, αλλά είχαν δικό τους. Προτείνω την ονομασία «Πάροδος αγωνιστών Τζενέων».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Παρασκευή, 11.02.2022.
3) Πάροδος ιστοριοδίφη Ανδρέα Χρ. Βορύλλα (χρώμα βαθύ κίτρινο)
Όπως πολλοί γνωρίζουν ο σημαντικότερος ντόπιος συγγραφέας/ιστοριοδίφης της τοπικής μας ιστορίας είναι ο αγαπητός μας, γέροντας πλέον, Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας. Έχει γράψει τρία τέτοια βιβλία:
1. Η ΚΈΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ, ΠΑΡΑΣΚΉΝΙΟ ΑΘΗΝΑ 1994.
2. Κέρτεζη: βιοτεχνίες – σύνεργα εργαλείων των εποχών που έφυγαν, Αθήνα 1999 και
3. ΚΈΡΤΕΖΗ ΕΥΡΉΜΑΤΑ – ΤΟΠΩΝΎΜΙΑ – ΘΡΎΛΟΙ – κλπ, ΑΘΗΝΑ 2003.
Ανερχόμενοι βόρεια επί της οδού που ονομάσαμε «οδός πύργου Δημάρχου Οικονομογιώργη» μετά την «πάροδο αγωνιστών Τζενέων». Έτσι αντικρίζουμε στα δυτικά πρώτο το πατρικό σπίτι του συγγραφέα, στο βάθος μιας παρόδου περί τα 50 μέτρα. Προτείνω, επομένως, την ονομασία «Πάροδος ιστοριοδίφη Ανδρέα Χρυσ. Βορύλλα».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Δευτέρα, 14.02.2022.
4) Οδός Μαρκέων (χρώμα σκούρο καφέ)
Την περίοδο της ελληνικής επανάστασης έφταναν στην Κέρτεζη κυρίως άνδρες – είχαμε και μια εξαίρεση- από την κεντρική Πελοπόννησο που προσέφερε ασφάλεια και εργασία. Επίσης είχαμε είτε από την Αιτωλοακαρνανία, είτε από την Ήπειρο συνήθως κυνηγημένων από τους Τουρκαλαβανούς.
Ανάμεσα σ’ αυτούς που ήλθαν από την Ήπειρο ήταν ένας, μπορεί και δύο αδέλφια. Η αφετηρία τους ήταν το πασίγνωστο και ηρωικό Σούλι. Είχαν το όνομα Μάρκος. Οι Κερτεζίτες όλους αυτούς που ήταν συνήθως κτηνοτρόφοι, τους έδιναν οικιστική γη στη βορειοδυτική Κέρτεζη, ώστε να είναι και κοντά στις Δυτικές απολήξεις του Ερύμανθου.
Ένα παρακλάδι μετέτρεψε το όνομα Μάρκος σε επώνυμο, ενώ το άλλο κάποια στιγμή το μετέτρεψε σε Μάρκου. Απόγονοι του δεύτερου παρακλαδιού είναι οι Καλαβρυτινοί Κώστας Μάρκου, βουλευτής του ΣΎΡΙΖΑ Αχαΐας και ο αδελφός του Γεώργιος Μάρκου, δικηγόρος Πατρών, που προλόγισε και το ιστορικό μας βιβλίο.
Ο πατέρας τους Βασίλειος Κωνστ. Μάρκου, γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Κέρτεζη, αλλά κατόπιν έγινε δικηγόρος Καλαβρύτων και Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου επί Δημάρχου Παν. Πόλκα, όπου και έζησε. Πάντως η ρίζα του προγόνου τους ήταν αρχικά εδώ στο δρόμο που δείχνουμε σήμερα, ανεξάρτητα αν ο προπάππος τους απέκτησε το ωραίο σπίτι κοντά στην κεντρική πλατεία. Όσοι έμειναν με το επώνυμο Μάρκος έμειναν πάνω και κάτω από το δρόμο που κατευθύνεται βορειοδυτικά μετά το τέρμα της «οδού Πύργου Δημάρχου Οικονομογιώργη».
Προτείνω όμως το σημερινό κομμάτι από το σπίτι του «Σκουρλή» στη στροφή και όλη η βορειοδυτική διαδρομή περνώντας βόρεια και από τα «Κοκορέϊκα» σπίτια, δλδ μέχρι και το Επάνω Δρόμο που έχουμε ονομάσει «οδό Αη Τρύφωνα», να ονομαστεί «Οδός Μαρκέων».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 16.02.2022.
5) Πάροδος Μαρκέων (χρώμα γαλάζιο)
Ανεβαίνοντας την «οδό Μαρκέων», στα 30 περίπου μέτρα νότια και αριστερά μας κατέρχεται μια πάροδος. Οδηγεί στα σπίτια των κληρονόμων των αδελφών Χαράλαμπου (Χαρλάμη) και Θανάση Μάρκου, όπου μπροστά υπάρχει μια ευρεία ιδιωτική αυλή.
Ο πρώτος άφησε πίσω του με την μακαρίτισσα κυρά Θεοδώρα πολλά τέκνα, ενώ ο δεύτερος μόνο ανίψια. Έζησαν όμως όχι μόνο ως αδέλφια αλλά και ως καλοί συνεργάτες. Ο πρώτος ασχολήθηκε με αγοραπωλησίες ζώων παντός είδους, ενώ ο δεύτερος με τα αγροτικά. Δεν είναι τυχαίο πως ο μεγάλος γιος Κώστας του πρώτου αλλά και ο συνονόματος εγγονός του έκαναν τις πιο προχωρημένες φάρμες βοοειδών στην Κέρτεζη. Προτείνω την ονομασία «Πάροδος Μαρκέων».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Πέμπτη, 17.02.2022.
6) Οδός Αγίου Μόδεστου (χρώμα λευκό)
Ανερχόμενη μετά την «πάροδο Μαρκέων» και επί της «οδού Μαρκέων» συναντάμε στα βόρεια με αρχική κατεύθυνση βορειανατολική, μόνο για διαβάτες. Παλαιότερα περνούσαν και τα φορτωμένα υποστατικά ζώα. Ενώνει την «οδό Μαρκέων» με τον Πάνω Δρόμο που έχουμε ονομάσει «οδό Άη Τρύφωνα» στο ύψος μιας μικρής πλαγιάς που ονομάζεται με αγιωνύμιο. Λέγεται Άγιος Μόδεστος. Πιθανά πολύ παλαιά να υπήρχαν σκήτες, αφού δεν έχουν βρεθεί ίχνη εξωκλησιού.
Δεν γνωρίζω αν η Κοινότητα της Κέρτεζης την θεωρεί δημόσια. Εάν επιθυμούν οι Μαρκέοι και το Κ. Σ. ονοματοδοσία, τότε προτείνω την ονομασία «οδός Αγίου Μόδεστου».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Παρασκευή, 18.02.2022.
7) Οδός προπάτορα Γεωργίου Αλεξόπουλου (χρώμα πράσινο)
Ας βρεθούμε νοερά στην «οδό ιεροδιδάσκαλου Δοσίθεου Τσιβίλη». Αυτή βρίσκεται πάντα στη βόρεια και υπερυψωμένη όχθη του παραπόταμου του κερτεζίτικου Βουραϊκού με το επίσημο όνομα «Λίθος» και το λαϊκό «Μοναστηριάς». Στα 150 περίπου μέτρα από το σημείο που ανέρχεται η «οδός Πύργου Δημάρχου Οικονομογιώργη», ανέρχεται μια πιο στενή και λιγότερο γνωστή οδός. Στο μέσον της οδού έχουμε το πρώτο σπίτι του γενήτορα ενός πολύ μεγάλου σογιού στην Κέρτεζη.
Έχουμε πει ότι στην Κέρτεζη διασώζονται δύο ισοδύναμες ομάδες σογιών. Μια με πολύ βαθιές ρίζες στο χρόνο και πολύ πίσω από την επανάσταση του 1821. Η άλλη με ανθρώπους που ριγώσανε χρονικά στο μεγαλοχωριό μας γύρω από την επανάσταση αυτή.
Έτσι μετά την έξοδο του Μεσολογγίου έφτασε από το διπλανό Αιτωλικό ένας κυνηγημένος νέος με το ονοματεπώνυμο Γεώργιος Αλεξόπουλος. Έγινε κι αυτός δεκτός και ρίζωσε στην Κέρτεζη. Έχει δημιουργήσει κατόπιν εκατοντάδες απογόνους κυρίως με τρία μεγάλα παρακλάδια.
Ο Γεώργιος Αλεξόπουλος υπανδρεύτηκε μια κερτεζιτοπούλα και έκαναν πολλά παιδιά, αγόρια και κορίτσια. Τα τέσσερα μεγάλα παρακλάδια με τα αντίστοιχα παρατσούκλια κατοικούν με κάποιους απογόνους ακόμα στο χωριό μόνιμα μέχρις σήμερα. Πολλοί απόγονοι έχουν γεμίσει την Αθήνα, την Πάτρα, Αίγιο, Καλάβρυτα και Σίδνεϊ της Αυστραλίας.
Τα παρατσούκλια αυτά είναι οι «Κοκοραίοι» με το αρχικό σπίτι του Παναγιώτη ακόμη ποιο ψηλά. Οι «Τζουδαίοι» που βρίσκονται δίπλα στο προγονικό σπίτι, οι Σωκρατέοι δυτικά του Κοιμητηρίου και τέλος οι «Θυμιέοι» που βρίσκονται νοτιοδυτικά του Κοιμητηρίου. Λέγονται και «Κορομπιλέοι», αφού ο γερό Θύμιος (Ευθύμιος) παντρεύτηκε μοναχοκόρη ενός με επώνυμο Κορομπίλης και πήγε εσώγαμπρος στο σπίτι του.
Στο δρόμο λοιπόν που έμεινε ο γεννήτορας Γεώργιος Αλεξόπουλος, ανερχόμαστε νοερά και κάθετα από την «οδό ιερ. Δοσίθεου Τσιβίλη» και φτάνουμε τελικά μέχρι την «οδό Μαρκέων», μετά την «οδό Αγίου Μόδεστου». Προηγουμένως έχουμε περάσουμε στο τέλος τα σπίτια των Σταθόπουλων, που δεν έχουν πλέον απογόνους μόνιμους στο χωριό.
Να σημειώσουμε ότι το διορισμένο Κ. Σ. Κέρτεζης επί εφτάχρονης δικτατορίας πριν 50 χρόνια, άγνωστο γιατί, έδωσε στο δρόμο αυτό το περίεργο όνομα «οδός Μπουμπουλίνας», όπως δείχνει και η ξεθωριασμένη πινακίδα στην αφετηρία της οδού. Γι’ αυτό προτείνω αλλαγή με την ονομασία «οδός προπάτορα Γεωργίου Αλεξόπουλου».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Δευτέρα, 21.02.2022.
8) Πάροδος παραπόταμου Λίθου (ανοικτό γαλάζιο)
Δέκα μέτρα δυτικά επί της «οδού ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη», συναντάμε νότια και με κατεύθυνση νοτιοδυτική τον ιδιόμορφο δρόμο που συνδέει τη ΒΔ Κέρτεζη με τη Δυτική.
Η σύνδεση γίνεται με ένα, τσιμεντένιο πλέον, γεφύρι πάνω στον παραπόταμο του κερτεζίτικου Βουραϊκού με το επίσημο όνομα «Λίθος». Η ιδιομορφία έγκειται στο γεγονός ότι στο σημείο αυτό οι όχθες είναι πάρα πολύ ψηλά από την κοίτη. Έτσι ο δρόμος κάνει κυριολεκτικά μια βουτιά, κυρίως από το μέρος της Δυτικής Κέρτεζης, ενώ από την ΒΔ είναι δυνατόν να κατέλθει και μικρό αυτοκίνητο.
Όταν κατερχόμαστε προς το γεφύρι, βλέπουμε τα νερά και από τις δύο κατευθύνσεις και κατόπιν ανερχόμαστε από τον πεζόδρομο και συναντούμε την «οδό Κουρτέϊκων» της Δυτ. Κέρτεζης.
Τα παλαιά χρόνια, που οι μεταφορές γίνονταν με τα υποστατικά ζώα, ο δρόμος αυτός είχε πολύ κίνηση από τους Κουρτέους. Παράλληλα κουβαλούσαν και πόσιμο νερό από την εντός της κοίτης «Βρύσης του Σιανού», τριάντα μέτρα ανατολικά από τη γέφυρα.
Επειδή δεν διέρχεται από τη νότια όχθη αυτοκίνητο, θα την θεωρήσουμε ως πάροδο. Ταυτόχρονα την ονομάζουμε «πάροδος παραπόταμου Λίθου».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Τρίτη, 22.02.2022.
9) Οδός Κερτεζίτισσας γυναίκας (χρώμα μπλε σκούρο)
Βρισκόμαστε πλέον στην καρδιά της βορειοδυτικής (Κέρτεζης). Είμαστε στο τέλος του δρόμου που ονομάσαμε «οδός ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη». Μπροστά από την οικία Λεχουρίτη κάνει ένα διχάλι. Θα ακολουθήσουμε τον ανατολικό δρόμο και στενότερο…. Αυτός στο τέρμα θα συναντήσει την «οδό Μαρκέων» με μια οδική παρασπονδία. Δεν μπορεί εκεί να συνεχίσει αυτοκίνητο….
Συγκεκριμένα στρίβουμε στη γωνία του σπιτιού κληρονόμων του Αναστασίου Λεχουρίτη λοξώς δεξιά – ανατολικά, συνεχίζουμε αριστερά αφήνοντας δεξιά του σπίτι Δουκλιά. Ακολουθώντας το δρόμο έχουμε αριστερά το σπίτι κληρονόμων Βασιλείου Κωνσταντακόπουλου και δεξιά το σπίτι κληρονόμων Γιάννη Βορύλλα. Συνεχίζοντας το δρόμο προχωράμε για τα τέσσερα Κοκορέϊκα σπίτια δυτικά και το σπίτι κληρονόμων Τάκη Διαμαντόπουλου.
Σκέφτηκα σήμερα ο δρόμος να πάρει μια ονομασία που να περιλαμβάνει τη συλλογική κερτεζίτισσα γυναίκα, που ενώ δεν συμμετείχε συνήθως στα δημόσια πράγματα, ήταν πάντα η ψυχή κι αυτής της μικροκοινωνίας.
Προτείνω λοιπόν την ονομασία «Οδός Κερτεζίτισσας Γυναίκας».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 23.02.2022.
10) Πάροδος κυρά Δημητρούλας (χρώμα γκρι)
Όπως σημειώσαμε στην προηγούμενη υποενότητα, ανερχόμενοι επί της «οδού Κερτεζίτισσας Γυναίκας», συναντάμε μία στενή και μικρή σε βάθος πάροδο, με κατεύθυνση προς βορά.
Όπως λοιπόν σημειώσαμε έχουμε αριστερά – δυτικά το σπίτι κληρονόμων Βασιλείου Κωνσταντακόπουλου και δεξιά – ανατολικά το σπίτι κληρονόμων Γιάννη Βορύλλα. Μιας και αφιερώσαμε τον βασικό δρόμο στην Κερτεζίτισσα γυναίκα, και η σύζυγος του Βασιλείου Κωνσταντακόπουλου κυρα Δημητρούλα ήταν αρκετά χρόνια χήρα και αγωνίστηκε να μεγάλωσει και το γιό της Σωτήρη, προτείνω την ονομασία «πάροδος κυρά Δημητρούλας».
Αρχική πρόταση: f/b, (τσικνο- ) Πέμπτη, 24.02.2022.
11) Οδός Ι. Μετοχίου Αγ. Νικολάου (χρώμα ανοικτό κίτρινο)
Βρισκόμαστε στο τέλος του δρόμου που ονομάσαμε «οδός ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη», δυτικά από την οικία Λεχουρίτη, στο διχάλι. Αυτή τη φορά θα περπατήσουμε βορειοδυτικά. Θα αφήσουμε τον παραπόταμο του Βουραϊκού «Λίθο» ή «Μοναστηριά» και θα μπούμε σε μια πυκνοδομημένη περιοχή, δεξιά και αριστερά. Πλέον δεν είναι και μόνιμα πυκνοκατοικημένη όλη τη χρονιά, αλλά μόνο το καλοκαίρι. Ας μην αναφέρουμε τα πολλά σόγια της περιοχής.
Ανηφορίζοντας φτάνουμε μέχρι τα Μπαλαλέϊκα, δηλαδή στα σπίτια των Βορυλλέων που αποτελούν ένα από τα πολλά τους παρακλάδια, όπου και συναντάμε το τέλος της «οδού Αη Τρύφωνα».
Ο δρόμος λοιπόν οδηγεί κατόπιν, είτε από τον παλαιό, είτε από τον καινούριο προς τα έλατα, τόσο προς τον Κλόκοβα – Καπρίβαινα, όσο και προς την Μάκοβα – Μονοδέντρι. Στο διαχωρισμό τους ευρίσκονται τα ερείπια του Ι. Μετοχίου του Αγίου Νικολάου που αναφερόταν στην Αγία Λαύρα. Επίσης διασώζεται ως ξωκκλήσι το ανακαινισμένο ναΰδριο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Χριστού (λαϊκά Αγιά Σωτήρω).
Η πρόταση ονοματοδοσίας είναι «οδός Ι. Μετοχίου Αγ. Νικολάου».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Δευτέρα, 28.02.2022.
12) Πάροδος παπα-Νικολή Παπαγεωργίου (χρώμα μπορντώ)
40 μέτρα πριν την στροφή και τη συνάντηση με την «οδό Άη Τρύφωνα», θα προσεγγίσουμε μια μεγάλη πάροδο, ίσως τη μεγαλύτερη, στα άκρα της βορειοδυτικής Κέρτεζης. Περνά από πολλά παλιά, ανακαινισμένα και καινούρια σπίτια. Καταλήγει στα σπίτια των Νικολακόπουλων/«Γιαλελέων», αλλά και στο πολύ παλιό σπίτι του Παπά-Νικολή Παπαγεωργίου.
Μετά το θάνατο του Παπά-Σπύρου Οικονόμου το 1927, κι αυτός ο κερτεζίτης παπάς τράβηξε το κουπί για κάμποσα χρόνια περίπου του σχισματικού παλαιημερολογιτισμού στην Κέρτεζη. Τότε η πλειοψηφία του χωριού τους ακολούθησε, παρά το πολιτικό κυνήγι.
Μέχρι να κτιστεί στο τέλος της δεκαετίας του 1930 η δική τους μεγάλη εκκλησία της Ευαγγελίστριας (επί Αρχιμανδρίτη Μεθοδίου) γυρνούσαν στις κανονικές εκκλησίες με αντιμήνσια.
Ο καλός κανονικός ιερέας παπα-Μήτσος Νικολάου τους εξυπηρετούσε. Βεβαίως οι οικογένειες του χωριού με την πάροδο του χρόνου ακολούθησαν την κανονική εκκλησία, αλλά τότε ο παπα-Νικολής ήταν κι αυτός ο ήρωας των παλαιοημερολογιτών.
Η πάροδος εισέρχεται δυτικά λίγο πριν το τέλος της μεγάλης οδού που αναρτήσαμε χθες, την οποία τελικά ονομάσαμε «Οδός Ι. Μετοχίου Αγ. Νικολάου».
Στο τέλος της μεγάλης παρόδου που έχει σχεδόν δυτική κατεύθυνση υπάρχει μια μικρή παράκαμψη προς βορρά. Εκε’ί βρίσκεται σε κακή πλέον κατάσταση η οικία του παπα Νικολή Παπαγεωργίου. Με ένα στενό δρομάκι μετά δυτικά φτάνει μέχρι τον παραπόταμο Λίθο, όπου και μικρό γεφύρι. Προτείνω επομένως την ονομασία «πάροδος παπα-Νικολή Παπαγεωργίου».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Τρίτη, 01.03.2022.
13) Οδός υδάτινων μνημείων Λίθου (χρώμα μώβ)
Όταν βρεθούμε στο κάτω τέρμα της βορειοδυτικής Κέρτεζης,ένα νέο διχάλι είναι στα πόδια μας. Ποιον δρόμο θα ακολουθήσουμε λοιπόν για να φτάσουμε στα Έλατα;
Έχουμε φτάσει εδώ από τρεις πιθανούς δρόμους:
1. Από τον πάνω δρόμο που έχουμε ονομάσει «Οδός Αγ. Τρύφωνα».
2. Από την «οδό Μαρκέων» και τέλος
3. Από την «οδό Ι. Μετοχίου Αγ. Νικολάου».
Εμείς θα ακολουθήσουμε τον παλιό δρόμο που δείχνει ότι είναι συνέχεια του πάνω δρόμου. Αποτελεί ιστορικό δρόμο, διότι μετά από 400 περίπου μέτρα διαχωρίζονταν. Στην «ευθεία» μ’ αυτόν συνέχιζε για το μοναστήρι και κατόπιν στην Κλόκοβα, Καπρίβαινα, κι’ από εκεί στα πίσω χωριά. Είτε ανατολικά προς Καμενιανους κλπ, είτε νότια προς Λεχούρι, Λιβάρτζι, Τριπόταμα…
Η άλλη παραλλαγή, εκεί κοντά, που είναι η δέση του Νταή, ανέβαινε βόρεια δίπλα στο Τριλάγκαδο προς την Ποριά για να περάσει προς Βλασία, Νεζεροχώρια, Χαλανδρίτσα, Πάτρα…
Στην αρχή λοιπόν του δρόμου έχουμε πολλά νέα σπίτια και δημιουργούν μια ωραία γειτονιά, κυρίως το Καλοκαίρι. Στη συνέχεια του δρόμου, που είναι χωματόδρομος συναντούμε πολλά υδάτινα μνημεία. Είναι τα εξής:
1. Ο πεσμένος νερόμυλος του Δουκλιά.
2. Η δέση του «Νταή» στον παραπόταμο Λίθο, με νερά Νερομάννας και με την αφετηρία του τσιμενταύλακου. Αυτό αφενός συνέχιζε σε όλο τον πάνω δρόμο και πότιζε τους κήπους όλης της βόρειας Κέρτεζης μέχρι και την πλατεία Στριφτόμπολα.
3. Μία νερογέφυρα στα 50 μέτρα από τη δέση, πού οδηγούσε το νερό άρδευσης στη Δυτική Κέρτεζη, κυρίως ως χωματαύλακο, κι’ έφτανε, πολύ παλαιά, με άλλο νερογεφύρι μέχρι τους πρόποδες του καστανόδασους.
4. Το παλιό μαντάνι του Δουκλιά, δλδ μια εξελιγμένη νεροτριβή, 400 μέτρα δυτικά από τη δέση και 20 μέτρα νότια από τον παλιό δρόμο, στη βόρεια όχθη του παραπόταμου Λίθου.
5. Τον τεχνικό καταρράκτη στην κοίτη του παραπόταμου, πριν τον μυθικό πεσμένο Λίθο. Φτιάχτηκε την δεκαετία του 1960 ώστε να μειώνεται η ταχύτητα των νερών τον χειμώνα και να προφυλάσσει το χωριό από καταστροφές.
Προτείνω λοιπόν την ονομασία «οδός υδάτινων μνημείων Λίθου».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 02.03.2022.
14) Οδός ελατόδασους Κερτέζης (χρώμα ανοικτό καφέ)
Φτάνουμε στον τελευταίο δρόμο της βορειοδυτικής Κέρτεζης. Βρισκόμαστε στο διχάλι, στο τέλος του πάνω δρόμου που ονομάσαμε «οδός Άη Τρύφωνα». Αυτός ανέρχεται στα Μπαλαλέϊκα σπίτια και είναι σχετικά σύγχρονος μέχρι το Λίθο.
Ανοίχθηκε τόσο για την κυκλοφορία αγροτικών και Ι. Χ. μέχρι τα έλατα, αλλά και για δασική χρήση. Έτσι παρακάμφθηκε ο παλιός ιστορικός δρόμος που αναφερθήκαμε χθες.
Επειδή οδηγεί αγροτικά, πυροσβεστικά, μικρά φορτηγά, ακόμη και Ι.Χ., στους δασικούς δρόμους του τεράστιου ελατόδασους, προτείνω την ονομασία «οδός ελατόδασους».
Αναλυτική πρόταση: f/b, Πέμπτη, 01.03.2022.
* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι συνταξιούχο εκπαιδευτικός ως φυσικός, πτ. θεολόγος, συγγραφέας και ερευνητής της Κέρτεζης.
Η παράδοση έγινε επίσημα στον πρόεδρο της Κοινότητας Κερτέζης
σε δημόσια εκδήλωση,
Σάββατο, 26 Μαρτίου 2022.
