Αρχείο ετικέτας Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας

Με τη ματιά του Λάζαρου Ασμή: ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ

Η ματιά του Λάζαρου Ασμή* στον Πύργο

Τι ακριβώς είναι αυτό το βιβλίο;

Θεολογική επιστημονική μελέτη; Μάλλον  όχι! Πώς χωράει σε κάτι τέτοιο η κυρά Παναγιώτα ή η κυρά Γαρούφω από την Κέρτεζη;

Από την άλλη είναι μεστό από θεολογικές έννοιες και αναλύσεις, οπότε δεν μπορεί να είναι αφήγημα;

Στον πρόλογο αναφέρεται ως «Πολυαξονικό». Εγώ θα έλεγα ότι είναι ένα βιβλίο που παρουσιάζει κάποιες πτυχές αυτού που ονομάζουμε «Κοινωνική Θεολογία: «τη θεολογία δηλαδή στην κοινωνική της διάσταση, όπως δηλαδή αυτή με βάση τη θεωρία εφαρμόζεται στην πράξη μέσα στην κοινωνία» ή ακόμη καλύτερα «το πώς τίθεται σε βιωματική εφαρμογή το σύνολο των αληθειών της πίστεως, όπως καταγράφονται στο Ευαγγέλιο και την Παράδοση της Εκκλησίας»[1].

Σε όλο αυτό θα πρέπει να ξεχωρίσουμε δύο βασικά στοιχεία: τη θεωρία και το βίωμα, τα οποία συχνά εναλλάσσονται στο ρόλο του ποιο καθορίζει ποιο, και εδώ έγκειται η δυσκολία πολλές φορές να δοθεί η θεολογία με καθαρά διανοητικούς όρους. Το βιβλίο αυτό λοιπόν προσπαθεί και μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα βιοτής να παρουσιάσει κάποιες συμπεριφορές ως  αποστάγματα της θεολογικής σκέψης. Μας υπενθυμίζει ότι το «συγκεκριμένο» είναι αυτό που πραγματώνει το «αφαιρετικό».

Έτσι ο Παναγιώτης ο Μπούρδαλας «χώρεσε» στο βιβλίο του την μητέρα του Γαρούφω, τη συγχωριανή του Παναγιώτα, τον παπα-Ανδρέα και άλλους ιερείς, μαζί με ζητήματα πρακτικής θεολογικής διαχείρισης, όπως αυτά που προέκυψαν την εποχή της πανδημίας, αλλά και με τη Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας του 2016. (Να εξηγήσουμε εδώ ότι αυτή πραγματοποιήθηκε στο Κολυμβάρι Χανίων και συζήτησε θέματα διοικητικά, όπως είναι η αυτοκεφαλία των εκκλησιών ή τα ζητήματα σχέσης με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο, αλλά και πιο συγκεκριμένα θέματα όπως τα περί γάμου ή νηστείας.) Η καθεμιά από τις αναφορές παίζει τελικά ξεχωριστό ρόλο. Η περιγραφή συγκεκριμένων προσώπων είναι προσδιοριστική των βιωμάτων  του συγγραφέα. Η ενασχόληση με τη Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας συνδέεται με την γενικότερη ανάγκη για κοινό θεωρητικό επαναπροσδιορισμό ή εξ αρχής καθορισμό θεολογικών  ζητημάτων που προκύπτουν στο σήμερα.

Όμως όλα αυτά ο συγγραφέας έρχεται να τα δει μέσα και από την κοινωνικό-πολιτική τους διάσταση, καθώς ο ίδιος ήταν και είναι παρών σε πολλές κοινωνικές- πολιτικές διεργασίες μέσα από την συνδικαλιστική κυρίως, αλλά και την ευρύτερή του δράση. Ο ίδιος βλέπει στο βιβλίο του ότι η «ιστορία της ανθρωπότητας τελικά αποτελεί μια πνευματική, κοινωνική, επιστημονική και τεχνολογική διαπάλη μεταξύ των «λευκών» κύκνων της αλληλέγγυας ζωής και των «μαύρων» της ανταγωνιστικής» (σελ. 12). Η κοινωνικό-πολιτική  αυτή όμως οπτική  δεν σημαίνει ότι έρχεται σε ρήξη με την προηγούμενη (τη θεολογική ). Το τονίζουμε αυτό γιατί υπάρχει μία καθημερινή παρανόηση ότι ο καλός «χριστιανός» δεν πρέπει να ασχολείται με τα κοινωνικό-πολιτικά δρώμενα. «Να κοιτά το σπίτι του, τη δουλειά του και να εκκλησιάζεται συχνά» αυτό φτάνει. Κάτι τέτοιο όμως είναι ένα μοντέλο «γκρίζου κύκνου» που συχνά  κάνει τους χριστιανούς να είναι άθελά τους υποστηρικτικοί των μαύρων κύκνων. Γιατί υπάρχουν πολλά ζητήματα της καθημερινής πολιτικής πραγματικότητας που κινούνται σε αντιχριστιανικό πνεύμα και εμείς ως «καλοί χριστιανοί» σφυρίζουμε αδιάφορα. [2]

Και το βιβλίο αυτό έρχεται να μας υπενθυμίσει ξεχασμένες ή και παρανοημένες χριστιανικές αρετές.

Διαβάζοντας  λοιπόν το βιβλίο διερωτήθηκα: πώς μπορούμε να μείνουμε αδιάφοροι ως χριστιανοί ορθόδοξοι στον προβληματισμό που διατυπώνει η Μεγάλη Σύνοδος για τον «ατομοκεντρισμό»  της παιδείας (σελ. 133) και την προβολή του εξατομικευμένου-ανταγωνιστικού τύπου ανθρώπου (σελ.135). Όταν ο Γρηγόριος ο Θεολόγος μας λέει, όπως μας θυμίζει και το βιβλίο,  «Μη καυχάσθω, φησὶν, ὁ σοφὸς ἐν τῇ σοφίᾳ αὐτοῦ, μηδὲ ὁ πλούσιος ἐν τῷ πλούτῳ αὐτοῦ, μηδὲ ὁ δυνατὸς ἐν τῇ ἰσχύι αὐτοῦ» εμείς θα αποδεχτούμε να προβάλλεται στα παιδιά μας η αριστεία και να θεωρείται προσόν η ανταγωνιστικότητα;

Όταν ο ίδιος μας ξεκαθαρίζει ότι «Πάντες γὰρ ἕν ἐσμεν ἐν Κυρίῳ, εἴτε πλούσιος, εἴτε πένης, εἴτε δοῦλος, εἴτε ἐλεύθερος, εἴτε ὑγιαίνων, εἴτε πονηρῶς ἔχων τοῦ σώματος» εμείς θα μείνουμε  αδιάφοροι απέναντι σε ταξικά ζητήματα γιατί θα πιστεύουμε αυτό που μας πλασάρουν ότι «δεν γίνεται αλλιώς»; Ποιοι; οι χριστιανοί που διατυμπανίζουν ότι «Τὰ ἀδύνατα παρὰ ἀνθρώποις δυνατὰ παρὰ τῷ Θεῷ ἐστιν…». Εμείς οι χριστιανοί θα πούμε ότι πρέπει να αποδεχτούμε ως αναπόφευκτη την αδικία που υπάρχει γύρω μας;

Όταν η ίδια η Μεγάλη Σύνοδος παρατηρεί επικριτικά ότι «…κατά τήν σύγχρονον ἐποχήν, … ἡ ἄνισος καί ἄδικος κατανομή τῶν ἀγαθῶν στερεῖ καί αὐτοῦ τοῦ ἐπιουσίου ἄρτου ὁλοκλήρους λαούς…»! (σελ. 235), εμείς δεν θα πάρουμε θέση για την συγκέντρωση του παγκόσμιου πλούτου σε λίγα χέρια; Όταν μάλιστα η ίδια η Σύνοδος μας υποδεικνύει τα αίτια αλλά και τη λύση:  «Τό χάσμα μεταξύ πλουσίων καί πτωχῶν διευρύνεται δραματικῶς ἐξ αἰτίας τῆς οἰκονομικῆς κρίσεως, ἡ ὁποία εἶναι συνήθως ἀποτέλεσμα κερδοσκοπίας χωρίς φραγμούς ἐκ μέρους οἰκονομικῶν παραγόντων, συγκεντρώσεως τοῦ πλούτου εἰς χεῖρας ὀλίγων καί στρεβλῆς οἰκονομικῆς δραστηριότητος, ἡ ὁποία, στερουμένη δικαιοσύνης καί ἀνθρωπιστικῆς εὐαισθησίας, δέν ἐξυπηρετεῖ, τελικῶς, τάς πραγματικάς ἀνάγκας τῆς ἀνθρωπότητος.  Και η λύση: Βιώσιμος οἰκονομία εἶναι ἐκείνη, ἡ ὁποία συνδυάζει τήν ἀποτελεσματικότητα μετά δικαιοσύνης καί κοινωνικῆς ἀλληλεγγύης»,(σελ. 330) (Όλα αυτά δεν είναι πράγματα που ακούμε γενικώς για πρώτη φορά, αλλά είναι σημαντικό που αποτελούν πλέον επίσημη θέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας).

Εκτός αυτών, το βιβλίο έρχεται επίσης να «θεολογήσει» και για άλλα σημαντικά σύγχρονα θέματα όπως είναι η μετανάστευση, υπενθυμίζοντας την φυγή του μικρού Ιησού, με τη μητέρα του Μαρία και τον Ιωσήφ στην Αίγυπτο (σ.143). Όπως μας λέει είναι «Μία  φυγή που αποτελεί σύμβολο κάθε φυγής – μετανάστευσης λόγω τεράστιων κινδύνων σε μια πατρίδα που τρώει τα παιδιά της». Και μάλιστα κάνει ένα σαφή και χρήσιμο διανοητικό προσδιορισμό του θέματος λέγοντας μας: «όπως δεν μπορείς να θεωρείς πρόβλημα της κοινωνίας τους ανέργους, αλλά την ανεργία, έτσι δεν μπορείς να θεωρείς πρόβλημα τους μετανάστες, αλλά τη μετανάστευση» (σ.147).  «Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί οι μετανάστες καλώς βρίσκονται εδώ με ή χωρίς χαρτιά. Το πραγματικό μας πρόβλημα είναι αυτοί  που δημιουργούν την ανάγκη για μετανάστευση από οποιαδήποτε πατρίδα». Σε κάθε τέτοια στιγμή επίσης δεν  πρέπει να ξεχνάμε ότι για την Εκκλησία ο εθνικισμός αποτελεί την καταδικασμένη αίρεση του εθνοφυλετισμού, όπως μας υπενθύμισε και η Μεγάλη Σύνοδος.

Το βιβλίο αυτό έρχεται από την άλλη, να πάρει θέση,  με σχετικά επίκαιρο τρόπο για την σχέση θρησκείας και επιστήμης κυρίως μέσα από την τραγική εμπειρία του covid 19. Εκεί υπήρξε η σύγκρουση, από τη μια, μίας επιστήμης που ενίοτε συμπεριφέρθηκε σαν «συνειρμική επιστήμη…που αφήνεται να γίνεται εκτελεστικό όργανο του νεοφιλελευθερισμού και των συμφερόντων που τον στηρίζουν» (σελ.185) και από την άλλη,  υπήρξε μια εμμονή θρησκευτικού τύπου, που φαντασιώθηκε την έλευση του Αντίχριστου μέσα από τα εμβόλια. Υπήρξε μία έντονα διπολική αντιπαράθεση στην κοινωνία και μέσα στην ίδια την εκκλησία που έχει αφήσει ακόμη ανεπούλωτες πληγές. Ο συγγραφέας είχε προτείνει τη «διερεύνηση μία τρίτης άποψης, που δεν θα είναι ταυτόχρονα ανορθολογική, αλλά ούτε άνευ όρων υποταγή στα οικονομικά συμφέροντα» (σελ. 184) κάτι που παραμένει ακόμη ζητούμενο για πολλούς και διαφόρους λόγους. Θα πρέπει γενικότερα σε όλα τα θέματα να πάψουμε να κινούμαστε στην εκβιαστική λογική του «ασπρου-μαύρου». Εκτός από τους ακραίους αντιεμβολιαστες και τους ακραίους φοβισμένους εμβολιασμένους, υπάρχουν και άλλοι δρόμοι που μπορεί να μην κάνουν πολύ «θόρυβο» επειδή απλά είναι λιγότερο φανατισμένοι. Επίσης  μετά από μια επώδυνη εμπειρία, όπως ήταν η  διαχείρισης της πανδημίας, καλό είναι να κάνουμε τον αναστοχασμό μας. Οι προτάσεις του συγγραφέα είναι ένα χρήσιμο παράδειγμα προς αυτή την κατεύθυνση. Μας καλεί:

-να επαναπροσδιορίσουμε τις συμπεριφορές της άκριτης υποταγής πολλών φοβισμένων συμπολιτών μας, αλλά και της εύκολης αποδοχής ανορθολογικών συμπερασμάτων.

-να αποτρέψουμε στο μέλλον όλες τις νέες πρακτικές ελέγχου του ανθρώπου που δοκιμάστηκαν αυτή την εποχή

-να κάνουμε ενέργειες για να κερδίσουμε πίσω την χαμένη ευκαιρία για τα μέτρα υπέρ των δημοσίων αγαθών (να μιλήσουμε για την πολιτική ευθύνη και όχι μόνο για την ατομική).

Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να μετατρέψει το τραύμα σε φάρμακο για πάσαν παρόμοια μελλοντική νόσον.

Ο συγγραφέας όμως εκτός από το να ασχολείται με θέματα που διευθετήθηκαν ή συζητήθηκαν, καταθέτει και άλλα ζητήματα που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης όπως:

-«Ο υφέρπων εθνικισμός και εθνοφυλετισμός σ’ επισκόπους, κληρικούς, μοναχούς, λαϊκούς και θεολογούντων σ’ όλες τις τοπικές εκκλησίες ….    

 – Η πρόσδεση πολλών Εκκλησιών ή και Μονών σε επίπεδο θεσμικό με τις κρατικές εξουσίες και η αναλογούσα διαπλοκή σ’ επίπεδο πολιτικό, οικονομικό, ιδεολογικό, ακόμη και θεολογικό..

– Η οικονομική διαπλοκή Προκαθημένων ή και Συνόδων με παράγοντες του Κεφαλαίου, των Μίντια, του Πρωταθλητισμού, μέχρι και του ‘’υποκόσμου’’, είτε άμεσα, είτε έμμεσα. Μιλάω για τον υφέρποντα ή φανερό αστοχριστιανισμό…» (σελ. 225)

Αρνείται λοιπόν ο συγγραφέας να κλείσει τα μάτια σε φαινόμενα αλλοτρίωσης και αναζητά ασφαλιστικές δικλείδες ώστε να μην ταυτίζεται η Εκκλησία με αυτά.

Το βιβλίο αυτό θεωρώ ότι συνοψίζει τον σκοπό του, πολύ εύστοχα, στο σημείο που γράφει: «Η συνείδηση της ζώσας Εκκλησίας δεν διαχωρίζει την ειρήνη από την δικαιοσύνη. Όταν αυτό το κάνει υπέρ της «ειρήνης», χωρίς δικαιοσύνη και χωρίς στήριξη των αγωνιστών της δικαιοσύνης, τότε γέρνει υπέρ των εξουσιαστών, που επιδιώκουν μια ολοκληρωτική ειρήνη, την «ειρήνη νεκροταφείου», την ώρα που η κοινωνία είναι ακόμα άδικη, ταξική, ιεραρχική, ανδροκρατική και πατριαρχική…» (σελ.281). Αυτή είναι η αγωνία του συγγραφέα που έχει μεγαλώσει σε ένα χριστιανικό περιβάλλον αλλά και που εμβαθύνει σε αυτό που πιστεύει.

Πρέπει βέβαια να πούμε ότι το βιβλίο σε καμία περίπτωση δεν έρχεται απλά να καταγγείλει τους «κακούς χριστιανούς» για τα κακώς κείμενα στον κόσμο, γιατί όπως είπαμε αυτοί είναι απλώς οι «γκρίζοι κύκνοι». Για το λόγο αυτό τοποθετείται απέναντι στη σύγχρονη ρίζα του κακού: τον μηχανιστικό ή μονομερή υλιστικό θετικισμό» που μας οδηγεί σε μία άκριτη ανάπτυξη που αποδεικνύεται ενίοτε και καταστροφική. Γιατί γενικώς ξεχνάμε κάτι που έρχεται να μας υπενθυμίσει ο συγγραφέας ότι  «ο άνθρωπος, ως προσωπικό υποκείμενο διαθέτει συνείδηση, συναισθήματα και ενσυναίσθηση, αλλά και ως συλλογικό υποκείμενο διαθέτει πολιτισμικές ταυτότητες και κοινωνική ή πολιτική συνείδηση, ενώ διαμορφώνεται η κατά τόπους και εποχή προσωπική και κοινωνική ηθική…» (σελ. 287). Περιέχει θέσεις και ζητήματα λοιπόν που δεν αφορούν  τους έχοντες μόνο την συγκεκριμένη θρησκευτική ταυτότητα του ορθοδόξου χριστιανού. Άλλωστε ο συγγραφέας δείχνει διατεθειμένος να συνομιλήσει και να συνυπάρξει με ανθρώπους του θεωρητικού αθεϊσμού «καλής θελήσεως» (σελ.298). 

Έτσι και αλλιώς οι χριστιανοί και ο υπόλοιπος κόσμος πάσχουν από πολλές ίδιες παθογένειες σε επίπεδο νοοτροπιών. Πχ η αναφερόμενη στο βιβλίο ως φερόμενη διαφοροποίηση του Μεγάλου Αθανασίου με το Μέγα Βασίλειο για το αν είναι φόνος ή όχι να σκοτώνουμε σε περίοδο πολέμου, είναι μία διαφωνία μεταξύ γνωμοδότησης που διακρίνεται για το ρεαλισμό της (του Αθανασίου) και ενός  κανόνα που  διασώζει το ιδεώδες (του Βασιλείου). Μήπως σήμερα δεν «πάσχουμε» από την ιδέα να παραιτούμαστε από το ιδεώδες για χάρη του πρακτέου; (κάποτε είναι αναγκαίο, αλλά δεν μπορεί αυτό να γίνει καθημερινός κανόνας). Αυτό δεν αφορά μόνο την θρησκεία αλλά και την πολιτική. Έχουμε κυβερνήσεις που κατέχουν το 50% της βουλής έχοντας την στήριξη μόνο του 20% του εκλογικού σώματος. Μπροστά στην λεγόμενη αποτελεσματικότητα ξεχνάμε το ιδεώδες που είναι η δημοκρατική αντιπροσώπευση.

Από την άλλη μεριά μήπως οι αλλοτριωμένες μορφές ελευθερίας που εμφανίζονται παγκοσμίως και με τις οποίες ασχολείται το συγκεκριμένο βιβλίο, δηλαδή τον «ατομικό» άνθρωπο και «τον μαζικό» άνθρωπο, δεν είναι καταστάσεις που βλέπουμε υπαρκτές και στο χώρο της Εκκλησίας; Η επικράτηση λοιπόν του «συλλογικού» μοντέλου ανθρώπου, αυτού που συμμετέχει ενεργά στα κοινωνικά δρώμενα, είναι κοινή επιδίωξη των χριστιανών αλλά και του υπόλοιπου κόσμου.

Τέλος, ακόμη και η διαχείριση ενός θέματος που δείχνει να είναι αμιγώς εκκλησιαστικό, όπως αυτό του πρωτείου ανάμεσα στους προκαθημένους της εκκλησίας, που απασχολεί το βιβλίο, δεν είναι αδιάφορο για έναν «κοσμικό» άνθρωπο. Η ιδέα του πρώτου μεταξύ ίσων είναι πολύ χρήσιμη για όλες τις διοικητικές πτυχές της σύγχρονης πραγματικότητας. Η ιδέα ότι ο έχων εξουσία απλά έχει τις πρωτοβουλίες για την υλοποίηση της βούλησης του συνόλου. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και η συνολική πρόταση του συγγραφέα για την επίλυση των εκκλησιαστικών διοικητικών θεμάτων, ο οποίος μεταξύ άλλων προτείνει κάτι χρήσιμο και ξεχασμένο, τις κληρικολαϊκές συνελεύσεις ως ενισχυτικό της πορείας προς τον συλλογικό άνθρωπο.

Κλείνοντας εδώ την παρουσίαση δεν έχω παρά να τονίσω ότι όλα τα παραπάνω είναι το δικό μου απόσταγμα από την ανάγνωση αυτού του βιβλίου που παίρνει θέση για αρκετά ζητήματα αλλά και θέτει άλλα προς επίλυση στο μέλλον. Τελειώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου, μου έμεινε μια «ευχάριστη αίσθηση του ανικανοποίητου». Ευχάριστη γιατί ορίζει θέματα που θάβουμε στο υποσυνείδητό μας καθημερινά, και είναι σημαντικό να τα φέρνουμε κάποια στιγμή στην επιφάνεια, γιατί γίνεται το πρώτο βήμα προς την απελευθέρωση, ειδικά όταν γίνεται με συλλογικό τρόπο. Και ένα βιβλίο με το οποίο κοινωνούμε τις ιδέες μας αποτελεί σημαντικό εργαλείο προς την κατεύθυνση αυτή. Το «ανικανοποίητο» έχει να κάνει με το ότι δεν αντέχεται  άλλο αυτός ο κόσμος που μας επιβάλλουν και θέλουμε να τον αλλάξουμε, να το φέρουμε τούμπα. Για αυτό και εγώ Παναγιώτη δεν έχω παρά να σε ευχαριστήσω, κυρίως για αυτήν την ζωοποιό υπενθύμιση.

* Ο Λάζαρος Ασμής είναι εκπαιδευτικός, κοινωνιολόγος και θεολόγος.

Σημείωση από τΜτΒ: Η βιβλιοπαρουσίαση έγινε στο Λάτσειο Δημοτικό Μέγαρο (αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Πύργου) στις 08.05.2023 με την ευθύνη των εκδόσεων Αρμός και του Βιβλιοπωλείου Κορκολή υπό την αιγίδα του Δήμου Πύργου.


[1] https://www.pemptousia.gr/2020/05/pimantiki-ke-kinoniki-theologia/

[2] «Η υπερβολική χρήση της θρησκευτικότητας, από άλλη μερίδα χριστιανών, εις βάρος της καθημερινής πάλης για δικαιοσύνη και ελευθερία» (σελ.207)

Να παραιτηθεί ο Χρήστος Πατούχας!

Να παραιτηθεί ο Χρήστος Πατούχας!

Ανακοίνωση 50 μελών Ανυπότακτης Πολιτείας

Εμείς οι υποψήφιοι και μέλη της Ανυπότακτης Πολιτείας θέλουμε με αυτή τη δημόσια ανακοίνωσή μας να διαχωρίσουμε τη στάση μας από τις επιλογές και τη στάση του επικεφαλής και εκπροσώπου της Ανυπότακτης Πολιτείας στο Δημοτικό Συμβούλιο, συντρόφου Χρήστου Πατούχα. Ο σ. Χρήστος Πατούχας έκανε την επιλογή να συμπορευτεί με το ΚΚΕ στις βουλευτικές εκλογές, θέτοντας υποψηφιότητα μαζί του.

Μεγάλο μέρος, πιθανά πλειοψηφικό, των υποψηφίων και μελών της Ανυπότακτης Πολιτείας, με την ανακοίνωση της υποψηφιότητας του σ. Χρήστου Πατούχα, ζήτησε στις συλλογικές διαδικασίες την παραίτησή του από επικεφαλής και από το δημοτικό συμβούλιο. Θεωρεί δε ότι αυτές οι ενέργειες έπρεπε να γίνουν πριν από την κατάθεση υποψηφιότητας. Έστω όμως και κατόπιν της κατάθεσης υποψηφιότητας, η παραίτηση ήταν και παραμένει επιβεβλημένη. Και αυτό γιατί θεωρεί:

Συνέχεια

Το πολύσημο ήθος του Κερτεζίτη νεομάρτυρα Γιαλαμά…

Το πολύσημο ήθος του Κερτεζίτη νεομάρτυρα Γιαλαμά…

Η εγχάρακτη μαρμάρινη πλάκα στο Κεφαλόβρυσο της Κέρτεζης
(τοποθέτηση: 14.03.2023)

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Το νέο τοπίο και οι ερχόμενες πολλαπλές εκλογές

Ας κάνουμε σε αυτό το άρθρο μια διαφορετικού τύπου πολιτική παρέμβαση, εν όψει των πολλαπλών φετινών εκλογικών αναμετρήσεων. Θα ανασύρουμε το πρόσωπο και τις τελευταίες ώρες ενός γενναίου και ανθρωπιστή άνδρα πριν τρεις αιώνες στη δυτική Κοιλάδα του Βουραϊκού. Πρόκειται για τον θρυλικό Γιαλαμά. Τελικά πριν λίγες εβδομάδες τοποθετήθηκε και σχετική εγχάρακτη μαρμάρινη πλάκα στο Κεφαλόβρυσο της Κέρτεζης.

Είναι αλήθεια ότι η συνεχιζόμενη παγκόσμια κρίση των πολλών πόλων του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος, αφενός φέρνει τη συζήτηση σε πολλές προσωρινές πιθανά λύσεις του παρελθόντος, και αφετέρου δημιουργεί το γνωστό φονταμενταλιστικό κίνημα. Όσον αφορά το σοβιετικό μοντέλο του «υπαρκτού κρατικού σοσιαλισμού» η αυτοκριτική συζήτηση έχει γίνει μόνο εν μέρει, ενώ αντίθετα με το υπαρκτό σύστημα του κρατικού καπιταλισμού της Κίνας μάλλον όχι.

Συνέχεια

Ονοματοδοσία δρόμων νοτιοδυτικής Κέρτεζης – Μέρος VIII

Ονοματοδοσία δρόμων νοτιοδυτικής Κέρτεζης – Μέρος VIII

Επιμελημένος χάρτης της νοτιοδυτικής Κέρτεζης. Με το καφέ δρόμο η κεντρική οδός Αγίου Ιωάννου

Συνολική πρόταση ονοματοδοσίας δρόμων και πλατειών του οικισμού της Κέρτεζης

Άμισθη μελέτη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από: Ονοματοδοσία δρόμων νότιας Κέρτεζης – Μέρος VII | Αποικία Ορεινών Μανιταριών (tomtb.com) .

Ουσιαστικά η νοτιοδυτική Κέρτεζη αποτελεί μια περιοχή που αναπτύχθηκε κοντά στο μεγάλο και μικρό Κεφαλόβρυσο, έχει ως κέντρο τον 2ο σε παλαιότητα σωζόμενο ναό του Αη Γιάννη (Γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου). Ο βασικό λόγος ήταν η ύδρευση μιας και τότε το νερό πήγαινε στα σπίτια με ειδικά ξύλινα βαρέλια ή βαρέλες πάνω σε ζώα ή στον ώμο.

Θεωρείται ότι αποτελεί τον αρχικό πυρήνα της Κέρτεζης, όταν έφυγε από την περιοχή μεταξύ δυτικών Αλωνιών και Αη Γιώργη, που πιθανά να ήταν η αρχαία Κύναιθα ή δορυφόρος πόλη της.

1) Οδός Αγίας Τριάδας (κίτρινο χρώμα)

Συνέχεια

Μια νέα θεατρική πρόταση της Καλαβρυτινής απελευθέρωσης από τη συγγραφέα Αναστασία Ευσταθίου

Μια νέα θεατρική πρόταση της Καλαβρυτινής απελευθέρωσης

από τη συγγραφέα Αναστασία Ευσταθίου[1]

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα[2]

Ι. Προλογικά

     Για την σύγχρονη ιστορία της Χώρας, όσον αφορά την εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση του 1821, υπάρχουν τρεις τάσεις για την ανάγνωσή της. Μια κοσμοπολίτικη ανάγνωση, που προσπαθεί να την αναθεωρήσει για λόγους πολιτικού ρεαλισμού, στα πλαίσια της λεγόμενης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και των σχέσεων με την Τουρκία. Μια συντηρητική, που στο όνομα της προηγούμενης, αντιστέκεται σε κάθε επιστημονική έρευνα που αλλάζει κάποια από τα δεδομένα και την ερμηνεία της. Και μια τρίτη, που στέκεται ανεξάρτητα από τις δύο προηγούμενες. Δεν επηρεάζεται από τον λεγόμενο πολιτικό ρεαλισμό, ούτε αποδέχεται ό,τι βρήκε άκριτα και αντιεπιστημονικά. Ανοίγεται σε μια πλήρη και ολιστική θεώρηση.

     Στα πλαίσια της τρίτης άποψης συμμετέχω σήμερα, παρότι δεν είμαι ιστορικός αλλά απλός ιστοριοδίφης και συγγραφικός ερευνητής του ευρύτερου γενέθλιου τόπου. Πρόκειται για την ευρύτερη κοιλάδα του Βουραϊκού και την πρώην έδρα του Καζά Καλαβρύτων, δηλαδή την Κέρτεζη. Βγάζω στην επιφάνεια κάποια παλιά, αλλά και νέα στοιχεία. Στη συνέχεια δίνω και τις δικές μου ερμηνείες σ’ αυτά. Κατ’ ακολουθία όλων των προηγούμενων, κάνω και κάποιες προτάσεις είτε σε στενό είτε σε ευρύτερο επίπεδο.

Συνέχεια

Δρόμοι και πάροδοι της βορειοδυτικής Κέρτεζης – Μέρος VΙ

Δρόμοι και πάροδοι της βορειοδυτικής Κέρτεζης – Μέρος VΙ

Συνολική πρόταση ονοματοδοσίας δρόμων και πλατειών του οικισμού της ΒΔ Κέρτεζης

Άμισθη μελέτη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από το μέρος V: https://www.tomtb.com/?p=15007

Λίγο πριν την επανάσταση του 1821, και μετά το ξέσπασμά της στο Μωριά η Κέρτεζη αποτελούσε, όπως και παλαιά ένα πλούσιο και ασφαλές μέρος για καλλιέργειες, ήταν το κέντρο με επτά δρόμους, αλλά είχε και πλούσια βλάστηση τόσο με το καστανόδασος, όσο και με τον έλατο, αλλά και με άλλα μικρότερα δάση, όπως της Ντεσμένας.

Έτσι έφτασαν παρά πολλοί φερτοί που ρίζωσαν στο χωριό μας. Σε αυτούς δόθηκε μια παρθένα οικιστικά περιοχή, δυτικά από του Παναγούρου το λαγκάδι και βόρεια του παραπόταμου Μοναστηριά, ώστε να είναι κοντά στον Απανόκαμπο και στα έλατα. Οι περισσότεροι απ αυτούς έγιναν κτηνοτρόφοι.

Σήμερα η περιοχή αυτή είναι πυκνοδομημένη και αποτελεί μία από τις καλύτερες περιοχές με ξηρό και ευήλιο κλίμα, ενώ από εκεί αντικρίζεται το ανατολικό  στενόχωρο ανατολικό άνοιγμα του όλου οικισμού και ο απέναντι Χελμός.

1) Οδός Πύργου Δημάρχου Οικονομογιώργη (Χρώμα μαύρο)

Συνέχεια

Παρακμή, πόλεμος και νέοι αμπελώνες στα βουνά μας

Παρακμή, πόλεμος και νέοι αμπελώνες στα βουνά μας

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΠΑΙΘΡΟΣ 

Η Ευρώπη γερνά δημογραφικά, αλλά γερνά και οικονομικά και πολιτικά. Ο πόλεμος έκλεισε επίσημα ήδη ένα έτος από τις 24 Φλεβάρη του 2022 με την εισβολή της Ρωσίας του νεοτσάρου Βλαντιμίρ Πούτιν στη σύγχρονη και νεαρή Ουκρανία. Δεν γνωρίζουμε εάν έπεσε στην παγίδα των Η.Π.Α., αλλά τα πράγματα δείχνουν περίπλοκα για το αν θα πάνε οι ισχυροί σε διπλωματική λύση ή ο πόλεμος θα αναβαθμιστεί σε Γ΄ παγκόσμιο και με πυρηνικά…

Βλέπετε η Κίνα αποτελεί κρίκο με τη Ρωσία κι από την άλλη οι Η.Π.Α. και οι χώρες της Ε.Ε. μέσω του Ν.Α.Τ.Ο., όχι μόνο συντηρούν τον πόλεμο, αλλά και τον εκτείνουν στο χρόνο και φαίνεται να τον αναβαθμίζουν. Αν και το κύριο είναι το αίμα που χύνεται, οι σακατεμένοι, η προσφυγιά και ο πολλαπλός πόνος των νέων παιδιών σε Ουκρανία και Ρωσία, υπάρχουν ισχυρές επιπτώσεις οικονομικής και γεωπολιτικής φύσης σ’ όλη την Ε.Ε..

Οι επιπτώσεις στην Ευρώπη πέραν της Ρωσίας -επομένως και στην Ελλάδα- δεν έχουν σχέση μόνο με την ενέργεια μονομερώς, αλλά ακόμη στα σιτηρά, στους σπόρους, στην κτηνοτροφία, στην ευρύτερη εργασία στα ορεινά κι επομένως στην επιδείνωση του δημογραφικού ζητήματος.

Στην ορεινότητα αυτά όλα σχεδόν αποτελούν το τελειωτικό κτύπημα, αν δεν ληφθούν άμεσα ευρωπαϊκά και ελλαδικά μέτρα στήριξης.

Να ελπίσουμε ότι η διπλωματία θα λειτουργήσει και δεν θα ξεκινήσει η ηγεσία της Ρωσίας με πυρηνικά για να μη χάσουν τον στρατιωτικό πόλεμο που ξεκίνησαν για να νικήσουν… Γιατί τότε όλα αυτά που συζητούμε δεν θα έχουν κανένα νόημα, αφού οι βοριάδες στη χώρα μας δεν θα αστειεύονται…

Συνέχεια

Σπάζοντας τα τεχνητά εμπόδια της ιστορίας: από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου του Παναγιώτη Μπούρδαλα

Σπάζοντας τα τεχνητά εμπόδια της ιστορίας:

από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου του Παναγιώτη Μπούρδαλα

Παρουσίαση: Αγγελική Μαύρου[1]

   Με τιμή δέχθηκα την πρόσκληση να προλογίσω και εγώ το βιβλίο του κου Μπούρδαλα Παναγιώτη μιλώντας ως γυναίκα σύγχρονη, εργαζόμενη ιδιωτικά ως επιστήμων υγείας, μητέρα μικρών παλιά και μεγάλων «παιδιών» τώρα.  

   Διαβάζοντας τα περιεχόμενα είδα τα τόσα κεφάλαια –κάποια έμοιαζαν μακρινά από τα δικά μου γνωστικά αντικείμενα και ενδιαφέροντα! Σίγουρα έδειχνε ένα βιβλίο ΔΥΣΚΟΛΟ και ΟΓΚΩΔΕΣ σε νοήματα και αντικείμενα για το δικό μου νου….

   Όμως διαψεύστηκα και για άλλη μια φορά απόλαυσα και χάρηκα την ανάγνωση –μελέτη  χάρη στην ροή του λόγου, τον απλό τρόπο γραφής, την καλλιτεχνική πένα, την ακρίβεια  Φυσικού και τις γνώσεις Θεολόγου του συγγραφέα.

   Ο ίδιος ο συγγραφέας γράφει:

   «Αφιερώνεται

στους «δυνάμει και ενεργεία» χριστιανούς,

που κατανοούν τον σύγχρονο κόσμο

και παλεύουν θε-ανθρωπολογικά,

σπάζοντας τα τεχνητά εμπόδια της ιστορίας…»

Συνέχεια

Περί διανοητικής και βιωματικής περιπατητικής: από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου του Παναγιώτη Μπούρδαλα

Περί διανοητικής και βιωματικής περιπατητικής:

από την Αχαϊκή Γη ως τα πέρατα του κόσμου του Παναγιώτη Μπούρδαλα

Παρουσίαση: Γιώργος Κόνδης[1]

     Η προσπάθεια του Παναγιώτη Μπούρδαλα να προσδώσει μια θετική προοπτική στο διάλογο ανάμεσα στα κοινωνικο-πολιτικά ρεύματα και τα θεολογικά, ιδιαίτερα εκείνα του χριστιανικού κόσμου, είναι σημαντική, ωφέλιμη αλλά και δύσκολα κατανοητή κάτω από το βάρος των στερεοτύπων που παράγονται από μονοκαλλιέργειες σκέψης και δράσης. Ο ίδιος ο συγγραφέας ήταν για χρόνια συνδικαλιστής της ΟΛΜΕ, είχε άμεση επαφή και συνεργασία με πολιτικές παρατάξεις και ήταν ενεργό μέλος χριστιανικών κοινοτήτων νέων με αξιόλογη δράση σε πολλά επίπεδα. Θα έλεγα μάλιστα πως ο Παναγιώτης, με το προκαταρκτικό θεωρητικό του μοντέλο για τους μαύρους και λευκούς κύκνους, όπου οι μαύροι αποτελούν τη μεγάλη μάζα των ανθρώπων υποκείμενη στις κυρίαρχες προσταγές και υποδείξεις, ενώ οι λευκοί αποτελούνται από τους λίγους εκλεκτούς και τολμηρούς που μεταφέρουν νέες απελευθερωτικές ιδέες και καταφέρνουν να σπρώξουν τις μάζες (τους μαύρους κύκνους) σε δρόμους κοινωνικής μεταβολής και πολιτικής αλλαγής, αγγίζει εκείνη την ιδέα της λενινιστικής θεωρίας και πράξης για τις φωτισμένες μειοψηφίες που έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τη ροή της ιστορίας.

     Δεν το σημειώνω επικριτικά. Αντίθετα! Ο ρόλος των προσωπικοτήτων και των οργανωμένων ομάδων είναι σημαντικός, αν όχι καθοριστικός, σχετικά με τους προσανατολισμούς των κοινωνιών. Το σημειώνω επίσης για να δώσω μεγαλύτερη έμφαση στις ιδέες του Παναγιώτη που εκφράζονται, όλα αυτά τα χρόνια, μέσα σε πλαίσια που δεν ευνοούν καθόλου την κατανόηση ιδεών και την αναζήτηση νοήματος σκέψεων και πράξεων. Διαβάζοντας λοιπόν τις σελίδες του πονήματος, θυμήθηκα πολλά, έμαθα αρκετά και προσπάθησα να καταλάβω περισσότερα.

Συνέχεια

Ονοματοδοσίες οδών και παρόδων βόρειας-κεντρικής Κέρτεζης – Μέρος V

Ονοματοδοσίες οδών και παρόδων βόρειας-κεντρικής Κέρτεζης – Μέρος V

Άμισθη μελέτη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ονοματοδοσίες οδών και παρόδων βόρειας-κεντρικής Κέρτεζης, μέρος ΙV άνω του Ι. Ν. της Παντάνασσας. Συνέχεια από το μέρος ΙV: www.tomtb.com/?p=14992.

1) Πάροδος Κώστα Σκαμβούγερα – κόκκινο χρώμα

Βρισκόμαστε νοερά στην Κέρτεζη και συγκεκριμένα στην «Οδό Γεωργίου Αν. Στριφτόμπολα». Μπροστά μας περνά ο ημισκεπασμένος μικροχείμαρρος του Άη Τρύφωνα από τα ανατολικά του λόφου του Λαρή. Επίσης βρισκόμαστε 100 μέτρα νότια και χαμηλότερα από την αφετηρία της χθεσινής οδού. Βλέποντας νοτιοδυτικά αντικρύζουμε μια νεοπαγή πάροδο που έχει ανοιχθεί τις τελευταίες δεκαετίες από συνορεύοντες ιδιοκτήτες.

Η πάροδος αυτή, όσον αφορά την Κοινότητα, πολύ πιθανόν να θεωρείται ιδιωτική. Στην προέκταση της και μετά τα σκαλιά συναντά την «Οδό ήρωα Ανδρέα Κόντη». Έτσι θα μπορούσε να θεωρηθεί, εάν ήταν δημόσια, η συνέχεια της.

Στις λίγες φωτογραφίες ξεκινάμε από τα ανατολικά βλέποντας στο βάθος το βουνό Κουλούρα με το βράχο της Κοκκινάδι. Προχωρώντας στα αριστερά μας είναι η παλιά οικία του Κώστα του Σκαμβούγερα του πρεσβύτερου και φυσικά των κληρονόμων του. Ο Κώστας Σκαμβούγερας ήταν γνωστός με το παρατσούκλι «Καραμούζας». Μετά τα σκαλιά συναντάμε την «οδό ήρωα Ανδρέα Κόντη».

Κατόπιν κάνουμε την αντίστροφη νοητή πορεία. Προτείνω, αν και ιδιωτική, τιμής ένεκεν, την ονομασία «Πάροδος Κώστα Σκαμβούγερα». Συνεχίζεται με δύο ακόμη παρόδους.

φ/β, 04.12.2021.

2) Οδός ήρωα Ανδρέα Γ. Κόντη – μπορντό χρώμα

Συνέχεια