Γυναίκες στην Εκκλησία: Με την συνήθεια ή τη θεολογία;
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Ι. ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ
Τον τελευταίο καιρό, ειδικά
μετά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο των δέκα (εκ των 14 τότε) τοπικών Ορθοδόξων
Εκκλησιών στο Κολυμπάρι της Κρήτης (Εβδομάδα Πεντηκοστής του 2016), αυξήθηκε η
κινητικότητα σε θεολογικούς και συγγραφικούς κύκλους για την πληρότητα της
θέσης των γυναικών στο θεσμικό χώρο των ορθοδόξων εκκλησιών.
Βεβαίως πολλά χρόνια πριν έχει
τεθεί ανοικτά στις θεολογικές σχολές, αλλά και σε εφημερίδες και περιοδικά το
ζήτημα αυτό. Όμως στην «Εκκλησία της Ελλάδας» και το ζήτημα αυτό
αντιμετωπίζεται, υπόκωφα, κατά περίπτωση, περιστασιακά και ανάλογα με τις
προσωπικές οπτικές του οικείου Μητροπολίτη. Θεσμικά όμως ποτέ δεν
αντιμετωπίστηκε στα ίσια, με θεανθρωπολογικά κριτήρια και όχι με τη λογική της
μακρόχρονης συνήθειας.
Δεν είναι τυχαίο ότι η
συντηρητική πλειοψηφικά Εκκλησία της Ελλάδος, με δύο θεολογικές σχολές και
τρεις εκκλησιαστικές ακαδημίες, δεν είχε καμία γυναικεία συμμετοχή!
Όντως «…το ζήτημα αυτό είναι στην εποχή μας και πολύπλοκο και ακανθώδες. Το ακανθώδες οφείλεται στη σχέση του με δύο σοβαρά ζητήματα. Το ένα είναι ότι η σύγχρονη εποχή είναι εικονοκλαστική. Το δεύτερο ότι συνυπάρχει το δίπολο πατριαρχίας και φεμινισμού.
Η δυτική Κέρτεζη είναι σχετικά απόμερη, αφού
αφενός βρίσκεται κάτω από το Κοκκινάδι και έχει σχήμα ενός μεγάλου νοητού
ισοσκελούς τριγώνου, όπου την βάση νοερά την δημιουργεί το παλιό χωματαύλακο
στους πρόποδές του. Περικλείεται νότια από το ποταμίσκο που ξεκινά από το
Κεφαλόβρυσο, περνά κάτω από την «πλατεία ομονοίας παπα-Ανδρέα Νικολάου», δυτικά
του Εθνικού Πύργου και χύνεται στον παραπόταμο Λίθο ή Μοναστηριά, 100 μέτρα
βορειοδυτικά των απαρχών του Βουραϊκού. Βόρεια έχει ως φυσικό σύνορο τον
παραπόταμο Λίθο ή Μοναστηριά.
Δομήθηκε ουσιαστικά σε τρεις φάσεις. Μια
πολύ παλαιά με σπίτια κοντά στην προηγούμενη πλατεία, μία στις αρχές του 20ου
αι. με κερτεζίτες μετανάστες που ήλθαν με χρήματα από την Αμερική και σύγχρονα σπίτια τα τελευταία 5ο
με 70 χρόνια.
1) Οδός Κερτεζιτών μεταναστών (θαλασσί χρώμα)
Βρισκόμαστε στη βορειοδυτική γωνία της
πλατείας, απ’ όπου ξεκινούν δύο δρόμοι. Ο δρόμος που κατευθύνεται από νότο προς
βορρά και αντίστροφα είναι αυτός που μελετούμε.
Περνά ανάμεσα σε όμορφα σπίτια
κερτεζιτών μεταναστών στις ΗΠΑ, που επέστρεψαν, με ή χωρίς κληρονόμους, αλλά
και λίγα παρατημένα λαϊκά σπίτια. Βεβαίως έχει τρεις δρόμους κάθετους με αρκετά
παρακλάδια με κάποια από μετανάστες που έζησαν στην Αυστραλία. Οι δρομίσκοι
αυτοί γεμίζουν κι’ ομορφαίνουν τη γειτονιά.
Ο δρόμος καταλήγει στη νότια όχθη του
παραπόταμου Λίθου ή Μοναστηριά. Μέχρι τη δεκαετία του 1960 υπήρχε ξύλινο γεφύρι
που τον ένωνε με τον απέναντι κεντρική «οδό ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη» (γκρι
χρώμα), δίπλα στο παλιό κατάστημα του Ρέλλα.
Προτείνω την ονομασία «Οδός Κερτεζιτών
μεταναστών». Αρχική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 12.01.2022.
2) Οδός Μοναστηριά (γαλάζιο χρώμα)
Στο τέλος του προηγούμενου δρόμου με την
ονομασία «Οδός κερτεζιτών μεταναστών», συναντάμε τον παραπόταμο του Βουραϊκού «Λίθο»
ή «Μοναστηριά».
Ψηλά στη νότια όχθη του ανέρχεται
χωματόδρομος απεριποίητος που καταλήγει, σε εγκαταλειμμένα σπίτια. Που ξέρουμε
όμως; Μπορεί να βρουν νέους ενοίκους και ο δρόμος αυτός να τσιμεντοστρωθεί και
να αποτελεί μια ακόμη όμορφη διαδρομή.
Προτείνω λοιπόν την ονομασία του ως «Οδός
Μοναστηριά». Αρχική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 26.01.2022.
3) Οδός παπα-Δήμου Οικονόμου (καφέ χρώμα)
Στη βορειοδυτική γωνία της «πλατείας
ομονοίας παπα-Ανδρέα Νικολάου» αυτή τη φορά θα πάμε κατευθείαν δυτικά. Αποτελεί
τον νοτιότερο δρομίσκο με αυτή την κατεύθυνση και τέμνει κάθετα την «οδό
Κερτεζιτών μεταναστών».
Κατά την περίοδο του 1821
-πριν, κατά και μετά- στο δρόμο αυτό είχε οικία ο γνωστός ιερέας παπα-Δήμος
Οικονομόπουλος που κατόπιν πήρε το επώνυμο Οικονόμου. Μετά τη θυσία, στις 14
Απρίλη 1821, του Κερτεζίτη δασκάλου και οπλαρχηγού Αναγνώστη – Δημητρίου
Στριφτόμπολα στο Λεβίδι, ένα μέρος της καθοδήγησης και συντονισμού των
κερτεζιτών τον έπαιξε ο εν λόγω, χωρίς όμως να οπλοφορεί ο ίδιος.
Το σχήμα του δρομίσκου έχει σχήμα «Γ», αφού
μετά από 50 μέτρα, παίρνει κάθετη κατεύθυνση προ βορρά. Στο τέλο του «Γ»
συναντά άλλον δρομίσκο, τον οποίο θα αναφέρουμε σε επόμενη υποενότητα. Να
σημειώσουμε ότι νέος ο δρομίσκος στη συνέχεια καταλήγει μέχρι το Κεφαλόβρυσο
από τα βόρεια…
Προτείνω λοιπόν την ονομασία του σημερινού δρομίσκου
«οδός παπα-Δήμου Οικονόμου». Αναλυτική πρόταση: f/b, Πέμπτη, 13.01.2022.
Έχω την χαρά και την τιμή να προτείνω την
ονομασία μιας μικρής παρόδου σε ένα ξεχωριστό συνάδελφο φυσικό, αλλά και
σπουδαίο ψάλτη, ερευνητή και μελετητή, του οποίου ο πατέρας παπα – Θανάσης
Οικονόμου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη στο σπίτι με τις σκάλες της
μικρής παρόδου.
Ομοίως και η μητέρα του Αγγελική, που
γεννήθηκε και μεγάλωσε 100 μέτρα πιο ΝΔ ως πρώτο παιδί και κόρη του παπα-Μήτσου
Νικολάου. Γεννήθηκε και έζησε στην Ελίκη του Αιγίου (1936-2013).
Είναι πολύ δύσκολο σε ένα μικρό σημείωμα να
παρουσιάσει κανείς το δημιουργικό του έργο και το επαγγελματικό του ήθος. Έκανε
τρία βιβλιαράκια φυσικής. Το 3ο μου το έκανε δώρο περί το 1993 όταν συνυπήρξαμε
στο Αίγιο ως καθηγητές φυσικοί. Μάλιστα το 1989 αυτός ήταν Προϊστάμενος του
γραφείου Αιγίου στη β/βαθμια εκπαίδευση, όταν διορίστηκα μόνιμος στην Κ.
Κλειτορία Καλαβρύτων.
Όσον αφορά το συγγραφικό του έργο το μόνο
που μπορώ να σημειώσω εδώ είναι ότι έχει την αποδοχή όλων των μεγάλων ψαλτών
της χώρας και έχει τιμηθεί και από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Στην Κέρτεζη ερχόταν συχνά τα Καλοκαίρια στο
πατρικό του πατέρα του με την οικογένειά του, έψελνε ως Πρωτοψάλτης με την
ωραία του φωνή και το πατριαρχικό του ύφος και τα λέγαμε στην πλατεία. Έφυγε το
2013 με το άνοιγμα των σχολείων το Σεπτέμβρη. Να σημειώσουμε ότι είχε άλλα τρία
αδέλφια ψάλτες που τιμούσαν την Κέρτεζη και αυτοί.
Είκοσι μέτρα από την αφετηρία του δρομίσκου
που ονομάσαμε «οδός παπα-Δήμου Οικονόμου» ξεκινά προς τα βόρεια μία μικρή
πάροδος μικρού σχετικά μήκους. Μπαίνει με αρκετό πλάτος μέχρι την οικία του
Φίλιππα Οικονόμου, αλλά συνεχίζει ως μικρή στοά κάτω από άλλο οικομομέϊκο
σπίτι. Κατόπιν με τρία μικρά σκαλιά συναντά έναν άλλο δρομίσκο που αναφέραμε στην προηγούμενη υποενότητα.
Προτείνω λοιπόν την ονομασία «ιδιωτική πάροδος
Φιλίππου Α. Οικονόμου». Αναλυτική πρόταση: f/b, Παρασκευή,
14.01.2022.
5) Οδός Αλέκου Λυκάκη (πράσινο χρώμα)
Κάθετα στην «οδό κερτεζιτών μεταναστών» και
στα 80 περίπου μέτρα συναντάμε την
εγκαταλειμμένη «βίλα Κατερίνα». Αυτή την ανέγειραν δύο αδέλφια εξ ΗΠΑ, το γένος
Σπανού, αλλά εγκαταλείφθηκε από τους κληρονόμους. Στο σημείο αυτό ξεκινά κάθετα
και προς τα δυτικά ένας περιποιημένος δρόμος πάνω από 150 μέτρα. Δεξια και
αριστερά έχουν πολύ ωραία σπίτια.
Στο τέλος του δρόμου ένας κερτεζίτης, που
ανήλθε στη διοίκηση του δημοσίου μετά την κατοχή και τον εμφύλιο, ο Αλέκος
Λυκάκης με το παρατσούκλι «Γκλαβάς», έπαιξε σημαντικό ρόλο στις καλλιέργειες
της Κέρτεζης:
α) Συμμετείχε στην επιτροπή για έλθει στο
χωριό μας ως δωρεά των αδελφών Κουτσοχέρα από τις Η. Π. Α. το πρώτο τρακτέρ.
Δυστυχώς ήταν βενζινοκίνητο και όχι πετρελαιοκίνητο και εγκαταλείφθηκε στο κάτω
μέρος πλαγιάς πριν τον πρώην στάβλο Ιω. Στεφανόπουλου.
β) Συμμετείχε με τον Σωτήρη Σταθόπουλο
(Γραμματέα κατόπιν της Κοινότητας και ψάλτη της ενορίας) την ίδια περίοδο στη
δημιουργία μελισσοκομίας.
γ) Τέλος, την ίδια περίοδο δημιούργησε στην
περιοχή δύο μεγάλους οπωρώνες με αχλαδιές, μηλιές, ροδακινιές, κλπ, τις οποίες
όμως ράντιζε με τα ζιζανιοκτόνα δηλητήρια της εποχής. Είχε κλείσει με
συρματοπλέγματα και τους δύο οπωρώνες, όχι μόνο για τα δηλητήρια, αλλά και λόγω
της πρόωρης εξαφάνισης των καρπών λόγω της πείνας…
Η ωραία οικία του στο τέλος του εν λόγω
δρόμου, που κληρονόμησε η κόρη του, αγοράστηκε από κερτεζίτισσα της γειτονιάς
και της Πάτρας. Προτείνω την ονομασία «οδός Αλέκου Λυκάκη». Αναλυτική πρόταση: f/b, Δευτέρα, 17.01.2022.
6) Πάροδος Οικονομέων (βαθύ κίτρινο χρώμα)
Στα 50 περίπου μέτρα, όπως αρχίζει να
ανέρχεται η «οδός Αλέκου Λυκάκη», παρατηρούμε νότια και κάθετα μια στενή παλιά
πάροδο να εισέρχεται σε κάποια σπίτια. Έχει πλάτος περίπου 1,5 μ., όσο
χρειαζόταν για να μπαίνει ένα υποστατικό ζώο φορτωμένο….
Η πάροδος αυτή έχει σχήμα Γ. Μάλιστα στην
κορυφή του Γ, άρχεται η πάροδος που ονομάσαμε «ιδιωτική πάροδος Φιλίππου Α.
Οικονόμου». Περνάμε ανάμεσα στα ιστορικά Οικονομέϊκα σπίτια, ιστορικών σογιών,
όπως του «Παλάντζα», του «Κριαρά», κλπ. Στη συνέχεια συναντά πάλι κάθετα το
τέλος της οδού που ονομάσαμε «οδός παπα-Δήμου Οικονόμου», αλλά προεκτείνεται
και άλλα περίπου 15 μέτρα. Εκεί συναντά κάθετα πάλι έναν πάλι στενό, αλλά
μεγάλο δρομίσκο, ο οποίος έρχεται από τα δυτικά και φτάνει μέχρι το
Κεφαλόβρυσο.
Προτείνω την ονομασία «Πάροδος
Οικονομέων». Αναλυτική πρόταση: f/b,
Δευτέρα, 24.01.2022.
7) Οδός Κεφαλοβρύσου (ροζ χρώμα)
Θα αναφερθούμε σ’ ένα μεγάλο όμορφο
δρομίσκο, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος περνά από παλιούς παρατημένους κήπους.
Είναι μια διαδρομή που δύσκολα συνηθίζεται για περπάτημα, αφού είναι άγνωστη
στους πολλούς. Δεν συναντά σπίτια και βρίσκεται ακριβώς στους πρόποδες του
βουνού «Κοκκινάδι».
Ξεκινά στο τέλος της «οδού Αλέκου Λυκάκη», κατεβαίνει
νότια και μετά σχεδόν ανατολικά, περιμετρικά της οικίας κληρονόμων Γεωργίου Γρ.
Μπούρδαλα και Ντίνας Τζένου – Μπούρδαλα. Συναντά το τέλος της «παρόδου Οικονομέων».
Κατόπιν φεύγει κάθετα σε νότια κατεύθυνση. Απ’ εδώ και πέρα ο δρομίσκος είναι
πολύ βατός και πολύ όμορφος, πάντα σε νότια κατεύθυνση.
Καταλήγει στο Κεφαλόβρυσο από τη Βόρεια
μεριά του, ενώ στο τέλος για πολλά μέτρα έχει ανατολικά το παλιό βόρειο
νεραύλακο, ένα από τα τρία που ξεκινούσαν από τη μεγάλη πηγή, και πότιζε τους
εκεί κήπους. Συγκεκριμένα φθάνει πίσω από το σύστημα άντλησης πόσιμου νερού στο
λεγόμενο μικρό Κεφαλόβρυσο. Παρ ότι ακόμα η διαδρομή αυτή δεν έχει οικίες
προτείνω την ονομασία της ως «οδός Κεφαλοβρύσου» με διπλό σκοπό.
Πρώτον να γίνει γνωστή και να περπατιέται,
πιθανά ξεκινώντας από την προσβάσιμη εύκολα «οδό Παπα-Δήμου Οικονόμου», και να
φτάνει κανείς στο Κεφαλόβρυσο. Δεύτερον να έχει ονομασία και να είναι κάλεσμα
για κτίσιμο σπιτιών. Αναλυτική πρόταση: f/b, Τρίτη,
25.01.2022.
8) Οδός Κουρτέϊκων (κόκκινο χρώμα)
Ανερχόμενοι την «οδό Αλέκου Λυκάκη» περίπου
στο μέσον της, ξεκινά αρχικά με βόρεια κατεύθυνση ένας βατός δρόμος πλάτους
περί τα 2,5. Είναι αρκετά περιποιημένος και τσιμεντοστρωμένος. Έχει σχήμα
φιδοειδές. Προς το τέλος, όταν συναντά το νότια όχθη του παραπόταμου Λίθου ή
Μοναστηριά παίρνει κατεύθυνση βορειοδυτική και στο τέλος δυτική και ανηφορική.
Πριν πάρει τη δυτική κατεύθυνση κατέρχεται
με σκαλιά παλιός δρόμος που συνδέετει με ένα μικρό πλάτωμα, γέφυρα και κατόπιν
με την «οδό ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη». Για αυτόν θα μιλήσουμε στην
ενότητα της βορειοδυτικής Κέρτεζης.
Ο δρόμος αυτός έχει κυρίως στα νότιά του
αρκετά σπίτια, παλιότερα και νεότερα. Η περιοχή αυτή έχει θέα το ανατολικό
άνοιγμα του οικισμού προς το Χελμό. Η κατάληξή του είναι τα παλιά Κουρτέϊκα
σπίτια, σχεδόν κάτω από το χωματαύλακο. Κοντά υπάρχουν και παλιοί στάβλοι για
πρόβατα. Προτείνω την ονομασία «οδός Κουρτέϊκων».
9) Πάροδος παραπόταμου Λίθου (κίτρινο χρώμα)
Δέκα μέτρα δυτικά επί της «οδού
ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη» (γκρι χρώμα), συναντάμε νότια και με
κατεύθυνση νοτιοδυτική τον ιδιόμορφο δρόμο που συνδέει τη ΒΔ Κέρτεζη με τη
Δυτική.
Η σύνδεση γίνεται με ένα, τσιμεντένιο πλέον,
γεφύρι πάνω στον παραπόταμο του κερτεζίτικου Βουραϊκού με το επίσημο όνομα «Λίθος».
Η ιδιομορφία έγκειται στο γεγονός ότι στο σημείο αυτό οι όχθες είναι πάρα πολύ
ψηλά από την κοίτη. Έτσι ο δρόμος κάνει κυριολεκτικά μια βουτιά, κυρίως από το
μέρος της Δυτικής Κέρτεζης, ενώ από την ΒΔ είναι δυνατόν να κατέλθει και μικρό
αυτοκίνητο.
Όταν κατερχόμαστε προς το γεφύρι, βλέπουμε
τα νερά και από τις δύο κατευθύνσεις και κατόπιν ανερχόμαστε από τον πεζόδρομο
και συναντούμε την «οδό Κουρτέϊκων» της Δυτ. Κέρτεζης.
Τα παλαιά χρόνια, που οι μεταφορές γίνονταν
με τα υποστατικά ζώα, ο δρόμος αυτός είχε πολύ κίνηση από τους Κουρτέους.
Παράλληλα κουβαλούσαν και πόσιμο νερό από την εντός της κοίτης «Βρύσης του
Σιανού», τριάντα μέτρα ανατολικά από τη γέφυρα.
Επειδή δεν διέρχεται από τη
νότια όχθη αυτοκίνητο, θα την θεωρήσουμε ως πάροδο. Ταυτόχρονα την ονομάζουμε «πάροδος
παραπόταμου Λίθου». Αναλυτική πρόταση: f/b, Τρίτη,
22.02.2022. Σημείωση: την πάροδο αυτή την σημειώσαμε και όταν παρουσιάζαμε τις οδούς
της βορειοδυτικής Κέρτεζης.
* Ο Παναγιώτης Α.
Μπούρδαλας είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός ως φυσικός, πτ. θεολόγος,
συγγραφέας και ειδικός ερευνητής της Κέρτεζης.
Η παράδοση έγινε
επίσημα στον πρόεδρο της Κοινότητας Κερτέζης
Το δημόσιο χρέος, η ραγδαία αύξηση του ενδοκυβερνητικού δανεισμού και τα προβλήματα των ασφαλιστικών ταμείων
Του Σταύρου Μαυρουδέα*
Το πρόβλημα
Το πρόβλημα του δημόσιου
χρέους προβλήθηκε από τα συστημικά κέντρα ως ένα από τα δύο γενεσιουργά αίτια
της ελληνικής κρίσης του 2010. Η Μαρξιστική προσέγγιση έχει δείξει ότι αυτή η
επίσημη ερμηνεία που βασίζεται στα δίδυμα ελλείμματα (δημοσιονομικό έλλειμμα
και έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών) είναι αβάσιμη και υποκριτική.
Αγνοεί τις θεμελιώδεις αντιφάσεις της καπιταλιστικής συσσώρευσης (φθίνουσα
κερδοφορία κλπ.) και μετατρέπει τις μορφές εμφάνισης σε αιτία του προβλήματος.
Όμως, εκτός από αβάσιμη η επίσημη ερμηνεία είναι και υποκριτική καθώς
στοχοποιεί ως αίτιους της κρίσης τους εργαζόμενους (και όχι την αστική τάξη)
και φυσικά φορτώνει σ’ αυτούς τα βάρη της επίλυσης της. Με αυτή την έννοια, οι
εξελίξεις στα δύο αυτά μεγέθη (δημόσιο χρέος και ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών)
είναι σημαντική καθώς η επιδείνωση τους σηματοδοτεί ότι το σύστημα θα πάρει και
νέα μέτρα σε βάρος της μεγάλης εργαζόμενης πλειονότητας της χώρας μας.
Είναι γνωστό ότι, όσον αφορά το δημόσιο χρέος, αυτό έχει αυξηθεί δραματικά σε απόλυτο μέγεθος και έχει περάσει τα 400 δισ. ευρώ.
Ετούτες οι
εκλογές (του 2023) έχουν σημαδευτεί από την θορυβώδη είσοδο της επίκλησης της
χριστιανικής πίστης στο πολιτικό προσκήνιο. Μέσα στην πανευρωπαϊκή και
παγκόσμια ενίσχυση φαιών και μαύρων κινημάτων, δεν αποτελεί διόλου έκπληξη το
ότι η είσοδος αυτή δεν αφορά παρουσίες Θεολογίας της Απελευθέρωσης. Αφορά
κόμματα διαποτισμένα από θρησκευτικό φονταμενταλισμό, του οποίου βασικά
χαρακτηριστικά είναι τα εξής τρία: 1) Επιθετικός σταυροφορικός λόγος που
ισχυρίζεται πως είναι μαρτυρία, 2) Δίψα για θεοκρατία, δηλαδή για νομική
επιβολή των αξιωμάτων της εκκλησιαστικής κοινότητας εφ’ όλης της κοινωνίας, και
3) Αποθέωση της αυτοχθονίας, δηλαδή ανάδειξη της βιολογικο-εθνικής προέλευσης
σε αποφασιστικό κριτήριο προσδιορισμού των ανθρώπων και της στάσης απέναντί
τους. Και τα τρία χαρακτηριστικά κρώζουν υπέρ της Ορθοδοξίας, μα αποτελούν
ριζικά αντιχριστιανικές πεποιθήσεις.
Το παρόν σημείωμα, ίσα που προκάμω να το γράψω, μέσα σε στιγμές πολύ δύσκολες για μένα. Το γράφω ως προσημείωση αναλυτικότερου κειμένου, που ίσως να καταφέρω να φτιάξω αργότερα. Μου είναι αδύνατο να αναλύσω εδώ αυτά τα τρία χαρακτηριστικά. Έχω γράψει κατ’ επανάληψη εδώ και χρόνια, και (συγχωρέστε με, αλλά) σε τυχόν ενδιαφερόμενους ευχαρίστως να θέσω υπόψη τους δημοσιευμένα κείμενά μου.
Πριν από κάποια χρόνια
δημοσίευσα ένα μικρό κείμενο για τις υποκειμενικές προϋποθέσεις του
θεολογούντος («Ποιος είναι αυτός που θεολογεί;». Νέα Ευθύνη,
τ. 15, 2013, σ. 48-50. Δημοσιεύθηκε και στο βιβλίο μου «Μουσικές για την ψυχή
και τον κόσμο»). Με το σημείωμα ετούτο θα ήθελα να επιχειρήσω μια επισκόπηση
της ελλαδικής θεολογικής πραγματικότητας, σε συνάρτηση μάλιστα με τις πρόσφατες
πολιτικές εξελίξεις.
Έχει από πολλούς επισημανθή
πως η περίφημη θεολογική αναγέννηση της δεκαετίας 60 και 70 εκφυλίσθηκε συν τω
χρόνω. Τήν απήγαγαν ο μοναστικός νεοευσεβισμός και ο εκκλησιαστικός
ιεραρχισμός. Και όχι μόνο τήν απήγαγαν αλλά τήν μετέτρεψαν και σε
γενίτσαρο! Και εγένετο η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης, αφού τώρα οι δύο αυτές
διαστροφές αυτοδοξάζονται ως δήθεν Ορθόδοξες!
Γνωστές οι αναλύσεις, δεν θα τίς επαναλάβω. Αυτό που θέλω να επισημάνω εδώ είναι δύο πράγματα: α) πως οι αλλοιώσεις αυτές εγγράφονται μέσα σε ένα γενικότερο ρεύμα συμφεροντολογίας, β) πως η θεολογικά αναγεννητική σκέψη δεν εξέλιπε εντελώς, αλλά επιβιώνει σε μεμονωμένους ασφυκτιώντες.
Η μετεκλογική πανηγυρική
βιασύνη του Αδ. Γεωργιάδη να ανακοινώσει ότι το διακύβευμα των επόμενων εκλογών
είναι να συγκεντρώσει η ΝΔ 180 βουλευτές, προκειμένου να μπορεί να αναθεωρήσει
το Σύνταγμα, γρήγορα διαψεύστηκε από το πολιτικό επιτελείο της ΝΔ, για να μη
δημιουργήσει αντίστροφα αντανακλαστικά στο εκλογικό σώμα. Πλην όμως από
τηλεπωλητή και Αντιπρόεδρο μαθαίνεις την αλήθεια. Η αναθεώρηση του Συντάγματος
αποτελεί στρατηγικό στόχο και της ΝΔ και των αστικών κέντρων εξουσίας στη χώρα
μας.
Η στρατηγική αυτή, που κωδικοποιείται στο σύνθημα του «Τέλους της Μεταπολίτευσης», έχει διατυπωθεί με ενάργεια στο σχέδιο αναθεώρησης της επιτροπής, που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του Στέφανου Μάνου το 2016 και στην οποία συμμετείχε μεταξύ άλλων ο Γ. Γεραπετρίτης, με τίτλο «Πρόταση για ένα Καινοτόμο Σύνταγμα για την Ελλάδα». Η πρόταση αναθεώρησης της ΝΔ το 2019 βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό ακριβώς σε αυτή την Πρόταση, το δε πρόσφατο δημοσίευμα του Κώστα Παπαχλιμίτζου στα Παραπολιτικά επιβεβαιώνει ότι η ΝΔ προσανατολίζεται στην υιοθέτηση μεταρρυθμίσεων από αυτές που εμπεριέχει η Πρόταση.
Ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά των πρόσφατων εκλογών
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Τα αποτελέσματα των τελευταίων
εκλογών αξίζουν να ιδωθούν πέρα από τυπικά νικητές και ηττημένους. Αυτή την
οπτική την αφήνουμε απ’ έξω σ’ αυτό το άρθρο. Θέλουμε να προσεγγίσουμε τόσο τα
πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά, όσο και πίσω από τις ψήφους, όσο βέβαια μπορούμε να
δούμε.
Δεν γνωρίζουμε πως ακριβώς θα
εκφραστούν οι ψηφοφόροι στις δεύτερες εκλογές, αν και γνωρίζουμε ποιες είναι οι
τάσεις από την Κυριακή στις 21 Μαΐου. Δεν γνωρίζουμε επίσης πως θα εκφραστούν
τα μικρά κόμματα και οι ψηφοφόροι τους στις δεύτερες εκλογές, αφού μέχρι
στιγμής, που γράφονται αυτές οι γραμμές, μία μόνο ανακοίνωση έχει δει το φως
της δημοσιότητας.
Επίσης δεν γνωρίζουμε αν η
αποχή θα αυξηθεί για πολλούς λόγους, όπως έγινε για περίπου 200.000 ψήφους στις
παρόμοιες εκλογές του 2012, έστω και αν τώρα το γενικότερο πεδίο είναι
διαφορετικό.
Τέλος, δεν γνωρίζουμε αν στην
νέα προεκλογική περίοδο θα αναδειχθούν με εμφαντικότητα, από τα ακολουθούντα τη
ΝΔ κόμματα, η σημασία των «χαλιναριών» που έθεσε δημόσια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Εμείς εδώ θα σημειώσουμε ειδικές όψεις του τωρινού φαινομένου, κυρίως από πλευράς κοινωνικής ψυχολογίας και ανθρωπολογικής θεολογίας των ψηφοφόρων, φυσικά υπό την επήρεια και των κομματικών θεωρήσεων.
Θεολογική επιστημονική μελέτη;
Μάλλον όχι! Πώς χωράει σε κάτι τέτοιο η
κυρά Παναγιώτα ή η κυρά Γαρούφω από την Κέρτεζη;
Από την άλλη είναι μεστό από
θεολογικές έννοιες και αναλύσεις, οπότε δεν μπορεί να είναι αφήγημα;
Στον πρόλογο αναφέρεται ως
«Πολυαξονικό». Εγώ θα έλεγα ότι είναι ένα βιβλίο που παρουσιάζει κάποιες πτυχές
αυτού που ονομάζουμε «Κοινωνική Θεολογία: «τη θεολογία δηλαδή στην κοινωνική
της διάσταση, όπως δηλαδή αυτή με βάση τη θεωρία εφαρμόζεται στην πράξη μέσα
στην κοινωνία» ή ακόμη καλύτερα «το πώς
τίθεται σε βιωματική εφαρμογή το σύνολο των αληθειών της πίστεως, όπως
καταγράφονται στο Ευαγγέλιο και την Παράδοση της Εκκλησίας»[1].
Σε όλο αυτό θα πρέπει να ξεχωρίσουμε δύο βασικά στοιχεία: τη θεωρία και το βίωμα, τα οποία συχνά εναλλάσσονται στο ρόλο του ποιο καθορίζει ποιο, και εδώ έγκειται η δυσκολία πολλές φορές να δοθεί η θεολογία με καθαρά διανοητικούς όρους. Το βιβλίο αυτό λοιπόν προσπαθεί και μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα βιοτής να παρουσιάσει κάποιες συμπεριφορές ως αποστάγματα της θεολογικής σκέψης. Μας υπενθυμίζει ότι το «συγκεκριμένο» είναι αυτό που πραγματώνει το «αφαιρετικό».
Πόσο βαθιά έχει προχωρήσει η συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας;
Του Βασίλη Λιόση*
Το αποτέλεσμα είναι
σοκαριστικό. Αποτέλεσμα που δεν είχαν προβλέψει ούτε η ΝΔ ούτε οι δημοσκοπικές
εταιρείες που ελέγχονται από αυτήν. Είναι σοκαριστικό όχι γιατί κέρδισε η ΝΔ
ούτε γιατί καταποντίστηκε ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά γιατί το ποσοστό της ΝΔ ανέβηκε έπειτα
από μία καταστροφική τετραετία: 37.000 νεκροί από την πανδημία, αύξηση του
δημόσιου χρέους σε δυσθεώρητα ύψη, 2,5 εκατομμύρια Ελλήνων βρίσκονται κάτω από
το όριο της φτώχιας, πληθωριστική έκρηξη δίχως προηγούμενο, το
δυστύχημα-έγκλημα των Τεμπών, τηλεφωνικές παρακολουθήσεις με υπεύθυνο τον ίδιο τον
πρωθυπουργό, εμπλοκή παιδοβιαστών σε διάφορες θέσεις, τσιμέντωμα της Ακρόπολης,
πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας, απίστευτες δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών
θράσους (π.χ. Πέτσας: «όποιος δεν προσαρμόζεται πεθαίνει»), μεγάλες κοινωνικές
κατηγορίες δυσαρεστημένων όπως π.χ. οι καλλιτέχνες, οι γιατροί, οι
εκπαιδευτικοί κ.ά., μισθός που τελειώνει τις πρώτες 18 ημέρες…
Κι όμως! Η εκλογική νίκη της ΝΔ δεν είναι απλώς μία εκλογική νίκη αλλά μία συντριπτική ιδεολογική και πολιτική νίκη. Εκτός, όμως, από τη νίκη της ΝΔ πρέπει να πούμε πως το ακροδεξιό τόξο (Ελληνική Λύση, Νίκη, Κίνημα 21, ΕΑΝ, Εθνική Δημιουργία) συγκέντρωσε 532.000 ψήφους, δηλαδή ποσοστό που έφτασε στο 9%!