«ΣΑΝ ΠΡΟΚΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΡΦΩΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ»*

(Μια κριτική ματιά στο βιβλίο του Παναγιώτη Μπούρδαλα «Αποστάξεις σε καιρούς δυστοπίας»)

Του Νίκου Προσκεφαλά**

Ο Παναγιώτης Μπούρδαλας είναι ένας ανήσυχος άνθρωπος. Προβληματίζεται, δημοσιεύει, γράφει, κοινωνεί κι επικοινωνεί με τους ανθρώπους, συλλογίζεται αδιάκοπα, διαλέγεται, δεν δογματίζει, δεν απορρίπτει, συνομιλεί με ρεύματα, ιδέες και τάσεις.

Στο τρίτο του αυτό βιβλίο, καταθέτει τις αγωνίες του με διαφορετικό εκφραστικό τρόπο, διαφορετικό από αυτούς που ως τώρα μας είχε συνηθίσει, αυτόν του ποιητικού λόγου έχοντας προφανώς αποκομίσει την αίσθηση πως η πολυσημία , ή ο υπαινικτικός και κρυπτικός λόγος της ποίησης συχνά μπορεί καλύτερα να εκφράσει αυτό που δονεί το προσωπικό και υπαρξιακό του σύμπαν.

Υπερπληθυσμός στον πλανήτη, υπογεννητικότητα στην Ελλάδα – Υποκρισία και εθελοτυφλία

Του Δημήτρη Μπούσμπουρα*

Μεγάλη υποκρισία και άγνοια καλύπτει στην Ελλάδα όλες τις συζητήσεις σχετικά με ζητήματα του παγκόσμιου υπερπληθυσμού της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα και των αιτιών των μεταναστευτικών ροών προς την χώρα μας και την Ευρώπη. 

Υπάρχει μία βασική άγνοια για το τι συμβαίνει στον κόσμο σε σχέση με τον υπερπληθυσμό και αν δεν υπάρχει άγνοια  πολλοί συντάκτες  δεν αγγίζουν  ορισμένες πλευρές λόγω ιδεοληψίας. 

 Όπως είχε γράψει ο φιλόσοφος Κώστας Αξελός στο βιβλίο του «Το Παιχνίδι του κόσμου»: «Όλος ο κόσμος μπορεί να το επαληθεύσει: μπροστά σε κάθε καυτό πρόβλημα, όλοι το βάζουν στα πόδια. Τα περισσότερα από τα μεγάλα προβλήματα ακυρώνονται και αποφεύγονται, περνούν μέσα σε άλλα προβλήματα, χωρίς να λύνονται. Φαίνεται συχνά ότι η απάντηση (αδύνατη, άλλωστε) δεν είναι καν επιθυμητή.»

Το ζήτημα του υπερπληθυσμού στον πλανήτη είναι άβολο και κυριαρχείται από προκατάληψη διότι: 

ΤΗΛΕΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ του βιβλίου ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Από τις εκδόσεις Αρμός

Την Πέμπτη 17 Δεκέμβρη 2020 και ώρα 5.30μμ ακριβώς οι εκδόσεις Αρμός τηλεπαρουσιάζουν το 2^ο βιβλίο του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα (έκδοση 2019) σε πανελλαδική δηλαδή εμβέλεια. Όλοι οι παρουσιαστές έχουν συμμετάσχει πριςν τους εγκλεισμούς σε ζωντανές παρουσιάσεις σε Κόρινθο, Ναύπλιο, Αθήνα και Λάρισα μαζί με τον συγγραφέα βεβαίως.

Το βιβλίο με τον τίτλο «ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ» και με υπότιτλο «55 σημαδούρες υπαρκτικής και κοινωνικής θεανθρωπολογίας» απαντά προφητικώ τω τρόπω τόσο στην πρόκριση της ατομικής ευθύνης και του ατομικού εργαζόμενου που προωθείται από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, όσο και στον θεολογικό διχασμό της εκκλησιολογικής θεανθρωπολογίας με τις μερίδες των φανατικών συντηρητικών από τη μία μεριά και των φωτισμένων προοδευτικών, όταν δεν μπορούν όλοι να δουν ολιστικά τον άνθρωπο.

Συντονίζει και ομιλεί ο Κωνσταντίνος Μπλάθρας, θεολόγος, κριτικός κινηματογράφου, δημοσιογράφος και διευθυντής της εφημερίδας «Χριστιανική».

Θα μιλήσουν σχετικά:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αποστάξεις σε καιρούς δυστοπίας

Του Νίκου Προσκεφαλά*

Ζούμε, δίχως αμφιβολία, σε καιρούς δυστοπίας. Η καταναλωτική ευωχία που μας υποσχέθηκε με τυμπανοκρουσίες ο θαυμαστός νέος κόσμος της αγοράς και του χρήματος, από τη μεταπολίτευση τουλάχιστον και μετά, εξαφανίζεται σταδιακά από μπροστά μας, καθώς υπήρξε μάλλον το δόλωμα για μια νέα μορφή υποδούλωσης της ανθρώπινης ύπαρξης, ο παραμορφωτικός καθρέφτης στου οποίου πάνω τα συντρίμμια απομείναμε μόνοι, γυμνοί και ρακένδυτοι, να αναζητάμε διακαώς το χαμένο νόημα και να φλερτάρουμε με το μηδέν. Σπουδάζουμε πια τη δυστυχία, στο οικονομικό, στο κοινωνικό, στο υπαρξιακό, στο γεωπολιτικό επίπεδο, στην ίδια μας τελικά την αυτοσυνειδησία ως όντα σκεπτόμενα και σχετιζόμενα.

Στα όρια της ασθένειας και του θανάτου, του έρωτα και της ελπίδας. Μια διαρκής ακροβασία

Του Νίκου Προσκεφαλά*

Κριτική ματιά στο βιβλίο «Έξοδα νοσηλείας», του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη εκδόσεις «Ενύπνιον» 2020

“Έξοδα νοσηλείας” ο τίτλος και μοιάζει δύσκολο να μη φανταστεί κανείς ξεκινώντας την ανάγνωση του μυθιστορήματος του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη πως η αφόρμηση για το αρχικό ατόφιο υλικό της λογοτεχνικής γραφής υπήρξε πιθανότατα η σκληρή πραγματικότητα των ημερών, το βαρύ πέπλο της ασθένειας, που όλοι πρόσφατα βιώσαμε και ακόμα απειλητικά μας γυροφέρνει. Όμως δεν είναι καθόλου έτσι. Είναι απ’ τις φορές -και δεν είναι λίγες- που η λογοτεχνία προηγείται των γεγονότων και των συνθηκών της εποχής της, ή από μια άλλη οπτική απ’ τις φορές που η πραγματικότητα ξεπερνά κάθε λογοτεχνική μυθοπλαστική φιλοδοξία. Γιατί η διαδικασία γραφής του, εξ όσων γνωρίζω, αν τη λογαριάσουμε εκτός των άλλων και ως μια σπουδή στην ασθένεια και στο συνολικό φάσμα των  επιπτώσεών της, έχει προηγηθεί αρκετά των γεγονότων που ως τώρα ζήσαμε. Αυτό  βέβαια δε σημαίνει πως το μάρμαρο που γίνηκε άγαλμα, εν προκειμένω το λογοτεχνικό  κείμενο, δεν εξορύχθηκε από τα βάθη της καθημερινής πραγματικότητας, της οποίας η αρρώστια, ο πόνος, ή η απώλεια, αλλά και η παντός είδους νοσηρότητα αποτελούν μάλλον συστατικό στοιχείο και στοιχειό της, που συχνότατα τη σημαδεύει και την καθορίζει.

Κάθε άνθρωπος βαθιά μέσα του γνωρίζει τι είναι καλό και τι κακό

Συνέντευξη της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου* στη Μαίρη Γκαζιάνη**

ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Γεννηθήκατε στην όμορφη πόλη του Πειραιά. Ποια επιρροή είχε στη ψυχοσύνθεσή σας η αύρα της θάλασσας και το λιμάνι που παρέπεμπε σε ταξίδια;

ΓΙΟΥΛΑ Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ: Γεννήθηκα, μεγάλωσα και συνεχίζω να ζω στον όμορφο Πειραιά. Πάντα με συνέπαιρνε η θέα της θάλασσας, τα πλοία που σάλπαραν για άλλους τόπους, οι ιστορίες των ανθρώπων που ταξίδευαν, κυρίως όμως εκείνων που κάτω από αντίξοες συνθήκες ξεριζωμένοι από τις πατρογονικές τους εστίες ήρθαν και βρήκαν μια γωνιά γης στον Πειραιά και ξανάστησαν την ζωή τους. 

Μ.Γ.: Έχετε σπουδάσει Ιστορία και Αρχαιολογία κι εργαστήκατε πολλά χρόνια στη Μέση Εκπαίδευση. Πώς ήταν η σχέση σας με τα παιδιά;

Γ.Γ.Κ.: Αγαπώ ιδιαίτερα τα παιδιά γι’ αυτό προσπάθησα στη διάρκεια της θητείας μου στη Μέση Εκπαίδευση πέρα από τα διδακτικά μου καθήκοντα, να είμαι κοντά τους, να αφουγκράζομαι τις αγωνίες και τους προβληματισμούς τους. Ακόμη και σήμερα διατηρώ επαφές μαζί τους.

Μ.Γ.: Πιστεύετε ότι το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα ανταποκρίνεται στις μαθησιακές ανάγκες των εφήβων-μαθητών;

Γ.Γ.Κ.: Τα παιδιά σήμερα έχουν το προνόμιο της πολλαπλής πληροφόρησης που δεν σημαίνει πάντοτε και μάθηση. Επειδή το σχολείο, όμως, είναι και πρέπει να παραμείνει εστία ουσιαστικών γνώσεων, θεωρώ ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα οφείλει να εκσυγχρονίζεται, πράγμα που σημαίνει πως οι ιθύνοντες πρέπει διαρκώς να βρίσκονται σε εγρήγορση. 

ΟΙ 4 ΜΑΣΚΕΣ

Του Χάρη Ναξάκη*

(μια άλλη κριτική ανάγνωση, στην εποχή του κορονοϊού, του βιβλίου του R. Trivers “Η μωρία των ανοήτων”, Εκδόσεις Κάτοπτρο)

     Στις 16 Ιουλίου του 1918, ρακένδυτος και με μόνη συντροφιά μια ταμπακιέρα με καπνό, ο παππούς μου ο Αντωνάκης, μικροκαμωμένος, εξ ου και το υποκοριστικό, αλλά γενναίος, επιστρέφει με μια ολιγοήμερη άδεια στο Κολυμπάρι Χανίων. Η ισπανική γρίπη είχε ήδη γίνει πανδημική. Ήταν έξι χρόνια φαντάρος, Πρώτος και Δεύτερος Βαλκανικός πόλεμος, Πρώτος Παγκόσμιος, σίγουρα όχι από επιλογή. Από “συνήθεια” συνέχισε να είναι φαντάρος μέχρι την Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Ο θάνατος όμως τον καλωσόρισε στην πόρτα του σπιτιού του. Η 19χρονη γυναίκα του, όμορφη σαν τα κρύα τα νερά, είχε μόλις βάλει το κλειδί στην πόρτα του σπιτιού τους, δεν πρόλαβε να ανοίξει, σωριάστηκε στην είσοδο, πέθανε από την ισπανική γρίπη. Ο παππούς ξαναπαντρεύτηκε, ο όλεθρος του ιού, ο θάνατος της πρώτης γυναίκας του, γέννησε τη ζωή, τον πατέρα μου, τον αδερφό μου κι εμένα.

Ο ΤΡΑΓΙΚΟΣ  ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Του Χάρη Ναξάκη*

Ο “ήρωας” αυτού του δοκιμίου, “Ο χορός και ο εμφύλιος”, εκδ. Έρμα, είναι ο ίδιος ο συγγραφέας. Ο Γιώργος Σταματόπουλος είναι ένας πρίγκηπας του τραγικού, είναι αυτοπροσώπως η ανθρώπινη κατάσταση. Ο πρώτος χορευτής, ο Γιώργος, ένας άριστος χειριστής της ελληνικής γραμματείας και γλώσσας, είναι ένας χόμο σάπιενς στις καλύτερες στιγμές του, ένας χαρούμενος Σίσυφος, ευτυχισμένος  σύμφωνα με την έκφραση του Καμύ.

Πώς γίνεται όμως να είσαι χαρούμενος Σίσυφος όταν η τραγική διάσταση του κόσμου, όπως έδειξε η αρχαιοελληνική σκέψη, είναι η ουσία του κόσμου; Βασικό στοιχείο της τραγικής σύλληψης του κόσμου είναι ο αφανισμός της ύπαρξης, το αναπόφευκτο του θανάτου, αλλά και η  πεποίθηση ότι στον άλλο κόσμο είναι πιθανό να υπάρχει ζωή, αλλά η ζωή έχει εκπέσει σε μια αμίλητη σκιά, είναι αθάνατη σε ένα κενό τόπο.

Στα ίχνη του συλλογικού ανθρώπου: ένα πολύεδρο διαμάντι

Βιβλιοπαρουσιάσεις σε Κόρινθο και Ναύπλιο

Του Λάμπρου Αναστ. Ψωμά*

Εισαγωγή

Στην κωμωδία «Ο κατεργάρης» της Φίνος Φιλμς του 1971, σε σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη, ξεχωρίζει το πρόσωπο της απαρχαίωσης, της στείρας εμμονής σε ξεπερασμένες αρχές, του συντηρητισμού που φθάνει τα όρια όχι μόνο της στεγνής αντίδρασης, αλλά και της βλακείας. Τον ρόλο ενσαρκώνει ο αλησμόνητος Σπύρος Καλογήρου που δημιουργεί συμπάθεια στον θεατή. Αλλά το γεγονός παραμένει: προκειμένου να εγείρει ένα σύμβολο βλακώδους και ανοήτου συντηρητισμού ο μακαρίτης σκηνοθέτης Δαλιανίδης επέλεξε τη μορφή ενός θεολόγου, που, «με κόρη φιλημένη», δεν είχε πρόσωπο για να υποβάλλει τη διατριβή του και να γίνει καθηγητής του Πανεπιστημίου. Η κωμική φιγούρα του θεολόγου, εξέφραζε μια διαμαρτυρία – απόλυτα δικαιολογημένη στην εποχή της – κατά της «Ελλάδος Ελλήνων Χριστιανών» που απομείωνε τη θεολογία σε μια ηθικολογία χωρίς περιεχόμενο και χωρίς νόημα, χωρίς καμιά προσπάθεια να κατανοηθεί η θεία Οικονομία για τη σωτηρία του κόσμου και οι επιπτώσεις της Οικονομίας αυτής για την καθημερινή μας ζωή. Επειδή όμως πέρασαν οι δεκαετίες εκείνες και σήμερα ζούμε σε μια διαφορετική εποχή, θα τολμούσα να ισχυριστώ ότι η γελοία φιγούρα του ανούσια ηθικιστή θεολόγου ήταν τελικά βολική. Ο κόσμος μας δεν θέλει μια θεολογία ζωντανή, ουσιαστική, που να διαλέγεται με τις εξελίξεις στις άλλες επιστήμες, στον πολιτισμό, στην πολιτική, ακόμα και στην οικονομία και στην τεχνολογία· και τούτο γιατί μια τέτοια θεολογία μπορεί να φανερωθεί ενοχλητική, καθώς θα αποκαλύπτει την απανθρωπιά μας.

Περαιτέρω σκέψεις

Το βιβλίο του Παναγιώτη Μπούρδαλα είναι ένα πολύεδρο διαμάντι, ένα διαμάντι που κινείται με άνεση στις επιστήμες της Φυσικής, της Αστρονομίας και των Μαθηματικών, αλλά και της Πολιτικής, της Οικονομίας και, οπωσδήποτε, της Θεολογίας. Η πολυεδρικότητα του διαμαντιού αυτού με καθιστά ανίκανο να το κρίνω ολόπλευρα. Δεν διαθέτω ανάλογη σκευή. Θα το προσεγγίσω, ας μου συγχωρηθεί αυτό, ως θεολόγος μόνο.

Ανιχνεύοντας τον συλλογικό άνθρωπο στο Βουλευτικό του Ναυπλίου (7 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2019)

Του  Νικολάου Μπουμπάρη*

Χωρίς αμφιβολία είναι μεγάλη τιμή και ταυτόχρονα χαρά που βρίσκομαι απόψε εδώ. Θερμές ευχαριστίες απευθύνω προς τον πάντοτε δραστήριο και δημιουργικό «Προοδευτικό Σύλλογο Ναυπλίου Ο ΠΑΛΑΜΗΔΗΣ» για την πρόσκληση να μιλήσω για ένα βιβλίο που συγκεντρώνει σε ενιαίο πλέγμα πολλές επιμέρους διαχρονικές και πολυθεματικές προσπάθειες του Παναγιώτη Μπούρδαλα, ενός δραστήριου και συνάμα ταπεινού ανθρώπου. Το να βρίσκομαι στο ίδιο πάνελ με καταξιωμένους ανθρώπους επιδαψιλεύει μια επιπλέον τιμή. Αξίζουν, επίσης, πολλά «μπράβο» στις Εκδόσεις Αρμός για την υψηλής αισθητικής έκδοση.

Επιπλέον, θέλω να ευχαριστήσω και όλους εσάς που μας συνοδεύετε στο ταξίδι αυτό «στα ίχνη του συλλογικού ανθρώπου». Γιατί, απόψε εδώ δεν μετέχουμε επί της ουσίας σε μια παρουσίαση βιβλίου αλλά σε μια κατάθεση ψυχής.