Η δημόσια υγεία του Δήμου Καλαβρύτων στο όριο

Της Αναστασίας Στεφανοπούλου*

Ι. Νέες οδηγίες, παλιά ανησυχία

   Οι πρόσφατες οδηγίες του Υπουργείου Υγείας, που φέρουν την υπογραφή του Άδωνι Γεωργιάδη, ανοίγουν τον δρόμο για τη δημιουργία “νέων οργανισμών” στα δημόσια νοσοκομεία. Στην πράξη, πρόκειται για ένα διοικητικό πλαίσιο “προαιρετικών” — κατά τα λεγόμενα του υπουργού — ενοποιήσεων, το οποίο καλεί τις διοικήσεις των νοσοκομείων έως τα τέλη Νοεμβρίου να υποβάλουν προτάσεις για την “αναδιοργάνωση” των δομών τους.

   Ο υπουργός δηλώνει ότι “δεν υπάρχει πρόθεση συγχώνευσης”. Όμως όλοι εμείς, που μάθαμε να διαβάζουμε πίσω από τις γραμμές, γνωρίζουμε πως αυτές είναι άδειες διαβεβαιώσεις. Όταν η χρηματοδότηση μειώνεται και οι προϋπολογισμοί συμπιέζονται, η “προαιρετική” ενοποίηση μετατρέπεται εύκολα σε διοικητικό εξαναγκασμό.

ΙΙ. Οι κίνδυνοι για το Νοσοκομείο Καλαβρύτων

   Το Νοσοκομείο Καλαβρύτων, που ήδη λειτουργεί με ελλιπές προσωπικό και περιορισμένο εξοπλισμό, κινδυνεύει να γίνει θύμα μιας άτυπης υποβάθμισης. Ήδη οι γιατροί μετακινούνται διαρκώς ανάμεσα στο Νοσοκομείο Καλαβρύτων και το Νοσοκομείο Αιγίου, καλύπτοντας κενά και εφημερίες.

   Αν οι πόροι μειωθούν ακόμη περισσότερο, οι απώλειες θα είναι «σιωπηλές» αλλά οδυνηρές. Θα αρχίσουν οι «σιωπηλές» απώλειες, όπως για παράδειγμα εφημερίες που κόβονται, γιατροί και νοσηλευτές που μετακινούνται, κλινικές που αναστέλλονται. Το σενάριο ενοποίησης διοικητικών, ιατρικών ή νοσηλευτικών υπηρεσιών με το Νοσοκομείο Αιγίου θα σημάνει, στην πράξη, μεταφορά κρίσιμων λειτουργιών εκτός Καλαβρύτων.

   Κι όλοι γνωρίζουμε πως οι αποστάσεις, η ορεινή γεωγραφία και οι δύσκολες συνθήκες μετακίνησης δεν επιτρέπουν “οικονομίες κλίμακας”, όπως ο υπουργός χωρίς ίχνος ενσυναίσθησης θέλει να επιφέρει. Η απόσταση Καλαβρύτων–Αιγίου, περίπου 40-45 λεπτά με αυτοκίνητο, μπορεί να αποβεί μοιραία για επείγοντα περιστατικά, όπως εμφράγματα, εγκεφαλικά, τροχαία. Σε αυτά τα λεπτά που μετρούν για τη ζωή, δεν χωρούν διοικητικά πειράματα.

ΙΙΙ. Οι υπόλοιπες δομές Υγείας του Δήμου Καλαβρύτων και η σιωπηλή υποβάθμιση

   Το Νοσοκομείο Καλαβρύτων δεν είναι η μόνη δομή που ασφυκτιά. Τα Κέντρα Υγείας στις Δημοτικές Ενότητες Παΐων και Αροανίας λειτουργούν πλέον μόνο μία φορά την εβδομάδα, περιοριζόμενα αποκλειστικά σε συνταγογραφήσεις φαρμάκων. Κι αυτό σε περιοχές όπου το ποσοστό των κατοίκων άνω των 55 ετών ξεπερνά το 56% (56,63% για την Δ.Ε. Αροανίας και 58,33% για την Δ.Ε. Παΐων). Οι ανάγκες είναι αυξημένες, όμως η φροντίδα λιγοστεύει.

   Από την άλλη, το Κέντρο Υγείας Κλειτορίας, που κάποτε αποτελούσε πυλώνα πρωτοβάθμιας φροντίδας για ολόκληρη την ορεινή περιοχή, έχει κι αυτό υποβαθμιστεί σημαντικά. Θυμάμαι προσωπικά το 2006, μαθήτρια τότε της Γ’ Λυκείου, να ξυπνώ ένα πρωί με έντονους πόνους στην κοιλιά. Πήγα στο Κέντρο Υγείας Κλειτορίας, όπου οι γιατροί μου έκαναν αιματολογικές εξετάσεις και μια πρώτη διάγνωση, και χάρη στην έγκαιρη αντίδρασή τους με παρέπεμψαν στο Νοσοκομείο Τρίπολης, όπου τελικά χειρουργήθηκα. Αυτό είναι που ζητάμε ξανά για το Κέντρο Υγείας Κλειτορίας να μπορεί να παρέχει μια πρώτη, σωτήρια διάγνωση, να διαθέτει επαρκές προσωπικό, μέσα και εξοπλισμό, ιδιαίτερανα όταν τα λεπτά μετράνε.

   Οι αποστάσεις, ειδικά από τις Δημοτικές Ενότητες Παΐων και Αροανίας, είναι τεράστιες. Από τα πιο απομακρυσμένα χωριά έως το Νοσοκομείο Καλαβρύτων ή το Νοσοκομείο Τρίπολης, η διαδρομή ξεπερνά συχνά τα 40 λεπτά. Και όταν πρόκειται για παιδιά, οι γονείς μετατρέπονται σε οδηγούς ράλι, τρέχοντας απεγνωσμένα στους κακοτράχαλους δρόμους των βουνών, μόνο και μόνο για να προσφέρουν στα παιδιά τους την ιατρική φροντίδα που δικαιούνται. Αυτή δεν είναι οικονομία πόρων — είναι ανθρωπιστικό έλλειμμα και πολιτική εγκατάλειψη των ανθρώπων των χωριών μας. Και για τους ανθρώπους των Καλαβρύτων πολλές φορές είναι ζήτημα ζωής.

IV. «Εξορθολογισμός» του ΕΣΥ ή ανθρωπολογική εγκατάλειψη;

   Γιατί η ζωή στα ορεινά δεν μπορεί να μετριέται με το GPS ή με τα λογιστικά πρότυπα των αστικών κέντρων. Γιατί εδώ, στα βουνά, κουβαλάμε διαγενεακά τραύματα και μια βαθιά ριζωμένη νοοτροπία του «δεν πάω στο γιατρό» είτε από φόβο, είτε από παραίτηση, είτε από έλλειψη εμπιστοσύνης ή πολιτικής φροντίδας. Και πολλές φορές, εξαιτίας αυτής της διαχρονικής εγκατάλειψης, φτάνουμε πολύ αργά. Όχι για να θεραπευτούμε, αλλά για να ψάχνουμε “μέσον”, να βρούμε απλώς ένα νεκροκρέβατο για τον άνθρωπό μας.

   Αυτό δεν είναι πολιτισμός. Είναι το αποτέλεσμα μιας πολιτείας που έχει ξεχάσει τον πολίτη της υπαίθρου. Μιας πολιτικής που δεν δείχνει σεβασμό στην ανθρώπινη ύπαρξη. Κι έτσι, η ανασφάλεια γίνεται η καθημερινότητά μας και ο φόβος, το νέο φυσιολογικό.

V. Δημογραφική πραγματικότητα: ένας τόπος που γερνά και απομονώνεται

   Όταν μια πολιτεία ξεχνά τους ανθρώπους της, οι συνέπειες δεν είναι μόνο κοινωνικές είναι και δημογραφικές. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ο πληθυσμός των Καλαβρύτων και των γύρω κοινοτήτων γηράσκει ραγδαία Οι ηλικίες άνω των 55 ετών αποτελούν πλέον την πλειοψηφία των κατοίκων. Σχεδόν ένας στους δύο (49,65%) είναι άνω των 55 ετών. Την ίδια στιγμή, οι νεότερες γενιές μειώνονται δραματικά. Χαρακτηριστικό είναι ότι το ποσοστό των νηπίων έως 4 ετών ανέρχεται μόλις στο 2,94%. Σε μια τέτοια κοινωνία, η υγειονομική αυτάρκεια δεν είναι πολυτέλεια. Είναι όρος επιβίωσης. Η πρόσβαση στην περίθαλψη δεν μπορεί να εξαρτάται από τον καιρό ή από τη βενζίνη στο ρεζερβουάρ.

   Και μέσα σε αυτή την πραγματικότητα, τίθεται ένα απλό αλλά θεμελιώδες ερώτημα: Πώς να επιστρέψουμε στα χωριά μας, εμείς που φύγαμε, όταν δεν διασφαλίζεται η Υγεία; Όταν τα Κέντρα Υγείας υπολειτουργούν, το Νοσοκομείο παλεύει με ελλείψεις και η πολιτεία δείχνει να μας έχει ξεχάσει;

VI. Από τη “διαβεβαίωση” του Υπουργού στην πολιτική πραγματικότητα

   Ο Δήμαρχος Καλαβρύτων, Θανάσης Παπαδόπουλος, συναντήθηκε πρόσφατα με τον Υπουργό Υγείας. Ο κ. Γεωργιάδης διαβεβαίωσε ότι “δεν προβλέπεται συγχώνευση” και ότι “οι νέοι οργανισμοί δεν υποκρύπτουν κατάργηση”. Μόνο που η γλώσσα της πολιτικής συχνά μεταφράζεται αλλιώς στην πράξη. Η “μη υποχρέωση” των ενοποιήσεων αφήνει χώρο σε διοικητικές αποφάσεις που μπορούν, με απλή υπογραφή, να αλλάξουν τη φυσιογνωμία ενός νοσοκομείου. Η επικοινωνιακή στρογγυλοποίηση δεν πείθει κανέναν. Όταν ένα νοσοκομείο υποχρηματοδοτείται, όταν δεν γίνονται προσλήψεις και όταν υπηρεσίες “παγώνουν”, η υποβάθμιση είναι γεγονός απλώς δεν το γράφει το ΦΕΚ.

   Και εδώ προκύπτει το ερώτημα που ζητά απάντηση: Παρά τις διαβεβαιώσεις, το Νοσοκομείο Καλαβρύτων έχει ήδη λάβει οδηγίες για τη διαδικασία σύνταξης των “Νέων Οργανισμών”, με προθεσμία έως τα τέλη Νοεμβρίου. Αν πράγματι “παραμένει ως έχει”, ποια πρόταση προτίθεται να υποβάλει η Διοίκησή του; Και γιατί ούτε ο Δήμαρχος Καλαβρύτων ούτε ο Διοικητής του Νοσοκομείου έχουν ενημερώσει επισήμως τους πολίτες; Η σιωπή μπορεί να είναι πολιτικά βολική, αλλά δεν συνιστά διαφάνεια ειδικά όταν διακυβεύονται ανθρώπινες ζωές.

VII. Κονδύλια υπάρχουν ή λείπει η πολιτική βούληση;

   Την ίδια στιγμή, το Ταμείο Ανάκαμψης διαθέτει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για την αναβάθμιση των δημόσιων δομών υγείας, την ενεργειακή βελτίωση και τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό νοσοκομείων και Κέντρων Υγείας σε όλη τη χώρα. Κι όμως, τέτοια προγράμματα σπάνια αγγίζουν την ορεινή Ελλάδα, εκεί όπου η ανάγκη είναι μεγαλύτερη.

   Αντί να μιλάμε για συγχωνεύσεις και περικοπές, ας αξιοποιήσουμε τους διαθέσιμους ευρωπαϊκούς πόρους για να φτιάξουμε ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας ανθεκτικό, ανθρώπινο και αποκεντρωμένο. Η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός δεν μπορεί να σημαίνουν να σβήνουν τα φώτα στα νοσοκομεία των βουνών. Αντίθετα, πρέπει να σημαίνει να ανάβουν ξανά, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Η Δημόσια Υγεία δεν είναι χάρη του κράτους·. Είναι συνταγματικό δικαίωμα κάθε πολίτη. Το ίδιο το Άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος ορίζει ότι: «το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος και των αναπήρων». Επομένως, η υπεράσπιση της υγείας στα Καλάβρυτα δεν είναι πράξη αντίστασης μόνο. Είναι πράξη συνταγματικής συνέπειας.

VIII. Ένα κάλεσμα ευθύνης και συλλογικής δράσης

   Η προσπάθεια αυτή δεν είναι προσωπική είναι υπόθεση όλων μας. Το ψήφισμα που ξεκινήσαμε είναι μόνο η αρχή. Όμως για να έχει αποτέλεσμα, πρέπει να αφυπνιστούμε όλοι, γιατί τις τελευταίες δεκαετίες όλο και περισσότερα θυσιάζουμε σε αυτόν τον τόπο. Μάθαμε να μην διεκδικούμε, να χάνουμε σιωπηλά τα δικαιώματά μας και στο τέλος να ζούμε μέσα στην ανασφάλεια και την επισφάλεια. Υποστηρίξτε το ψήφισμα «Ναι στην ενίσχυση των υγειονομικών δομών του Δήμου Καλαβρύτων» στην πλατφόρμα του avaaz.org. Γιατί τα Καλάβρυτα και όλα τα Καλαβρυτοχώρια δεν χρειάζονται άλλη σιωπή. Χρειάζονται φωνές, πρόσωπα και ψυχές που να πιστεύουν πως ο τόπος μας αξίζει καλύτερα.

* Γεννημένη και μεγαλωμένη στη Δάφνη Καλαβρύτων, η Στεφανοπούλου Αναστασία σπούδασε Μαθηματικός στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Από τότε ζει και εργάζεται στην Πάτρα, όπου ασκεί το επάγγελμα της μαθηματικού.

ΠΗΓΗ: Πέμπτη, Οκτωβρίου 23, 2025, https://www.kalavrytanews.com/2025/10/blog-post_693.html.

Κέρτεζη: Η οθωμανική οικονομική απογραφή του 1583 – Μέρος Β΄

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΜΕΤΑ ΑΠΟ 120 ΧΡΟΝΙΑ

   Από το 1463 μέχρι το 1583 πέρασαν 120 χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έγιναν ενδιάμεσα κι άλλες οικονομικές απογραφές. Συμφωνήσαμε όμως με την ιδιωτική εταιρεία, ότι, αφού δεν ήσαν πλήρεις, να δώσουμε βάρος σ’ αυτήν του 1583.

   Αυτή την περίοδο είχε εισαχθεί το νόμισμα «γρόσι», ενώ σ’ αυτήν του 1460-63 έγιναν με το νόμισμα «ακτσιές». Ενδιάμεσα υπήρξε το νόμισμα «παράς». Περισσότερα σημειώσαμε στο  Α΄ μέρος (φ. 91, Ιούλιος 2025) στη σταθερή στήλη μας στην ΩΡΑ.

   Να σημειώσουμε εισαγωγικά ότι στη απογραφή του 1583 έχουμε κι άλλες αλλαγές, πέραν του νομίσματος, όπως θα δούμε αναλυτικά. Ανάμεσά τους σημειώνω την αναφορά στα ταβερνεία της Κέρτεζης και στο φόρο τους, στην αναλυτική αναφορά στα δημητριακά και στο φόρο τους, στο μετάξι, στα μελίσσια, κ. ά. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί επίσης ο διαχωρισμός της Κέρτεζης σε έξι συνοικίες με εκκλησιαστικές ονομασίες και η καταγραφή των υπόχρε3ων φορολογικά επικεφαλής των οικογενειών με βάση τη συνοικία τους!

ΙΙ. ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥ 1583[1]

     «Με βάση τον πίνακα που παραθέτουμε (μεταφρασμένο στα ελληνικά) οι φόροι είναι τριών ειδών: α) κεφαλικός φόρος (ανά κάτοικο), β) παραγωγικός (με βάση τη συνολική παραγωγή ανά είδος) και γ) άλλοι φόροι (γάμου και ποινών). Η πρόσοδος είναι σε γρόσια.

Η Οθωμανική απογραφή του 1583 για την Κέρτεζη στα ελληνικά.

     Επειδή δεν έχουμε αναλυτική απογραφή του συνόλου των κατοίκων, δεν μπορούμε να διαιρέσουμε ώστε να συμπεράνουμε τον συνολικό κεφαλικό φόρο (7.425 γρόσια) ανά κάτοικο. Επίσης δεν έχουμε αναλυτικά του φόρους για ποινές και για γάμους. Έχουμε μόνο το σύνολο για το έτος αυτό, που φθάνει αισίως στα 760 γρόσια.

     Εκεί που έχουμε αναλυτικά στοιχεία φορολογίας είναι για την πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή παραγωγή. Δεν φορολογούνται ακόμα τα ζώα! Παρατηρούμε όμως τι καλλιεργούσε τότε η Κέρτεζη!

     Ως δευτερογενής παραγωγή θεωρείται η λειτουργία των νερόμυλων. Κατ’ αρχάς μπορούμε να δούμε ότι έχουμε πολλούς νερόμυλους και την εποχή εκείνη. Οι νερόμυλοι σε μια εποχή προβιομηχανική αποτελούν ανώτατο στάδιο βιοτεχνίας και γι’ αυτό φορολογούνται στυγνά. Επίσης εκείνη την ιστορική περίοδο φαίνεται έμμεσα ότι την ιδιοκτησία την είχαν οι χριστιανοί ντόπιοι κάτοικοι που επίσης είχαν και την τεχνογνωσία. Το σύνολο των νερόμυλων είναι 4 σε λειτουργία και 2 παλαιοί κατεστραμμένοι, όπου όλοι φορολογούνται, με 60 και 15 γρόσια αντίστοιχα. Να σημειώσουμε επίσης ότι υπάρχει και μια φορολογία με 160 γρόσια «χώρων», για την οποία μπορούμε να πιθανολογήσουμε, αλλά όχι με βεβαιότητα.

     Ως τριτογενή παραγωγή θα θεωρήσουμε τα μαγαζιά στην αγορά της Κέρτεζης με την ονομασία «ταβερνεία». Δεν ήταν σκέτα καφενεία, αλλά κυρίως κρασοπουλειά με κάποιο μεζέ που τα συνόδευε. Ταβερνεία διέθετε η Κέρτεζη μέχρι τη δεκαετία του 1970, τα οποία κατόπιν μετεξελίχθηκαν σε καφεστιατόρια μέχρι τις ημέρες μας. Τα ταβερνεία βρίσκονται σε έξι (6) κτίσματα, αφού θα ήταν διάσπαρτα σε κεντρικά σημεία των 5 συνοικιών! Ο φόρος για κάθε ταβερνείο ήταν 30 γρόσια και το σύνολο 180 γρόσια.

ΙΙΙ. Η ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟ 1583

     Φαίνεται πεντακάθαρα ότι η βασική παραγωγή είναι η πρωτογενής. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι πλούσια και σε ποσότητα και σε ποικιλία. Για λόγους μεθοδολογικούς και εκπαιδευτικούς, θα την διαχωρίσουμε σ’ έξι ομάδες:

   α) Χορτολιβαδική (800 γρόσια για χριστιανούς και άλλα 80 μόνο για μουσουλμάνους). Δεν αναφέρεται μονάδα μέτρησης.

   β) Γεωργική παραγωγή δημητριακών 35 φορτωμάτων σιταριού και 40 φορτωμάτων κριθαριού, όπως και λίγης σίκαλης (1 μόλις φόρτωμα) έδωσαν φόρο αντίστοιχα σε γρόσια: (1.960, 1.280 και 42, δηλαδή σύνολο 3.282 γρόσια). Στην παραγωγή αυτή αξίζει να προστεθεί και η καλλιέργεια δύο ειδών από «κεχρί».^[2] Από το απλό κεχρί είχαμε παραγωγή 12 φορτώματα,  ενώ από το μαύρο 30 φορτώματα. Η συνολική φορολογία ήταν 1.344 γρόσια (384+960).

     Η μονάδα μέτρησης ήταν τα φορτώματα (στα υποστατικά ή φορτηγά ζώα). Η μονάδα αυτή χρησιμοποιείτο στην ορολογία μέχρι να χαθούν στην πράξη τα ζώα αυτά, μετά την αντικατάστασή τους από τα αγροτικά αυτοκίνητα και τα τρακτέρ στη σύγχρονη εποχή.

   γ) Αμπελουργική παραγωγή (από την εποχή της αρχαίας Κύναιθας). Εδώ φορολογείται ο μούστος, πριν γίνει κρασί. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι σημαίνει η μονάδα μέτρησης «μέτρα». Πιθανά να ήταν η «μπότσα».^[3] Έχουμε λοιπόν ετήσια παραγωγή 160 μπότσες το χρόνο (δηλαδή 410,24 κιλά, η οποία θεωρείται μικρή) με φόρο όμως 3.200 γρόσια. Επομένως η μικρή παραγωγή οφείλεται στην πολύ υψηλή φορολογία, δεδομένου ότι οι μουσουλμάνοι λόγω Κορανίου δεν πίνουν αλκοολούχα ποτά, που ήταν πιθανά και σε διωγμό!

   δ) Εντομοκαλλιέργειες: Σημαντική είναι η παραγωγή μεταξιού, δηλαδή με καλλιέργεια μεταξοσκωλήκων σε μουριές (σηροτροφία). Η σηροτροφία στην Κέρτεζη διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 20^ου αι. Παράχτηκαν 10 λίτρα μετάξι με φόρο 600 γρόσια. Παράλληλα έχουμε και κάποια παραγωγή μελιού με μελισσοτροφία με 70 γρόσια. Η μελισσοτροφία διατηρείται μέχρι τις ημέρες μας.

   ε) Δεν έχουμε πέραν της προσόδου για το χόρτο, ως τροφής των ζώων, φορολογία για την κτηνοτροφία, αλλά έχουμε όμως 150 γρόσια φορολογία σε χοίρους, ζώα που δεν τρώνε οι μουσουλμάνοι.

   στ) Μικρή ήταν η παραγωγή καρυδιών, ειδικά σε σχέση με τη σημερινή εποχή. Έχουμε μόνο ένα φόρτωμα καρύδια με φόρο 56 γρόσια.

     Να σημειώσουμε ότι υπάρχουν ακόμα κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία ανά συνοικία. Αφορούν τη φορολογία κληρονομιών, αλλά και την απαλλαγή από αυτή στους «γερακοτρόφους»! Τα γεράκια ήταν μέσα ταχυδρομικών αποστολών! Οι αναφορές σε αυτούς είναι ονομαστικές σε κάθε συνοικία!»

IV. ΟΙ ΕΞΙ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ

   Τα στοιχεία της απογραφής αυτής βρίσκονται στις σελίδες 252 -255 του αντίστοιχου καταστίχου.[4] Αναφέρονται στην Κέρτεζη που «υπάγεται στα Καλάβρυτα». Κατανοούμε λοιπόν ότι στην πρώτη περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Πελοπόννησο η έδρα ήταν τα Καλάβρυτα. Η Κέρτεζη διέθετε έξι εμφανείς συνοικίες.

   Οι έξι συνοικίες της Κέρτεζης (με εκκλησιαστικές ονομασίες) αναφέρονται με την εξής σειρά: 1) «Συνοικία Αγίας Βαρβάρας». 2) «Συνοικία Αγίου Γιάννη Μπάλα». 3) «Συνοικία Άγιου Δημήτρη». 4) «Συνοικία παπα Θόδωρου». 5) «Συνοικία Γαϊτάνη επίσης γνωστή ως Άγιος Γιάννης κάτω (συνοικία)», 6) «Συνοικία Αγίου Θόδωρου».

   Μόνο να υποθέσουμε που ήταν οι συνοικίες μπορούμε και με κίνδυνο να κάνουμε λάθος. Μια υπόθεση είναι ότι η καταγραφή γίνεται από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Αν ισχύει τότε η σημερινή Αγία Βαρβάρα στα ΒΑ του σύγχρονου οικισμού της Κέρτεζης έχει ιστορία από τότε (χωρίς την μετέπειτα εμφανή προσθήκη νότιά της). Υπάρχουν οι συνοικίες Αη Δημήτρη και Αη Γιάννη και σήμερα, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι πρόκειται για τις ίδιες περιοχές.

   α) Στην συνοικία της «Αγίας Βαρβάρας» αναφέρονται 60 επικεφαλής οικογενειών! Πρόκειται δηλαδή για μια πολύ πυκνοκατοικημένη συνοικία. Ανάμεσά τους ο ιερέας «Παπα Μανώλης». Δημοσιεύουμε λίγα ενδεικτικά επώνυμα κατά σειρά στο έγγραφο: «Άγγελος Μερκάνας, …., Θόδωρος Σταυράκης, ….., Σταμούλης Παπανικόλας, Άγγελος Παπαγιάννης, …, Παπα Μανώλης, …., Βασίλης Κονικλής, Ζαχαρίας Τσαγκάρης, …., Αλέξανδρος Νάζος, …., Παύλος Αρνάς, …., Βάλιος Βεντέκας, Στάθης Κουβαράς, Μαν’ωλης Χαρκόπουλος, …., Κώστας Μουρκανάς.».

  β) Στην συνοικία του «Αγίου Γιάννη Μπάλα» αναφέρονται 54 επικεφαλής οικογενειών. Δεν αναφέρεται ιερέας εμφανώς. Δημοσιεύουμε λίγα ενδεικτικά επώνυμα κατά σειρά στο έγγραφο: «Στέφανος Κωστάνης, …, Μιχάλης Λιόλος, …, Βασίλης Αρνάς, …, Μανώλης Καρνίτσας, …, Γιώργης Τσέκος, …, Στάθης Λαζάρου, Δήμος Τσουκαλάς, …, Λεοντάρης Πέρκης, …, Γιώργης Κολιγκιώνης, …, Γιάννης Κωστάκης, …».

   γ) Στην συνοικία του «Άγιου Δημήτρη» αναφέρονται 67 επικεφαλής οικογενειών. Ανάμεσά τους οι ιερείς «Παπα Γιάννης» και «Παπα Βάλιος». Δημοσιεύουμε λίγα ενδεικτικά επώνυμα κατά σειρά στο έγγραφο: «Μανώλης Μαλαυρός, …, Σταμάτης Αρνάς, …, Σταμούλης Παπαδάς, …, Νικόλας Μαυρόπουλος, …, Λάζαρος Γαϊτάνης, …, Νικόλας Παλιούρης, Δήμος Τσένας, …, Γιώργης Κοντονικόλας, Θόδωρος Κρανίτσας, …, Θόδωρος Πετρόπουλος, Γιώργης Μαυρομάτης, Γκίνης Γιάννη Τσένας».

   δ) Στην συνοικία του «παπα Θόδωρου» αναφέρονται 54 επικεφαλής οικογενειών. Δεν αναφέρεται άλλος ιερέας. Δημοσιεύουμε λίγα ενδεικτικά επώνυμα κατά σειρά στο έγγραφο: «Βασίλης Κομνηνός, …, Στέφανος Καρυάς, Σταμάτης Πανίτσας, …, Αλέξανδρος Μακρυχέρας, …, Θόδωρος Άσιος, …, Θόδωρος Πετρής, …, Δήμος Ζούλας, …, Λαυρέντης Μαθιός, …, Δήμος Μακλούνης, Γιώργης Μιχάλη».

   ε) Στην συνοικία «Γαϊτάνη επίσης γνωστή ως Άγιος Γιάννης κάτω (συνοικία)» αναφέρονται 20 επικεφαλής οικογενειών. Δεν αναφέρεται ιερέας εμφανώς. Δημοσιεύουμε λίγα ενδεικτικά επώνυμα κατά σειρά στο έγγραφο: «Θόδωρος Γαϊτάνης, …, Νίκος Ξένος Θόδωρου, …, Στάθης Χαρκόπουλος, Σταμούλης Μπούζας, Γιώργης Πετρής, Σταμάτης Γερακάρης, Γιώργης Ζεβός, …, Γιώργης Σκορδούλας, …».

   στ) Στην συνοικία του «Αγίου Θόδωρου αναφέρονται 26 επικεφαλής οικογενειών. Δεν αναφέρεται ιερέας εμφανώς. Δημοσιεύουμε λίγα ενδεικτικά επώνυμα κατά σειρά στο έγγραφο: «Δήμος Καστανιώτης, …, Γιάννης Καπέρης, …, Λεοντάρης Τόγιας, …, Δήμος Πολίτης, …, Δήμος Κυρκομύτης, …, Αλέξανδρος Ραχλούμος, …, Νικόλας Βασίνης, …, Γιώργης Πετρόπουλος, Γιώργης Μαυρομάτης».

  Μια πρώτη, αλλά βασική, παρατήρηση που κάνουμε τα επώνυμα δεν έχουν καμία σχέση με τις λίστες που διαθέτουμε κατά την επανάσταση του 1821, τη συνέλευση για τα νερά του 1919, πολύ δε περισσότερο με τα σημερινά δεδομένα.

   Μια δεύτερη παρατήρηση είναι το σύνολο των επικεφαλής οικογενειών που είναι 281 υπόχρεοι: 60+54+67+54+20+26= 281. Ακόμα κι αν θεωρήσουμε ότι αρκετοί ανήκουν στην ίδια οικογένεια (αναφέρονται κάποιοι ως γιοί), δεν μπορούμε παρά να πούμε ότι η Κέρτεζη είχε υπερπληθυσμό! Αναλυτική, όμως, και συγκριτική μελέτη επιθυμούμε να κάνουμε στον Δ΄ τόμο το σειράς, αν μας χαριστεί ζωή…

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: 1^η δημοσίευση στην ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, στήλη Βουραϊκές νύξεις, φ. 92, σελ. 28-29.

Παραπομπές

[1] Η παράγραφος αυτή, όπως και η επόμενη αποτελούν αποσπάσματα από το βιβλίο μας: ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ, εκδ. Αρμός, Ιούνιος 2024, σελ. 55-58.

^[2] Διαβάζουμε στη Βικιπέδια σχετικά: «Το κεχρί είναι η γενική ονομασία διαφόρων ειδών ποωδών φυτών της οικογένειας των Αγρωστιδών (Graminae), τα οποία παράγουν μικρά εδώδιμα σπέρματα και χρησιμοποιούνται ως τροφή του ανθρώπου ή ως ζωοτροφή. Το κεχρί ανακαλύφθηκε και καλλιεργήθηκε συστηματικά για πρώτη φορά στην Κίνα το 7500 π.Χ..

   Όλα τα είδη κεχριού αναπτύσσονται αντίστοιχα με το σόργο [= ένα από τα περίπου 30 είδη, όπως είναι το γνωστό «καλαμπόκι», από το στέλεχος του οποίου κατασκευάζονταν και στην Κέρτεζη οι σκούπες] με μόνη διαφοροποίηση ότι ενίοτε η παραγωγή στελεχών (αδέλφωμα) είναι πιο άφθονη. Ο χρό-νος του βλαστικού τους κύκλου είναι σύντομος από 2 έως 3 μήνες για τα πρώιμα και 5 μήνες για τα όψιμα…». ΠΗΓΗ: Βικιπέδια.

^[3] Η «μπότσα» ήταν μονάδα μέτρησης υγρών: «μέτρο χωρητικότητας υγρών για τη μέτρηση κυρίως μούστου ή κρασιών, ίσο με δυο μετρικές οκάδες, (2x 400×3,2) = 2.560 γραμμάρια πριν από την οκά! 1 οκά αντιστοιχούσε σε 1,28 κιλά και η μία μπότσα σε 2 οκάδες=2,564 κιλά περίπου.

   Πηγή: https:// el.wiktionary.org/wiki/.

[4] ΒΟΑ ΤΤ607, όπου BOA: Başbakanlık Osmanlı Arşivi (The Ottoman Archives of the Prime Minister’s Office, Αρχεία Πρωθυπουργίας της Κωνσταντινούπολης). TT: Tapu Tahrir.

Κέρτεζη: Η 1^η οθωμανική οικονομική απογραφή (1460)

Α΄ ΜΕΡΟΣ

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ

     Βρισκόμαστε στην πρώτη φάση της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Πελοπόννησο. Οι Οθωμανοί πραγματοποιούσαν ανά περιόδους οικονομικές απογραφές. Συντάσσονταν στην παλαιοτουρκική γλώσσα (είδος αραβικής). Τα έγγραφα φυλάσσονται μέχρι τις ημέρες μας στα γενικά αρχεία του σημερινού κράτους της Τουρκίας…

     Ήλθα σε επαφή με ιδιωτική ελληνική εταιρεία, που διαχειρίζεται και μεταφράζει τα εν λόγω έγγραφα, αρχικά στην νεοτουρκική γλώσσα και τέλος στην ελληνική. Αρχικά ήλθε στα χέρια μου η οικονομική απογραφή του 1583 για την Κέρτεζη^[1] και μετά από ένα χρόνο του 1460-63.

   Έτσι ήλθαν τα μεν πρώτα έγγραφα στα χέρια μου, στον χρηματοδότη,^[2] αλλά και σε κάποια ελάχιστα ακόμη θεσμικά πρόσωπα.^[3] Όσον αφορά τα δεύτερα (1460-63) είναι, κατά το κλείσιμο του βιβλίου, μόνο στα δικά μου χέρια και στο νέο μας χρηματοδότη.^[4]

Γεφύρι στα Τσακαλέϊκα, Κέρτεζη – Καλαβρύτων

Ενημέρωση από τον Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα προς τον ερευνητή Θοδωρή Χαμάκο

   Είναι χτισμένο στη θέση Τσακαλέϊκα επί του χειμάρρου Ελλάδα ή Ελά, του οποίου οι μικρές πηγές που δημιουργούνται από τα χιόνια και τις βροχές βρίσκονται στο βουνό Καρβελού και που ενώνεται 200 μέτρα πιο κάτω με τον Κερτεζίτικο Βουραϊκό, στον μύλο του Λιάρου-Λαφογιάννη.

   Είναι ένα μονότοξο γεφύρι, καταβιβασμένο, με κάθετα βάθρα, χωρίς στηθαία, μια σειρά καλοπελεκημένους θολίτες, του οποίου έχει γίνει τσιμεντένια επέκταση και στις δύο πλευρές του όπως επίσης και στην επιφάνεια διάβασής του.

Προσωπικός αριθμός και αριθμητικά αγιογραφικά σύμβολα

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΣΑΓΩΓΙΚΑ

   Για μια ακόμα φορά οι λεγόμενοι φονταμενταλιστικοί και χιλιαστικοί κύκλοι στη χώρα μας συνδέουν με απόλυτο τρόπο πραγματικές κυβερνητικές αλλαγές, που έχουν παγκόσμιο ηλεκτρονικό χαρακτήρα, με σύμβολα στην Αποκάλυψη του Ιωάννη. Στην συγκεκριμένη περίπτωση αφορά την εισαγωγή του «προσωπικού αριθμού» που εισάγει αυτό τον καιρό τη κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη (ΝΔ).

   Με τον τρόπο που λειτουργούν, δημιουργούν προβλήματα στην σοβαρή κριτική που είναι αναγκαία. Εμείς θα πάμε ανάποδα σ’ αυτό το άρθρο. Θα ξεκινήσουμε από κάποια αριθμητικά σύμβολα στην Αγία Γραφή για να βγάλουμε το δικό μας συμπέρασμα για το εν λόγω ζήτημα.

ΙΙ. 666 ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Οι γυναίκες στην εκκλησία: Μεταξύ ευαγγελίων και ανδροκρατίας

(Προδημοσίευση από συλλογικό τόμο[1])

Μέρος Β΄

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ Μέρος Α΄

IV. ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΑΝΩΤΕΡΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΡΟΛΟ  

Για να δούμε, λοιπόν, το ρόλο των γυναικών, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, τα εκατό τελευταία χρόνια. Οι γυναίκες θεολόγοι σπούδασαν στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1940, αποφοίτησαν και διδάσκουν ανελλιπώς στα σχολεία της Β/βαθμιας εκπαίδευσης μέχρι τις ημέρες μας. Πώς έγινε αυτή η αλλαγή; Μα οι σπουδές και οι διορισμοί είναι κρατική υπόθεση. Εάν ήταν εκκλησιαστική δεν θα υπήρχαν κάν κατά πάσα πιθανότητα. Τα τελευταία χρόνια έχουμε και γυναίκες θεολόγους στις θεολογικές σχολές (Γ/βαθμια). Ως μαθητής είχα την ευλογία να έχω μία από τις πρώτες αποφοίτους, την «καθηγήτρια της αγάπης»,^[2] την καθηγήτρια δηλαδή Μαρία Παπαγιάννη, στο Γυμνάσιο Καλαβρύτων. Μια χαρά λοιπόν.

Οικισμοί: ποιες εκτάσεις θα βρεθούν σε καθεστώς εκτός σχεδίου δόμησης

Της Ουρανίας Β Πάλμου*

   Σαράντα χρόνια μετά το Προεδρικό  διάταγμα του 1985 για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2000 κατοίκων, μετά από αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και μπροστά στην εκπόνηση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων αποφασίστηκε από την πολιτεία ο επανακαθορισμός των ορίων περίπου δέκα χιλιάδων οικισμών κάτω των 2000 κατοίκων.

   Αντί αυτό να είναι η αρχή μιας σύγχρονης επιστημονικής διερεύνησης της κατάστασης των οικισμών μας που να συνδεθεί με ένα σχέδιο ανάπτυξης ανάλογα με τα  οικονομικές δραστηριότητες (πχ θερινός και χειμερινός τουρισμός, πρωτογενής τομέας) και τις δυνατότητες αποκέντρωσης, περιβαλλοντικής προστασίας, επεξεργασίας της φυσιογνωμίας και των χαρακτηριστικών του κάθε οικισμού αποφασίζεται  μια νέα οριοθέτηση των οικισμώνμε έναν ισοπεδωτικό γραφειοκρατικό και αδιάφορο για τις ιδιοκτησίες των πολιτών τρόπο.

   Δεδομένα για την οριοθέτηση αεροφωτογραφίες και όρια του 1923 και του 1983. Δηλαδή οριοθετούμε τους οικισμούς με δεδομένα 40 και 102 ετών πίσω μη λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή κατάσταση των οικισμών . Μαζί  με τους άλλους παράγοντες οριοθέτησης που θέτει το ΠΔ και με δεδομένο ότι αγνοούνται τα δεδομένα σαράντα ετών (και η δόμηση που έχει πραγματοποιηθεί αυτά τα χρόνια) τεράστιες  εκτάσεις των οικισμών περνάνε στο καθεστώς της εκτός σχεδίου δόμησης. Αυτά τα οικόπεδα είναι μη άρτια και μη οικοδομήσιμα (αγροτεμάχια δηλαδή), οι δε άδειες που έχουν εκδοθεί θα είναι υπό προβληματικό καθεστώς αφού θα έχουν εκδοθεί σε καθεστώς εντός οικισμού και μετά το ΠΔ θα είναι σε καθεστώς  εκτός σχεδίου δόμησης και  σε ένα μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο οικόπεδο! Και επειδή αυτό το ΠΔ θα είναι και το εργαλείο της οριοθέτησης για τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια το μεγαλύτερο τμήμα αυτών των ακινήτων θα παραμείνει και εκτός των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων! Μηδενίζονται  δηλαδή εργαλεία και δυνατότητες σχεδιασμού που χρόνια τώρα ζητούσαν οι επιστημονικοί φορείς, αφού ο σχεδιασμός δεν θα ανταποκρίνεται στην σημερινή πραγματικότητα!

   Η  περίφημη νομοθετική λύση του υπουργείου είναι επίσης προβληματική για ένα υπουργείο που μόλις πριν λίγα χρόνια κατήργησε τις παρεκκλίσεις των δυο στρεμμάτων στο  εκτός σχεδίου και σήμερα αναζητά μια παρέκκλιση (μια νομοθετική ρύθμιση όπως το ίδιο λέει ) για τις ιδιοκτησίες που  ήταν εντός οικισμού και θα περάσουν στο καθεστώς της εκτός σχεδίου δόμησης .

   Στην σημερινή εποχή που η εκτός σχεδίου δόμηση στα νησιά  αλλά και τις παραλιακές περιοχές δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στον σχεδιασμό και έχει ήδη επιφέρει σοβαρές αλλοιώσεις του περιβάλλοντος,  θα έπρεπε να σχεδιάζεται κατάργηση της και η  απορρόφηση της από τους  οργανωμένους οικισμούς. Θα έπρεπε να έχει προκληθεί ένας άλλος επιστημονικός διάλογος με βάση την φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής, που δεν κρίνεται μόνο από το  δομημένο και μη περιβάλλον αλλά και από τη κατανάλωση σε φυσικούς πόρους και την επάρκεια αυτών , τις συνθήκες του δομημένου περιβάλλοντος , την πυροπροστασία και την ασφάλεια, την προστασία του τοπίου και των παράλιων ζωνών  και κυρίως την κατάσταση των κοινωνιών που διαμένουν σε αυτές και  τις συνθήκες ζωής των κατοίκων !

   Όλοι οι οικισμοί δεν είναι ίδιοι και δεν υπάρχουν οι ίδιες ανάγκες. Το Λεόντιο, δεν είναι ίδιο με το Ακταίο η τον Άγιο Βασίλη και τα Σελιανίτικα δεν είναι ίδια με το Βασιλικό. Ο κάθε οικισμός έχει τα δικά του ιστορικά, γεωγραφικά, χωροταξικά δεδομένα, έχει άλλη διάρθρωση στο χώρο. Γιατί απαιτείται ένας ισοπεδωτικός σχεδιασμός;

   H αλήθεια είναι ότι δεν πρόκειται για σχεδιασμό. Όταν δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε πραγματικά εκδίδουμε ένα προεδρικό διάταγμα. Γιατί ο σχεδιασμός απαιτεί την συμμετοχή των κοινωνιών.  Δεν υπάρχει σχεδιασμός που να γίνεται για την κοινωνία χωρίς αυτήν. Το Προεδρικό Διάταγμα αυτό βγήκε ως βασιλικό  διάταγμα χωρίς δημόσιο διάλογο, χωρίς την συμμετοχή του ΤΕΕ, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των φορέων και της κοινωνίας.

   Επίσης έχει όλα τα χαρακτηριστικά πρακτικής ενός κράτους που δεν σέβεται τον πολίτη του. Δεν σέβεται αυτόν που αγόρασε, που  έχτισε με νόμιμο τρόπο,  σεβάστηκε τις κρατικές αποφάσεις και πλήρωνε και τον αντίστοιχο φόρο στην αγοραπωλησία η τον ΕΜΦΙΑ. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά αυτού του κράτους που ξυπνάς ανασφαλής για ότι μπορεί να σου συμβεί μέσα στην μέρα.

   Τώρα αν αυτές οι εκτάσεις που είναι σε παραλιακές περιοχές και είναι και ακριβές, απαξιωθούν για να  αγοραστούν  από οικονομικά πιο ισχυρούς, που έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν περισσότερα τμήματα, αν η ιδιωτική πολεοδόμηση ενισχυθεί με αυτά τα δεδομένα ή αν δημιουργηθούν και ζώνες υποδοχής τουρισμού που να ανεβάσουν την αξία κάποιων συγκεκριμένων περιοχών αυτό ας μας το απαντήσουν οι αρμόδιοι συντάκτες του διατάγματος .

   Εμείς σαν Τ.Ε.Ε. – Τμήμα Δυτικής Ελλάδας  έχουμε την υποχρέωση να πούμε την αλήθεια στους χιλιάδες πολίτες που σήμερα χάνουν τις περιουσίες τους, να είμαστε στο πλευρό τους, να παρέχουμε κάθε νομική και τεχνική βοήθεια.

   Θα τονίσουμε λοιπόν για άλλη μια φορά  ότι αυτό το ΠΔ δεν ήρθε για να βοηθήσει στο σχεδιασμό, δεν ήρθε για να βάλει τα πράγματα σε τάξη, ήρθε για να ανατρέψει δεδομένα σαράντα ετών, να απαξιώσει περιουσίες συμπολιτών μας και να καθυστερήσει τον ουσιαστικό σχεδιασμό άλλα σαράντα χρόνια! Γιατί η επίλυση προβλημάτων σχεδιασμού έχει πάντα αναφορά την μελέτη της σημερινής πραγματικότητας  και την διαμόρφωση προτάσεων πάνω σε αυτή και όχι σε δεδομένα σαράντα ετών πίσω! Το να αφήσεις χιλιάδες ιδιοκτησίες σε καθεστώς εκτός σχεδίου και εκατοντάδες κτίσματα σε αβεβαιότητα πιο ακριβώς πρόβλημα σχεδιασμού επιλύει;

   Ζητάμε την άμεση απόσυρση του ΠΔ!

   * Η Ουρανία Β. Πάλμου είναι Αντιπρόεδρος ΤΕΕ-Τμήμα Δυτικής Ελλάδας,  Πολιτικός Μηχανικός, Αρχιτέκτων Μηχανικός MSc Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, palmouourania@gmail.com.

   ΠΗΓΗ: 20.05.2025, https://ecopress.gr/oikismoi-poies-ektaseis-tha-vrethoun-se/.

ΠΟΙΗΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΤΑ ΤΟΥ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑ

ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ ΜΑΪΟΣ 2025

Κωνσταντίνου Νικολόπουλου-Καμενιανίτη

Αϊτός γιγαντοφτέρουγος

και ωριοπλουμισμένος,

πετούσε στα Καλάβρυτα,

στου Ερύμανθου τα πλάγια.

*****

Τεχνολογική Επιτάχυνση ή Τεχνολογική Αποανάπτυξη;

Του Χάρη Ναξάκη*

     Ο Τεχνοκόσμος-ψηφιακό κεφάλαιο, τεχνητή νοημοσύνη, μεταανθρωπινότητα και τεχνολογική αποανάπτυξη (Εκδόσεις Κουκκίδα, 2025)- είναι ένα δοκίμιο μου για τον τεχνοπολιτισμό. Τριάντα χρόνια και κάτι από την εκπόνηση της διδακτορικής μου διατριβής, στην οποία είχα χαρακτηρίσει ως πληροφοριακό (ψηφιακό) καπιταλισμό την μετάλλαξη με όχημα τις νέες τεχνολογίες, του βιομηχανικού καπιταλισμού, στο δοκίμιο αυτό αναθεωρώ την άποψη αυτή. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις επιτάσσουν να τεθούν τα παρακάτω ερωτήματα: