Τα σχολεία της Κέρτεζης ΜΕΡΟΣ Γ΄ – Το αλληλοδιδακτικό σχολείο από το 1829 έως το δημοτικό του1930

Τα σχολεία της ΚέρτεζηςΜΕΡΟΣ Γ΄

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Χ. ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΟΥ «ΔΗΜΗΤΡΑΚΗ»

   Μετά το ελληνικό αλληλοδιδακτικό σχολείο (στην πράξη ιδιωτικό και στη θεωρία δημόσιο) της Οθωνικής περιόδου, κάποια στιγμή το σχολείο έγινε πλήρως δημόσιο (Δημοτικό). Πιθανότατα μετά την απόπεμψη του Όθωνα, ενώ η πιθανότητα για νωρίτερα θεωρείται λιγότερο πιθανή. Ακόμη και ο Αντώνιος Χρ. Οικονόμου, που πρώτος ασχολήθηκε, κατά τα φαινόμενα, γραπτώς με την ιστορία του Δημοτικού σχολείου, δεν αναφέρει χρόνο ανεγέρσεως:

   «…Προ της λειτουργίας του, σοβαρός προύχων του χωριού, Τετρεμέλης ονόματι, εφρόντισε διά την εξεύρεσιν καταλλήλου οικοπέδου, όπερ και εξεύρε εις το κεντρικόν μέρος του χωριού και εγγύς της εκκλησίας. Εις τούτο και δαπάνη του κράτους ανηγέρθη διδακτήριον, όπερ διά την εποχήν του ήτο ιδεώδες, εκπληρούν όλους τους στοιχειώδεις όρους υγιεινής, αναλόγως με τας τότε επικρατούσας περί υγιεινής κλπ αντιλήψεις.

   Εις το διδακτήριον αυτό παρέμεινεν το σχολείον μέχρι του 1900 περίπου, διότι λόγω της ασυντηρησίας εκ μέρους των αδιαφόρων ίσως διδασκάλων και των τότε δημάρχων εγκατελείφθη, επειδή κατέστη ή εκρίθη επικίνδυνον…».[1]

  Το βέβαιο είναι ότι το εν λόγω κτήριο έλυσε το κτηριακό πρόβλημα που υπήρχε για πολλά χρόνια στο Αλληλοδιδακτικό σχολείο της Κέρτεζης, το οποίο κάποια στιγμή μετεξελίχθηκε σε κανονικό δημόσιο Δημοτικό Σχολείο.

   Στοιχεία για το κτήριο και κυρίως για το οικόπεδο (φωτογραφία) μας δίνει η επόμενη Έκθεση του Διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου Κερτέζης στις 31.05.1955. Γράφει σχετικά:

   «ΕΚΘΕΣΙΣ Περί του εις την ιδιοκτησίαν του Σχολ. Ταμείου ανήκοντος και εν Κερτέζη ευρισκομένου οικοπέδου.

   Το Σχολικόν Ταμείον Δημ. Σχολείου Κερτέζης έχει εις την κυριότητά του οικόπεδον, εκτάσεως 168 τ. μ. ευρισκόμενον εις το κέντρον της κωμοπόλεως. Ει τούτο, προ του 1900 είχεν κτιστεί διδακτήριον, εις ό εστεγάζετο το δημοτικόν σχολείον αρρένων. Τούτο από της αρχής ήτο Δημόσιον.

   Με την πάροδον του χρόνου και από έλλειψιν συντηρήσεως τούτου κατέστη επισφαλές δια την ζωήν των αυτώ στεγαζομένων και εγκατελείφθη, εγκατασταθέντος του σχολείου σε διάφορα άλλα οικήματα επί ενοικίω.

   Το εγκαταλειφθέν διδακτήριον μετεβλήθη εις ερείπια, τα δε αυτού υλικά (πέτραι, ξυλεία κ.λ.π.) εχρησιμοποίηθηκαν άλλα μεν υπό της κοινότητος, άλλα μεν υπό ιδιωτών και παρέμεινεν το οικόπεδον εις κατάστασιν (που) ευρίσκεται σήμερον.

   Τούτο, ως προερχόμενον εκ παλαιού διδακτηρίου περιήλθεν, συμφώνως τω Νόμω 5019 εις την εις ήν ανήκει Σχολικήν Εφορίαν. Δυνάμει του ως άνω Νόμου, τούτο μετεγράφη επ’ ονόματι του Σχολικού Ταμείου την 2αν Σ/βρίου 1938, εν τω Τόμω 30 και υπ’ αριθ. 5539 του βιβλίου μεταγραφών του τέως Δήμου Καλλιφωνίας και εις το Υποθηκοφυλακείον Καλαβρύτων.

   Εν Κερτέζη τη 31 Μαΐου 1955

   Ο Διευθυντής

(Τ. Σ. Αντώνιος Χρ. Οικονόμου)»[2]

   Το κτήριο αυτό αγοράστηκε από τον «Δημητράκη»  σε δημοπρασία που έβγαλε η αρμόδια τοπική σχολική εφορία, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Υπάρχει συμβολαιογραφική πράξη. Ανάμεσα στα μέλη της επιτροπή είναι εμφανής ο ρόλος του τότε Κερτεζίτη δασκάλου Αντωνίου Χρ. Οικονόμου, που διαθέτει ο γιός του «Δημητράκη», Μιχάλης Δ. Ανδριόπουλος.

   Κάποια στιγμή, λοιπόν, λόγω παλαιότητας και χώρων σταμάτησε η λειτουργία του λίγο πριν το 1900. Έτσι ήλθε η ενοικίαση του Κτηρίου του Λερούνη, που ήταν 20 μέτρα ανατολικά του, αλλά και άλλων προσωρινών κτηρίων. Έτσι η Κέρτεζη κατόπιν διέθετε τόσο το ιστορικό Σχολείο Στριφτόμπολα, όσο και το ενοικιαζόμενο κτήριο Λερούνη/Μάρκου (φωτογραφία στο προηγούμενο φύλλο της ΩΡΑΣ). Ανάμεσα στα ενοικιαζόμενα κτίρια είναι και η όμορφη και παραδοσιακή οικία του Χρήστου Μαλάμη, η οποία ακόμη κατοικείται και ευρίσκεται σε καλή κατάσταση (φωτογραφία).  

ΧΙ. ΙΔΡΥΕΤΑΙ ΤΟ ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ

   «Μετά την Επανάσταση και κατά τα έτη 1829-1831 λειτούργησε πάλι με 81 μαθητές και 1 μαθήτρια (66 ντόπιοι και 16 από τα γύρω χωριά) στο παλιό γυναικωνίτη της Παντάνασσας (πλατεία, φωτογραφία). Χρηματοδοτήθηκε αρχικά από 46 οικογένειες της Κέρτεζης με 1057 γρόσια. Συνεχίστηκε η λειτουργία του, αλλά με διακοπές».[3]

   «Ζητήματα  παιδείας απασχόλησαν τις Εθνοσυνελεύσεις  του Αγώνα (1822, 1823, 1827). Το 1822 ο Μινίστρος  Εσωτερικών Παπαφλέσσας παραγγέλλει:  ‘’Είναι ανάγκη να γίνη αρχή και να συσταθούν  και να εξοικονομηθούν σχολεία, όσα και όπως η περίστασις το συγχωρεί’’. Παράλληλα η Πελοποννησιακή Γερουσία προσκαλούσε την φιλομαθή νεολαίαν αφ’ όλην την Πελοπόννησον να συντρέξει δια να διδαχθεί αμισθί κηρύττουσα ότι ‘’κάθε μαθητής δεν θα εξοδεύση άλλο τι παρά δια τα βιβλία του και δια την ζωοτροφίαν του’’…».[4]

   «…Καταλληλότερη μέθοδος διδασκαλίας κρίθηκε η αλληλοδιδακτική, η οποία είχε χρησιμοποιηθεί στην Αγγλία (17ος αιώνας) και τελειοποιήθηκε τον 18ο αιώνα στη Γαλλία. Η αλληλοδιδακτική μέθοδος που διαδόθηκε μέσω του περιοδικού ‘’Λόγιος Ερμής’’ το 1816 με εισηγητική έκθεση του  Γ. Κλεόβουλου, βελτίωσε σημαντικά την κατάσταση της στοιχειώδους εκπαιδεύσεως στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα, αφού τα Αλληλοδιδακτικά  ήταν όχι μόνο χρήσιμα και αναγκαία, αλλά απαιτούσαν μικρή δαπάνη για τη συντήρησή τους.

   Στην πράξη τα Αλληλοδιδακτικά επεκτάθηκαν με Διάταγμα του Ιωάννη Καποδίστρια, δεδομένου ότι στόχος του ήταν η γενίκευση της λαϊκής παιδείας. Η πνευματική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων αποτυπώνεται ασφαλώς και στην εκπαιδευτική πραγματικότητα:

   Α. Αλληλοδιδακτικά σχολεία: Αλληλοδιδακτικό  Σχολείο Κερπινής, Αλληλοδιδακτικό Σχολείο Σοποτού, Αλληλοδιδακτικό  σχολείο Καλλιφωνίων, της Κερτέζης., κλπ…».[5]

   «Τον Μάϊο του 1929, πέντε μήνες μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της Ελληνικής Πολιτείας από τον Ιω. Καποδίστρια, σαράντα έξι Κερτεζίτες κατέβαλαν το ποσό των 1057 γροσίων με σκοπό τη σύσταση αλληλοδιδακτικού σχολείου στον τόπο τους. Μεταξύ των συνδρομητών περιλαμβάνονται ο επισκοπικός τοποτηρητής Κερνίκης (Κερνίτσης) Μελέτιος, ο γραμματέας του προσωρινού διοικητή Ιω. Σακελλαριάδης, προκριτο-δημογέροντες και κάτοικοι του χωριού…».[6]

   «…Το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο λειτούργησε λίγους μήνες αργότερα, το μήνα Δεκέμβριο, αφού προηγουμένως οι κάτοικοι κάλεσαν τον αλληλοδιδάσκαλο Ιω. Αγγελόπουλο.[7]  Όπως προκύπτει από αναφορά του ιδίου του διδασκάλου αλλά και των Δημογερόντων και των κατοίκων της Κέρτεζης,[8] το διδακτήριο πρέπει να στεγαζόταν προσωρινά σε κτήριο του χωριού, γιατί προύχοντες και κάτοικοι ζητούν τη συνδρομή της κυβέρνησης για την ανέγερση σχολείου και ο διδάσκαλος το αναγκαίο εποπτικό υλικό.

   Το μαθητικό δυναμικό ανέρχεται στους ογδόντα ένα (81) μαθητές και μία (1) μαθήτρια,[9] μέσου όρου ηλικίας 11,63 ετών. Από αυτούς εξήντα έξι (66) είναι εντόπιοι και οι υπόλοιποι κατάγονται από χωριά που γειτνιάζουν με την Κέρτεζη. Ο διδάσκαλος Ιω. Αγγελόπουλος διδάσκει με την μέθοδο του Κλεοβούλου[10] λαμβάνοντας ετησίως 500 γρόσια και την ‘’φάκνα’’ του…».[11]

   Θεωρώ πολύ πιθανό το προσωρινό κτίριο του σχολείου να ήταν το κτίριο στα «Τσιρικέϊκα», στο οποίο στεγαζόταν προεπαναστατικά το Κοινό Σχολείο της Κέρτεζης.[12] Όμως σίγουρα θα είχε πολλές φθορές και θα ήταν σχετικά μικρό. Έτσι έψαχναν παράλληλα για καινούριο κτήριο.

ΧΙΙ. ΤΟ ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΟΝ ΠΑΛΙΟ ΓΥΝΑΙΚΩΝΙΤΗ

   Φαίνεται ότι προσωρινό κτίριο ήταν πλέον τελείως ακατάλληλο. Έτσι επιλέχθηκε ο (παλιός) γυναικωνίτης της νέας κεντρικής Εκκλησίας, δηλαδή της Γέννησης της Θεοτόκου, που ήταν στο κέντρο και κοντά στο παλιό Τσιρικέϊκο σχολείο.

   Όμως, όπως προκύπτει από την έρευνα της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου τα πράγματα ούτε εκεί ήταν ρόδινα: «…Περί τα τέλη του 1830 ο Επιθεωρητής των σχολείων της Πελοποννήσου Ιω. Κοκκώνης, που επισκέφτηκε το σχολείο, αναφέρει στην έκθεσή του πως το σχολικό κτήριο δεν είχε οικοδομηθεί ακόμη και τα μαθήματα γίνονταν στον γυναικωνίτης της Εκκλησίας…».[13]

   Προβλήματα υπήρχαν όμως και με τους δασκάλους. Φτάνουμε στο 1839 κι έχουμε ακόμη ζητήματα: «…Στις αρχές του 1939 η Γραμματεία είχε διορίσει τον Νικόλαο Δ. Βουζ(ι)ούκο στο Αλληλοδιδακτικό σχολείο Κερτέζης. Ο Βουζ(ι)ούκος περέμεινε εκεί μέχρι τον Οκτώβριο του 1840, οπότε και ζήτησε μετάθεση. Η αίτησή του έγινε αποδεκτή και στη θέση του διορίστηκε ο καταγόμενος από την Αιγείρα Π. Μανιατόπουλος. Η θητεία του Μανιατόπουλου ήταν βραχύβια….

   Η Γραμματεία ενέκρινε τη μετάθεσή του και ταυτόχρονα προσκάλεσε τον Ιω. Σταθακόπουλο. Ο Σταθακόπουλος παρέμεινε τουλάχιστον δύο χρόνια στην Κέρτεζη… Δεν παρέλειπε βέβαια, σε τακτά διαστήματα, να ζητά μετάθεση για το Δήμο Βουραίων, όπου και η γενέτειρά του, επικαλούμενος οικογενειακούς λόγους.

   Η κατάσταση αυτή προκάλεσε τη δυσφορία των κατοίκων και των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου Καλλιφωνίας,[14] οι οποίοι, προκειμένου να δοθεί λύση, πρότειναν να σταλεί ο συντοπίτης τους Αντ. Αντωνόπουλος, που είχε ήδη ολοκληρώσει τη φοίτησή του στο Διδασκαλείο.

   Η Γραμματεία, πριν προβεί σε οποιαδήποτε ζήτησε πληροφορίες αρμοδίως, σχετικά με την σχολική κατάσταση (κτηριακό, εποπτικό υλικό) του Αλληλοδιδακτηρίου. Τόσο ο διοικητής Κυναίθης Κωνσταντίνος Ράδος, όσο και ο Δήμαρχος Καλλιφωνίας Δ. Βορύλλας ενημέρωσαν τη Γραμματεία υπογραμμίζοντας:

   Όχι μόνο σχολικό οίκημα δεν υπήρχε αλλά και τα υπάρχοντα μέχρι πρότινος ελάχιστα θρανία στον γυναικωνίτη της Εκκλησίας, όπου και παραδίδονταν μαθήματα, ‘’αυτογνωμόνως οι κάτοικοι τα εχάλασαν’’, με πρόθεση σύντομα να τα αποκαταστήσουν, αμέσως μετά την ολοκλήρωση των εργασιών ανακαίνισης του ναού. Ακόμη ο Δήμαρχος Καλλιφωνίας διαβεβαίωνε πως το Δημοτικό Σχολείο Κερτέζης παρέμενε κλειστό τα τελευταία δύο χρόνια, ύστερα από την παραίτηση του Ιω. Σταθακόπουλου…».[15]

   Με τούτα και μ’ εκείνα το σχολείο ήταν μια κλειστό και μια ανοικτό και πορευόταν το δύσκολο δρόμο προς την σταθερότητα.

   «…Τελικά, ο Αντωνόπουλος διορίστηκε ως δημοδιδάσκαλος Γ΄ τάξης στα τέλη του 1845 με την επιφύλαξη του βαθμού Β΄ και του δικαιώματος ανάλογων αποδοχών σε κάποια άλλη θέση. Η θητεία του έληξε τον Μάϊο του 1847, όταν μετατέθηκε στο Δημοτικό Σχολείο Εράνης.

   Στο διάστημα της διετούς περίπου παραμονής του στο Αλληλοδιδακτικό Σχολείο Κερτέζης ο Αντωνόπουλος δεν σταμάτησε να αναφέρεται συχνά στις προϊστάμενες αρχές διαμαρτυρόμενος για τις άθλιες συνθήκες υπό τις οποίες ήταν αναγκασμένος να συνεχίζει τις παραδόσεις του:

   Δριμύ ψύχος, δηλαδή μέσα στην εκκλησία, δέκα φθαρμένα θρανία και ευαγγέλια και με 22 μόνον, από τους σαράντα υπάρχοντες πίνακες αναγνώσεως ικανούς για χρήση από τους μαθητές. Οι συνθήκες αυτές αποθάρρυναν τους κατοίκους και ήταν επομένως φυσικό να αποτρέπουν την προσέλευση μαθητών στο σχολείο…»,[16] (φωτογραφία).

   Σε κάποια φάση αργότερα, την οποία δεν γνωρίζουμε ακόμα με ακρίβεια, κτίστηκε σχολείο έναντι και ανατολικά της εκκλησίας και έναντι και βόρεια του μετέπειτα «καφενείου» του Δημητράκη (Μ. Ανδριόπουλου). Πιθανολογώ ότι αφενός λειτούργησε πολύ πριν την δωρεά Στριφτόμπολα (1876) για Ελληνικό Σχολείο και αφετέρου συνέχισε (έκθεση Αντωνίου Χρ. Οικονόμου) για πολλές δεκαετίες έως ότου ήταν ακατάλληλο (1900). Αργότερα μετακόμισε λίγο πιο ανατολικά, στο ισόγειο του κτηρίου Λερούνη-Μάρκου, αλλά και σε άλλα κτίρια επί ενοικίω, όπως η οικία του Χρήστου Μαλάμη. Το 1929 μεταφέρθηκε στο σχολείο Στριφτόμπολα και λειτούργησε εκεί έως το 1951 (έκθεση Αντωνίου Χρ. Οικονόμου, 1953)!

ΧΙΙΙ. ΜΑΘΗΜΑΤΑ, ΦΥΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΚΕΡΤΕΖΗΣ

   Αξίζει να σημειώσουμε κάποια ακόμα στοιχεία για το σχολείο αυτό. Έτσι το έτος 1834, σε πίνακα της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου, βλέπουμε ότι το σχολείο ήταν γονεοσυντήρητο, διέθετε 30 μαθητές με τέσσερις τάξεις και είχε ως δάσκαλο τον Δοσίθεο Πολυδωρόπουλο.  

   Διδάσκονταν: «Ιαμβικοί στίχοι από μηναία, Χρηστοήθεια, Πολιτικά Πλουτάρχου και ο Περί φιλίας λόγος του Θεμιστίου. Γραμματική του Λασκάρεως (όλες οι τάξεις)».[17]

   Ας δούμε τι συνέβαινε με το φύλλο των μαθητών. «…Μολονότι συγκεκριμένη θεσμική πρόβλεψη για την εκπαίδευση των κοριτσιών δεν υπήρχε, με την πάροδο του χρόνου σημειώθηκε αύξηση του αριθμού των κοριτσιών που εγγράφονταν στα Αλληλοδιδακτικά σχολεία της περιοχής τους.

   Προπορεύονται τα Καλάβρυτα και ακολουθούν η Κέρτεζη και η Κερπινή. Διακυμάνσεις παρατηρούνται γενικώς στη φοίτηση των μαθητών και λιγότερο των μαθητριών, αφού κατά κανόνα τα αγόρια διέκοπταν τη φοίτησή τους λόγω εποχιακών ενασχολήσεων ή άλλων οικογενειακών υποχρεώσεων.

   Όσον αφορά την σύνθεση των κοινωνικών στρωμάτων του μαθητικού δυναμικού παρατηρείται ότι υπερτερούν σε συμμετοχή παιδιά γεωργών και κτηνοτρόφων και έπονται οι των αστικών και ελευθερίων επαγγελμάτων.

   Ιδιαίτερα υψηλό εμφανίζεται το ποσοστό των ορφανών παιδιών, γεγονός απολύτως συμβατό, αφού ο δεκαετής πόλεμος για την ανεξαρτησία και οι δηώσεις αποδεκάτησαν τον γηγενή πληθυσμό…».[18]

   Ο ιστοριοδίφης της Κέρτεζης Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας αναφέρει αναλυτικά τον  κατάλογο των επικεφαλής οικογενειών της Κέρτεζης που χρηματοδότησαν και στήριξαν το Αλληλοδιδακτικό τους Σχολείο. Ο  κατάλογος, είναι αυτός που αναφέραμε προηγουμένως και πρόσφεραν 1057 γρόσια.[19]

   Αναφέρει όμως και δεύτερο κατάλογο που περιλαμβάνει ογδονταένα (81) μαθητές και τη μία μαθήτρια, ονομαστικά, μαζί με την ηλικία τους.[20] Δεν τους αναφέρουμε εδώ για λόγους χώρου.

ΧΙV. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΤΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕΡΤΕΖΗΣ

   α) Το 1906 ο Καλαβρυτινός την καταγωγή Γεώργιος Παπανδρέου ΔΦ αναφέρει ανάμεσα σε πολλά: «….Εκ των πρώην δημάρχων Καλλιφωνίας και Κερτεζιτών Χρ. Σκαμβούγερα, Γ. Στριφτόμπολα, Αθ. Τσιρίκου και Π. Σαρδούνη μνημονευτέοι, ιδία ο αποθανών Γεώργ. Στριφτόμπολας ταγματάρχης της φάλαγγος και υιός του πεσόντος κατά τον αγώνα εν Λεβιδίω, διότι ούτος εδωρήσατο την εν Κερτέζη οικίαν του δι’ ελληνικόν σχολείον και εξ ιδίων εμισθοδότει τον διδάσκαλον αυτού από του 1876 μέχρι του 1891, ότε πλέον ανέλαβε την δαπάνην το δημόσιον. Εκ Κερτέζης κατάγονται και οι εν Πάτραις Στριφτομπολαίοι».[21]

   Παρατήρηση: Σημαντική είναι η πληροφορία για τη χρηματοδότηση του δασκάλου. Δεν την έχουμε βρει σε κανένα άλλο αρχείο μέχρι στιγμής!

   β) Το 1928 ο Καλαβρυτινός την καταγωγή Γεώργιος Παπανδρέου ΔΦ αναφέρει σχετικά: «Κοινότης Κερτέζης. Η πολίχνη Κέρτεζη (άνευ απογραφής το 1851, τω 1889 με κ. 1.102 και νυν με 566+631=1.197 έχουσα πλήρες Ελλ.(ικόν) σχολείον αρρένων (85 μ.) και θηλέων (84 μ.), υπήρχε κατ’ έγγραφον σχετικόν εν Αγ. Λαύρα, κείται εις ύψος 822μ. και εις τρίωρον α-πόστασιν προς τα ΝΔ των Καλαβρύτων και διαρρέεται υπό του δυσμικού βραχίονος του Ερασίνου και εν κοιλάδι περιβαλλομένη υπό παραφυάδων των Καλλιφώνων, έχουσα δάση εξ ελατών και πρίνων και κατά το βουνόν Ελλάδα εκ καστανεών…».[22]

   Παρατήρηση: Αναφέρει τον αριθμό των μαθητών του Ελληνικού σχολείου (στο κτίριο Στριφτόμπολα), αλλά δεν αναφέρει το μαθητικό δυναμικό του Δημοτικού Σχολείου.

   γ) Λεπτομέρειες για την ανέγερση του νέου Δημοτικού σχολείου από τον Διευθυντή Αντώνιο Χρ. Οικονόμου (31.05.1955), με τίτλο «Περί του διδακτηρίου του Δημοτικού σχολείου Κερτέζης»:

   «…Τούτον είναι δημόσιον, ανηγέρθη επί οικοπέδου, όπερ παραχωρήθη υπό της κοινότητος δια τον σκοπόν αυτόν. Του οικοπέδου τούτου εγένετο απαλλοτρίωσις υπό της κοινότητος κατά το έτος 1927, διατεθέντος τότε του ποσού 10.000 δρχ. και καταβληθέντος εις τον ιδιοκτήτην αυτού Ανδρ. Σταθόπουλον. Τούτο εγένετο παραχώρησις εις το Δημόσιον με τον σκοπόν όπως διατεθούν τ’ απαιτούμενα χρήματα δια την ανέγερσιν διδακτηρίου.

   Τούτο όμως επί μίαν και πλέον δεκαετίαν δεν κατορθώθη. Μόλις κατά το έτος 1938 και επί Υπουργού Παιδείας Κων. Γεωργακοπούλου, παρεχωρήθη πίστωσις κατ’ αρχάς εκ 50.000 δρχ υπό τον όρον. Όπως η κοινότης, εκτός του παραχωρηθέντος οικοπέδου εκτάσεως 1500 τ. μ. προσφέρει δια την ανέγερσιν την αποκτημένην πέτραν, άμμον και άσβεστον.

   Η κοινότης τότε ευχαρίστως απεδέχθη τούτο. Άπαντες οι κάτοικοι με ζήλον και θέρμην και περισσήν ικανοποίησιν σκληρώς ειργάσθησαν δια την συγκέντρωσιν των υλικών. Άμα τη συγκεντρώσει μέρους αυτών προεκηρύχθη δημοπρασία δια την ανάδειξιν εργολάβου και έναρξιν της ανεγέρσεως. Η θεμελιώσίς του εγένετο τον Σεπτέμβριον του 1938.

   Μετά την έναρξιν των εργασιών οι μεν κάτοικοι εξηκολούθησαν εργαζόμενοι δια την συγκέντρωσιν των υπολοίπων υλικών, το δε κράτος εσυνέχισεν την χορήγησιν πιστώσεων δια την αποπεράτωσιν. Διετέθη τότε παρά του κράτους το ποσόν των 350.000 δρχ.

   Επί πλέον όμως και η κοινότης, εκτός των υλικών, προσέφερεν και οικονομικήν ενίσχυσιν περίπου 50.000 δρχ. Η αποπεράτωσις της τοιχοποιίας εγένετο εντός του έτους 1938. Το επόμενον έτος, 1939, κατεσκευάσθη και η στέγη, εξαντληθείσης της υπαρχούσης πιστώσεως. Εδαπανήθησαν εν συνόλω δια την τοιχοποιΐαν και την στέγην περί τας 400.000 δρχ.

   Έκτοτε και επί μίαν δεκαετίαν ουδεμία άλλη εργασία εγένετο δια την αποπεράτωσίν του, διότι δυστυχώς τα πολεμικά γεγονότα, που ήρχησαν κατά το έτος 1939 και κατέληξαν εις την υποδούλωσιν της πατρίδος μας εις τας ξένας δυνάμεις δεν επέτρεψαν ουδεμίαν φροντίδα δια το διδακτήριον.

   Εις την κατάστασιν αυτήν παρέμεινεν έως το έτος 1946, οπότε δαπάναις των κατοίκων, ετοποθετήθησαν τα κουφώματα εξ εγχωρίου ξυλείας και εχρησιμοποιήθη διά την λειτουργίαν γυμνασιακού παρατήματος μέχρι του έτους 1948. Εξ αιτίας όμως του συμμοριτοπολέμου έπαυσεν η λειτουργία του Γυμνασιακού παραρτήματος, χρησιμοποιηθέντος, δυστυχώς του διδακτηρίου ως φυλακίου πότε των συμμοριτών και πότε του Εθνικού Στρατού και των Εθνικών Οργανώσεων, καταστραφέντων σχεδόν των κουφωμάτων.

   Κατά το έτος 1950, ενεργείαις του διευθύνοντος το σχολείον δημ. Οικονόμου Αντ. παρεχωρήθη παρά της υπηρεσίας ανοικοδομήσεως ξυλεία εκ 5 κ. μ. και πίστωσις έξ εκατομμυρίων και κατεσκευάσθησαν εκ νέου τα κουφώματα. Ήτοι παράθυρα, θύραι, εξάφυλλον διαχώρισμα κ.λ.π. και το επόμενον έτος, 1951, εγκατεστάθη μονίμως πλέον το σχολείον εις αυτό…».[23]

   Παρατηρήσεις: α) Αναφέρει πάρα πολλές και σημαντικές λεπτομέρειες. β) Δεν διευκρινίζει εάν το Παράρτημα του Γυμνασίου Καλαβρύτων είχε έλθει νωρίτερα από το 1946. Πιθανά να συνέχιζε ακόμη στο κτίριο Λερούνη-Μάρκου. γ) Δεν αναφέρει την απόφαση κτισίματος του σχολείου επί Υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου το 1932, χρονολογία που θεωρείται ότι βγήκαν και τα σχέδια ανεγέρσεως. Μη ξεχνάμε ότι ήδη υπήρχε το οικόπεδο στον Αη Θανάση. δ) Ο τρόπος γραφής, δυστυχώς, μεταφέρει το μετεμφυλιακό διχασμό με παραταξιακή μονομέρεια. Πιθανώς λόγω της δημόσιας/κρατικής θέσης του.

   ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ, ΛΟΓΩ ΠΛΗΘΩΡΑΣ ΥΛΙΚΟΥ, ΜΕ ΤΟ ΜΕΡΟΣ Δ΄ (ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ) ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΩΡΑΣ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: 1η Δημοσίευση στην ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, φ. 85, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2025, σελ. 18-19.

Παραπομπές

[1] Αντώνιος Χρ. Οικονόμου, Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Κερτέζης, «Εν Κερτέζη τη 26 Μαΐου 1953», αρχείο Δημητρίου Κολιόπουλου.

[2] Αρχείο Δημητρίου Κολιόπουλου.

[3] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ, Διδακτορική διατριβή, 2009, σελ. 139 κ. εξής.

[4] Δρ Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, 19.12.2024.

[5] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, διαδικτυακή συζήτηση, 19.12.2024 («αντιγραφή από παλαιότερο δικό μου δημοσίευμα»).

[6] Παραπομπή [1] από τη Διδ. Διατριβή της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου: Γ.Α. Κ., Γενική Εφημερίς, έτος Δ΄(1929), αρ. 57, σ. 233 – Απ. Δασκαλάκης, Κείμενα – πηγαί της ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως, Σειρά Τρίτη, Τα περί Παιδείας, Αθήναι 1968, τ. Α΄, σ. 206-208.

[7] Επομένως η προφορική μόνο πληροφορία που μετέφερε γραπτά (και με επιφυλάξεις) ο Αντώνιος Χρ. Οικονόμου στην έκθεσή του (31 Μαΐου 1955) ήταν για τρία χρόνια αργότερα (1832). Πάντως δεν ήταν και χρονικά πολύ μακριά του (αφού η πραγματική ίδρυση έγινε το 1829)!

[8] Παραπομπή [2] από τη Διδ. Διατριβή της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου: Γ. Α. Κ. Υπουργείο Θρησκείας, φ. 24, 1830 – Απ. Δασκαλάκης, Κείμενα – πηγαί… ό. π., σ. 804-806, Γ. Α. Κ. Υπουργ. Θρησκείας φ. 28, και Γ. Α. Κ. Υπουργ. Θρησκείας, φ. 28, 1830 – Απ. Δασκαλάκης … ό. π. τΒ΄, σ. 1081-82.

[9] Παραπομπή [3] από τη Διδ. Διατριβή της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου: Γ. Α. Κ. Υπουργείο Θρησκείας, φ. 22, 30.12.1829,  – Απ. Δασκαλάκης, Κείμενα-πηγαί… ό. π., σ. 670-673 – υπ. Αριθμ. 3, 3α έγγρ. Του παραρτήματος Πβ και Γ. Α. Κ., φ.32, 5.10.1830 – Απ. Δασκαλάκης, Κείμενα-πηγαί… ό. π., τ. Β΄, σ. 1384, 1389.

[10] Παραπομπή [4] από τη Διδ. Διατριβή της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου: Γ. Α. Κ. Υπουργείο Θρησκείας, φ. 24, 9.2.1830 – Απ. Δασκαλάκης Κείμενα-πηγαί… ό. π., σ. 763.

[11] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ, Διδακτορική διατριβή, 2009, σελ. 139.

[12] Βλέπε: Ανδρέας Χρυσά. Βορύλλας, «ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ», εκδ. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, ΑΘΗΝΑ 1994, σελ. 68: «Ο Δημήτριος – Αναγνώστης Στριφτόμπολας γεννήθηκε περί το 1778 στην Κέρτεζη των Καλαβρύτων, όπου είχε εγκατασταθεί ο πατέρας του Αργύριος. Και έμαθε τα πρώτα γράμματα στο παλιό Ελληνικό σχολείο (Σ. Σ. υπονοεί το Κοινό σχολείο) της Κέρτεζης». Παραπομπή [62]: «Βρισκόταν απέναντι από το παλιά γεφύρι της Κέρτεζης, όπου τώρα το οικόπεδο Τσιρίκου, με λίγα ίχνη του παλιού κτιρίου». 

[13] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ, ό. π., 2009, σελ. 139.

[14] Να τονίσουμε ότι ο Δήμος Καλλιφωνίας είχε έδρα την Κέρτεζη και συμμετείχαν και τα χωριά της Δυτ. Κοιλάδας του Βουραϊκού Σαββανοί (Καλλιφώνιο), Λαγοβούνι, Σιρμπάνι (Πριόλιθος) και Κάνδαλος. Είχε ως σήμα του «Αηδών επί πλατάνου»!

[15] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ, ό. π., 2009, σελ. 140.

[16] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ, ό. π., 2009, σελ. 140.

[17] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ, ό. π., 2009, σελ. 101.

[18] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ, ό. π., 2009, σελ. 266.

[19] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, «ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ», ό. π., 1994, σελ. 89-90.

[20] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, «ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ», ό. π., 1994, σελ. 92-95.

[21] ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Δ. Φ., ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΗ ΕΠΕΤΗΡΙΣ, ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1906, ό. π., σελ. 182-184.

[22] ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΔΦ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, 1928, ό. π., «Γ΄. Εν τω πρώην δήμω Καλλιφωνίας», σελ. 245.

[23] Αρχείο Δημητρίου Κολιόπουλου.

»Διαδρομές φυσικής οικονομίας στα βουνά” του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Διαδρομές φυσικής οικονομίας στα βουνά Η πρωτογενής παραγωγή και η Κέρτεζη Περισσότερα για το βιβλίο δείτε εδώ: https://armosbooks.gr/ .

Για το βιβλίο μιλούν:

Παύλος Καρανικόλας, Καθηγητής στο τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών,

Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, Δρ Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας, Συγγραφέας.

Δημήτρης Καρυώτης, Συνταξιούχος εκπαιδευτικός, πρώην συνδικαλιστικό στέλεχος των καθηγητών και ενεργό μέλος της ΠΕΣΕΚ

και ο συγγραφέας του βιβλίου Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας.

Συντονίζει ο Γρηγόρης Καλομοίρης, πρόεδρος της ΠΕΣΕΚ

Τα σχολεία της Κέρτεζης – ΜΕΡΟΣ Β΄

Τα σχολεία της Κέρτεζης – ΜΕΡΟΣ Β΄

Πινακίδα ανέγγιχτη από το 1876 στο ιστορικό και διατηρητέο κτήριο Στριφτόμπολα

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΡΟΣ Α΄

VΙ. ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

   Δεν είναι και τόσο απλό στην έρευνα για να ξεχωρίσουμε με πλήρη ακρίβεια τα είδη των σχολείων και τα κτήρια κατά την περίοδο της Νεο-Ελληνικής Πολιτείας, που λειτούργησαν στην Κωμόπολη της Κέρτεζης, πόλου της δυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού.

   Οι λόγοι γι’ αυτό είναι πολλοί. Πρώτον υπάρχουν αρκετές άμεσες προφορικές ακόμα μαρτυρίες, αλλά αφορούν περισσότερο τη δεκαετία του 1930 και κατόπιν. Για τις προηγούμενες δεκαετίες οι μαρτυρίες αποτελούν αναπαραγωγή από ακούσματα μεγαλύτερων, οπότε χρειάζονται διασταυρώσεις. Υπάρχουν κάποια επίσης γραπτά στοιχεία τα οποία χρησιμοποιούμε σε σύνθεση με τις προφορικές μαρτυρίες για να δούμε πιο καθαρά την εικόνα.

   Δεν είχαμε, επίσης, στην Κέρτεζη μέχρι το 1876 σταθερά σχολικά κτήρια, πλην ίσως ενός ακόμα. Κάποια είχαν την μορφή ενοικίασης, κάποια τη μορφή προσωρινότητας, ενώ για μια αγορά σχολικού κτηρίου διαθέτουμε ως ντοκουμέντο τη συμβολαιογραφική πράξη πώλησής του σε ιδιώτη, τέλη της δεκαετίας του 1950, αλλά και έκθεση του 1955 από τον τότε διευθυντή του τελευταίου Δημ. Σχολείου.

   Τέλος, υπάρχει ακόμα άλλη μία σημαντική πλευρά. Αφορά το πλήθος των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Αυτό το πλήθος σε άλλα ζητήματα μας βοηθά και μας ξεκαθαρίζει το είδος των σχολείων που λειτούργησαν στην Κέρτεζη, ενώ σε άλλα μας αφήνει μια θαμπάδα.

   Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της μετεξέλιξης της Ελληνικού Σχολείου, που ήταν μια ανώτερη βαθμίδα από το πρωτοβάθμιο σχολείο. Η Δρ Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου μου τόνισε σε πρόσφατη γραπτή συνομιλία μας:

   «…Τα ημιγυμνάσια λειτούργησαν κατά κύριο λόγο σε κωμοπόλεις, ως  μορφή μετεξέλιξης του σχολαρχείου, το οποίο είχε τρεις τάξεις και παρείχε ανώτερες σπουδές από το Δημοτικό, δηλαδή, δύο τελευταίες τάξεις του Δημοτικού και μια του γυμνασίου. Στην συνείδηση πολλών αυτή η ενδιάμεση βαθμίδα ταυτίστηκε με το επίσης τριτάξιο Ελληνικό που θεσπίστηκε στην Οθωμανική περίοδο».[1]

   Επίσης δεν φθάσαμε στο Δημοτικό Σχολείο του 20ου αι. από παρθενογένεση. Προεπαναστατικά υπήρχε το Κοινό Σχολείο, ενώ επί Ιωάννη Καποδίστρια εισάχθηκε το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο που εξελίχθηκε σε πλήρως Δημοτικό Σχολείο. Και τα δύο τα διέθετε η Κέρτεζη με βεβαιότητα.

   Η Κέρτεζη, λοιπόν, διέθετε Κοινό Σχολείο, αλλά και Αλληλοδιδακτικό. Κάποια στιγμή απέκτησε και Ελληνικό Σχολείο που εξελίχθηκε σε Σχολαρχείο. Για χάρη του δωρήθηκε το σπίτι του Στριφτόμπολα. Τα Σχολαρχεία καταργήθηκαν στην Ελλάδα το 1929. Όμως στοιχεία αναφέρουν ότι μέχρι και την Κατοχή υπήρξε Ημιγυμνάσιο στην Κέρτεζη, ως Παράρτημα του Γυμνασίου Καλαβρύτων, τουλάχιστον από τα μέσα ης δεκαετίας του 1930.

   Το πλήθος αυτών των στοιχείων θα προσπαθήσουμε να τα χωρέσουμε σε δύο ή τρία άρθρα. Επομένως θα έχουμε και συνέχεια στο επόμενο φύλλο της εφημερίδας. Για όποιες πλευρές δεν υπάρχουν διασταυρωμένες πληροφορίες, αφού χρειάζεται περαιτέρω έρευνα, θα τις προσφέρουμε με την μέθοδο της λεγόμενης σοβαρής υπόθεσης, δηλαδή ως ένα σοβαρό ενδεχόμενο.

VΙΙ. ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΟ ΚΤΗΡΙΟ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑ

   Το 1876, ο γιός του Αναγνώστη (Δημητρίου) Στριφτόμπολα Γεώργιος, επί δημαρχίας του επανασυσταθέντα το 1870 Δήμου Καλλιφωνίας (με έδρα την Κέρτεζη) Χρήστου Σκαμβούγερα, δωρίζει το τριώροφο κτήριο που αγόρασαν στις 22 Μαρτίου 1821.  Τότε, με 5 τάλιρα στη «Δίκη της άμμου», ο πατέρας του Αναγνώστης, ο απελευθερωτής των Καλαβρύτων (21 Μαρτίου) και στις 22 Μαρτίου της Κέρτεζης, εξανάγκασε τον φιλότουρκο Κερτεζίτη Τετρεμέλη να το πουλήσει. Η γειτονιά λεγόταν «Άμμος», διότι το έδαφος αποτελείται από καφετί στουρνάρι.

   Ο Γεώργιος ήδη εργαζόταν στην Φάλαγγα και έμενε στο Μιντιλόγλι Πατρών. Βλέποντας τις δυσκολίες για σταθερό και μεγάλο κτήριο για τη στέγαση και δημιουργία Ελληνικού σχολείου (Σχολαρχείου) και στην Κέρτεζη, αλλά και θέλοντας να τιμήσει τον ήρωα και οπλαρχηγό Αναγνώστη Στριφτόμπολα, πρωτίστως ως δάσκαλο, δωρίζει το κτήριο στο Δήμο (βλέπε επιγραφή). Στην επιγραφή τονίζεται ότι πρόκειται για «Ελληνικό σχολείο Ο ΣΤΡΕΙΦΤΟΜΠΟΛΑΣ».

   Στο κτήριο πρέπει να λειτούργησε το Σχολαρχείο (η εξέλιξη του Ελληνικού σχολείου) για πολλές δεκαετίες. Εκεί μετακόμισε  το Δημοτικό σχολείο μετά από περιπλάνηση 30 ετών το 1929 και λειτούργησε μέχρι το 1951. Μου επιβεβαιώνουν πολλοί γέροντες που ήταν εκεί μαθητές, αλλά και η έκθεση (1955) του Αντωνίου Χρ. Οικονόμου, Διευθυντή τότε του Δημοτικού σχολείου. Υπενθυμίζουμε ότι το 1929 καταργήθηκαν τα Σχολαρχεία.

   Το σχολικό κτήριο πέρασε στην ιδιοκτησία της Κοινότητας Κερτέζης με την κατάργηση των μικρών και εκτεταμένων δήμων και τη δημιουργία Κοινοτήτων από τον Ελευθέριο Βενιζέλο (1913). Το 1951 δημοτικό σχολείο μεταφέρθηκε στο τελευταίο μας δημοτικό σχολείο, στον Αη Θανάση.

   Το Δημοτικό σχολείο ήταν μικτό (αρρένων και θηλέων). Λειτουργούσαν τέσσερις αίθουσες στο κτίριο του Στριφτόμπολα. Δύο στο ισόγειο και δύο στον όροφο. Δεν γνωρίζουμε την χρήση του υπογείου.

   Οι μαθητές προαυλίζονταν κυρίως στα ΝΑ του κτηρίου που υπάρχει μέχρι τις ημέρες μας δρόμος με διχάλι και μεγάλο άνοιγμα. Ρόλο προαυλίου έπαιζε εν μέρει και ο κεντρικός δρόμος στα βόρεια, όπου είχε γίνει και η «δίκη της Άμμου».

VΙΙΙ. ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ

   «…Η δημογραφική αύξηση που σημειώνεται κατά τη δεκαετία του 1930 στην επαρχία Καλαβρύτων είναι ευθέως ανάλογη και του αριθμού των μαθητών που συνεχίζουν τις σπουδές τους στο Γυμνάσιο.  Είναι εμφανές ότι όλο και περισσότερο γίνεται συνείδηση πως η γνώση εξασφαλίζει καλύτερες προοπτικές και συνθήκες διαβίωσης (βλ. πιν. 2). 

   Με βάση τα ελάχιστα αρχειακά κατάλοιπα [(τα Μαθητολόγια και το άλλο αρχειακό υλικό του Σχολείου κατακάηκαν από τους Γερμανούς (Καλδίρης, χ.χ.)] που ερεύνησα, διαπιστώνεται πως από το 1935-36 και τουλάχιστον έως το 1947-48 λειτουργούσε και γυμνασιακό παράρτημα στην Κέρτεζη που βρίσκεται σε απόσταση 15 περίπου χιλιομέτρων ΝΔ της πόλης των Καλαβρύτων (βλ. πιν.3).

   Το Γυμνασιακό αυτό παράρτημα κάλυψε τις εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών των γύρω χωριών και της πόλης των Καλαβρύτων στα δύσκολα γι’ αυτήν, χρόνια της Κατοχής και ιδιαίτερα στην περίοδο 1943-44 που τα Καλάβρυτα και η ευρύτερη περιοχή δοκιμάστηκαν βάναυσα από τα Γερμανικά τάγματα κατοχής.  Είναι χαρακτηριστικό πως το σχολικό έτος 1936-37 ο αριθμός των παιδιών που φοιτούν στο γυμνασιακό παράρτημα Κερτέζης (συν. 148 <20>) προσεγγίζει εκείνο του Γυμνασίου Καλαβρύτων (συν. 143 <13>). 

   Το σχολικό έτος 1943-44 το Γυμνασιακό παράρτημα Κερτέζης εύλογα  με βάση τις τοπικές δημογραφικές συνθήκες συγκεντρώνει 195 μαθητές εκ των οποίων  34 είναι κορίτσια, ενώ το 1947-48 ο αριθμός μειώνεται στους 86 μαθητές και μαθήτριες. Ήδη από το 1946-47 επαναλειτουργεί ως οκτατάξιο το Γυμνάσιο Καλαβρύτων με 295 μαθητές και 75 μαθήτριες (βλ. πιν. 4)…».[2]

   Κατά το γέροντα Γεώργιο Παν. Λαφογιάννη οι νέοι μαθητές έδωσαν το 1944 εισαγωγικές εξετάσεις στο κτήριο του Στριφτόμπολα και κατόπιν φοίτησαν στο νέο κτήριο (Αη Θανάσης). Το ίδιο πρέπει να γινόταν και πριν την Κατοχή). Αντίθετα ο Χρίστος Φωτεινόπουλος αναφέρει ότι φοίτησαν στον Στριφτόμπολα:[3] «Στην περίοδο 1944-47 υπολειτούργησαν δύο (2) Γυμνάσια, το ένα στην Κέρτεζη – στεγάστηκε στο σπίτι του Στριφτόμπολα και το άλλο στα Καλάβρυτα, το οποίο στεγάστηκε στο στενόχωρο και ‘’καταθλιπτικό’’ κτίριο Τσεντούρου…». Μάλλον η αλήθεια γέρνει στον αυτόπτη μάρτυρα.[4]

   Διαθέτω αρκετές πληροφορίες από του Μαρκέους, αλλά και άλλους Κερτεζίτες ότι το Δημοτικό σχολείο μετακόμισε στο διπλανό ανατολικά κατά 50 μέτρα (σε σχέση με την παλιά του θέση έναντι του Δημητράκη) μακρόστενο ισόγειο με τις πολλές αίθουσες του κτηρίου του Λερούνη και κατόπιν του γέρο Κώστα Μάρκου, πατέρα και του Βασιλείου Κ. Μάρκου, δικηγόρου Καλαβρύτων.  Ο Αντώνης Χρ. Οικονόμου αναφέρει στην έκθεσή του το 1955 ότι αυτό έγινε μετά το 1900, αλλά όχι μόνο στο κτίριο των Μαρκέων.

Κτήριο των Λερούνη – Μάρκου κοντά στην κεντρική πλατεία της Κέρτεζης

   Έτσι Δημοτικό σχολείο και σχολαρχείο ήταν στα δυο κτήρια. Πάντως μετά το 1929 το δημοτικό ήλθε στου Στριφτόμπολα με βεβαιότητα. Επομένως εκείνη την περίοδο το Ημιγυμνάσιο (Παράρτημα του Γυμνασίου Καλαβρύτων) πρέπει να στεγαζόταν στο ισόγειο του κτηρίου Λερούνη/Μάρκου. Μόνο μετά το ολοκαύτωμα ήλθε στον Αη Θανάση, που ήδη είχε ανοικοδομηθεί το νέο κτήριο για το Δημοτικό σχολείο (έως το 1948).

IX. ΤΟ ΣΧΟΛΑΡΧΕΙΟ

   Το κτήριο του Στριφτόμπολα αποτέλεσε αρχικά το κτήριο για το Ελληνικό σχολείο (Σχολαρχείο) για κάποιες δεκαετίες, με βεβαιότητα μέχρι το 1929. Φοίτησαν και αποφοίτησαν πολλοί Κερτεζίτες και λίγες Κερτεζίτισσες. Φοιτούσαν ακόμη και μαθητές από τη δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού, αλλά και μαθητές από τα Λαπατοχώρια, την Κούτελη και γύρω χωριά. Αυτοί έρχονταν από τον δρόμο που τα συνδέει με την Κέρτεζη και διέρχεται από το διάσελο του Αη Θόδωρου. Έμεναν βεβαίως στην Κέρτεζη.

   Οι προφορικές πληροφορίες μου αναφέρουν, μεταξύ άλλων, ότι αποφοίτησαν οι αείμνηστοι από την Κέρτεζη: Σπήλιος Πανόπουλος (Δημητράκας), Γεώργιος Παρασκευόπουλος/«Τζόβολος», Γεώργιος Δημ. Κανελλόπουλος (Σαμαράς), ο Γεώργιος Σπηλιόπουλος (Παντοπώλης και Γραμματέας της Κοινότητας), η Αικατερίνη σύζ. Μιχάλη Δ. Ανδριόπουλου (Κρησαρομιχάλη, το γένος Ρέλλα), η  Αγγελική Πολ. Αγγελοπούλου, η Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου/«Τσίκολα» (σύζ. Ανδρέα Δ. Βορύλλα/«Ζάντα»), κ.ά.

   «Με διάταγμα της  31ης  Δεκεμβρίου 1836 ιδρύθηκαν ως σχολεία Μ.Ε. τα τριτάξια Ελληνικά Σχολεία και τα Τετρατάξια Γυμνάσια».[5] Η Κέρτεζη δεν διέθετε για κάποιες δεκαετίες. Η δωρεά όμως του κτηρίου του Στριφτόμπολα το 1876 έγινε για ίδρυση Ελληνικού Σχολείου που μετεξελίχθηκε σε Σχολαρχείο, το οποίο συναντάμε και στις αρχές του 1900. Η σχετικά θαμπή αυτή εικόνα θέλει κι άλλη έρευνα, που ίσως την καθαρίσει.

   Ως δομή στην Παλαιά Ελλάδα μαρτυρείται από το 1871 με την ονομασία Ελληνικό Σχολείο. Ήταν προβαθμίδα του Γυμνασίου. Αποτελεί ιστορικά το παλιότερο τριτάξιο σχολείο στην Ελλάδα (ανώτερο από το δημοτικό σχολείο και κατώτερο από το γυμνάσιο). Για την εποχή εκείνη οι απόφοιτοι θεωρούνταν σχετικά μορφωμένοι. Έκλεισαν όλα οριστικά το 1929, μετά από ευρεία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

   «…Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που συντελέστηκε το 1929 (Μπουζάκης, 1997), ήταν η συνέχεια των σχεδιασμών του 1913 και 1917 και κρίθηκε αναγκαία, όπως ορθά γράφει ο Σπ. Ευαγγελόπουλος (Ευαγγελόπουλος, 1999), για μια συνολική αντιμετώπιση και εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος. 

   Η θέσπιση της υποχρεωτικής φοίτησης στο εξατάξιο Δημοτικό σχολείο, η πρόβλεψη για σύσταση ημιγυμνασίων σε επαρχιακά κέντρα και η αύξηση του χρόνου παρεχόμενης φοίτησης σε (12) δώδεκα χρόνια είχε θετικά αποτελέσματα όσον αφορά στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα…».[6]

   ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 1) 1η δημοσίευση στην ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, φ. 84, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2024, σελ. 28-29. 2) Στο δημοσιευμένο κείμενο έγιναν κάποιες μικρές διορθώσεις.

   ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.


Παραπομπές

[1] Δρ Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, 22.12.2024.

[2] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, Δρ Ιστορίας, Συγγραφέας στο «Η παρουσίαση έγινε στο 20 ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΥΓΗ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ» – «ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ» – «Β5. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΤΟΠΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», 2002, Πάτρα.

[3] Χρίστος Α. Φωτεινόπουλος, «Το σχολείο στο εκτελεστικό απόσπασμα», Καλάβρυτα 2004, σελ. 166.

[4] Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης, 26.12.2024, τηλεφωνική πληροφορία.

[5] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, ό. π.

[6] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, ό. π.

Πρόλογος στις «Διαδρομές φυσικής οικονομίας στα βουνά» του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Πρόλογος στις «Διαδρομές φυσικής οικονομίας στα βουνά» του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Του Παύλου Καρανικόλα*

Συνεχίζοντας την πολύχρονη προσπάθεια καταγραφής και μελέτης της διαχρονικής εξέλιξης της οικονομίας και κοινωνίας της Κέρτεζης, ο Παναγιώτης Μπούρδαλας καταθέτει ένα ακόμα εξαιρετικό βιβλίο, το οποίο αποτελεί καρπό συστηματικής έρευνας.

Ο όγκος του υλικού, η εκτεταμένη θεματολογία και το ιστορικό βάθος είναι τα πρώτα στοιχεία που εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη. Στα 22 κεφάλαια του βιβλίου, η σκιαγράφηση της εξελικτικής πορείας της οικονομίας της περιοχής (από την πρώιμη τουρκοκρατία μέχρι τις μέρες μας!), συνοδεύεται από αναφορές στη γεωλογία και τον γεωφυσικό χώρο, καθώς και τον κεντρικό ρόλο της Κέρτεζης στη διοικητική διάρθρωση της περιοχής, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου περιγράφει με θαυμαστή λεπτομέρεια όλους τους κλάδους φυτικής και ζωικής παραγωγής και τον πρωτογενή τομέα με την ευρύτερη έννοια: τα πλούσια δάση και νερά, τον κάμπο με τις ξηρικές και ποτιστικές καλλιέργειες, την οικόσιτη και μετακινούμενη κτηνοτροφία, κ.ά.

Οι πληροφορίες που παρατίθενται συνδυάζουν τη βιωματική γνώση του συγγραφέα από την αγροτική ζωή στην Κέρτεζη τις τελευταίες δεκαετίες, με αρχειακό υλικό από ποικίλες πηγές αλλά και σπάνια ιστορικά τεκμήρια, όπως οι οθωμανικές απογραφές του 1460-63 και 1583 και η έκθεση του Αμερικανού γεωπόνου F. G. Renner, που επισκέφτηκε την περιοχή το 1946. Η διαχρονική ματιά του συγγραφέα, του δίνει τη δυνατότητα να εξετάζει τη διαρκώς μεταβαλλόμενη και διαλεκτική σχέση ανθρώπου-φύσης σε μια πρώην κωμόπολη της ορεινής Πελοποννήσου.

Συνέχεια

Αντίστροφα γενέθλια ή μια πασχαλινή εικόνα των Χριστουγέννων!

Αντίστροφα γενέθλια ή μια πασχαλινή εικόνα των Χριστουγέννων!

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

   Εκκλησιαστική εικόνα, δηλαδή εικόνα που αφορά την χριστιανική λατρεία, είναι η απεικόνιση κάποιας μορφής (του Χριστού, της Παναγίας ή αγίων) με οιονδήποτε τρόπο, αρκεί η εν λόγω μορφή να είναι αναγνωρίσιμη – κι έτσι να δηλώνεται η ταυτότητα του συγκεκριμένου προσώπου. Αυτό σημαίνει ότι οι εικόνες μπορούν να φτιαχτούν με οιαδήποτε τεχνοτροπία, παραδοσιακή ή μοντέρνα.** Εδώ ωστόσο θα σταθώ στις εικόνες του βυζαντινού τρόπου, οι οποίες κατεξοχήν βρίσκονται σήμερα στις εκκλησίες.

   Ο βυζαντινός τρόπος αποτελεί πλούσια εικαστική γλώσσα. Γλώσσα φτιαγμένη όχι με ήχους ή με γράμματα, αλλά με σχήματα και χρώματα. Εδώ λοιπόν θα στήσω αυτί (για την ακρίβεια: θα στήσω μάτι) σε κάτι που έχει να μας πει η βυζαντινή εικόνα της Γέννησης του Χριστού. Είναι σπουδαία προίκα το ότι ο άνθρωπος δύναται να στήνει αυτί (ή: να στήνει μάτι). Αν παραπετάξει αυτή του την προίκα, τότε χάνονται νοήματα, όπως για παράδειγμα χάνεται ένα τραγούδι όταν συναντά ντουβάρι αντί για αυτιά, όπως χάνεται η ευκαιρία για προβληματισμό όταν προσκρούσει σε αντιθρησκευτικό φανατισμό, όπως χάνεται η δυνατότητα για φως όταν η θρησκοληψία χρησιμοποιεί τις εικόνες σαν μαγικά αντικείμενα…

Συνέχεια

Οι ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ με τη ματιά της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ

Η Πρωτογενής παραγωγή και η Κέρτεζη

Της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου*

   Ο δρόμος της επίσκεψης ενός βιβλίου είναι μεγάλος και ενίοτε δύσβατος. Μεγάλος, γιατί χρειάζεται προσοχή και διάρκεια, δύσβατος, γιατί οφείλουμε να αφουγκραστούμε τα καίρια του συγγραφέα.

    Ο Β΄ Τόμος του Παναγιώτη Μπούρδαλα με τίτλο ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ Η Πρωτογενής παραγωγή και η Κέρτεζη από τις εκδόσεις Αρμός, είναι ένα  πολυσυνθετικό  βιβλίο, η ύλη του οποίου εκτείνεται σε 496 σελίδες. Το βιβλίο αποτελείται από πέντε Μέρη και είκοσι δύο κεφάλαια στα οποία παρουσιάζονται γεωγραφικά και γεωλογικά δεδομένα, στοιχεία που αφορούν στην χλωρίδα και την πανίδα, στην οικονομία του τόπου που βασίζεται κατά κύριο λόγο στην αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή. Πρόκειται για μία ενδιαφέρουσα συγγραφική και εκδοτική εργασία με ποικίλες όψεις και αξιοσημείωτες ερευνητικές προκλήσεις, απόφαση και ενέργεια αυξημένης ευθύνης από τον συγγραφέα,  αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι η Κέρτεζη και η ευρύτερη περιοχή έχουν διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο από την αρχαιότητα.

   Η ιστοριογραφία για έναν τόπο είναι ο χώρος του, η ταυτότητά του ο χρόνος οι άνθρωποί του, είναι η μελέτη γι’ αυτόν, είναι οι πηγές, οι οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές, οι θεσμικές παράμετροι, η συλλογική μνήμη. Η έρευνα χρωστάει την δυναμική της στην πολυσχιδία των κριτηρίων με τα οποία γίνεται η επιλογή και η παράθεση των στοιχείων που επιλέγονται.

Συνέχεια

Τα σχολεία της Κέρτεζης – ΜΕΡΟΣ Α΄

Τα σχολεία της Κέρτεζης

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

ΜΕΡΟΣ Α΄

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

   Για λόγους μεθοδολογικούς, επειδή τα γνωστά κτήρια που λειτούργησαν από τον 18ο αι. έως τις μέρες μας ως σχολεία είναι έξι στην Κέρτεζη, αλλά και επειδή είχαμε πέντε διαφορετικά είδη σχολείων, αποφάσισα να ακολουθήσω την αντίστροφη πορεία στο χρόνο κατά την ανάλυση.

   Τα πέντε διαφορετικά είδη σχολείων στην Κέρτεζη, κατά χρονολογική σειρά εμφάνισης στο δημόσιο προσκήνιο, είναι τα εξής: 1) Ελληνικό σχολείο, 2) Δημοτικό σχολείο, 3) Σχολαρχείο (Ημιγυμνάσιο), 4) Γυμνάσιο (Καλαβρύτων) και 5) Νηπιαγωγείο.

   Επειδή το νηπιαγωγείο τις τελευταίες λίγες δεκαετίες λειτούργησε παράλληλα και μαζί με το δημοτικό θα αναφερθούν μαζί. Επίσης σε ξεχωριστές ενότητες στο τελευταίο μας δημοτικό σχολείο θα αναπτύξουμε επί πλέον τα του προαυλίου του αφενός και τα τέσσερα μικρά προσαρτημένα βοηθητικά του κτήρια αφετέρου.

   Στη συνέχεια θα περάσουμε στο δημοτικό σχολείο που λειτούργησε στο ιστορικό και διατηρητέο κτήριο των Τετρεμέλη – Στριφτόμπολα. Θα υπάρξουν ξεχωριστές ενότητες για το κτήριο που στεγάστηκε το σχολαρχείο, το δημοτικό σχολείο πριν δωρισθεί το κτήριο από τον υιό Στριφτόμπολα και τέλος τα δύο κτήρια που στεγάστηκε το ελληνικό σχολείο.

ΙΙ. ΤΟ ΕΚΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΚΤΗΡΙΟ (ΔΗΜΟΤΙΚΟ) ΤΗΣ ΚΕΡΤΕΖΗΣ

Συνέχεια

Οι Διαδρομές του Παν. Α. Μπούρδαλα με τη ματιά του Αντώνη Μάλλιαρη

Οι Διαδρομές του Παν. Α. Μπούρδαλα με τη ματιά του Αντώνη Μάλλιαρη*

Κέρτεζη 11.08.2024 & Καλάβρυτα 04.11.2024

   Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι,

   Θα ήθελα κατ’ αρχήν να ευχαριστήσω το συγγραφέα, τον Παναγιώτη Μπούρδαλα, που μου έκανε την τιμή να με καλέσει να συμμετάσχω στην παρουσίαση του βιβλίου του «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ – Η πρωτογενής παραγωγή και η Κέρτεζη», το οποίο εκδόθηκε τον Ιούνιο 2024, από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ.

   Είναι το έκτο (6ο) κατά σειρά βιβλίο και είναι αποτέλεσμα μιας κοπιώδους, επίπονης και μακρόχρονης προσπάθειας, βασισμένης στην έρευνα, στις συνεντεύξεις και στην προσωπική, βιωματική γνώση. Αναφέρεται με κάθε λεπτομέρεια στην ανάπτυξη της οικονομίας της περιοχής από την περίοδο της Τουρκοκρατίας μέχρι τις μέρες μας. Μιλάμε για μια περίοδο δύσκολη, σκληρή, που τα πάντα γίνονται χειρωνακτικά. Κάθε σπιθαμή γης που καλλιεργείται ποτίζεται με ποτάμια ιδρώτα. Ο κλήρος είναι μικρός για τους πολλούς και έτσι αναγκάζονται να καλλιεργούν στις πλαγιές (πεζούλες) με την αξίνα για να πάρουν μερικά χερόβολα σιτάρι ή κριθάρι. Ιδιαίτερα η δεκαετία του ’50 αλλά και αργότερα, μεταπολεμική περίοδος, τότε που αρχίζει η προσωπική βιωματική γνώση για εμένα και τον Παναγιώτη, είναι η περίοδος που η πατρίδα μας προσπαθεί να συνέλθει από την καταστροφή του πολέμου. Με γλώσσα απλή, κατανοητή, ο Παναγιώτης προσεγγίζει όλους τους τομείς ανάπτυξης της πρωτογενούς παραγωγής, φυτικής και ζωικής, και περιγράφει την αντιμετώπιση των διάφορων προβλημάτων (άρδευση, ύδρευση, τρόπους καλλιέργειας, κατασκευή εργαλείων). Οι παροιμίες που χρησιμοποιεί σε πολλές παραγράφους, ξεκουράζουν τον αναγνώστη και δίνουν ανάλαφρο τόνο στο κείμενο. Η χρήση δε, από το συγγραφέα, όχι μόνο των ονομάτων των οικογενειών αλλά και των προσωνυμίων (τα παρατσούκλια τους δηλαδή) δίνει τη δυνατότητα στους αναγνώστες, ιδιαίτερα ντόπιους, να γνωρίζουν ποιος είναι ποιος, μιας και με το ίδιο επώνυμο υπάρχουν πολλές οικογένειες.

Συνέχεια

Μαύρη Παρασκευή

Μαύρη Παρασκευή

Του Απόστολου Παπαδημητρίου*

   Μαύρη Παρασκευή, Μπλάκ Φράιντεϋ στα ελληνικά, είναι νεοεισαχθείσα εμπορική καινοτομία, που τείνει να καταστεί θεσμός και στη χώρα μας, όπως και τόσοι άλλοι εισαχθέντες από την Εσπερία, την οποία μιμούμαστε δίκην πιθήκου, κατά τους αρχαίους προγόνους μας, οι οποίοι ασφαλώς θα ντρέπονται για το αξιοθρήνητο κατάντημά μας! Κατά την ημέρα αυτή καλείται ο καταναλωτής να εντείνει την αγοραστική του μανία επωφελούμενος από τις ειδικές προσφορές, που για χάρη του γίνονται στην αγορά. Αν αυτός πράγματι επωφελείται ή όχι, δεν είμαι σε θέση να κρίνω ως μη ειδικός επί του θέματος.

   Έλαβα πρόσφατα, μέσω του διαδικτύου μήνυμα άκρως εντυπωσιακό, σχετικό με τη γένεση του θεσμού, και το μεταφέρω: «Επειδή μας έχουν ζαλίσει με τη Black Friday, ας θυμηθούμε την ανατριχιαστική ιστορία! Ξεκίνησε απ’ την Αμερική, το 18ο αι. Ήταν η μέρα που οι δουλέμποροι αγόραζαν δούλους σε χαμηλή τιμή για να τους μεταπουλήσουν μετά από μήνες! Αγόραζαν και πούλαγαν τους αλυσοδεμένους νέγρους, όπως τα χοιρινά στη ζωοπανήγυρη! Αυτές οι αγοραπωλησίες γίνονταν την τελευταία Παρασκευή κάθε Νοέμβρη, εποχή που είχε τελειώσει η συγκομιδή του καλαμποκιού και των άλλων καλλιεργειών της χρονιάς! Κι εμείς εδώ, δίχως αυτογνωσία, δίχως ιστορική επίγνωση, σαν μιμητικοί καλλικάντζαροι που είμαστε, «γιορτάζουμε» τη «μαύρη Παρασκευή»! Ό,τι πιο αποκρουστικό, ό,τι πιο δυσώδες, ό,τι πιο απάνθρωπο έχει να επιδείξει η ανθρώπινη ιστορία!».

Συνέχεια

Οι Διαδρομές Φυσικής Οικονομίας στα Βουνά με στάση στα Καλάβρυτα

Οι Διαδρομές Φυσικής Οικονομίας στα Βουνά με στάση στα Καλάβρυτα του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Της Ευτυχίας Παπαναγιώτου*

Να ευχαριστήσω και εγώ με τη σειρά μου το συγγραφέα και αγαπητό Παναγιώτη για τη μεγάλη τιμή που μου έκανε να βρεθώ σήμερα εδώ, δίπλα σε αξιολογότατους  συμπαρουσιαστές και πατριώτες για να μεταφέρω κι εγώ μέσα από τη δική μου ματιά τα γραφόμενα του πονήματός του. Η συμβολή μου στην παρουσίαση του βιβλίου  του μου δίνει μεγάλη χαρά.

Ξεφυλλίζοντας το, πριν ακόμη το μελετήσω με συγκίνησαν οι  δύο αφιερώσεις των πρώτων σελίδων του:

 «Αφιερώνεται στους μόνιμους κατοίκους των βουνών της χώρας που κρατούν ακόμα την ορεινότητα ζωντανή».

 «Αφιερώνεται στις Κερτεζίτισσες και τους Κερτεζίτες που κρατούν Ζωντανό το Μεγαλοχώρι μας»

…αφιερώσεις που κάνουν τον αναγνώστη να αντιληφθεί την ευαισθητοποίηση του συγγραφέα για τον πληθυσμό των ορεινών όγκων και την αναγκαιότητα διατήρησης της ελληνικής υπαίθρου ζωντανής, αλλά και την αμέριστη αγάπη για τους συντοπίτες του.

Η σκέψη του μας ταξιδεύει σε όλη την περιοχή των Καλαβρύτων αρχικά, αλλά στο τέλος καταλήγει στη δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού με επίκεντρο την Κέρτεζη, το «Μεγαλοχώρι» όπως ο ίδιος αποκαλεί. Αφού η Κέρτεζη ως οικισμός, με τις κοιλάδες της, τα βουνά και τα άφθονα νερά της, είναι ένα από τα ιστορικά μεγαλοχώρια των Καλαβρύτων. Κατά κύριο λόγο ήταν και είναι ένα χωριό κτηνοτροφικό και αγροτικό, παρά τα πολύ γνωστά σε όλους μας προβλήματα που αντιμετώπιζε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει σήμερα η αγροτο-κτηνοτροφική παραγωγή.

Συνέχεια