Κέρτεζη: Η 1^η οθωμανική οικονομική απογραφή (1460)

Α΄ ΜΕΡΟΣ

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ

     Βρισκόμαστε στην πρώτη φάση της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Πελοπόννησο. Οι Οθωμανοί πραγματοποιούσαν ανά περιόδους οικονομικές απογραφές. Συντάσσονταν στην παλαιοτουρκική γλώσσα (είδος αραβικής). Τα έγγραφα φυλάσσονται μέχρι τις ημέρες μας στα γενικά αρχεία του σημερινού κράτους της Τουρκίας…

     Ήλθα σε επαφή με ιδιωτική ελληνική εταιρεία, που διαχειρίζεται και μεταφράζει τα εν λόγω έγγραφα, αρχικά στην νεοτουρκική γλώσσα και τέλος στην ελληνική. Αρχικά ήλθε στα χέρια μου η οικονομική απογραφή του 1583 για την Κέρτεζη^[1] και μετά από ένα χρόνο του 1460-63.

   Έτσι ήλθαν τα μεν πρώτα έγγραφα στα χέρια μου, στον χρηματοδότη,^[2] αλλά και σε κάποια ελάχιστα ακόμη θεσμικά πρόσωπα.^[3] Όσον αφορά τα δεύτερα (1460-63) είναι, κατά το κλείσιμο του βιβλίου, μόνο στα δικά μου χέρια και στο νέο μας χρηματοδότη.^[4]

     Καταλήξαμε αρχικά στην απογραφή του 1583, όχι γιατί ήταν η παλαιότερη, αλλά γιατί ήταν η πληρέστερη από παλαιές απογραφές που βρέθηκαν. Παρόμοια ονόματα και με ελλιπή στοιχεία υπήρχαν και σε παλαιότερη απογραφή. Την απογραφή την ενδιαφέρουν οι άνδρες αρχηγοί των τότε οικογενειών (οι οποίοι αναφέρονται με τα ονοματεπώνυμά τους) και φυσικά ο φόρος που οφείλουν να πληρώσουν με βάση την αγροτοκτηνοτροφική παραγωγή και τους νερόμυλους. Εξαιρούνται ελάχιστοι αυτού του φόρου. Δεν υπάρχουν φόροι για ζώα!

Ι. ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ

   Μέσω, λοιπόν, της ερευνητικής ιδιωτικής ομάδας καταφέραμε να φτάσουμε μέχρι τα Πρωθυπουργικά Αρχεία της Τουρκίας σε δύο φάσεις. Το Μάρτιο του 2023 είχαμε στα χέρια μας μια αρκετά αναλυτική οικονομική οθωμανική απογραφή του 1583!

   «Αγαπητέ κύριε Μπούρδαλα,

   Η μετάφραση και μεταγραφή του οθωμανικού φορολογικού καταστίχου του οικισμού Κέρτεζη (έτος 1583) έχει ολοκληρωθεί. Συνημμένα θα βρείτε τόσο τα αρχεία των μεταφράσεων (από τα παλαιοτουρκικά στα τουρκικά και στα ελληνικά) καθώς και τα αποσπάσματα των ψηφιακών αντιγράφων των επίμαχων σελίδων του καταστίχου…

   Στην ονομασία των συνημμένων αρχείων δίνεται η πηγή, ο κωδικός του καταστίχου και οι σελίδες, όπου: BOA: Başbakanlık Osmanlı Arşivi (The Ottoman Archives of the Prime Minister’s Office, Αρχεία Πρωθυπουργίας της Κωνσταντινούπολης), TT: Tapu Tahrir.

   Θα είμαι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία ή διευκρίνιση. Με εκτίμηση, Κωνσταντίνος Κουτσοδόντης, Σύμβουλος Αρχειακών & Γενεαλογικών Ερευνών».

   Στη συνέχεια, Απρίλιος του 2024, είχαμε τα αντίστοιχα αρχεία της πρώτης οικονομικής οθωμανικής απογραφής της Κέρτεζης μεταξύ 1460-63, δηλαδή αυτή που ξεκίνησε μετά την πλήρη κατάληψη και κατοχή της Πελοποννήσου και τελευταίων της επαρχίας Καλαβρύτων!

   «Αγαπητέ κύριε Μπούρδαλα,

   Η μετάφραση και μεταγραφή των στοιχείων παραγωγής/φόρων της οθωμανικής φορολογικής απογραφής του οικισμού Κέρτεζη (έτος 1460-3) έχει ολοκληρωθεί. Συνημμένα θα βρείτε τα σχετικά αρχεία καθώς και το ψηφιακό αντίγραφο του καταστίχου.

   Πηγή: BOA, TT1163, s.255, όπου ΒΟΑ: Başbakanlık Osmanlı Arşivi (Πρωθυπουργικό Γραφείο της Κων/πολης) το οποίο βρίσκεται πλέον με την ονομασία: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (Προεδρία της Τουρκικής Δημοκρατίας, Προεδρία Κρατικών Αρχείων, Οθωμανικά Αρχεία) και TT: Tapu Tahrir.

   Θα είμαι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία ή διευκρίνιση.

   Με εκτίμηση, Κωνσταντίνος Κουτσοδόντης, Σύμβουλος Αρχειακών & Γενεαλογικών Ερευνών…».

ΙΙΙ. ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ 1^ης ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ

     Έτσι, λοιπόν, βρέθηκε η πρώτη οικονομική απογραφή (1460-63) και ζητήσαμε να μεταφραστεί και να μας αποσταλεί.^[5] Η πρώτη μετρά τον κεφαλικό φόρο σε «ακσιέδες», δηλαδή τα λεγόμενα «άσπρα», ενώ αυτή του 1583 (120 χρόνια μετά) σε «γρόσια». Ενδιάμεσα υπήρξε το νόμισμα «παράς», μεγαλύτερης αξίας από τα «άσπρα», αλλά μικρότερης από τα «γρόσια», που ήταν ασημένια. Οι αλλαγές έγιναν λόγω υποτιμήσεων.^[6] Επομένως είναι μάλλον αδύνατον να συγκρίνουμε τους φόρους μεταξύ των δύο αυτών απογραφών.

     Στην απογραφή αυτή έχουμε και τις εξής (τουρκικές) ορολογίες: «Ακτσές είναι το άσπρο (νόμισμα της Οθωμανικής περιόδου), Σπέντζα είναι ατομικός, κεφαλικός φόρος και Μούλκι η ιδιωτική ιδιοκτησία».^[7]

     Στην απογραφή του (1460-63), με συνολικό κεφαλικό φόρο 4.425 ακτσιέδες, ανάμεσα στον οποίο έχουμε και τον ατομικό κεφαλικό φόρο (σπέντζα) των κατοίκων (1.512 ακτσιέδες).

     «Όσον αφορά την παραγωγή, δεν έχουμε επί μέρους ανάλυση σε ποσότητα παραγωγής. Τα δημητριακά  αναφέρονται όλα μαζί και όχι σε επί μέρους είδη. Θεωρώ ότι αφορούν αυτά που τρώγονται από ανθρώπους, δηλαδή το σιτάρι, τη σίκαλη και το κεχρί (αφού τα βρίσκουμε στην απογραφή του 1583). Το κριθάρι τίθεται ξεχωριστά. Δεν έχουμε αναφορά βρώμης. Δεν υπάρχει φορολόγηση ζώων!

     Σημαντική είναι η φορολόγηση των μουριών, που σημαίνει άνθηση της σηροτροφίας (παραγωγή μεταξιού από μεταξοσκώληκες), αλλά και πολλών οπωροφόρων δέντρων, χωρίς να κατονομάζονται. Φορολογούνται τόσο τα δέντρα, όσο και οι καρποί τους!

     Έχουμε, όμως, αμπελώνες (αυτονόητο, αφού έρχονται από την εποχή της αρχαίας Κύναιθας), όπου φορολογούνται τόσο τ’ αμπέλια, όσο και το κρασί! Έχουμε ακόμη παραγωγή καρυδιών και λιναριού με αντίστοιχες φορολογήσεις. Σημαντική είναι η λειτουργία τεσσάρων μύλων, εννοείται νερόμυλων. Αξίζει να σημειώσουμε τη φορολογία των γάμων (νύφες). Θεωρώ ότι πρόκειται σίγουρα για τη φορολόγηση της προίκας πού’παιρνε ο γαμπρός από τους γονείς της νύφης!

     Αξίζει, τέλος, να σημειώσουμε ότι δεν έχουμε μελίσσια και μέλι, αλλά ούτε φορολόγηση (ακόμη) των βοσκοτόπων. Δεν έχουμε επίσης φορολογία σε ταβερνεία. Αυτό δείχνει ότι η αύξηση της φορολογίας έγινε με το χρόνο κατάκτησης και τις οικονομικές ανάγκες της αυτοκρατορίας των Οθωμανών. Στον πίνακα που ακολουθεί, έχουμε αναλυτικά τις επιμέρους φορολογίες σε ακσιέδες (άσπρα)».[8]

Η Οθωμανική απογραφή του 1460-63 για την Κέρτεζη στα ελληνικά.

IV. ΟΙ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΕΡΤΕΖΗΣ

   Κατά την μετάφραση του εγγράφου βλέπουμε ότι για την απογραφή αυτή «εκστρατεύουν με τη δική τους πανοπλία» ένας στρατιώτης με μία «μικρή σκηνή». Η απογραφή ξεκινά στη σελίδα 89 και συνεχίζει στη σελίδα 90 του καταστίχου!

   Επί τη ευκαιρία βλέπουμε ότι πρόκειται για «Τιμάριο των Χασάν γιου του Ερέτνα και Σαΐντ γιου του Σαχ που λαμβάνουν μέρος στην εκστρατεία εθελοντικά. Καρπώνονται τους φόρους του τιμαρίου, από κοινού εκστρατεύουν».

   Έχουμε λοιπόν: «χωριό Κέρτεζη τιμάριο των προαναφερόμενων». Σας αναφέρουμε τα ονοματεπώνυμα κάποιων κερτεζιτών από τους αναφερόμενους επικεφαλής των οικογενειών. Το σύνολο των επικεφαλής των οικογενειών είναι εξήντα (60). Επίσης αναφέρονται και δύο χήρες!

   «Γιάννης Ζούνος, Νικόλας Τριγώνας, Γιάννης αδερφός του, Αλέξης Γαϊτάνης, Μιχάλης αδελφός του, Παύλος Γαϊτάνης, Γιάννης αδερφός του, Γιώργης Μουρκούνας, Πέτρος γέρος, Γιάννης γιος του, Δημήτρης Νάβρας, ….., Γιώργης Καστανιώτης,….,  Γιώργης Εξαρχόπουλος, ……, Γιώργης Τσίμινας, ….., ΠαπαΝικόλας, …., Δημήτρης Ζαχλούμης, …., Μιχάλης Αρέθας, χήρα Λόντου, χήρα Χρίστα Θοδώραινα».

   Τα πλήρη στοιχεία αυτά θα ανακοινωθούν και αναλυθούν στον τόμο Δ΄ της σειράς των ερευνών μου, ο οποίος θα αφορά την κοινωνιολογία της Κέρτεζης!

   Εάν υποθέσουμε ότι κατά μέσο όρο οι πατριαρχικές οικογένειες (μαζί με παππούδες, γιαγιάδες και εγγόνια) τότε ήταν εξαμελείς, η Κέρτεζη το 1460 είχε περί τους 350 κατοίκους. Εάν θεωρηθούν οκταμελείς, τότε είχε περίπου 500 κατοίκους.

   Να σημειώσουμε ότι κατά την πλήρη πληθυσμιακή απογραφή Grimani, που πραγματοποιήθηκε μετά από 240 χρόνια (δηλαδή το 1700) η Κέρτεζη είχε 61 οικογένειες με σύνολο 245 κατοίκους. Για την οθωμανική οικονομική απογραφή που έγινε το 1583 θα πούμε πολύ περισσότερα στο Β’  μέρος της έρευνάς μας.

   ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ Β΄ ΜΕΡΟΣ.

1^η Δημοσίευση: ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, φ. 91, ΙΟΥΛΙΟΣ 2025, ΒΟΥΡΑΪΚΕΣ ΝΥΞΕΙΣ, σελ. 29.

Παραπομπές

^[1] greekgenealogist@gmail.com…, Δευ 6 Μαρ, 2023.

^[2] Ο Δρ Νικόλαος Σωτ. Δουκλιάς δέχτηκε, μετά από συνεννόηση, να χρηματοδοτήσει κι αυτή την προσπάθεια. Τον ευχαριστούμε κι απ’ αυτή τη θέση.

^[3] Ήδη έχω προτείνει τα εν λόγω έγγραφα να αναρτηθούν στο ιστορικό και διατηρητέο κτήριο των Τετρεμέλη-Στριφτόμπολα στην Κέρτεζη, όταν τελειώσει η ανακαίνισή του από τα παιδιά του Γρηγορίου Ηλ. Μπούρδαλα, ώστε να είναι στη διάθεση όλων.

^[4] Μ’ ευχαριστίες, λοιπόν, και στον Ηλία Γρ. Μπούρδαλα.

^[5] greekgenealogist@gmail.com …, ημερομηνία: 18 Απρ 2024, 6:53 μ.μ. θέμα: Κέρτεζη – Οθωμανική φορολογική απογραφή έτους 1460-3…»

^[6] Κατά τον κ. Κωνσταντίνο Κουτσοδόντη, έχουμε συνοπτικά τα εξής (18.04. 2024): «Το άσπρο ήταν βασική νομισματική μονάδα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας από το 14^ο αιώνα και μετά. Με την πάροδο του χρόνου υποτιμήθηκε και δημιουργήθηκε η ανάγκη έκδοσης νέας νομισματικής μονάδας μεγαλύτερης αξίας που ήταν ο παράς. Αργότερα η Οθωμανική αυτοκρατορία έκοψε ένα πολύ μεγαλύτερο ασημένιο νόμισμα, κατ’ απομίμηση του γερμανικού groschen και το οποίο ονόμασε kuruş (ελληνικά ονομάστηκε γρόσι)».

^[7] Εξήγηση, Κωνσταντίνος Κουτσοδόντης, (ειδικό σημείωμα), 18.04.2024.

[8] Το απόσπασμα αυτό, αλλά και άλλα οικονομικά στοιχεία βρίσκονται στο βιβλίο μου: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Α. ΜΠΟΥΡΔΑΛΑΣ, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ, εκδ. ΑΡΜΟΣ, Ιούνιος 2024, σελ. 51-54.

Γεφύρι στα Τσακαλέϊκα, Κέρτεζη – Καλαβρύτων

Ενημέρωση από τον Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα προς τον ερευνητή Θοδωρή Χαμάκο

   Είναι χτισμένο στη θέση Τσακαλέϊκα επί του χειμάρρου Ελλάδα ή Ελά, του οποίου οι μικρές πηγές που δημιουργούνται από τα χιόνια και τις βροχές βρίσκονται στο βουνό Καρβελού και που ενώνεται 200 μέτρα πιο κάτω με τον Κερτεζίτικο Βουραϊκό, στον μύλο του Λιάρου-Λαφογιάννη.

   Είναι ένα μονότοξο γεφύρι, καταβιβασμένο, με κάθετα βάθρα, χωρίς στηθαία, μια σειρά καλοπελεκημένους θολίτες, του οποίου έχει γίνει τσιμεντένια επέκταση και στις δύο πλευρές του όπως επίσης και στην επιφάνεια διάβασής του.

Συνέχεια →

Προσωπικός αριθμός και αριθμητικά αγιογραφικά σύμβολα

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΣΑΓΩΓΙΚΑ

   Για μια ακόμα φορά οι λεγόμενοι φονταμενταλιστικοί και χιλιαστικοί κύκλοι στη χώρα μας συνδέουν με απόλυτο τρόπο πραγματικές κυβερνητικές αλλαγές, που έχουν παγκόσμιο ηλεκτρονικό χαρακτήρα, με σύμβολα στην Αποκάλυψη του Ιωάννη. Στην συγκεκριμένη περίπτωση αφορά την εισαγωγή του «προσωπικού αριθμού» που εισάγει αυτό τον καιρό τη κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη (ΝΔ).

   Με τον τρόπο που λειτουργούν, δημιουργούν προβλήματα στην σοβαρή κριτική που είναι αναγκαία. Εμείς θα πάμε ανάποδα σ’ αυτό το άρθρο. Θα ξεκινήσουμε από κάποια αριθμητικά σύμβολα στην Αγία Γραφή για να βγάλουμε το δικό μας συμπέρασμα για το εν λόγω ζήτημα.

ΙΙ. 666 ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Συνέχεια →

Οι γυναίκες στην εκκλησία: Μεταξύ ευαγγελίων και ανδροκρατίας

(Προδημοσίευση από συλλογικό τόμο[1])

Μέρος Β΄

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ Μέρος Α΄

IV. ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΑΝΩΤΕΡΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΡΟΛΟ  

Για να δούμε, λοιπόν, το ρόλο των γυναικών, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, τα εκατό τελευταία χρόνια. Οι γυναίκες θεολόγοι σπούδασαν στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1940, αποφοίτησαν και διδάσκουν ανελλιπώς στα σχολεία της Β/βαθμιας εκπαίδευσης μέχρι τις ημέρες μας. Πώς έγινε αυτή η αλλαγή; Μα οι σπουδές και οι διορισμοί είναι κρατική υπόθεση. Εάν ήταν εκκλησιαστική δεν θα υπήρχαν κάν κατά πάσα πιθανότητα. Τα τελευταία χρόνια έχουμε και γυναίκες θεολόγους στις θεολογικές σχολές (Γ/βαθμια). Ως μαθητής είχα την ευλογία να έχω μία από τις πρώτες αποφοίτους, την «καθηγήτρια της αγάπης»,^[2] την καθηγήτρια δηλαδή Μαρία Παπαγιάννη, στο Γυμνάσιο Καλαβρύτων. Μια χαρά λοιπόν.

Συνέχεια →

Οικισμοί: ποιες εκτάσεις θα βρεθούν σε καθεστώς εκτός σχεδίου δόμησης

Της Ουρανίας Β Πάλμου*

   Σαράντα χρόνια μετά το Προεδρικό  διάταγμα του 1985 για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2000 κατοίκων, μετά από αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και μπροστά στην εκπόνηση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων αποφασίστηκε από την πολιτεία ο επανακαθορισμός των ορίων περίπου δέκα χιλιάδων οικισμών κάτω των 2000 κατοίκων.

   Αντί αυτό να είναι η αρχή μιας σύγχρονης επιστημονικής διερεύνησης της κατάστασης των οικισμών μας που να συνδεθεί με ένα σχέδιο ανάπτυξης ανάλογα με τα  οικονομικές δραστηριότητες (πχ θερινός και χειμερινός τουρισμός, πρωτογενής τομέας) και τις δυνατότητες αποκέντρωσης, περιβαλλοντικής προστασίας, επεξεργασίας της φυσιογνωμίας και των χαρακτηριστικών του κάθε οικισμού αποφασίζεται  μια νέα οριοθέτηση των οικισμώνμε έναν ισοπεδωτικό γραφειοκρατικό και αδιάφορο για τις ιδιοκτησίες των πολιτών τρόπο.

   Δεδομένα για την οριοθέτηση αεροφωτογραφίες και όρια του 1923 και του 1983. Δηλαδή οριοθετούμε τους οικισμούς με δεδομένα 40 και 102 ετών πίσω μη λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή κατάσταση των οικισμών . Μαζί  με τους άλλους παράγοντες οριοθέτησης που θέτει το ΠΔ και με δεδομένο ότι αγνοούνται τα δεδομένα σαράντα ετών (και η δόμηση που έχει πραγματοποιηθεί αυτά τα χρόνια) τεράστιες  εκτάσεις των οικισμών περνάνε στο καθεστώς της εκτός σχεδίου δόμησης. Αυτά τα οικόπεδα είναι μη άρτια και μη οικοδομήσιμα (αγροτεμάχια δηλαδή), οι δε άδειες που έχουν εκδοθεί θα είναι υπό προβληματικό καθεστώς αφού θα έχουν εκδοθεί σε καθεστώς εντός οικισμού και μετά το ΠΔ θα είναι σε καθεστώς  εκτός σχεδίου δόμησης και  σε ένα μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο οικόπεδο! Και επειδή αυτό το ΠΔ θα είναι και το εργαλείο της οριοθέτησης για τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια το μεγαλύτερο τμήμα αυτών των ακινήτων θα παραμείνει και εκτός των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων! Μηδενίζονται  δηλαδή εργαλεία και δυνατότητες σχεδιασμού που χρόνια τώρα ζητούσαν οι επιστημονικοί φορείς, αφού ο σχεδιασμός δεν θα ανταποκρίνεται στην σημερινή πραγματικότητα!

   Η  περίφημη νομοθετική λύση του υπουργείου είναι επίσης προβληματική για ένα υπουργείο που μόλις πριν λίγα χρόνια κατήργησε τις παρεκκλίσεις των δυο στρεμμάτων στο  εκτός σχεδίου και σήμερα αναζητά μια παρέκκλιση (μια νομοθετική ρύθμιση όπως το ίδιο λέει ) για τις ιδιοκτησίες που  ήταν εντός οικισμού και θα περάσουν στο καθεστώς της εκτός σχεδίου δόμησης .

   Στην σημερινή εποχή που η εκτός σχεδίου δόμηση στα νησιά  αλλά και τις παραλιακές περιοχές δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στον σχεδιασμό και έχει ήδη επιφέρει σοβαρές αλλοιώσεις του περιβάλλοντος,  θα έπρεπε να σχεδιάζεται κατάργηση της και η  απορρόφηση της από τους  οργανωμένους οικισμούς. Θα έπρεπε να έχει προκληθεί ένας άλλος επιστημονικός διάλογος με βάση την φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής, που δεν κρίνεται μόνο από το  δομημένο και μη περιβάλλον αλλά και από τη κατανάλωση σε φυσικούς πόρους και την επάρκεια αυτών , τις συνθήκες του δομημένου περιβάλλοντος , την πυροπροστασία και την ασφάλεια, την προστασία του τοπίου και των παράλιων ζωνών  και κυρίως την κατάσταση των κοινωνιών που διαμένουν σε αυτές και  τις συνθήκες ζωής των κατοίκων !

   Όλοι οι οικισμοί δεν είναι ίδιοι και δεν υπάρχουν οι ίδιες ανάγκες. Το Λεόντιο, δεν είναι ίδιο με το Ακταίο η τον Άγιο Βασίλη και τα Σελιανίτικα δεν είναι ίδια με το Βασιλικό. Ο κάθε οικισμός έχει τα δικά του ιστορικά, γεωγραφικά, χωροταξικά δεδομένα, έχει άλλη διάρθρωση στο χώρο. Γιατί απαιτείται ένας ισοπεδωτικός σχεδιασμός;

   H αλήθεια είναι ότι δεν πρόκειται για σχεδιασμό. Όταν δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε πραγματικά εκδίδουμε ένα προεδρικό διάταγμα. Γιατί ο σχεδιασμός απαιτεί την συμμετοχή των κοινωνιών.  Δεν υπάρχει σχεδιασμός που να γίνεται για την κοινωνία χωρίς αυτήν. Το Προεδρικό Διάταγμα αυτό βγήκε ως βασιλικό  διάταγμα χωρίς δημόσιο διάλογο, χωρίς την συμμετοχή του ΤΕΕ, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των φορέων και της κοινωνίας.

   Επίσης έχει όλα τα χαρακτηριστικά πρακτικής ενός κράτους που δεν σέβεται τον πολίτη του. Δεν σέβεται αυτόν που αγόρασε, που  έχτισε με νόμιμο τρόπο,  σεβάστηκε τις κρατικές αποφάσεις και πλήρωνε και τον αντίστοιχο φόρο στην αγοραπωλησία η τον ΕΜΦΙΑ. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά αυτού του κράτους που ξυπνάς ανασφαλής για ότι μπορεί να σου συμβεί μέσα στην μέρα.

   Τώρα αν αυτές οι εκτάσεις που είναι σε παραλιακές περιοχές και είναι και ακριβές, απαξιωθούν για να  αγοραστούν  από οικονομικά πιο ισχυρούς, που έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν περισσότερα τμήματα, αν η ιδιωτική πολεοδόμηση ενισχυθεί με αυτά τα δεδομένα ή αν δημιουργηθούν και ζώνες υποδοχής τουρισμού που να ανεβάσουν την αξία κάποιων συγκεκριμένων περιοχών αυτό ας μας το απαντήσουν οι αρμόδιοι συντάκτες του διατάγματος .

   Εμείς σαν Τ.Ε.Ε. – Τμήμα Δυτικής Ελλάδας  έχουμε την υποχρέωση να πούμε την αλήθεια στους χιλιάδες πολίτες που σήμερα χάνουν τις περιουσίες τους, να είμαστε στο πλευρό τους, να παρέχουμε κάθε νομική και τεχνική βοήθεια.

   Θα τονίσουμε λοιπόν για άλλη μια φορά  ότι αυτό το ΠΔ δεν ήρθε για να βοηθήσει στο σχεδιασμό, δεν ήρθε για να βάλει τα πράγματα σε τάξη, ήρθε για να ανατρέψει δεδομένα σαράντα ετών, να απαξιώσει περιουσίες συμπολιτών μας και να καθυστερήσει τον ουσιαστικό σχεδιασμό άλλα σαράντα χρόνια! Γιατί η επίλυση προβλημάτων σχεδιασμού έχει πάντα αναφορά την μελέτη της σημερινής πραγματικότητας  και την διαμόρφωση προτάσεων πάνω σε αυτή και όχι σε δεδομένα σαράντα ετών πίσω! Το να αφήσεις χιλιάδες ιδιοκτησίες σε καθεστώς εκτός σχεδίου και εκατοντάδες κτίσματα σε αβεβαιότητα πιο ακριβώς πρόβλημα σχεδιασμού επιλύει;

   Ζητάμε την άμεση απόσυρση του ΠΔ!

   * Η Ουρανία Β. Πάλμου είναι Αντιπρόεδρος ΤΕΕ-Τμήμα Δυτικής Ελλάδας,  Πολιτικός Μηχανικός, Αρχιτέκτων Μηχανικός MSc Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, palmouourania@gmail.com.

   ΠΗΓΗ: 20.05.2025, https://ecopress.gr/oikismoi-poies-ektaseis-tha-vrethoun-se/.

ΠΟΙΗΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΤΑ ΤΟΥ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑ

ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ ΜΑΪΟΣ 2025

Κωνσταντίνου Νικολόπουλου-Καμενιανίτη

Αϊτός γιγαντοφτέρουγος

και ωριοπλουμισμένος,

πετούσε στα Καλάβρυτα,

στου Ερύμανθου τα πλάγια.

*****

Συνέχεια →

Τεχνολογική Επιτάχυνση ή Τεχνολογική Αποανάπτυξη;

Του Χάρη Ναξάκη*

     Ο Τεχνοκόσμος-ψηφιακό κεφάλαιο, τεχνητή νοημοσύνη, μεταανθρωπινότητα και τεχνολογική αποανάπτυξη (Εκδόσεις Κουκκίδα, 2025)- είναι ένα δοκίμιο μου για τον τεχνοπολιτισμό. Τριάντα χρόνια και κάτι από την εκπόνηση της διδακτορικής μου διατριβής, στην οποία είχα χαρακτηρίσει ως πληροφοριακό (ψηφιακό) καπιταλισμό την μετάλλαξη με όχημα τις νέες τεχνολογίες, του βιομηχανικού καπιταλισμού, στο δοκίμιο αυτό αναθεωρώ την άποψη αυτή. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις επιτάσσουν να τεθούν τα παρακάτω ερωτήματα:

Συνέχεια →

Οι γυναίκες στην εκκλησία:

Μεταξύ ευαγγελίων και ανδροκρατίας

(Προδημοσίευση από συλλογικό τόμο[1])

Μέρος Α΄

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗΣ

    Έχουν περάσει πάνω από εκατό χρόνια που η γυναικεία χειραφέτηση στον ευρωπαϊκό κόσμο -και εν γένει στο «δυτικό»- έχει φτάσει σ’ ένα βαθμό μέσα και στα λαϊκά στρώματα. Μέχρι τότε ελάχιστες γυναίκες είχαν περάσει το φράγμα της υποτέλειας, της ανδροκρατίας και της πατριαρχίας. Ενδεικτικά θυμίζουμε κάποιες γυναίκες «βασιλομήτορες» στην ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία (λόγω ανήλικων τέκνων και πολύ αργότερα στη ρωσική). Φαινόμενα τέτοια δεν γνωρίζω στην εγγύς και μέση Ανατολή, ούτε στη Βόρεια Αφρική.

   Η αναφορά σ’ αυτόν το γεωγραφικό χώρο γίνεται διότι στις περιοχές αυτές άνθησε κατά καιρούς η χριστιανική πίστη, όχι πάντα με αυθεντικό τρόπο. Αργότερα η επέλαση και η κυριαρχία του Ισλάμ επέτεινε αυτή την υποβάθμιση της γυναίκας. Πέρασαν πολλοί αιώνες μέχρι να έλθει η νεωτερικότητα στο δυτικό κόσμο για να ξεκινήσει θεωρητικά και πρακτικά η γυναικεία χειραφέτηση, τόσο από την ανδροκρατία, όσο και από ένα ισχυρό πλέγμα κοινωνικής, θρησκευτικής και πολιτικής υποταγής. Φυσικά στο δρόμο αυτό υπήρξαν και λανθασμένες απολήξεις, αλλά αυτό ήταν μοιραίο.

Συνέχεια →

«Υπάρχει Θεός»; Ένας επιστήμονας «τελειωμένος θεούσος» απαντά

Μια συνέντευξη του Σωτήρη Μητραλέξη στον Πάρη Καρβουνόπουλο στο » Militaire News «.

Αξίζει πολύ τον κόπο σε ανθρώπους ανοικτούς….

Γιώργος Πλούμης: Με τη σκόνη της Κιμωλίας

(Βιβλιοπαρουσίαση)

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

   Ο αγαπητός συνάδελφος καθηγητής Χημείας Γιώργος Πλούμης εξέδωσε με αυτοέκδοση το νέο του βιβλίο «ΜΕ ΤΗ ΣΚΟΝΗ ΤΗΣ ΚΙΜΩΛΙΑΣ» στην Πάτρα (2024). Ο Γιώργος δούλεψε το 1986-1987 και 1987-1988 στο Γυμνάσιο Καλαβρύτων. Πολλές μαθήτριές του και μαθητές του θα τον θυμούνται, έστω και μετά από τόσα χρόνια, είμαι βέβαιος. Κάποιοι  απ’ αυτούς είναι και δικοί μου μαθητές (δούλεψα στο Γυμνάσιο το 1990-1991 και στο Λύκειο το 1991-1992).

   Ο Γιώργος γεννήθηκε στην Πάτρα από γονείς δασκάλους το 1958. Το 1976 αποφοίτησε από το τότε 1^ο Γυμνάσιο Αρρένων Πατρών, από το οποίο αποφοίτησα κι εγώ το 1973. Το 1982 αποφοίτησε από το Χημικό του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και ακολούθησε μετά από λίγα χρόνια το δύσκολο μονοπάτι του καθηγητή Χημείας.

   Ξεκίνησε και δούλεψε πολλά χρόνια και σε διάφορα σχολεία με τον μαυροπίνακα και κατέληξε στο τέλος της καριέρας του να στέκεται κριτικά στη λεγόμενη «τηλεκπαίδευση». Εκεί πλέον βλέπει πεντακάθαρα το δάσκαλο να χάνει το ρόλο του ή έστω πολλές πλευρές του. Αυτή η εξέλιξη τον οδήγησε να πάρει το δρόμο της συνταξιοδότησης, αφού υπήρχαν μεταβατικές διατάξεις πριν φτάσει η επόμενη γενιά εκπαιδευτικών στα 67 και βάλε έτη… Αυτή η εξέλιξη τον οδήγησε και στον τίτλο του βιβλίου!

ΙΙ. Η ΒΑΣΙΚΉ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΊΟΥ

   Το βιβλίο του αυτό δεν είναι το πρώτο του Γιώργου, μα για μένα είναι το πρώτο που διάβασα. Έχει ένα δικό του προσωπικό τρόπο με τον οποίο το έχει δομήσει. Ουσιαστικά είναι ένα βιβλίο σπονδυλωτό, με απλή γλώσσα και πολλά παραδείγματα. Γράφοντας μικρά άρθρα, κυρίως στην εφημερίδα Πελοπόννησο και στον ηλεκτρονικό τύπο. Με κέντρο την παιδεία και την εκπαίδευση δημιούργησε δύο μεγάλες ομάδες τέτοιων κειμένων. Εκμεταλλεύτηκε τόσο την περίοδο της οικονομικής κρίσης, όσο και της υγειονομικής. Γι’ αυτό τα δόμησε σε δύο μέρη αντίστοιχα. Το βιβλίο εκτείνεται σε 114 σελίδες μεσαίου μεγέθους.

   Ξεκινά με αφιέρωση, γράφει τον πρόλογο και πριν μπει στο Α΄ μέρος, σε τρεις σελίδες ξεδιπλώνει μικρές αναφορές (από μία σε κάθε σελίδα): ξεκινά με τον Ευάγγελο Παπανούτσο, συνεχίζει με το Νίκο Καζαντζάκη και κλείνει με δυο «ρητά» για την αρχή και το τέλος της εκπαιδευτικής του πορείας!

   Αποτελείται από δύο μέρη και μας αποχαιρετά μ’ έναν πολύ μικρό επίλογο κι ένα μικρό επίσης άρθρο με τίτλο «σώστε τον δάσκαλο». Κλείνει οριστικά με μια μικρή ενδεικτική βιβλιογραφία. Εξάλλου το βιβλίο του δεν αποτελεί ούτε έρευνα, ούτε επιστημονική μελέτη. Αποτελεί ένα πόνημα καρδιάς, εμπειρίας και αγωνίας.

ΙΙΙ. ΤΑ ΔΥΟ ΜΕΡΗ

   Το Α΄ μέρος έχει τίτλο «ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ» και εκτείνεται σε 60 σελίδες. Άρχισε να γράφεται, αφού προηγουμένως είχε μια εμπειρία δύο δεκαετιών ως μάχιμου μέσα στις τάξεις. Πολλοί και πολλές καμαρώνουν ως εκπαιδευτικοί, αλλά στις τάξεις έχουν ζήσει ελάχιστα, ενώ με διαδρομές πολλές φορές αμφιβόλου αξίας έγιναν στελέχη για να καθοδηγούν χωρίς εμπειρία. Ο Γιώργος όμως δεν είναι ένας απ’ αυτούς!

   Το μέρος αυτό αποτελείται από 24 μικρά άρθρα. Τα 17  είναι μικρά και αυτόνομα. Ακολουθούν ένα μεγάλο εισαγωγικό άρθρο (χωρισμένο σε 7 μικρά) εν είδει περίληψης και κατεύθυνσης όλων όσων ξεδιπλώνει στη συνέχεια. Εκεί βλέπουμε το πως βλέπει την παιδεία, την εκπαίδευση, το δάσκαλο, την πολιτεία και την εξέλιξη της τεχνολογίας.

   Το Β΄ μέρος με τίτλο «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ» εκτείνεται σε 40 σελίδες. Νομίζω ότι δεν τυχαίο που στο 2^ο μέρος δεν υπάρχει στο τίτλο η μαγική λέξη «παιδεία», ενώ υπήρχε στο 1^ο μέρος. Οι λόγοι είναι πολλοί, τους οποίους και ψηλαφεί. Η χρονική διάρκεια των θεμάτων εκ των πραγμάτων είναι μικρή, αφού οι καραντίνες σταμάτησαν με τα εμβόλια κι ο ίδιος διάλεξε το δρόμο της ευδόκιμης εξόδου από τις δύσκολες πλέον τάξεις! Είναι συνταξιούχος συνάδελφος τώρα!

ΙV. ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ή ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ;

   Στο Α΄ μέρος την κύρια προσοχή μου την τράβηξαν τα 7 πρώτα κομμάτια του γενικού πλαισίου που έθεσε ο Γιώργος Πλούμης. Πρόκειται ουσιαστικά για την «διακήρυξή» του. Γράφει ο ίδιος στην αρχή:

   «Είμαι μάχιμος, εργάζομαι μέσα στην τάξη μπροστά στο μαυροπίνακα, αναπνέω σκόνη, τρώω κιμωλία, βγαίνω από την τάξη λερωμένος, πολλές φορές κατακόκκινος, συχνά εξουθενωμένος, αλλά πάντα ικανοποιημένος ότι κάτι έδωσα, κάποιοι κάτι άκουσαν, κάτι πήραν, κάτι γνώρισαν».

   Αντιδρά στους «ξερόλες» που λένε με ελαφρά καρδία: «Φταίει ο δάσκαλος, ο καθηγητής -λένε- είναι τεμπέλης. Τρεις μήνες το χρόνο κάθεται, δεν αξιολογείται και άλλα τέτοια πολλά. Δεν συμφωνώ κύριοι, ο δάσκαλος είναι ο τελευταίος που φταίει σ’ αυτή την υπόθεση».

   Και ανοίγει ευθύς αμέσως τη βεντάλια της σκέψης του, αυτήν που στα επόμενα μικρά άρθρα αναλύει ξεχωριστά και κατά θέμα:

   «Για να είσαι δάσκαλος σήμερα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Χρειάζεσαι δύναμη, σθένος, ψυχικό μεγαλείο, γιατί ο δάσκαλος κάθε μέρα μέσα στην τάξη κάνει κατάθεση ψυχής. Η δουλειά του δύσκολη, τα προβλήματα πολλά. Όμως το χαμόγελο, η ικανοποίηση στο πρόσωπο των μαθητών, ο καλός λόγος, το σφίξιμο του χεριού από τον γονιό, κάνουν το δάσκαλο να ανοίγει τα φτερά του, να απογειώνεται, να ζει σε άλλο κόσμο, να ονειρεύεται…».

   Ο Γιώργος Πλούμης δεν φαντασιώνεται. Ο άλλος κόσμος είναι ο κόσμος της παιδείας, αρκετά μακριά από τον κόσμο της εκπαίδευσης. «Εκπαίδευση κάνουμε και στους έξυπνους σκύλους» θα τονίσει δυο φορές πιο κάτω.

   Συμφωνώ μαζί του απόλυτα, γιατί κι εγώ είχα παρόμοια πορεία και στην ίδια περίοδο με παραπλήσιο μάθημα (φυσική), αν και κάποιες φορές για τις ανάγκες έκανε αυτός φυσική κι εγώ χημεία, ίσως και βιολογία, γεωγραφία ή και αστρονομία και γεωλογία πριν τρεις δεκαετίες.

V. ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ

   Υπάρχουν πολλές και πολλοί που δεν κατανοούν τη διαφορά παιδείας και εκπαίδευσης, πολύ δε περισσότερο δεν κατανοούν την καμπύλη του Gaus (έχει μορφή καμπάνας)! Μέσα σ’ ένα σύνολο, όπως είναι η μαθητική τάξη ή ο σύλλογος διδασκόντων ενός μεγάλου σχολείου ή μέσα σε μια κοινότητα μιας ειδικότητας σε μια περιοχή, είναι βασικός κανόνας να μην είναι ούτε όλοι άριστοι, ούτε όλοι για βελτίωση. Ειδικά οι δάσκαλοι που είναι δοκιμασμένοι και πτυχιούχοι. Υπάρχει μια φυσική διακύμανση. Για τη μελέτη της διακύμανσης χρειάζονται και τα άκρα της καμπύλης. Το κύριο ζήτημα είναι το ποιοι θα πάρουν θέση στα άκρα και ποιοι θα συσσωρευτούν στο βαθύ κέντρο της καμπάνας. Μα όλο αυτό εξαρτάται από τα κριτήρια.

   Ποιοι θέτουν τα κριτήρια; Οι γονείς; Οι δάσκαλοι, οι καθηγητές και οι νηπιαγωγοί; Τα διοικητικά στελέχη της εκπαίδευσης; Οι εναλλασσόμενοι υπουργοί παιδείας; Ο εκάστοτε πρωθυπουργός; Η διακομματική συμφωνία; Η Ευρωπαϊκή Ένωση με τους απόμακρους επιτρόπους; Ο υπερεθνικός Ο.Ο.Σ.Α που παίρνει γραμμή από τα τεράστια μεγάλα συμφέροντα των δυτικών ολοκληρώσεων;

  Ο Γιώργος Πλούμης απαντά στα περισσότερα. Το δικό του κριτήριο θέτει σε προτεραιότητα και στο κέντρο την παιδεία κι αφήνει στην άκρη την στείρα εκπαίδευση. Θέτει τη χαρά της αγωγής και της γνώσης ως στύλο στ’ αλώνι της κάθε τάξης και την τεχνοκρατική εξετασιομανία στα άκρα του. Θα βάλει την κριτική γνώση, το διάλογο και το πείραμα μπροστά και την αποστήθιση πίσω. Θα συμφωνήσω πάλι μαζί του. Και φέρνει γι’ αυτά το παράδειγμα της Φιλανδίας για τα καλά του, χωρίς να κάνει κριτική βεβαίως στ’ αρνητικά του.

   Ο Γιώργος με έμμεσο τρόπο και με αφορμή τις εξεταστικές μεταρρυθμίσεις και το «πρόγραμμα ΠΙΖΑ» του Ο.Ο.Σ.Α.  διερωτάται «μήπως το πρόβλημα είναι αλλού;». Με τον τρόπο αυτό δείχνει τη στάση του απέναντι στο τεράστιο παιχνίδι που ξεκινά από τον Ο.Ο.Σ.Α.. Βεβαίως στο άρθρο του δεν ασχολείται με τα κριτήριά του και τους στόχους του, αλλά μόνο με τα αποτελέσματα των ερευνών του, κυρίως με την λεγόμενη «Πίζα». Αφήνει όμως το τοπίο για παραπέρα συζήτηση ελεύθερο.

VΙ. Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΛΟΥΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

   Ο Γιώργος Πλούμης είναι όμως τίμιος στη γραφή του. Αυτό φαίνεται στον τρόπο που αντιμετωπίζει την πολιτική θεωρία και πράξη της «αξιολόγησης», όπως την φέρνουν περίτεχνα οι «από πάνω». Είναι θετικός για αξιολόγηση που βελτιώνει και όχι να τιμωρεί. Επιθυμεί μια «δίκαιη αξιολόγηση».

   Βεβαίως δεν διερωτάται περισσότερο αν και κατά πόσο αυτοί οι υπερεθνικοί οργανισμοί δεν κάνουν βήμα προς την πλευρά της βελτίωσης και της απομάκρυνσης από την τιμωρία. Γιατί αυτοί δεν αγαπούν την παιδεία, αλλά επιθυμούν μια ξερή εκπαίδευση, συμβατή με τους μακροπρόθεσμους στόχους τους. Όμως ο Γιώργος μένει σταθερά στο όραμά του. Παιδεία κυρίως και μετά η όποια εκπαίδευση.

   Θέτει το κριτήριο ότι οι αξιολογητές πρέπει να είναι αξιολογημένοι. Σωστά. Δεν διερωτάται δημόσια βεβαίως περισσότερο στο αν οι αξιολογητές των αξιολογητών βρίσκονται σ’ ένα απόμακρο κράτος από τους πολίτες και την κοινωνία και πολύ κοντά στα μεγάλα συμφέροντα. Ένα κράτος αυταρχικό που όταν έρχεται η ώρα να «αξιολογηθεί» το ίδιο, όπως στο πολλαπλό έγκλημα των Τεμπών, προσπαθεί με κάθε τρόπο να σκίσει και το ελλιπές σύνταγμα και την ηθική και εξέγερση των πολιτών.

   Αυτό το κράτος κι αυτοί οι υπερεθνικοί οργανισμοί θέλουν την διάλυση. Τη διάλυση τη βλέπει ο Γιώργος και γι’ αυτό επιμένει στο όραμά του για το σχολείο. Εξάλλου αλλού γράφει: «το παλιό σχολείο ενάντια στο καινούριο». Η ματιά τους και ο στόχος τους δεν είναι το ευέλικτο και καλό δημόσιο σχολείο που ονειρεύεται ο Γιώργος. Τους ενδιαφέρουν οι λίγοι, οι «άριστοι» στα δικά τους διαφορετικά σχολεία. Οι άλλοι να «πνιγούν». Και τα βλέπουμε όλα αυτά πλέον καθαρά.

VΙΙ. ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ

   Ένα μεγάλο κομμάτι των άρθρων εστιάζει στις λεγόμενες πανελλαδικές εξετάσεις, στο μοτίβο τους, στα φροντιστήρια, στα θέματα που μπαίνουν και που συχνά είναι πολύ μακριά από το σχολείο, στη λεγόμενη «βάση του 10», αλλά και στο κατέβασμα των εξετάσεων σ’ όλες τις τάξεις του σχολείου. Τέλος αναδεικνύει την όποια αξία του πτυχίου, κυρίως στο αν το ευρύτερο σύστημα απορροφά τους επιστήμονες που παράγει…

   Ασχολείται με το διαχρονικό φαινόμενο των καταλήψεων, ούτε με αρνητισμό, ούτε με εκ των προτέρων ενθουσιασμό. Κρατά μια μεσαία στάση και το μοτίβο του τον οδηγεί στο λεγόμενο «ανοικτό σχολείο». Όμως κι εκεί βάζει ζητήματα στην πολιτική ηγεσία η οποία με όλες τις κυβερνήσεις της τείνει να αλλάζει πάντα τη σκεπή (που γι’ αυτές είναι πάντα οι εξετάσεις) και όχι τα θεμέλια, που για το Γιώργο είναι η παιδεία έναντι της εκπαίδευσης.

VΙΙΙ. ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

  Στο Β΄ μέρος ο Γιώργος Πλούμης δεν ανήκει στο ρεύμα των «ψεκασμένων», των εναντίον στη «μάσκα» ή στο ρεύμα των «αντιεμβολιαστών». Δεν φέρνει αντίρρηση στα γενικά μέτρα, όπως οι καραντίνες ή η λεγόμενη «τηλεκπαίδευση» ή ο συλλογικός εμβολιασμός ή και η χρήση της μάσκας στα σχολεία αργότερα. Δεν αναρωτιέται πως δημιουργήθηκε βεβαίως η πανδημία, ούτε πως χρησιμοποιήθηκε από τους «θεσμούς» για αυταρχικές μορφές διοίκησης. Μάλλον ήταν μακριά από τους δικούς τους προβληματισμούς. Απόλυτα σεβαστό.

   Στέκεται όμως κριτικά σ’ όλα αυτά. Δεν τα εξιδανικεύει. Μένει αρκετά στη χρήση της μάσκας στα σχολεία, στην ανάγκη του εμβολιασμού και στη χρήση της «τηλεκπαίδευσης» μόνο για να μη μεγαλώσει η απόσταση των μαθητών από τους καθηγητές τους και το σχολείο. Πιστεύει στην καλή χρήση της επιστήμης (εμβόλια) και την επιζητεί. Και πάνω σ’ αυτό το μοτίβο ξετυλίγει όλο το Β΄ μέρος.

   Στηλιτεύει όμως κάποιες από τις πονηριές της εκπαιδευτικής πολιτικής. Αναδεικνύει τις πονηριές με τη χρήση τηλεκπαίδευσης, την άρνηση του κράτους να δημιουργηθούν μικρότερα τμήματα ως άμυνα στην επίθεση του κορονοϊού όταν άνοιξαν τα σχολεία, τις κάμερες στα σχολεία, κ. ά.

ΙΧ. ΕΝ ΕΙΔΕΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

   Ο Γιώργος Πλούμης μας προσέφερε αρκετό υλικό για να σκεφτούμε και να προβληματιστούμε. Με όπλο τον απλό λόγο, την εμπειρία του μέσου δάσκαλου, τις σκέψεις του και την ανάδειξη πολλών προβλημάτων χωρίς «κουτοπονηριές», έβαλε ένα ακόμη λιθάρι. Αυτή τη φορά έξω από την τάξη, αλλά όχι ως θεσμικός «αξιολογητής» ή διοικητικό στέλεχος.

   Πλούτισε επίσης το βιβλίο του με αρκετές πετυχημένες ρήσεις στα κείμενά του και τελειώνει με δυο αξιόλογες ξένες προσεγγίσεις το πόνημά του.

   Η μία είναι το ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη «Ιθάκη», με την οποία μας δείχνει ότι Ιθάκη είναι η παιδεία και οι «δάσκαλοι» κωπηλατούμε σε φουρτουνιασμένη συχνά θάλασσα για να φτάσουμε σ’ αυτή. Κι αυτό το ταξίδι αξίζει για το Γιώργο. Δεν γνωρίζω αν το ίδιο πιστεύει ακόμα, όπως έχει καταντήσει από την Πολιτεία και τα θεσμικά της όργανα το σχολείο και από μια φασίζουσα και ιδιοτελή μερίδα γονιών και μαθητών, που κάνουν bulling στους δασκάλους…

   Η δεύτερη, που γράφτηκε μετά το μικρό του επίλογο, είναι ένα επίσης μικρό άρθρο με τίτλο: «Σώστε το δάσκαλο». Την έφερε από μια ηλεκτρονική ανάρτηση στα μάτια μας και στη σκέψη μας από ένα κοσμήτορα της φιλοσοφικής σχολής του Α.Π.Θ. (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης). Το κείμενο προέρχεται από την «Εφημερίδα των Συντακτών». Είναι εύστοχο, ειδικά για το στόχο που ο Γιώργος Πλούμης έχει βάλει στο βιβλίο του.

   Συνάδελφε Γιώργο Πλούμη σ’ ευχαριστούμε!

   ΣΗΜΕΙΩΣΗ: 1^η δημοσίευση στην ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2025, φ. 87, σελ. 20-21. Επίσης, τη Δευτέρα 07.04.2025 αποτέλεσε τη βάση για τη βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου αυτού στην Πυξίδα της Πάτρας (Αλ. Υψηλάντου 105) στις 7.30 μμ.