Υπάρχουν δύο ορθολογικοί δρόμοι, και οι δύο λάθος, για να αναλύσεις τους λόγους αποτυχίας της πρώτης πληβειακής επανάστασης, της οκτωβριανής. Παραμένει βέβαια ανοιχτό το ερώτημα του Κοροβέση. Μήπως η αυθεντική επανάσταση έγινε τον Φλεβάρη και ο Οκτώβρης ήταν οι απαρχές μιας αντεπανάστασης;
Κυριακή των Μυροφόρων. Μέρα με κηρύγματα πολλά, που επαινούν το μπόι των Μυροφόρων. Αλλά…
Οι έπαινοι αυτοί (όπως και οι έπαινοι προς την Παναγία κι άλλες γυναικείες μορφές της εκκλησίας) δ ε ν συνεπάγονται ένα και μόνο πράγμα. Είναι μήτρα δύο διαφορετικών συμπερασμάτων – δύο διαφορετικών οπτικών:
Στην πρώτη (και κυρίαρχη στα κηρύγματα) οπτική, οι έπαινοι προς εκείνες τις γυναίκες στέλνουν στις σημερινές γυναίκες το μήνυμα: «Η θέση σας έχει εξυψωθεί στο πρόσωπο των μυροφόρων»• οπότε δεν χρειάζεται κάτι άλλο όσον αφορά τη σημερινή σας θέση στην εκκλησιαστική ζωή.
Στη δεύτερη όμως οπτική, οι έπαινοι προς εκείνες τις γυναίκες αναδεικνύουν ελλείμματα που υπάρχουν σήμερα στην εκκλησιαστική ζωή. Για την οπτική αυτή, η ριζοσπαστικότητα με την οποία τα ευαγγέλια παρουσιάζουν τις Μυροφόρες, θεμελιώνουν έλεγχο τού σήμερά μας – όχι αγιογράφησή του.
Από τα τραγουδάκια των αναγνωστικών του Δημοτικού σχολείου του «τι είναι η πατρίδα μας;», μέχρι τον ορισμό για τα «πεζούλια» του Άρη Βελουχιώτη, η ελληνική πατρίδα ορίζεται συνήθως ως «και» κάτι που λείπει. Πρόκειται για την, γνωστή πλέον, λειτουργία της «μετάδοσης», σύμφωνα με τον πατέρα της Θεωρίας των Κοινωνικών Αναπαραστάσεων Serge Moscovici. Οι άνθρωποι στην προσπάθεια τους να αντιληφθούν το άγνωστο, είναι πιθανόν να παραλείψουν σημαντικές πληροφορίες, στο βαθμό που αυτές αντιτίθενται στις προσωπικές τους πεποιθήσεις. Η επιλεκτική, δηλαδή, επιλογή μόνο ενός μέρους της «αλήθειας» είναι η αναγκαία εξισορρόπηση που χρειάζεται ο ανθρώπινος ψυχισμός.
Καθώς το άγχος δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά ένα συναίσθημα από το μέλλον ή μάλλον ένα συναίσθημα που προβλέπει το δυσοίωνο μέλλον, αντιλαμβάνεται κανείς τι περίπου συμβαίνει στον ανθρώπινο ψυχισμό, όταν το δυσοίωνο αυτό μέλλον επιβεβαιώνεται καθημερινά στο παρόν. Πρόκειται για μια «δικαίωση» του άγχους. Κάτι σαν να λέμε, δικαίως αγχωθήκαμε.
Με τον τρόπο αυτό, καθώς το άγχος και η εύλογη ανησυχία -για μια πιθανή απειλή- δικαιώνονται, ο άνθρωπος δεν έχει άλλη οδό διαφυγής παρά την δυσλειτουργική αποφυγή, την απόσυρση ή την διαφυγή σε λογής «καταφύγια». Η ιδιώτευση, η επιμελημένη και «φρόνιμη σύνεση» της αυτολογοκριμένης σιωπής ή η πρόσδεση σε διανοητικοποιημένες ιδεοληπτικές καταφυγές είναι η πολιτική έκφραση αυτής της ψυχολογικής πραγματικότητας. Μπορείς να «ποστάρεις», για παράδειγμα, δεκάδες φωτογραφίες με ανθισμένες μυγδαλιές στα κοινωνικά δίκτυα, μπορείς να «εξαφανίζεσαι από προσώπου γης» και να «χάνεσαι ρε σύντροφε», μπορείς να κάνεις και καμιά επαναστατική γυμναστική, καταγγέλλοντας ότι μοιάζει να αντιβαίνει την ιδεολογική σου περιχαράκωση, αλλά μπορούμε τώρα να καταλάβουμε ότι όλα αυτά δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ανάγκη να διαφύγουμε του υπαρξιακού άγχους που δικαιώνεται όλο και πιο πολύ.
Χούντα τότε, φτώχεια μα κι ελπίδα
σ’ επαρχίες της Χώρας.
Χιλιάδες παιδιά πάλεψαν με τη γνώση
την «Ερυθρά Θάλασσα» να διαβούν,
την ακαδημαϊκή έρημο να ζήσουν.
Οι μεταμοντέρνοι κινηματογραφικοί τίτλοι της εποχής μας, είναι μάλλον μια καλή αφετηρία για να επιχειρήσει να περιγράψει κανείς τα όσα «εφηβικά» συμβαίνουν γύρω μας. Σύμφωνα με τον Ε. Erikson, ένα άτομο θα διαμορφώσει μια ικανοποιητική ταυτότητα, αν κατορθώσει να συγκεράσει τις αντιθετικές όψεις-πτυχές του. Αν όχι, θα βιώσει μια κρίση ταυτότητας. Κι αν κάτι είναι, πλέον, έκδηλο παντού, είναι αυτή ακριβώς η κρίση ταυτότητας. Και φαίνεται ότι –ανάμεσα στα άλλα- δεν πήραμε χαμπάρι τις σχετικές προκλήσεις – δυσλειτουργίες που προκάλεσε και συνεχίζει να προκαλεί το παγκόσμιο πολιτισμικό αφήγημα στη συνάντηση του με τις εθνικές πολιτισμικές ιδιομορφίες. Η παγκοσμιοποίηση όταν συναντιέται με τις τοπικές παραδόσεις –σε όσες χώρες τουλάχιστον διαθέτουν τέτοιες- δεν προκαλεί κάποιον «παγκοσμιοποιητικό χυλό», αλλά μια κρίση ταυτότητας.
Τηλέφωνο το μεσημέρι ξαπλωμένος
ο άνθρωπος τότε του μόχθου δέχτηκε ως φως.
Ξυλοστεκούμενη παντού προβάλλονταν ευημερία
στης ζωής τον κινηματογράφο και στις πλατείες του χωριού.
Όλοι τα θέλουν όλα: πώς μπορεί να γίνει αυτό; Η υπόσχεση της οικονομικής ανάπτυξης είναι ότι οι φτωχοί θα μπορούν να ζήσουν σαν τους πλούσιους και οι πλούσιοι σαν τους μεγιστάνες. Όμως ήδη έχουμε ξεχειλώσει τα φυσικά όρια του πλανήτη που μας συντηρεί. Η αλλοίωση του κλίματος, η διάβρωση του εδάφους, η κατάρρευση οικοσυστημάτων και ειδών ζωής, η θάλασσα του πλαστικού, όλα αυτά προκαλούνται από την αυξανόμενη κατανάλωση. Η υπόσχεση της ιδιωτικής πολυτέλειας για όλους δεν μπορεί να εκπληρωθεί: δεν επαρκεί ούτε ο φυσικός ούτε ο οικολογικός χώρος.
Είθισται αυτή την περίοδο να γίνονται αρκετές εκλογοαπολογιστικές διαδικασίες των συλλόγων, καθώς και γενικές συνελεύσεις.
Μόνιμη επωδός αυτών των συγκεντρώσεων οι βολές κατά των συνδικαλιστών, επί δικαίων και αδίκων. Καθημερινά, γινόμαστε μάρτυρες της αγανάκτησης του κόσμου προς αυτούς. Συχνά ακούμε για τις ευθύνες τους, για τις άδειες αίθουσες των συνελεύσεων, για τα προνόμιά τους, για… Ίσως, η κριτική αυτή να μην απέχει από την πραγματικότητα, αλλά σίγουρα δεν ταυτίζεται και μαζί της.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, η τοπική κυβέρνηση της Καταλονίας μόλις έχει διακηρύξει την ανεξαρτησία της, ή όπως λένε οι ίδιοι οι καταλανιστές, την «ρεπούμπλικα». Από την πλευρά της η κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης έχει ενεργοποιήσει το άρθρο 155 του Συντάγματος, καταλύοντας την αυτοκυβέρνηση της περιοχής, καθαιρώντας όλους τους τοπικούς άρχοντες και αναλαμβάνοντας κεντρική διαχείριση όλων των θεσμών μέχρι τις εκλογές που προκηρύχτηκαν για τις 21 Δεκεμβρίου.
Η κατάσταση δείχνει να οδηγείται στην κλιμάκωση: από τη μία, η κεντρική κυβέρνηση έχει αρχίσει ήδη να αναπτύσσει τα σώματα ασφαλείας και να χρησιμοποιεί το ποινικό σύστημα για να επιβάλει το άρθρο 155 – στους 1000 τραυματίες της 1ης Οκτωβρίου έχουν προστεθεί ήδη μια πενηντάδα δικογραφίες με εκατοντάδες κατηγορούμενους, και δύο πολίτες προφυλακισμένοι με την κατηγορία της «ενθάρρυνσης της κινητοποίησης»· από την άλλη, η καταλανική κυβέρνηση φαίνεται αποφασισμένη να προχωρήσει στην «ίδρυση» του ανεξάρτητου κράτους, παρόλο που τυπικά δεν έχει πια καμία εξουσία και το μόνο μέσο που έχει στην διάθεση της είναι η λαϊκή κινητοποίηση.