Αρχείο κατηγορίας Φιλοσοφία και Πολιτική

Συντριβή των ελληνικών διπλωματικών σχεδίων

Συντριβή των ελληνικών διπλωματικών σχεδίων

Tου Αλέκου Αναγνωστάκη*

«Εσύ Χριστό κι εγώ Αλλάχ

όμως κι οι δυο μας αχ και βαχ»

Τα γεγονότα προστίθενται το ένα στο άλλο.

Την περασμένη Κυριακή η Αιγυπτιακή Βουλή εξουσιοδότησε την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας να παρέμβουν στρατιωτικά εφόσον επιχειρηθεί κατάληψη του κόλπου της Σύρτης από τα Τούρκικες δυνάμεις που υποστηρίζουν την κυβέρνηση Φάρατζ στη Λιβύη. Πρακτικά η απόφαση σημαίνει πως είναι σοβαρό το ενδεχόμενο ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας μέσω Λιβύης.

Την άλλη μέρα ακριβώς η Άγκυρα εξέδωσε NAVTEX (977/20) για σεισμικές έρευνες στην ευρύτερη περιοχή του Καστελόριζου. (Το NAVTEX εντάσσεται σε ένα διεθνώς συντονισμένο δίκτυο εκπομπών (Maritime Safety Information), το οποίο περιέχει πληροφορίες οι οποίες είναι απαραίτητες για την ασφαλή ναυσιπλοΐα σε μια περιοχή.) Οι έρευνες θα διεξάγονται από το υψηλότατων προδιαγραφών τουρκικό ερευνητικό Ορούτ Ρέις, το τέταρτο τουρκικό πλοίο έρευνας μετά το «Φατίχ», το «Γιαβούζ» και το «Μπαρμπαρός».

Το ερευνητικό Ορούτ Ρέις, ηλικίας μόλις οκτώ χρόνων, δεν ασχολείται φυσικά με σεισμούς. Αντίθετα μέσω της εκπομπής κυμάτων προς το θαλάσσιο βυθό και της ποιοτικής μελέτης των ανακλώμενων επιχειρείται ο εντοπισμός υδρογονανθράκων. Η τεχνολογική συγκρότηση και η στελέχωση του δίνουν σχήμα στη σχέση κεφαλαίου – επιστήμης στην νέα εποχή. Ανήκει, όπως εξάλλου και τα προαναφερθέντα τρία, στη Γενική Διεύθυνση Ορυκτών Ερευνών (MTA) της Τουρκίας με πλήρωμα 27 ατόμων και επιστημονικό προσωπικό επί του σκάφους 28. Έχει χωρητικότητα 4.867 τόνους και αναπτύσσει ταχύτητα 17 κόμβων. Είναι ικανό να εκτελεί γεωφυσική έρευνα και 3D δειγματοληψία στον πυθμένα σε βάθος μέχρι 20.000 μ. Επιπλέον όμως διαθέτει ελικοδρόμιο για απονηώσεις και προσνηώσεις ελικοπτέρων βάρους έως 12 τόνων και διαθέτει τηλεχειριζόμενο υποβρύχιο όχημα (ROV) που μπορεί να πραγματοποιεί παρατηρήσεις και δειγματοληψία σε βάθος έως 1.500 μ.

Αυτό καθαυτό το ερευνητικό πλοίο είναι στην ουσία στρατιωτική μονάδα. (Η επιστήμη συνυφασμένη με την υπηρεσία των πολεμικών επιχειρήσεων). Αν προσθέσει δε κανείς το γεγονός πως 15 και πάνω μοίρες του τούρκικου στόλου είναι σε απόσταση ασφαλείας και ενεργούς παρέμβασης και πως δυο πολεμικά θα το συνοδεύουν τότε αυτή καθαυτή η ενέργεια συνιστά κίνηση επικίνδυνης κλιμάκωσης από την Άγκυρα.

Αν η τούρκικη κυβέρνηση πήγαινε όντως για έρευνες 180 μίλια νότια του Καστελόριζου, έστω και με το επιστημονικοπολεμικό Ρέις, χωρίς όμως να σηκώνει αεροσκάφη πάνω από τα νησιά και χωρίς να βγάζει το στόλο στο Αιγαίο, δεν θα μιλάγαμε για κανόνες εμπλοκής. Αλλά εδώ δεν πρόκειται για συνήθη έρευνα που έχει επαναληφθεί, ούτε με μια απλή δοκιμή των διπλωματικών αντανακλαστικών.

Η κίνηση της τούρκικης κυβέρνησης εξετάζεται και ως αντιπερισπασμός στις αποφάσεις της Αιγυπτιακής Βουλής καθώς αυτές αποτελούν σοβαρό εμπόδιο στην υλοποίηση της επεκτατικής πολιτικής της τούρκικης ολιγαρχίας όπως αυτή εκφράζεται με την κυβέρνηση του ΑΚΡ.

Φυσικά είναι και κίνηση αντιπερισπασμού.

Ωστόσο το επικαθορίζον δεν είναι ο αντιπερισπασμός αλλά η συνολική πολιτική που με σταθερότητα και διακηρυκτική σαφήνεια προωθεί η Άγκυρα και στην οποία εντάσσεται η κίνηση της τούρκικης κυβέρνησης.

Μέχρι που το πάει η κυβέρνηση Ερντογάν;

Η πανδημία του κοροναϊού και η υγιειονομική και οικονομική κρίση

Η πανδημία του κοροναϊού και η υγιειονομική και οικονομική κρίση

Του Σταύρου Μαυρουδέα*

Διπλή κρίση: υγειονομική και οικονομική

Σήμερα η ανθρωπότητα βρίσκεται στη δίνη της πανδημίας του κοροναϊού με συνέπεια μία τεράστια υγειονομική κρίση. Ταυτόχρονα όμως η παγκόσμια οικονομία μπαίνει σε μία υφεσιακή τροχιά που πλέον από όλες σχεδόν τις πλευρές χαρακτηρίζεται ως οικονομική κρίση. Δικαιολογημένα λοιπόν μπορούμε να μιλήσουμε για μία διπλή κρίση, τόσο υγειονομική όσο και οικονομική. Προφανώς η πρώτη έχει άμεση προτεραιότητα καθώς συνεπάγεται μαζικές απώλειες ανθρώπινων ζωών. Όμως εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις της σε ανθρώπινες ζωές έχει επίσης και σημαντικότατες οικονομικές επιπτώσεις. Αυτές οι οικονομικές επιπτώσεις έχουν σημαντικές συνέπειες στην κοινωνική ευημερία, και αυτό έχει επίσης έμμεσες συνέπειες – αν και όχι άμεσα θανάσιμες – στην υγεία.

Ένα πρώτο ερώτημα είναι πως συνδέεται η υγειονομική και η οικονομική κρίση. Είναι προφανές ότι διαπλέκονται στενά αλλά ταυτίζονται ή όχι; Και πιο συγκεκριμένα, είναι η υγειονομική κρίση το αίτιο ή απλά η αφορμή για το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης;

Ένα δεύτερο κρίσιμο ζήτημα αφορά το ποιος πληρώνει το κόστος της διπλής αυτής κρίσης. Είναι επίσης προφανές ότι επειδή οι σημερινές κοινωνίες απαρτίζονται από κοινωνικές τάξεις με εν πολλοίς αντιτιθέμενα συμφέροντα, το οικονομικό κόστος των υγειονομικών και των οικονομικών επιλογών αποτελεί αντικείμενο διαπάλης μεταξύ τους. Είναι επίσης αναμενόμενο, αν αφήσει στην άκρη κανείς τις υποκριτικές α-κοινωνικές αναλύσεις των Ορθόδοξων Οικονομικών, ότι η κυρίαρχη καπιταλιστική τάξη επιδιώκει να μετακυλήσει τουλάχιστον το μεγαλύτερο τμήμα των βαρών αυτής της διπλής κρίσης στις πλάτες του της μεγάλης εργαζόμενης πλειοψηφίας της κοινωνίας. Μόνο με τον τρόπο αυτό δεν θα θιχθεί καίρια η κερδοφορία της, δηλαδή ο βασικός λόγος λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος.

Το τρίτο κρίσιμο ζήτημα είναι ποια πρέπει να είναι η στάση της Αριστεράς και του εργατικού κινήματος απέναντι σε αυτή την διπλή κρίση και τα παρεπόμενα της.

Η πανδημία δεν είναι το αίτιο αλλά η αφορμή της οικονομικής κρίσης

Αυτοπεριορισμός και δημοκρατία μέσα από τη σκέψη του Καστοριάδη

Αυτοπεριορισμός και δημοκρατία μέσα από τη σκέψη του Καστοριάδη

Του Γιάβορ Ταρίνσκι (Yavor Tarinski)*

Γιατί η παρόρμηση της απλής όρεξης είναι δουλεία, ενώ
η υπακοή σε έναν νόμο που εγώ ο ίδιος έθεσα είναι ελευθερία [1]
Jean-Jacques Rousseau

Στον φιλόσοφο Κορνήλιο Καστοριάδη αποδίδεται συχνά η ρήση ότι «η δημοκρατία είναι το καθεστώς του αυτοπεριορισμού».[02] Και επειδή γι’ αυτόν η μόνη πραγματική μορφή δημοκρατίας είναι η άμεση, αυτή η έκφραση μπορεί να φαίνεται κάπως περίεργη σε ορισμένους. Πολλοί έχουν ερμηνεύσει –συχνά με κακή προαίρεση– την άμεση δημοκρατία ως το καθεστώς που απαλλάσσει την κοινωνία από νόμους και κανονισμούς, με αποτέλεσμα την αποπολιτικοποίηση και την υποβάθμιση της. Όπως καταλαβαίνει κανείς, ξεκινώντας από μια τέτοια αντίληψη, εύλογα θα βρεθεί κανείς αντιμέτωπος με ανησυχίες σχετικά με τα αποτελέσματα της απεριόριστης δράσης των μαζών. [3]

Ωστόσο, η ουσία της άμεσης δημοκρατίας, όπως παρουσιάζεται από τον Καστοριάδη, διαφέρει σημαντικά από αυτές τις χαοτικές και μηδενιστικές λογικές. Για εκείνον, το πρωταρχικό νόημα του όρου δημοκρατία είναι πολιτικό· η δημοκρατία είναι πρωτίστως ένα καθεστώς στο οποίο όλοι οι πολίτες είναι ικανοί να κυβερνούν και να κυβερνούνται –με τους δύο όρους (δημοκρατία και αυτοπεριορισμός) να είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι. Με άλλα λόγια, είναι μια μορφή ρητής κοινωνικής αυτοθέσμισης, ανακλαστικότητας και αυτοπεριορισμού.

Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, η δημοκρατία δεν είναι μια απλή διαδικασία συλλογικής λήψης αποφάσεων που μπορεί να υπάρχει παράλληλα ή μέσα σε ένα μη-δημοκρατικό, ολιγαρχικό πλαίσιο, [4] όπως προτείνουν στοχαστές σαν τον Jürgen Habermas ή τη Chantal Mouffe. Για εκείνον αποτελεί τη βάση του προτάγματος της αυτονομίας –μια κοινωνική κατάσταση στην οποία η κοινωνία δεν αναγνωρίζει κανένα εξωτερικό όριο στη θεσμίζουσα δύναμή της. Σε αντίθεση με τις διάφορες μορφές ετερονομίας, στις οποίες οι νόμοι και οι κανονισμοί (θεωρείται ότι) προέρχονται από εξω-κοινωνικές πηγές, όπως οι καπιταλιστικές αγορές, τα έθνη-κράτη, οι θεοί, η ιστορική αναγκαιότητα κ.λπ., τα όρια μιας δημοκρατικής κοινότητας απορρέουν από τον αυτοπεριορισμό της μέσω της συλλογικής θέσης του νόμου.

Ο Καστοριάδης παρατηρεί ότι τα θεσμικά όργανα και οι νόμοι που υποδηλώνουν τι δεν μπορεί να γίνει, αλλά και τι πρέπει να συμβεί, είναι αυτά που κάνουν την κοινωνία να λειτουργεί. Χωρίς τέτοιους κανονισμούς οι κοινωνικοί δεσμοί αποσυντίθενται. Με τα δικά του λόγια, «η κοινωνία βρίσκεται εκεί ακριβώς τη στιγμή που υπάρχει αυτοπεριορισμός για όλους τους αδελφούς και τις αδελφές». [5]

Μορφές κοινωνικού περιορισμού

Προτεσταντισμός και Καπιταλισμός: τι είπε στ’ αλήθεια ο Weber

Προτεσταντισμός και Καπιταλισμός: τι είπε στ’ αλήθεια ο Weber

Του Μύρωνα Ζαχαράκη*

Μια από τις πρώτες διαφωνίες στην κοινωνιολογία, που άρχισε με τον Marx και συνεχίστηκε με τον Max Weber, αφορούσε το πρόβλημα της προέλευσης του καπιταλισμού. Μετά τον Weber, η διαμάχη έλαβε έναν νέο χαρακτήρα και στράφηκε στην αναζήτηση του ρόλου που διαδραμάτισαν οι θρησκευτικές παραδόσεις για τον πρώιμο καπιταλισμό. Μάλιστα, η προβληματική του ξεπέρασε το μονόπλευρο ντετερμινισμό του Marx διευρύνοντας σημαντικά τους ορίζοντες και την κατανόησή μας όσον αφορά τη σχέση των θρησκειών με τους οικονομικούς παράγοντες.

Το έργο του Max Weber Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού (Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus, 1904-1905), που δημοσιεύθηκε αρχικά με τη μορφή δύο άρθρων στο Archuv fur Sozialwissenschaft und Sozialpolitik, αποτελώντας την πρώτη μελέτη στο έργο του Gesammte Aufsatze zur Religionsoziogologie, ξεπέρασε γρήγορα το στενό κύκλο των ειδικών και απέκτησε δημοσιότητα σπάνια για επιστημονικό κείμενο. Αρκεί να θυμηθούμε πως πριν από μερικά χρόνια, γνωστή εφημερίδα προσέφερε το συγκεκριμένο βιβλίο στο πλαίσιο της εκδοτικής της προσφοράς «Βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο», από κοινού με έργα όπως η Εισαγωγή στην Ψυχανάλυση του Freud και το Κομουνιστικό μανιφέστο του Marx.

Ο Ησίοδος και το Πολυτεχνείο

Ο Ησίοδος και το Πολυτεχνείο

Του Παντελή Μπουκάλα*

Σχεδόν πάντα, η ανάγνωση της ιστορίας είναι ησιόδεια, τουλάχιστον από όσους δεν την προσεγγίζουν με επαγγελματική αυστηρότητα, αλλά επιτρέπουν στο συναίσθημα να τρυπώνει ανάμεσα στα εργαλεία τους. Το βλέπουμε αυτό σε κάθε επέτειο, ελληνική ή διεθνή· την επέτειο της Επανάστασης του 1821, λ.χ., ή κάποιας από τις επαναστάσεις της παραγωγικής Γαλλίας, 1789, 1848, 1968: Στις αναπαραστάσεις μας, όλα τα φωτεινά χρώματα αφορούν το παρελθόν (κι όσο πιο πίσω τόσο φωτεινότερο), όλα τα γκρίζα το παρόν, κι όλα τα σκοτεινά το μέλλον.

ΕΘΝΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ – ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΕΘΝΩΝ

ΕΘΝΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ – ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΕΘΝΩΝ

Του Χάρη Ναξάκη*

Οι Γ. Κολέμπας και Γ. Μπίλλας, πρώην εκπαιδευτικοί και νυν βιοκαλλιεργητές, σ’ αυτό το βιβλίο τους για την Κοινότητα των Κοινοτήτων, που είναι η φυσική συνέχεια του προηγούμενου (Ο ανθρωπολογικός τύπος της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης, Εκδόσεις των Συναδέλφων), επιχειρούν να ανιχνεύσουν τις προϋποθέσεις μετάβασης σε μια Κοινότητα των Κοινοτήτων, που αποτελεί μια εκδοχή ενός τρίτου δρόμου, ούτε Μαρξιστικού ούτε Φιλελεύθερου, σύμφωνα με τον Κρίστοφερ Λας. Όπως το διατυπώνουν οι ίδιοι οι συγγραφείς στον πρόλογο και το τεκμηριώνουν με παραδείγματα στη συνέχεια, η πρότασή τους για μια Κοινότητα των Κοινοτήτων αναδύεται από την ιστορική διαδρομή των κινημάτων αυτοθέσμισης, κυρίως αυτών που περιείχαν τα χειραφετικά προτάγματα της αυτονομίας- αποπανάπτυξης-κοινοτισμού και άμεσης δημοκρατίας.

Χαίρε, ω χαίρε, Μεσσιανισμέ!

Χαίρε, ω χαίρε, Μεσσιανισμέ!

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Για τις δημοτικές και ευρωβουλευτικές εκλογές της 26/5 και 2/6, είχα αναρτήσει δυο σημειώματα: «Ψευδαισθήσεις δημοκρατίας» αφενός, «Το μείγμα ψεύδους και ψευδαίσθησης, ως πολυπόθητη πρέζα» αφετέρου [1]. Αμφότερα τα νιώθω να ισχύουν και για τις βουλευτικές εκλογές της 7/6. Και το λέω δύσθυμα, εννοώντας ότι γερές παθογένειες κρατούν γερά! Δυο λόγια εδώ, λοιπόν, για ένα από τα εκδηλώματά τους στο εκλογικό σώμα:

Τι εστί Μεσσιανισμός; Μεσσιανισμός εστί φάμπρικα με γοητευτικό φαμπρικάρχη. Του αναθέτεις τις πρώτες ύλες της ύπαρξής σου (τα νοήματά σου, τις προσδοκίες σου, τα διλήμματά σου), κι εκείνος με αυτές θα φτιάξει… καταπληκτικά μαντήλια για να κλαις τις διαψεύσεις σου μεθαύριο. Αλλά όχι με εκείνο το σωτήριο κλάμα, που καθαρίζει τα μάτια. Με το κλάμα, αντιθέτως, που θολώνει το βλέμμα, και δεν σε αφήνει να δεις τι προβληματάρα είναι η φάμπρικα και η ανάθεση.

Συνέχεια

Η απομυθοποίηση του Φουκώ

Η απομυθοποίηση του Φουκώ

Του Χάρη Ναξάκη*

Ο Ζαν-Μαρκ Μαντοζιό, στο βιβλίο του «Μισέλ Φουκώ η μακροημέρευση μιας απάτης», εκδ. Μάγμα, συνεχίζει την αποδόμηση των υπερτιμημένων Γάλλων φιλοσόφων, που ξεκίνησε ο Μ. Ονφρέ με το δοκίμιο του για τον Ντε Σάντ. Στο δοκίμιο αυτό μέσω μιας καταιγιστικής κριτικής αποδεικνύεται  ότι ο Ντε Σαντ όχι μόνο δεν είναι ένας εκφραστής της αυθεντικής σεξουαλικής απελευθέρωσης, αλλά είναι ένας εκφραστής της θανατηφόρας ατομικιστικής ιδεολογίας, διότι η απελευθέρωση από την ενοχοποίηση του σώματος και της σεξουαλικότητας από την ιουδαιοχριστιανική παράδοση δεν νομιμοποιεί μια σεξουαλικότητα χωρίς ηθική, μια μηδενιστική χρήση της σάρκας, που οδηγεί στην απόλαυση του κακού, φτάνοντας μέχρι στο να εξυμνεί την παιδοφιλία.

Συνέχεια

Ρωσική Επανάσταση – Θεωρητικές προσεγγίσεις και ανοιχτά ερωτήματα

Ρωσική Επανάσταση – Θεωρητικές προσεγγίσεις και ανοιχτά ερωτήματα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ | 12-14 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2019 | ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ

Russian Revolution: Theoretical Approaches and Open Questions

RUSSIAN REVOLUTION CONGRESS| – Athens, Greece, 12-14 April 2019 | LAW SCHOOL OF ATHENS

Πρόγραμμα συνεδρίου

Posted by admin | Feb 20, 2019  Παρασκευή 12 Απριλίου

Συνέχεια

Γνώση: ύβρις ή αρετή;

Γνώση: ύβρις ή αρετή;

Του Χάρη Ναξάκη*

«Ζω ολοένα και περισσότερο με τη συνειδητοποίηση και την αίσθηση της παρουσίας του άγνωστου μέσα στο γνωστό, του αινίγματος μέσα στο τετριμμένο, του μυστηρίου σε κάθε πράγμα και κυρίως των προόδων  μιας νέας άγνοιας σε κάθε πρόοδο της γνώσης». Εντγκάρ Μορέν.

 Γνώση, άγνοια, μυστήριο, στο βιβλίο με αυτόν τον τίτλο, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, ο Εντγκάρ Μορέν μας εισάγει σε μια συζήτηση που σχεδόν έκλεισε πριν καν ξεκινήσει ο Γκέντελ. Την ισχυρότερη διάψευση της γνωσιακής παντοδυναμίας έδωσε μια κατεξοχήν ορθολογική επιστήμη, τα μαθηματικά. Ο Γκέντελ με το θεώρημα της μη-πληρότητας απέδειξε ότι «δεν υπάρχει τέλεια και οριστική εξήγηση».

Συνέχεια