ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ (+) ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΡΙΖΟΓΙΑΝΝΝΗ

(1913-2004)  – ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-41

(σελ. 15-23, 58-74, 82-84 του πρωτοτύπου, γραφθέντα το 1983)

[Ανάμεσα στους 206 νεκρούς των απομνημονευμάτων του, περίπου 40 Καλαβρυτινοί – ο ένας Κερτεζίτης, ο Σταθόπουλος Χρήστος του Ανδρέα]

Ο πατέρας μου είχε τρία παιδιά, τον Όθωνα, Παναγιώτην και εγώ ο Αναστάσιος, είχε και ένα μεγαλήτερον της κλάσεως 1921, (1) ο οποίος εφονεύτηκε εις τον πόλεμο τον Μικρασιατικόν εις την Προύσα της Μικράς Ασίας, η δε οικογενειά μας αποσχολείτο με γεωργία και κτηνοτροφεία, είχαμε 450-500 γιδοπρόβατα. Και το 1940-41 τα εγκαταλείψαμε όλα διότι επήγαμε στρατιώτες και οι τρείς, εγώ έφυγα πρώτος εις τας 28-10-40, καθώς και ο Παναγιώτης, ο δε Όθωνας ο οποίος ήταν και μεγαλήτερος έφηγε και αυτός μετά λίγες ημέρες. Eγώ παρουσιάστηκα αυθημερόν εις το 6ον σύνταγμα της Κορίνθου, εκεί όπου είχα εκπαιδευτεί. Ο Παναγιώτης εις το σύνταγμα Ευζώνων εις το Μεσολόγγι και ο Όθωνας εις τα Γιάννενα ως νοσοκόμος (2), ο οποίος ήταν δευτέρα σειρά εφεδρίας. Εκτός από εμάς τους τρείς, έφυγε και υπερέτης όπου είχαμε και αυτός για τον πόλεμον τον Ελληνοϊταλικόν, καθώς και δύο παιδιά του θείου μου του Παναγιώτη Ριζόγιαννη(3), ο Δημήτριος και ο Μιχάλης και αυτοί είχαν πρόβατα τα οποία τα άφισαν εις το έλεος του Θεού.

Συνέχεια →

Οι προβιομηχανικές βιοτεχνίες-οικοτεχνίες της Κέρτεζης και τρεις μεταβιομηχανικές απόπειρες

Υφαντική και Ραπτική στην Κέρτεζη – Μέρος VI

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από το μέρος Μέρος V

Χ)  Οι αργαλειοί

Η υφαντική στην προβημιοχανική εποχή στην επαρχία ήταν μια πολύ συνηθισμένη οικοτεχνία. Οι αργαλειοί, αυτό το σύνθετο εργαλείο ήταν το κυρίως μέσο για την υφαντική. Υπήρχαν όμως και άλλα συμπληρωματικά εργαλεία, κυρίως για την προεργασία της ύφανσης.

Για τους αργαλειούς της Κέρτεζης δεν χρειάζεται να κάνουμε κατ’ αρχήν αποκλειστική μνεία επιμέρους προσώπων. Σε όλα σχεδόν τα σπίτια της Κέρτεζης, τουλάχιστον μέχρι και τη δεκαετία του 1970, ο αργαλειός δούλευε σε δευτερεύοντες χώρους, λίγο πριν το Χειμώνα μέχρι την Άνοιξη, όταν δηλαδή σταματούσαν οι πολλές αγροτικές εργασίες.

Συνέχεια →

Οι προβιομηχανικές βιοτεχνίες-οικοτεχνίες της Κέρτεζης και τρεις μεταβιομηχανικές απόπειρες

Σκουποποιεΐα, καλαθοπλεκτική και σαρωματοποιεΐα στην Κέρτεζη – Μέρος V

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από το Μέρος IV

ΧIΙΙ) Η σκουποποιεΐα

1. Εισαγωγικά

Ο κάμπος της Κέρτεζης πριν από τη δεκαετία του 1990 είχε πλούσια πολυκαλλιέργεια. Ανάμεσα στις καλλιέργειες ήταν και εκείνες πού έδιναν τροφές για τα ζώα. Τέτοιες ήταν βέβαια τα δημητριακά (βρώμη, κριθάρι), αλλά και ο αραβόσιτος (αραποσίτι) και το καλαμπόκι με τα μικροσκοπικά βυσινί σπόρια στην ωριμότητά τους. Μια οικοτεχνία ακόμα λοιπόν στηρίζεται στην 1^η ύλη που κατ’ αρχήν η ίδια παράγει και ήταν -και είναι σε λίγους ακόμα- η κατασκευή οικολογικών σκουπών.

Συνέχεια →

Οι προβιομηχανικές βιοτεχνίες-οικοτεχνίες της Κέρτεζης και τρεις μεταβιομηχανικές απόπειρες

Ξυλουργεία και Σαμαράδικα της Κέρτεζης– Μέρος ΙV

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από το Μέρος ΙΙΙ

ΧΙ) Τα ξυλουργεία

Ήταν αδύνατον η Κέρτεζη ανάμεσα στα πολλά και πολλών ειδών δάση (Καστανιές, έλατα, πλατάνια, βελανιδιές, δέντρα, ιτιές, πλατάνια, καρυδιές, κλπ) να μην αναπτύξει και επαγγελματίες και ερασιτέχνες ξυλουργούς. Εξάλλου οι ανάγκες μιας μεγάλης κωμόπολης στο παρελθόν, που πέρασε και τους 1500 κατοίκους και υπήρξε Δήμος, με τεράστια αγροτική, αμπελουργική, κτηνοτροφική παραγωγή και μεγάλες οικιστικές ανάγκες να μη το έκανε.

Ερασιτέχνες ξυλουργοί ήταν οι περισσότεροι των αγροτών, γι αυτό και είχαν αρκετά εργαλεία. Όμως υπήρχαν και τεχνικές που δεν μπορούσαν όλοι να τις κατέχουν. Έτσι αναδύθηκαν οι επαγγελματίες του είδους.

Συνέχεια →

Οι προβιομηχανικές βιοτεχνίες-οικοτεχνίες της Κέρτεζης και τρεις μεταβιομηχανικές απόπειρες

Σιδεράδικα (σιδηρουργεία) και γανωματζίδικο στην Κέρτεζη – Μέρος ΙΙΙ

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από το Μέρος ΙΙ (Καμίνια κλπ)

ΙΧ) Τα σιδεράδικα (σιδηρουργεία)

Τα σιδεράδικα ή σιδηρουργεία πριν δημιουργηθούν οι βιομηχανίες παραγωγής εργαλείων ίσως να ήταν εξίσου χρήσιμα με τα ξυλουργεία λόγω των πολλών χρήσιμων και κυρίως σφυρήλατων εργαλείων ή κατασκευών πάσης φύσεως. Ας δούμε στην αρχή μερικά απ’ αυτά για να κατανοήσουμε μέρος της αξίας και της αναγκαιότητάς τους. Μια γεύση αρχική με σφυρήλατη εξώπορτα σχετικά πρώην πλούσιου κερτεζίτικου σπιτιού στα ανατολικά του χωριού:

Συνέχεια →

Οι προβιομηχανικές βιοτεχνίες-οικοτεχνίες της Κέρτεζης και τρεις μεταβιομηχανικές απόπειρες

 Kεραμιδοκάμινα, Ασβεστοκάμινα, Εργαστήρι Κεραμεικής και Ξυλόφουρνοι στην Κέρτεζη – (Μέρος ΙΙ)

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από το Μέρος Α

V) Τα κεραμιδοκάμινα

Η λειτουργία τους ήταν απλή, αλλά πάντως είχε μια σειρά αλυσιδωτών ενεργειών: Στην αρχή έβγαινε από το χωράφι η άργιλος. Έσκαβαν δηλαδή μεγάλες γούβες και έβγαζαν το αργιλώδες χώμα που αποτελούσε την 1^η ύλη για τα κεραμίδια. Καθαριζόταν, κοσκινιζόταν ώστε να μη μείνει ούτε ένα χαλικάκι μέσα σ’ αυτήν. Η ξερή κοπριά γαϊδάρων και αλόγων, που είχε μαζευτεί από τα χωράφια, ανακατεύονταν με την καθαρή άργιλο για να «δέσει»..

Εν τω μεταξύ η άργιλος, αφού πρώτα κοβόταν και είχε ξεραθεί κάπως από τον αέρα, έμπαινε σε ειδικά καλούπια. Μετά τοποθετούνταν όρθια τα καλούπια μέχρι να φορτωθεί πλήρως το καμίνι (περίπου έφταναν τα 5000 κομάτια).

Συνέχεια →

Οι προβιομηχανικές βιοτεχνίες-οικοτεχνίες της Κέρτεζης και τρεις μεταβιομηχανικές απόπειρες

Νερόμυλοι, Νεροτριβές, Νεροξυλουργείο και Μαγγανοπήγαδα στην Κέρτεζη  (Μέρος Ι)

[Βελτιωμένο και Επαυξημένο]

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι) Εισαγωγικά

Η μελέτη που ακολουθεί δεν φιλοδοξεί ούτε μόνο να αναδείξει με ένα τοπικιστικό πνεύμα σπουδαίες πρωτοβουλίες μεταποίησης στο χωριό μου. Δεν φιλοδοξεί επίσης ούτε να αποτελέσει μια λαογραφική μόνο προσπάθεια που έλλειπε, και μάλιστα μουσιακού τύπου.

Έχει ως σκοπό να αναδείξει ένα υπόδειγμα προβημιοχανικών κυρίως  βιοτεχνιών και οικοτεχνιών σε μία μεγάλη αγροτοκτηνοτροφική κωμόπολη το οποίο υπόδειγμα κορυφώθηκε στα μέσα του εικοστού αιώνα. Το πρότυπο αυτό ερχόταν σε ορισμένους τομείς από το απώτατο παρελθόν, είτε από στην περίοδο της τουρκοκρατίας, είτε από στα μεταεπαναστατικά χρόνια (π. χ. νερόμυλοι, κεραμιδοκάμινα, σαγματοποιεία, μοδίστρες, κλπ).

Συνέχεια →

Οι 19+2 εκκλησιές της Κέρτεζης και τα 11 κερτεζίτικα αγιωνύμια

[Επαυξημένη, βελτιωμένη δημοσίευση και με πλήρες φωτογραφικό υλικό]

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Μπορεί νάναι απίστευτο, αλλά η παλιά Καλαβρυτινή κωμόπολη και σημερινό μεγαλοχώρι Κέρτεζη θα μπορούσε και να κατέχει πανελλήνιο ρεκόρ αριθμού εκκλησιών και αγιωνυμίων στη χώρα μας. Σίγουρα πάντως ανήκει στις εξαιρέσεις.

Οι 16 από τις 19 εκκλησιές λειτουργούνται κάθε χρόνο, ενώ 2 ξωκκλήσια έχουν κάμποσα χρόνια να λειτουργηθούν. Παλαιότερα γινόταν και Θεία Λειτουργία στα 2 Παρεκκλήσια του κεντρικού Ναού. Η παράδοση αυτή έχει επανέλθει και τα τελευταία χρόνια. Τα τελευταία 15 χρόνια δυστυχώς δεν λειτουργεί και ο περιώνυμος βυζαντινός ναός στο Κοιμητήριο της «Κοίμησης της Θεοτόκου».

Οι οκτώ συν δύο (Παρεκκλήσια του κεντρικού) ναοί βρίσκονται μέσα στα όρια του χωριού και αντιστοιχούσαν σε συνοικίες, όπου στις αρχές του 20^ου αιώνα είχαν δικό τους παπά, την οικογένεια του οποίου συντηρούσε το εκκλησίασμα και οι εργασίες του. Οι υπόλοιποι είναι διάσπαρτοι σε όλα τα σημεία του ορίζοντα των 27 τετρ. χιλιομέτρων των ορίων της Κέρτεζης και αποτελούν δωρεές πιστών. Έχουν χτιστεί κάποιοι και πριν από τον 20^ο αιώνα, οι περισσότεροι κατά τον 20^ο και δύο τον 21^ο αιώνα.

Συνέχεια →

Προς Ανατολάς

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Τελικά τ’ αποφάσισες οριστικά.

Κουράστηκες κι απελπίστηκες.

Η σκάλα ήταν βουνό.

Το κρεβάτι φυλακή.

Ο κήπος σου γεμάτος πλέον ξεράδια.

Η κληματαριά ανερμάτιστη.

Συνέχεια →

«Θερινή κατοικία» στο βουνό

Του Νίκου Χρ. Παπακωνσταντόπουλου*

Η ζωή στα βουνά του τόπου μας ξεκίναγε/ξεκινάει λίγο μετά το Πάσχα, που ανέβαιναν/ανεβαίνουν οι τσοπάνηδες με τα κοπάδια να ξεκαλοκαιριάσουν, μέχρι και το τέλος Σεπτέμβρη, που ξανακατεβαίνουν στα χωριά για το χειμώνα.

Συνέχεια →