Από το εθνικό Επέκεινα, στα νεκρικά έθιμα της Παλαιοχριστιανικής Περιόδου…

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

Παρουσιάσαμε πέρυσι την ίδια περίοδο, με αφορμή το Ψυχοσάββατο του 2015, βασικά στοιχεία των επέκεινα αντιλήψεων της αρχαίας ελληνικής ταφικής (φ. «Πτολεμαίου», 12-02-15). Εφέτος είναι η σειρά, να εντοπίσουμε καίρια σημεία της ταφικής εθιμοτυπίας και πίστης, όπως αυτή διαμορφώθηκε κατά και μετά την μετάβαση από τον εθνικό κόσμο στον χριστιανικό.

Είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον, να εντοπίσουμε δείγματα αυτής της νεκρικής διαλεκτικής και μετάβασης, σε αυτό το ανατολικό και κατεξοχήν ευχαριστιακό τμήμα του χριστιανικού ναού. Κατά την αρχαιοελληνική παράδοση, ο νεκρός πλένονταν, μυρώνονταν και ντύνονταν επίσημα. Αυτό επιβιώνει έως τις ημέρες μας. Την διαδικασία αυτή χριστιανικά τελούσαν οι «ασκήτριαι». Ο νεκρός τοποθετούνταν και παρέμενε εν οίκω για τρεις ημέρες, βεβαιωτικό του θανάτου σε σχέση με μια ενδεχόμενη νεκροφάνεια. Η έκθεση αυτή του νεκρού ονομάζονταν  τελούνταν η «πρόθεση» και όφειλε να «βλέπει» προς την θύρα. Σε αυτόν το έθιμο αναφέρεται ως ένα βαθμό η ομώνυμη πρόθεση του ιερού, στην μορφή του υπόσκαφου cubiculum των κατακομβών. Στρέφεται προς την εξωτερική βόρεια θύρα του φράγματος του πρεσβυτερίου / τέμπλου. Σε αυτήν οδηγούνται τα τίμια έργα του λαού ως δώρα, η παρασκευασμένη ανθρώπινη τροφή και ζωή, οφειλή πρωτοτόκων και του Χριστού, ως νεκρού, πριν σαρκωθεί, ζήσει και θυσιασθεί. Να σημειωθεί, πως στο διάστημα του τριημέρου της «προθέσεως», οι συμμετέχοντες στο πένθος νήστευαν απολύτως. Ωστόσο η συμμετοχή αυτή, τους καθιστούσε ακαθάρτους και, έτσι, επιβάλλονταν ο εξαγνισμός της οικίας και των συνδαιτυμόνων με πλύση.

Συνέχεια →

Εικόνες άσκησης και άθλησης στο συγγραφικό έργο των Τριών Ιεραρχών‏

Της Μαρίας Συμεωνίδου*

Στο συγγραφικό έργο των Τριών Ιεραρχών ανιχνεύουμε εικόνες που παραπέμπουν στην άθληση και στην καλλιέργεια ασκητικής νοοτροπίας. Οι λέξεις άσκηση-ασκητισμός έχουν συνδεθεί με την πορεία και τη ζωή της Εκκλησίας. Συναρτώνται με την αφοσίωση σε ένα έργο και αποτελούν παράγοντα ισορροπίας, όχι τρόπο στέρησης αγαθών. Με τον τρόπο και τη στάση ζωής τους οι Τρείς Ιεράρχες μας δίδαξαν για την τήρηση του μέτρου και την αποφυγή υπερβολών.

Συνέχεια →

ΟΜΙΛΙΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗΝ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΩΤΑ, 08-01-2012, ΜΤΘ, Δ΄, 12-17

Του (+) π. Νικολάου Φαναριώτη*

                         «Και τοις καθημένοις εν χώρα και σκιά θανάτου,  Φως ανέτειλεν αυτοίς». 

Μτθ., Δ΄, 16.**

Μιλάει για μια χώρα που την πλακώνει η σκιά του θανάτου από τη μια μεριά και από την άλλη για ένα φως Μέγα, που ανέτειλε επάνω από αυτήν, Ησαϊας, ΜΒ΄, 7. Χώρα θανάτου είναι μια χώρα που προσεβλήθη από θανατερή επιδημία (πνεύμα Εϊτζ), για την οποία δεν υπάρχει φάρμακο, ούτε εμβόλιο. Η χώρα αυτή είναι ολόκληρη η πρώην Χριστιανική ανθρωπότης, και όχι μόνο, και ο θανάσιμος ιός είναι η ειδωλολατρία. Και Φως μέγα είναι ο Χριστός. Με την δημόσια ανάδειξη του Χριστού, φωτίστηκε ο κόσμος.

Συνέχεια →

Κάλαντα προσφύγων καθώς οι πρόσφυγες τραγουδούν, παρά τον ξενιτεμό τους

Της Ναταλίας Σαμαρά-Γκαίτλιχ

από την «ψαγμένη» πολύ καλή εφημερίδα δρόμου «Η Πατησίων ζει»

ο πόνος είναι πόνος

και δεν κοιτά χρώμα,

φυλή και πατρίδα

Γενοκτονία ή αιματηρή εθνοκάθαρση; Πρόσφυγες ή μετανάστες; Όροι που διχάζουν απόψεις και καρδιές.

Όμως, πάντα θα υπάρχουν γιαγιάδες να ταΐζουν πεινασμένα μωρά, ένας φούρναρης να μοιράζει ψωμί, κάποιος βοσκός να προσφέρει γάλα, λησμονημένοι ακτοφύλακες να γίνονται παράδειγμα ανθρωπιάς.

Πάντα θα υπάρχουν ξεριζωμένοι και απελπισμένοι που θα ψάχνουν για καινούργια πατρίδα, μ’ έναν σβώλο χώμα από την πατρική γη, δεμένο στο μαντήλι, στο μέρος της καρδιάς (Ηλ. Βενέζη, «Αιολική Γη»).

Από το βιβλίο μου «Κάλαντα: Μνήμες Ιστορίας» ξεχώρισα κάλαντα του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Εδώ τα ευχετικά τραγούδια γίνονται θρήνοι για σκλαβωμένες πατρίδες, αιχμαλωσίες, εξορίες για συνανθρώπους που πεθαίνουν στους δρόμους, για προσφυγιά. Και η έκκληση για τον οβολό.

Τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς του 1916

Συνέχεια →

Η επιστήμη ως… ποντιακό ανέκδοτο

Του Βασίλη Ξυδιά

Είναι επιστημονική, λέει, η διάκριση μεταξύ γενοκτονίας και εθνοκάθαρσης. Εννοείται! Τόσο επιστημονική όσο ήταν και η διάκριση μεταξύ τρόικας και «θεσμών», «παλαιού» που φεύγει και «νέου» που έρχεται κ.ο.κ.! Το υπονόησε ο Όργουελ πως η Νέα Γλώσσα θα ήταν αριστερής κοπής, αλλά εμείς δεν τον πήραμε στα σοβαρά. Έτσι το κατάπιαμε κι αυτή τη φορά, αμάσητο: άλλο γενοκτονία, άλλο εθνοκάθαρση!

Η κοινή λογική λέει πως δεν μπορεί να υπάρξει εθνοκάθαρση χωρίς κάποια μορφή γενοκτονίας. Πως δεν είναι νοητό το ξεκαθάρισμα μιας περιοχής από τον επί χιλιετίες αυτόχθονα πληθυσμό (=εθνοκάθαρση) χωρίς τη συστηματική, με βίαια ως επί το πλείστον μέσα, εξόντωση ολόκληρου αυτού του πληθυσμού ή τμήματός του (=γενοκτονία).

Συνέχεια →

Η ΤΡΙΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

Ο ελληνισμός στη μακραίωνη ιστορία του βίωσε δύο μεγάλες παρακμές. Στην πρώτη έθεσε τέλος η άκοπη κατάκτησή μας από τους Ρωμαίους, στη δεύτερη η επίσης άκοπη κατάκτησή μας από τους Τούρκους. Ο ελληνισμός επιβίωσε βέβαια κατά τη ρωμαϊκή κατάκτηση χάρη στον πολιτισμό του, τον οποίο είχε μεταδώσει σε πλήθος λαών Ανατολής και Δύσης, έλαμψε όμως και πάλι με την εγκόλπωση της νέας πίστης, του Ευαγγελίου του Χριστού. Η χιλιόχρονη αυτοκρατορία της Ρωμανίας είναι αποκρουστική σε αρκετούς Νεοέλληνες, επειδή, δουλωμένοι αυτοί στο «πνεύμα» της Δύσης, απεχθάνονται κάθε τι το ελληνικό και ορθόδοξο.

Συνέχεια →

Σα ξένα είμαι Έλληνας και σην Ελλάδαν ξένος…

Του Νίκου Μπογιόπουλου*

Πριν φτάσουμε στα ναζιστικά κατακάθια, πάμε πρώτα στη μήτρα που τα γεννά:

Το πριν

Έχουμε ένα κράτος που τότε, με τους μηχανισμούς του, τόσο τους Πόντιους όσο και τους Μικρασιάτες, τους αποκαλούσε «τουρκόσπορους». Και που για να επιβιώσουν τους πετούσε στα έλη και στις τρώγλες.

Η συνέχεια αυτού του κράτους  (εκτός αν υπήρξε κάποιου είδους «ασυνέχεια» του κράτους και δεν την καταλάβαμε) τους ίδιους ανθρώπους τους αποκαλούσε «Ρωσοπόντιους». Και τους στοίβαζε στα γκέτο του Λεκανοπεδίου και στα… απόμερα της Θράκης.

Οι εκπρόσωποι του «συνταγματικού τόξου» αυτού του κράτους είναι που τσακώνονται ποιοι σέβονται περισσότερο τον Ποντιακό Ελληνισμό και την ιστορική μνήμη της γενοκτονίας του.

Συνέχεια →

ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ (+) ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΡΙΖΟΓΙΑΝΝΝΗ

(1913-2004)  – ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-41

(σελ. 15-23, 58-74, 82-84 του πρωτοτύπου, γραφθέντα το 1983)

[Ανάμεσα στους 206 νεκρούς των απομνημονευμάτων του, περίπου 40 Καλαβρυτινοί – ο ένας Κερτεζίτης, ο Σταθόπουλος Χρήστος του Ανδρέα]

Ο πατέρας μου είχε τρία παιδιά, τον Όθωνα, Παναγιώτην και εγώ ο Αναστάσιος, είχε και ένα μεγαλήτερον της κλάσεως 1921, (1) ο οποίος εφονεύτηκε εις τον πόλεμο τον Μικρασιατικόν εις την Προύσα της Μικράς Ασίας, η δε οικογενειά μας αποσχολείτο με γεωργία και κτηνοτροφεία, είχαμε 450-500 γιδοπρόβατα. Και το 1940-41 τα εγκαταλείψαμε όλα διότι επήγαμε στρατιώτες και οι τρείς, εγώ έφυγα πρώτος εις τας 28-10-40, καθώς και ο Παναγιώτης, ο δε Όθωνας ο οποίος ήταν και μεγαλήτερος έφηγε και αυτός μετά λίγες ημέρες. Eγώ παρουσιάστηκα αυθημερόν εις το 6ον σύνταγμα της Κορίνθου, εκεί όπου είχα εκπαιδευτεί. Ο Παναγιώτης εις το σύνταγμα Ευζώνων εις το Μεσολόγγι και ο Όθωνας εις τα Γιάννενα ως νοσοκόμος (2), ο οποίος ήταν δευτέρα σειρά εφεδρίας. Εκτός από εμάς τους τρείς, έφυγε και υπερέτης όπου είχαμε και αυτός για τον πόλεμον τον Ελληνοϊταλικόν, καθώς και δύο παιδιά του θείου μου του Παναγιώτη Ριζόγιαννη(3), ο Δημήτριος και ο Μιχάλης και αυτοί είχαν πρόβατα τα οποία τα άφισαν εις το έλεος του Θεού.

Συνέχεια →

Γιατί είπαμε ΟΧΙ;

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

Όλοι οι Έλληνες σε στιγμές περισυλλογής και αυτοκριτικής οδηγούμαστε αβίαστα στο συμπέρασμα ότι έχουμε γίνει στο έπακρο ενδοτικοί και υποκύπτουμε χωρίς αντίσταση στις απαιτήσεις των ισχυρών με συνέπεια να έχουμε καταστεί περίγελως των πάντων. Τότε όμως αναζητούμε ελαφρυντικά για τον εαυτό μας και επιρρίπτουμε την ευθύνη για το κατάντημα της πατρίδας μας στους ιθύνοντες, τους ασκούντες την εξουσία, τους οποίους και «στολίζουμε» με πλήθος «κοσμητικών» επιθέτων της γλώσσας μας. Για να είναι ορθή η κριτική ασφαλώς δεν πρέπει να έχει ως σκοπό την αποποίηση της προσωπικής ευθύνης, μερίδιο της οποίας βαρύνει άπαντες. Αν στο παρελθόν αυτή βάρυνε αποκλειστικά τους ηγήτορες, στις ημέρες μας βαρύνει και τον λαό, καθώς η αλλοτρίωση έχει συντελεστεί σε βάθος σ’ όλα τα στρώματά του.

Συνέχεια →

ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΜΑΣ ΑΓΡΙΕΨΕ

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

Στις 24 Αυγούστου η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του νεομάρτυρα αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Θα όφειλε να τον τιμά και η Πολιτεία, καθώς υπήρξε ο μεγαλύτερος φωτιστής του σκλαβωμένου Γένους μας, αφού με τις προτροπές του κτίστηκαν πλήθος σχολείων, όπως ο ίδιος γράφει σε επιστολή του προς τον αδελφό του Χρύσανθο, δάσκαλο, λίγους μήνες προ του μαρτυρίου του: «Έως τριάντα επαρχίας περιήλθον, δέκα σχολεία ελληνικά εποίησα, διακόσια δια κοινά Γράμματα, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον μου βεβαιούντος δια τινών επακολουθησάντων σημείων».

Συνέχεια →