Η Εικόνα της «Εις Άδου Καθόδου». Από την Αρπαγή της Περσεφόνης, στην απόκρυφη γραμματεία και την λειτουργική

Εικόνα 1 Εις Άδου Κάθοδος, τοιχογραφία Αγ. Γεωργίου Kurbinovo F.y.r.o.m., 1192 μ.Χ.

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

  1. Εισαγωγή

Αφορμή για να επιχειρήσω να προσεγγίσω την εικόνα της «Εις Άδου καθόδου», απετέλεσε ένα αρνητικό γεγονός: πολλές μελέτες επί του θέματος και η πλειοψηφία των σχετικών αρθογραφιών, έχουν σημαντικές βασικές ελλείψεις. Φαινόμενο το οποίο οφείλεται ενίοτε σε κενά επιστητών, είτε σε προβληματικές εξ αρχής μεθόδους και αντιμετωπίσεις των πηγών. Έτσι το αποτέλεσμα είναι, συχνά,  προδιαγεγραμμένο.

Στο πρώτο μέρος θα παραθέσουμε σχετικά ελληνικά νεκρικά έθιμα, τα οποία αφορούν το θέμα μας. Παράλληλα, θα αναφερθούμε συνοπτικά στον εικονογραφικό τύπο της αρπαγής της Περσεφόνης. Στην συνέχεια θα αναφερθούμε σε αντίστοιχα παλαιοχριστιανικά ταφικά έθιμα, καθώς και την απόκρυφη διήγηση της «Εις Άδου Καθόδου». Στο δεύτερο μέρος, θα ασχοληθούμε με τον ίδιο τον εικονογραφικό τύπο της «Εις Άδου Καθόδου», τονίζοντας καίρια σημεία, πηγές και επιρροές. 

2. Ερμηνευτικό υπόβαθρο του εικονογραφικού τύπου.

Συνέχεια →

Αρχαιοελληνικό Περίδειπνον – παλαιοδιαθηκικό Πασχάλιον – Μυστικός Δείπνος

Το εσχατολογικό παράδειγμα των ερμηνευτικών  τραπεζών μνημοσύνης: Συμβολή στην Ερμηνευτική ως σύνδεση με την Ευχαριστία και Διαχρονικότητα.

Εικόνα 1 Ανάγλυφη στήλη με σκηνή νεκροδείπνου. Θεσσαλονίκη, ανατολική νεκρόπολη, τέλη 4ου αιώνα π.Χ.

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

1.1 Αντικείμενο και Μέθοδος

Το αντικείμενο, της εργασίας μας είναι ερμηνευτικό αλλά σαφέστατα και εκκλησιολογικό. Γνώμονας και μέτρο σε αυτήν την αναζήτηση θα αποτελέσει η διαχρονικότητα όπως βιώνεται, μέσα στον πυρήνα της Εκκλησίας, ο οποίος είναι η Ευχαριστία. Θα προβούμε σε σύνδεση της ερμηνευτικής διαδικασίας με το στοιχείο αυτό της διαχρονικότητας.

Στο πρώτο μέρος θα προβούμε σε σήμανση της ερμηνευτικής διαδικασίας και σύνδεση αυτής, με την Ευχαριστία και το στοιχείο της διαχρονικότητας. Στο δεύτερο μέρος θα μελετηθούν, συνοπτικά, ως παραδείγματα, 3 τελετουργικές τράπεζες δια των οποίων συνδέεται η διαχρονικότητα της Παράδοσης με το ιστορικό παρελθόν και το εσχατολογικό επέκεινα.: Το αρχαιοελληνικό «Περίδειπνον», το κατά την τάξη / σέντερ παλαιοδιαθηκικό «Πεσάχ / Πασχάλιο» και ο μυστικός Δείπνος, υπό το πρίσμα της  επανερμηνείας[1].

Συνέχεια →

To Filioque και το «παπικό Πρωτείο» ως παράδοξη εκκλησιολογία…

Του  Κωνσταντίνου Κόττη*

Η εκ του Πατρός εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, δογματίστηκε στην Β΄ εν Κωνσταντινουπόλει Οικουμενική Σύνοδο του 381, παράλληλα με τους όρους «Άγιον» (δηλ. Απλό θεολογικά και καθαγιάζον με την ύψιστη αρχαιοελληνική  έννοια του όρου), «Κύριο (όχι υποτελές, όχι απρόσωπη θεία δύναμη) και «ζωοποιόν». Εκεί για πρώτη φορά, καταγράφθηκε συνοδικά, η βιβλική μαρτυρία της υπό του Πατρός εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος (Κατά Ιωάννη 15:26).

Συνέχεια →

Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ

Του Πέτρου Βασιλειάδη*

Το μέλλον της παρουσίας της Εκκλησίας στη δημόσια σφαίρα κατά την νεωτερική και μετα-νεωτερική εποχή εξαρτάται εν πολλοίς από τον τρόπο με τον οποία αυτή καταθέτει την μαρτυρία της στο σύγχρονο κόσμο. Πριν από μερικές δεκαετίες σημαίνων κοινωνιολόγος της θρησκείας, ο Peter Berger, οριοθετώντας τη σχέση της Εκκλησίας με τη σύγχρονη νεωτερική πραγματικότητα, διέκρινε δύο κύριες συμπεριφορές της Εκκλησίας: εκείνη της προσαρμογής και εκείνη της α­ντίστασης. Στο βιβλίο μου Μετανεωτερικότητα και Εκκλησία. Η Πρόκληση της Ορθοδοξίας (εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2002), ανέλυσα διεξοδικά τους λόγους για τους οποίους η «προσαρμογή» είναι ασύμβατη με την φύση και την ταυτότητα της Εκκλησίας, τονίζοντας ότι η Εκκλησία οφείλει πάντοτε να αντιπαραθέτει το όραμα μιας άλλης οικουμένης, που θεμελιώνεται στο σύ­νολο των σχέσεων και όχι των δομών, το όραμα μιας οικουμένης που είναι έκφραση ζωντανής αλληλεπίδρασης, και όχι αυτονομίας των νόμων που οδηγούν στο θάνατο, το όρα­μα μιας οικουμένης, στην οποία όλοι οι άνθρωποι πάσης φυ­λής και γλώσσας, ο κόσμος των Ορθοδόξων και των ετεροδόξων, των χριστιανών και των πιστών των άλλων θρησκευμάτων, των πιστών και των απίστων, των δικαίων και των αμαρ­τωλών, είναι δημιουργήματα του ενός Θεού.

Συνέχεια →

Αγροτική Οικονομία και Οικολογική Θεολογία

Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη*

Η τοποθέτηση των θεμάτων περιβάλλοντος στο κέντρο της κοινής γνώμης και των κυβερνήσεων αποκάλυψε ότι η γεωργία συνεισφέρει σε υψηλό ποσοστό στα προβλήματα ρύπανσης και υποβάθμισης της ποιότητας πολλών προϊόντων τη ρύπανση των υδάτων με φυτοφάρμακα και λιπάσματα, την κακή διαχείριση των εδαφικών και υδάτινων πόρων, την καταστροφή και ομοιομορφία του αγροτικού τοπίου. 

Συνέχεια →

Τα Εισόδια της Θεοτόκου στην Ορθόδοξη Εικόνα

Του Δημήτρη Χρυσικόπουλου*

[Επιμέλεια της Σοφίας Ντρέκου)

 Στις 21 Νοεμβρίου η Ορθόδοξος Εκκλησία εορτάζει τα «Εισόδια» της Θεοτόκου, που είναι μία από τις μεγαλύτερες θεομητορικές εορτές. Τα «Εισόδια» σαν γεγονός αποτελούν την βάση και την αρχή για την μετέπειτα ζωή της Θεοτόκου. Οι γονείς τής Παναγίας, ο Ιωακείμ και η Άννα, σ’ όλη τους τη ζωή παρακαλούσαν το Θεό να τους δώσει ένα τέκνο και υποσχέθηκαν να το αφιερώσουν στο Ναό Του.

Συνέχεια →

Η θέση των ζώων στην Ορθοδοξία

Του Ανδρέα Χατζηχάμπη*

Η διατάραξη της σχέσεως του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον οδήγησε και στην αλλοτρίωση της σχέσεώς του με τα ζώα. Συχνά η ζωοφιλία οδήγησε στην ζωολατρία με φυσικό επακόλουθο την λατρεία της κτίσης παρά τον κτίσαντα. Πόσο αποδεκτές όμως από την Ορθοδοξία είναι τέτοιες συμπεριφορές;

Στις μέρες μας παρατηρούνται κοινωνικά κινήματα για την προστασία των ζώων και των δικαιωμάτων τους, αλλά επίσης αναπτύσσονται σε παγκόσμιο επίπεδο και φιλοσοφικές συζητήσεις, για να δικαιολογήσουν ή όχι την ορθότητα και την αναγκαιότητα της εισαγωγής ενός συστήματος δικαιωμάτων των ζώων, ανάλογου με αυτό των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Συνέχεια →

Ο πάσχων Θεός, ο σύντροφος Θεός

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Ο Ελιέζερ Βίζελ επέζησε. Επέζησε της φρίκης στο Άουσβιτς και στο Μπούχενβαλτ, όπου βρέθηκε κρατούμενος σε ηλικία δεκαπέντε με δεκάξι ετών. Χρόνια αργότερα, μετά από πολύπλοκες διαδρομές, μίλησε συγκλονιστικά μέσα από το βιβλίο του υπό τον χαρακτηριστικό τίτλο «Νύχτα». Στέκομαι σε ένα σημείο του:

Μια μέρα τα Ες-Ες απαγχόνισαν τρεις εβραίους, δυο άντρες κι ένα αγόρι, μπροστά σ’ όλους τους φυλακισμένους. Ιδίως η μοίρα του αγοριού πάγωσε τους παραταγμένους θεατές.

«Πού είναι ο φιλεύσπλαχνος Θεός; Πού είναι;», ρώτησε κάποιος πίσω μου […]. Μετά από λίγο ήρθε η ώρα να παρελάσουμε μπροστά από τα θύματα. Οι δυο άντρες είχαν πεθάνει. Οι γλώσσες τους κρέμονταν έξω, πρησμένες και μαβιές. Όμως η τρίτη κρεμάλα ακόμη κουνιόταν: το παιδί […] ακόμα ανέπνεε. Κι αυτό συνεχίστηκε για πάνω από μισή ώρα, με το παιδί σε ρόγχο μεταξύ ζωής και θανάτου, να σπαρταράει μπροστά στα μάτια μας […]. Ακόμη ζούσε όταν πέρασα από μπρος του.  Η γλώσσα του ήταν ακόμη κόκκινη και τα μάτια του δεν είχαν σβήσει ακόμη. Από πίσω μου άκουσα τον ίδιο άντρα να ρωτά: «Για τ’ όνομα του Θεού, πού είναι ο Θεός;»[1].

Συνέχεια →