Το θέατρο και ο λόγος ως άνοιγμα της Σκέψης. Η πρόταση του Δήμου Αβδελιώδη

Του Νικήτα Χιωτίνη*

Το σημερινό θέατρο και γενικότερα η καλλιτεχνική πρακτική στον Δυτικό τουλάχιστον κόσμο, δείχνει εγκλωβισμένη στον τρόπο θεώρησης του Κόσμου και του ανθρώπου όπως αυτός διαμορφώθηκε σταδιακά από τον 15ο αιώνα. Η νεωτερική πρόταξη του ατόμου ως ανεξάρτητου ανώτερων και υπερβατικών υπαρξιακών πραγματικοτήτων περιόρισε την εμβέλειά του στην αενάως πλανώμενη και περιπλανώμενη, αλλά και ζωτική γι’ αυτόν, αναζήτηση της Αλήθειας.

Συνέχεια →

Ορθολογικότητα και συναίσθημα

Του Χάρη Ναξάκη*

Στο μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη ένας ερυθρόμορφος αμφορέας των αρχών του 4^ου αι. π.χ. αναπαριστά την ιστορική χειραψία Διόνυσου και Απόλλωνα στους Δελφούς. Γιατί όμως οι έλληνες των ιστορικών χρόνων (5^ος και 4^ος αιώνας) έβαλαν τον Διόνυσο να συμφιλιωθεί με τον Απόλλωνα; Τι θα μπορούσαν μαζί να κουβεντιάσουν το διονυσιακό πρότυπο (Νίτσε), δηλαδή  τα ένστικτα, το συναίσθημα, το πάθος για χορό και μουσική, η έκσταση του εδώ και τώρα, με το απολλώνιο ιδεώδες του ορθού λόγου, της υπολογιστικής σκέψης, του κάλλους, των υψηλών ιδανικών; Τίποτα θα πουν οι ορθολογιστές, οι φωταδιστές της προόδου. Και όμως πολλά, γιατί και τα δύο είναι στοιχεία της ανθρώπινης ταυτότητας.

Συνέχεια →

Η Εικόνα της «Εις Άδου Καθόδου». Από την Αρπαγή της Περσεφόνης, στην απόκρυφη γραμματεία και την λειτουργική

Εικόνα 1 Εις Άδου Κάθοδος, τοιχογραφία Αγ. Γεωργίου Kurbinovo F.y.r.o.m., 1192 μ.Χ.

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

  1. Εισαγωγή

Αφορμή για να επιχειρήσω να προσεγγίσω την εικόνα της «Εις Άδου καθόδου», απετέλεσε ένα αρνητικό γεγονός: πολλές μελέτες επί του θέματος και η πλειοψηφία των σχετικών αρθογραφιών, έχουν σημαντικές βασικές ελλείψεις. Φαινόμενο το οποίο οφείλεται ενίοτε σε κενά επιστητών, είτε σε προβληματικές εξ αρχής μεθόδους και αντιμετωπίσεις των πηγών. Έτσι το αποτέλεσμα είναι, συχνά,  προδιαγεγραμμένο.

Στο πρώτο μέρος θα παραθέσουμε σχετικά ελληνικά νεκρικά έθιμα, τα οποία αφορούν το θέμα μας. Παράλληλα, θα αναφερθούμε συνοπτικά στον εικονογραφικό τύπο της αρπαγής της Περσεφόνης. Στην συνέχεια θα αναφερθούμε σε αντίστοιχα παλαιοχριστιανικά ταφικά έθιμα, καθώς και την απόκρυφη διήγηση της «Εις Άδου Καθόδου». Στο δεύτερο μέρος, θα ασχοληθούμε με τον ίδιο τον εικονογραφικό τύπο της «Εις Άδου Καθόδου», τονίζοντας καίρια σημεία, πηγές και επιρροές. 

2. Ερμηνευτικό υπόβαθρο του εικονογραφικού τύπου.

Συνέχεια →

Αρχαιοελληνικό Περίδειπνον – παλαιοδιαθηκικό Πασχάλιον – Μυστικός Δείπνος

Το εσχατολογικό παράδειγμα των ερμηνευτικών  τραπεζών μνημοσύνης: Συμβολή στην Ερμηνευτική ως σύνδεση με την Ευχαριστία και Διαχρονικότητα.

Εικόνα 1 Ανάγλυφη στήλη με σκηνή νεκροδείπνου. Θεσσαλονίκη, ανατολική νεκρόπολη, τέλη 4ου αιώνα π.Χ.

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

1.1 Αντικείμενο και Μέθοδος

Το αντικείμενο, της εργασίας μας είναι ερμηνευτικό αλλά σαφέστατα και εκκλησιολογικό. Γνώμονας και μέτρο σε αυτήν την αναζήτηση θα αποτελέσει η διαχρονικότητα όπως βιώνεται, μέσα στον πυρήνα της Εκκλησίας, ο οποίος είναι η Ευχαριστία. Θα προβούμε σε σύνδεση της ερμηνευτικής διαδικασίας με το στοιχείο αυτό της διαχρονικότητας.

Στο πρώτο μέρος θα προβούμε σε σήμανση της ερμηνευτικής διαδικασίας και σύνδεση αυτής, με την Ευχαριστία και το στοιχείο της διαχρονικότητας. Στο δεύτερο μέρος θα μελετηθούν, συνοπτικά, ως παραδείγματα, 3 τελετουργικές τράπεζες δια των οποίων συνδέεται η διαχρονικότητα της Παράδοσης με το ιστορικό παρελθόν και το εσχατολογικό επέκεινα.: Το αρχαιοελληνικό «Περίδειπνον», το κατά την τάξη / σέντερ παλαιοδιαθηκικό «Πεσάχ / Πασχάλιο» και ο μυστικός Δείπνος, υπό το πρίσμα της  επανερμηνείας[1].

Συνέχεια →

Ο ΗΡΩΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑΣ – ΑΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΛΕΒΙΔΙΟΥ

Της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου*

 Άγιε Ηγούμενε,

Σεβαστοί πατέρες,

Εντιμότατοι  άρχοντες,

Κυρίες και κύριοι,  Συμπατριώτες.

Μεγάλη τιμή και  συνάμα μεγάλη ευθύνη συνεπάγεται  η εκφώνηση πανηγυρικού λόγου σε μία ημέρα γιορτινή, όπως η σημερινή για να τιμήσουμε εκείνους που η πικρή της δουλείας εμπειρία ώθησε να επαναστατήσουν και να διεκδικήσουν το αναφαίρετο για κάθε λαό δικαίωμα στην ελευθερία και την ανεξαρτησία.

Λίγες ημέρες πριν γιορτάσαμε την επέτειο της 25ης Μαρτίου, μιας επετείου  συμβολισμού των δύο «Χαίρε»: του «Χαίρε κεχαριτωμένη Μαρία» του χαρμόσυνου αγγέλματος δηλαδή του Αρχαγγέλου Γαβριήλ περί της συλλήψεως από την Παρθένο Μαρία του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού, και  του «Χαίρε ώ χαίρε λευτεριά»! από την γραφίδα του Εθνικού μας ποιητή που αντανακλά το συμβολισμό και το μέγεθος του Αγώνα της παλιγγενεσίας του πολύπαθου γένους μας που αενάως αγωνίζεται  έχοντας συνείδηση της διαδρομής του στο χρόνο.

Αξιωθήκαμε να γεννηθούμε και να ζούμε σε μια χώρα «ένα ̟πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο,» όπως γράφει ο Σεφέρης «που δεν έχει άλλο αγαθό ̟παρά τον αγώνα του λαού, τη θάλασσα και το φως του ήλιου».

Συνέχεια →

Φτου και απ’ την αρχή

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Μια φορά κι έναν καιρό, πολλά-πολλά χρόνια πίσω, σ’ έναν τόπο μάλλον κοντινό, «βασίλευε» Λαός καλός. Κι οι «αρχόντοι», να τους πει κανείς έτσι για να συνεννοηθούμε, σύμφωνα με όσα ίσχυαν «εξ’ απ’ ανέκαθεν», δεν είχαν καμιά αρμοδιότητα για ζητήματα που θα μπορούσαν να θίξουν τα καθιερωμένα και αναγνωρισμένα προνόμια του τόπου και των ανθρώπων του.

Για τούτα μάλιστα τα ζητήματα, μόνος αρμόδιος ήταν ο ίδιος ο Λαός, προς τον οποίο οι «αρχόντοι» όφειλαν να αναφέρονται σε κάθε τέτοια περίπτωση  και να ενεργούν σύμφωνα με την έγκριση του. Κάθε μονομερής πράξη των «αρχόντων», όχι μόνο ήταν εντελώς άκυρη, αλλά οι υπεύθυνοι παύονταν αμέσως και στη θέση τους εκλέγονταν άλλοι, σύμφωνα με τα καθιερωμένα, οποιαδήποτε εποχή του χρόνου κι αν ήταν.

Συνέχεια →

Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

Μπορεί να μη θέλουμε να το παραδεχθούμε όμως η κρίση ταυτότητας συνιστά μείζον πρόβλημα για τους Έλληνες, ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Βέβαια το πρόβλημα δεν απασχολεί όλους, καθώς η πλασματική ευμάρεια έχει αλλοτριώσει αρκετούς από μας. Η κρίση ταυτότητας εκδηλώνεται στις θέσεις που υποστηρίζονται ως προς ιστορική συνέχεια του έθνους μας, τις παραδόσεις μας, την πορεία μας κατά την πρόσφατη περίοδο και το μέλλον μας. Δεν είναι λίγοι οι σταθερά προσανατολισμένοι προς τις δυτικές «αξίες», οι οποίοι συνήθως εμφανίζονται με επικάλυμμα προοδευτικότητας και με διάθεση αμφισβήτησης όλων των παραδοσιακών αξιών στα πλαίσια του έθνους, την αξία του οποίου εν πολλοίς αμφισβητούν, αν δεν απορρίπτουν.

Συνέχεια →

Η μαρτυρική Θεσσαλονίκη κατά το 1821…

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

Συνήθως τα σχολικά εγχειρίδια, αλλά και η τυπική αρθογραφία για την Επανάσταση του 1821, περιορίζονται στα όρια της Παλαιάς Ελλάδας (τα σύνορα του πρώτου ελληνικού κράτους). Έξω από αυτά, κάνουν μια σχετική αναφορά στον Εμμανουήλ Παπά, το μαρτύριο και αν του Γρηγορίου Κωνσταντινουπόλεως του Ε΄ και αποπροσανατολίζουν για την σφαγή της Νάουσας. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε, μια έντιμη καταγραφή της μαρτυρικής, κατά το 1821, Θεσσαλονίκης.

Συνέχεια →

ΟΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

Του Νεκτάριου Δαπέργολα*

Εἶναι γνωστὸ ὅτι ζοῦμε σὲ δύσκολους καιρούς, κατὰ τοὺς ὁποίους ἀκόμη καὶ οἱ λέξεις ἔχουν χάσει τὸ νόημά τους καὶ (ἀπὸ κάποιους) ἀκόμη καὶ τὰ ἀπολύτως αὐτονόητα λογίζονται -καὶ συχνὰ περιπαίζονται- ὡς ἀνόητα. Πολὺ μεγαλύτερη εἶναι ἀσφαλῶς ἡ σύγχυση, ὅσον ἀφορᾶ τὸ θέμα τῶν ταυτοτήτων. Μέσα σὲ ἕναν κόσμο ποὺ μεταβάλλεται καὶ προσπαθεῖ νὰ ἐπαναπροσδιοριστῆ, αὐτομάτως τὸ ζήτημα «ποιοὶ εἴμαστε» – ἢ ἀκόμη ἀκριβέστερα «ποιοὶ αἰσθανόμαστε ὅτι εἴμαστε», τὸ ζήτημα τῆς ἴδιας μας τῆς αὐτοσυνειδησίας, ἀνάγεται σὲ μεῖζον. Μέσα στὰ πλαίσια αὐτά, ἡ ἀπόπειρα προσδιορισμοῦ τῆς νεοελληνικῆς ταυτότητας – εἴτε στὴν αὐθεντική, εἴτε καὶ στὶς μεταλλαγμένες ἐκδοχὲς της (δεδομένου ἄλλωστε ὅτι ποτὲ δὲν ἦταν κάτι στατικό, ἀλλὰ στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου ὑπέστη μεγάλες μεταβολὲς λόγῳ ἐσωτερικῶν μετεξελίξεων, ἀλλὰ καὶ ἔξωθεν ἐπεμβάσεων), δὲν εἶναι καθόλου ἁπλὸ ἔργο.

Συνέχεια →

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ, Ιω., α΄, 44-52**, 04-03-2012

Του (+) π. Νικολάου Φαναριώτη*

«Την άχραντoν εικόνα σου προσκυνούμε  Αγαθέ…»,

Τροπάριο Εορτής.

Δύο είναι οι θανάσιμοι εχθροί της εκκλησίας του Χριστού, δηλ. της Ορθοδοξίας: Η ειδωλολατρία (υλισμός) και ο ιδεαλισμός, που είναι φανερός ή κρυμμένος σατανισμός. Και οι δυο συγκρούστηκαν με την Ορθοδοξία και νικήθηκαν κατά κράτος,  ο ένας, ο υλισμός, το 313 μ.Χ. με το διάταγμα των Μεδιολάνων (Μέγας Κωνσταντίνος), και ο άλλος, ο ιδεαλισμός το 842 μ.Χ. με την αναστύλωσιν των Αγίων Εικόνων, (Εικονομαχία, επί Θεοδώρας Αυτοκράτειρας  και  Μεθοδίου του Πατριάρχου).

Η εικονομαχία άρχισε το 726 -730 μ.Χ.. Ο Λέων ο Ίσαυρος λησμόνησε ότι οι εικόνες ήταν τα βιβλία των αγραμμάτων, ότι ο άνθρωπος θα έχει πάντοτε ανάγκην των υλικών συμβόλων και η κατάχρησις δεν αίρει την νουνεχή χρήσιν: «πονάει κεφάλι, κόψει κεφάλι».

Συνέχεια →