29 Μαίου 1453: Ημέρα μνήμης των Ελλήνων και των Ευρωπαίων*

Του Θεόδωρου Μπατρακούλη**

29 Μαίου αποφράδα ημέρα. Επέτειος της Β΄ Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως. Η ονειρεμένη και αλησμόνητη Πόλη έπεσε το 1453. Ποτέ όμως δεν έσβησε από τις καρδιές των Ελλήνων, για τους οποίους  η μέρα αυτή είναι μέρα μνήμης. Οι Ελληνες, αλλά και οι άλλοι Ευρωπαίοι, οφείλουν να θυμούνται και να αντλούν διδάγματα από την ιστορία της Βασιλίδος των πόλεων, και την πολύπτυχη ιστορία της Μεσαιωνικής Ελληνικής Αυτοκρατορίας, τόσο των περιόδων της ακμής της όσο και των φάσεων της παρακμής της.

Σύμφωνα με τον σπουδαίο Γάλλο βυζαντινολόγο Πωλ Λεμέρλ, η τιμή για την επιβίωση του αρχαίου προτύπου ανήκει, κατά πολύ μεγάλο μέρος, «στη χιλιετία… στη διάρκεια της οποίας ένα κράτος ελληνικό, που μιλούσε ελληνικά και η πρωτεύουσά του ήταν στην Κωνσταντινούπολη διατήρησε την έννοια του δικαίου, την έννοια του νόμου, την έννοια της πόλεως και ενός ορισμένου τρόπου ζωής εν κοινωνία, καθώς και την έννοια της ηθικής, υπό κοινωνική αλλά και ατομική έννοια, και τέλος την έννοια της μόρφωσης, με μια λέξη: τον πολιτισμό»[i].

Μετά την κατάρρευση του δυτικού τμήματος της Ρωμαïκής Αυτοκρατορίας, η διατήρηση του ανατολικού τμήματός της (Βυζαντινή Αυτοκρατορία) είχε πολύ σπουδαίες ιστορικές συνέπειες. Στο απόγειο της ακμής της, η Ανατολική Ρωμαïκή αυτοκρατορία εκτεινόταν από την Ιλλυρία και την Τριπολίτιδα, στα Δυτικά, μέχρι τις παρυφές του Καυκάσου και του Ευφράτη, στα Ανατολικά. Ηδη από την εποχή του Ιουστινιανού (528-565 μ.Χ.), η ‘‘κοινή'' ελληνική αποτελούσε τη γλώσσα όχι μόνο της ιθύνουσας ‘‘ελίτ'' αλλά και της πλειοψηφίας των κατοίκων της και επικράτησε κατά αδιαφιλονίκητο τρόπο στο σύνολο της Επικράτειας από την εποχή του Ηρακλείου (610-641). Η πολιτισμική επιρροή της Μεσαιωνικής Ελληνορωμαïκής Αυτοκρατορίας – πρώτη ευρωπαïκή αυτοκρατορία κατά το λόγο του Πολ Βαλερί  – εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη.

Η Βυζαντινή (Ελληνορωμαïκή) αυτοκρατορία απορρόφησε τους Σλάβους, των οποίων η εγκατάσταση μετά τις επιδρομές τους[ii] του 7^ου αιώνα αποτέλεσε μια σημαντική δημογραφική ενίσχυση των πληθυσμών της Χερσονήσου του Αίμου. Ο Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός (β. 886-912) αναφέρει χαρακτηριστικά στα ‘‘Βασιλικά'' ότι ο πατέρας του, ο Βασίλειος Α΄ ο Μακεδών (β. 867-886) είχε εξελληνίσει τους ανυπότακτους Σλάβους των βαλκανικών Σκλαβηνιών σε τέτοιο βαθμό «ώστε να θεωρούν πλέον τους εχθρούς των Ρωμαίων δικούς τους εχθρούς»[iii]. Ωστόσο, το Βυζάντιο αναγκάστηκε και στους μεταγενέστερους  χρόνους να διεξαγαγάγει πολέμους εναντίον ορθόδοξων και σλαβικών λαών. Ο τσάρος των Βουλγάρων Συμεών απέκτησε μεγάλη ισχύ, πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη (913), κατέλαβε την Αδριανούπολη και προέλασε μέχρι την Κόρινθο (918)[iv]. Για να εξουδετερώσουν αυτόν τον ιδιαίτερα επικίνδυνο αντίπαλο, οι Βυζαντινοί χρειάστηκε να προκαλέσουν την σύγκρουσή του με τους Κροάτες και τους Σέρβους, υπάγοντας οριστικά τους δύο αυτούς λαούς στην αυτοκρατορική τροχιά. Ο Ιωάννης Τσιμισκής, μετά τη νίκη του επί του Ρώσου πρίγκιπα του Κιέβου Σβιατοσλάβου Α΄, επωφελούμενος από την εσωτερική αναταραχή στη Βουλγαρία, προσάρτησε τη χώρα το 972. Η τελευταία πράξη αυτής της περιόδου στην αναμέτρηση Βυζαντινών και Βουλγάρων παίχθηκε κατά την βασιλεία του Βασιλείου Β΄[v]. Οπωσδήποτε, οι Σλάβοι της Ν/Α Ευρώπης θεωρήθηκαν και έγιναν σε σημαντική έκταση μαχητές της ‘‘Ορθοδοξίας''[vi].

Εξάλλου, θεωρείται ότι η μεσαιωνική Ελληνορωμαïκή αυτοκρατορία μπόρεσε να ενσωματώσει στην Ευρώπη τους λαούς τους οποίους εκχριστιάνισε, ειδικά τους Σλάβουςii]. Σύμφωνα με μιά ορισμένη ιστορική προσέγγιση, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ιδιαίτερα τα Βαλκάνια αποτέλεσαν μέρη αυτού του γεωπολιτισμικού πλέγματος που ονομάστηκε ‘‘Βυζαντινή Κοινοπολιτεία'' (Commonwealth Byzantin). Επρόκειτο για μια χωρική ζώνη που, παρά την ποικιλότητά της, χαρακτηριζόταν από σημαντικό αριθμό κοινών πολιτισμικών και πνευματικών γνωρισμάτωνii]. Και στις μέρες μας, στα Βαλκάνια, η πραγματικότητα που αποδίδεται από τον όρο ‘‘Βυζάντιο'' (δηλαδή την Ανατολική Ελληνική-ρωμαïκή αυτοκρατορία) και τα σχετικά επίθετα έχει εμφανιστεί σαν να αποτελεί ένα είδος ‘‘μυστικού τοπίου''. Στα εδάφη της πρώην Γιουγκοσλαβίας, της Βουλγαρίας, της Αλβανίας, της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (πΓΔΜ) βλέπει κανείς δεκάδες ορθόδοξους ναούς και μνημεία της βυζαντινής περιόδου.

Πότε εμφανίστηκε ως γεωπολιτική-γεωπολιτισμική έννοια η ‘‘Νοτιο-ανατολική Ευρώπη'', ο χώρος που ονομάζεται συχνά και ‘‘Βαλκάνια'' (Βαλκανική); Αφετηρία γιά ορισμένους ιστορικούς ήταν ο 5^ος αιώνας μ.Χ., και σύμφωνα με άλλους το Σχίσμα των χριστιανικών Εκκλησιών του 1054. Στους μεταξύ των δύο αυτών ορίων χρόνους, η πολιτική και οικονομική ενότητα της υπό εξέταση ευρείας περιοχής είχε εξασφαλισθεί από την αυτοκρατορική εξουσία, καθώς και από αυτό που επικράτησε να ονομάζεται ‘‘Βυζαντινός πολιτισμός''[ix]. Ενας τομέας που είναι δυνατό να θεωρηθεί ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της οικονομικής/πολιτιστικής κοινότητας των λαών της Βαλκανικής, υπήρξε το δίκαιο των ιδιωτικών σχέσεων των Ορθοδόξων Χριστιανών υπηκόων των Οθωμανών σουλτάνων. Μετά το 1453, το βυζαντινό (ελληνορωμαïκό) ιδιωτικό δίκαιο παρέμεινε σε ισχύ – κατ'αρχάς χάρη στα δικαστικά προνόμια του κλήρου. Σε μεταγενέστερο χρόνο, οι οθωμανικές αρχές αναγνώρισαν δικαστική αρμοδιότητα και στις κοσμικές αρχές των ελληνικών κοινοτήτων καθώς και σε επαγγελματικές συντεχνίες[x].

Από το 1000 μέχρι τα τέλη του 12ου αιώνα έλαβε χώρα μια ουσιώδης αλλαγή του τύπου εμπορίας και συνακόλουθα της αστικής ζωής στη Δυτική Ευρώπη. Σημειώθηκε διάνοιξη εμπορικών δρόμων από την Ανατολή προς την Ιταλία και από την τελευταία προς τις δυτικότερες περιοχές της Ευρώπης. Οι ‘‘Σταυροφορίες'', οι οποίες βασίστηκαν στη ναυτική δύναμη των ιταλικών πόλεων-κρατών, εγκαινίασαν μια νέα φάση στο (δυτικο)ευρωπαïκό εμπόριο. Οι Ιταλοί έγιναν οι κυρίαρχοι θαλασσοπόροι της Ανατολικής Μεσογείου, εκτοπίζοντας τους Ελληνορωμαίους και τους Αραβες.

Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ Λατίνων (Δυτικών) Ρωμαιοκαθολικών και Ελληνορωμαίων (Ανατολικών) Ορθοδόξων πήραν μεγαλύτερη ένταση και έκταση με το μεγάλο σχίσμα του 1054. Ο χριστιανικός κόσμος διαιρέθηκε σε δύο παρατάξεις, με επικεφαλής της κάθε μιας τον Πάπα της Ρώμης και τον Οικουμενικό Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως. Την εν λόγω εποχή, η Ανατολική Ρωμαïκή αυτοκρατορία είχε ήδη πλήρως εξελληνισθεί. Η ελληνική ήταν η επίσημη γλώσσα από τον 7^ο αιώνα. Η διαμάχη μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ελληνορθοδόξων ήταν και πολιτική και πολιτισμική. Ηταν μια άλλη εκδοχή της παλαιάς διαμάχης μεταξύ Ρώμης και Αθήνας, μεταξύ της Λατινικής Δύσης και της Ελληνικής Ανατολής. Η αμοιβαία αντιπάθεια και εχθρότητα θα κορυφωθεί το 1204, όταν η Δ΄ Σταυροφορία, που υποκινούνταν για εμπορικούς-γεωοικονομικούς λόγους από τους Ενετούς, εκτρέπεται του προορισμού της και, οι Σταυροφόροι, αντί των Ιεροσολύμων, καταλαμβάνουν και λεηλατούν την Κωνσταντινούπολη. Το μίσος των Λατίνων τους ώθησε τότε σε πράξεις ασύλληπτης βαρβαρότητας εναντίον των Ελληνορθοδόξων[xi].

Μετά την πρώτη Αλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατακερματίστηκε σε ανεξάρτητα λατινικά και ελληνικά κράτη. Η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας στερέωσε τη ναυτική πρωτοκαθεδρία και την εμπορική ηγεμονία, που είχε εγκαθιδρύσει στην Αδριατική θάλασσα, στα εδάφη της Ανατολικής Ρωμαïκής αυτοκρατορίας και στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι πόλεις της Βορείου Ιταλίας (προπάντων η Βενετία και, σε μικρότερη έκταση, η  ανταγωνίστριά της Γένουα) και της Γερμανίας κέρδισαν περισσότερα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από την επεκτατική πολιτική της Δύσης στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο[xii]. Το ισχυρότερο από τα Βυζαντινά κράτη, η αυτοκρατορία της Νικαίας, και μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης (1261), δεν έπαυσε να είναι ένα εδαφικά συρρικνωμένο κράτος, πολιτικά αδύναμο και οικονομικά εξαρτημένο. Είχε καταντήσει σκιά της παλιάς κραταιάς αυτοκρατορίας. Και μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τις δυνάμεις του κράτους της Νίκαιας, τα περισσότερα εδάφη της αυτοκρατορίας ανήκαν πλέον στα ανεξάρτητα βασίλεια των Βουλγάρων και των Σέρβων, στους Ενετούς, στους Γενουάτες και στους Οθωμανούς Τούρκους. Οι τελευταίοι, οι νέοι κατακτητές προερχόμενοι από τον κόσμο των στεπών – που πάτησαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη το 1308 -, έμελλαν να δημιουργήσουν μια μεγάλη και μακρόβια αυτοκρατορία, η οποία στην Ευρώπη θα περιλάμβανε όλη τη Βαλκανική.

Ο Γιάννης Κορδάτος έγραφε σε μονογραφία του: «Στις 29 του Μάη στα 1453, που η ξακουστή πρωτεύουσα του Βυζαντίου έπεσε στα χέρια των Τούρκων, από τη μια μεριά οι βυζαντινοί φεουδάρχες άλλαζαν κυρίαρχο και από την άλλη, τελείωνε η πάλη που άρχισε ανάμεσα σ' Ανατολή και Δύση – ανάμεσα σε Τούρκους και Φράγκους – για την επικράτηση και την κατοχή της Βαλκανικής που ήταν ο δ ρ ό μ ο ς που περνούσαν τα καραβάνια των πραγματευτάδων από την Ευρώπη στην Ασία. Η Πόλη που κατά τον ποιητή ήταν

                 ‘‘το σπαθί, η Πόλη το κοντάρι

                 η Πόλη ήτο το κλειδί της Ρωμανίας όλης

                 κ'εκλείδωνε κ'ασφάλιζεν όλη την Ρωμανίαν

                 κ'όλο το Αρχιπέλαγος εσφικτοκλείδωνέτο''

δεν ήταν μοναχά κέντρο οικονομικό μα είχε και στρατηγική θέση σπουδαία»[xiii]

Η ονειρεμένη και αλησμόνητη Πόλη – κέντρο ενός πολιτισμού οικουμενικής ακτινοβολίας, κυρίως για τον χριστιανικό κόσμο – έπεσε στις 29 Μαίου 1453 στα χέρια των Οθωμανών. Οι Ελληνες, αλλά και οι άλλοι Ευρωπαίοι, οφείλουν να θυμούνται και να αντλούν διδάγματα από την ιστορία της Βασιλίδος των πόλεων, και την πολύπτυχη ιστορία της Μεσαιωνικής Ελληνικής Αυτοκρατορίας. Περισσότερο σήμερα που ο Ελληνισμός πορεύεται γοργά προς τη μετανεωτερικότητα, χαρακτηριστικά της οποίας είναι η αποκοπή από τις ρίζες και η άκριτη αποδοχή τρόπου σκέψεως και ζωής που επιδιώκουν να επιβάλλουν τα ιδεολογικά κέντρα της παγκοσμιοποίησης.

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε συντετμημένο στο ηλεκτρονικό περιοδικό Αντίβαρο, Ιούνιος 2007. http://palio.antibaro.gr/national/mpatrakoulhs_29maiou.php

**  Ο Θεόδωρος Μπατρακούλης είναι Δρ Πανεπιστημίου Paris 8, Νομικός

[i] Paul Lemerle, ‘‘Η συνέχεια της ευρωπαïκής συνείδησης'', στο Ελένη Αρβελέρ / Maurice  Aymard, Οι Ευρωπαίοι, τόμος Α΄, Αθήνα: Σαββάλας, 2003, σ. 181.

[ii] V.L. Waldmüller, Die Ersten Begegnungen der Slawen mit dem Christentum und den christlichen Vlkern vom VI. bis VIII. Jahrhundert, Die Slawen zwichen Byzanz und Abendland, Amsterdam: 1976, σελ. 123 κ.επ., 163 κ.επ., 327 κ. εξ. Μ. Νystazopoulou-Pelekidou, Les Slaves dans l'Empire byzantin, The 17^th International Byzantine Congress, Major Papers (Washington D.C., August 3-8, 1986), New York: 1986, σελ. 347 κ.εξ.,  351 κ.εξ. V. Popovic, Aux origines de la slavisation des Balkans: La constitution des premières sklavinies macédoniennes à la fin du VIème siècle, in Comptes rendus de séance de l'Académie des Inscriptions et Belles Lettres, Paris: 1980, pp. 230-257.

[iii] Βλ. και Φίλιππος Φιλίππου, ‘‘Ο βυζαντινός Οικουμενισμός και η ιδέα ανεξαρτησίας του Α΄ Βουλγαρικού κράτους πριν τον εκχριστιανισμό'', Βυζαντινός Δομός τεύχος 5-6 (1991-1992): σσ. 183-188.

[iv] Πρβλ. Serge Bernstein / Pierre Milza, Iστορία της Ευρώπης. 1. Από τη Ρωμαïκή Αυτοκρατορία στα Ευρωπαïκά Κράτη, (1997), όπ. παρ., σελ. 73.  

[v] Serge Bernstein / Pierre Milza. Iστορία της Ευρώπης. 1. Από τη Ρωμαïκή Αυτοκρατορία στα Ευρωπαïκά Κράτη, (1997), όπ. παρ., σελ. 74.  

[vi] Πρβλ. Alain Ducellier, Byzance et le monde orthodoxe, Paris: Armand Collin, 1986.

[vii] Ε. Αρβελέρ, Βυζάντιο: Η χριστιανική αυτοκρατορία, στο Ε. Αρβελέρ/Μ. Aymard, Οι Ευρωπαίοι. Αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, τ΄Α΄, Αθήνα: εκδ. Σαββάλας, 2003, σ. 160.

[viii] Ντιμίτρι Oμπολένσκι, H Bυζαντινή Κοινοπολιτεία, Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1991, 2 τόμοι.

[ix] Πρβλ. Αndré Guillou, Βυζαντινός Πολιτισμός, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 1997.

[x] Βλ. και Ν. Μοσχοβάκης, Το εν Ελλάδι δημόσιον δίκαιον επί Τουρκοκρατίας, Αθήναι: 1882. 

[xi] Βλ. Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή – Η Βυζαντινή ιστορία της Λατινοκρατίας (1204-1261). Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Σπύρος Η. Σπυρόπουλος, Εκδοσεις Ζήτρος 2004. Βλ. και Μ. Λεφτσένκο, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα: Αναγνωστίδης, 1956, σ. 318. σελ

[xii] Bλ. Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας. 3η Έκδοση (Μετ. Τούλα Δρακοπούλου). Αθήνα: Ψυχογιός. 1988. Ιωάννης Καραγιαννόπουλος, ‘‘Η πολιτική θεωρία των Βυζαντινών'', Βυζαντινά, τεύχος 2 (1970): σελ. 37-63. Δημήτρης Κοσμίδης (επιμ.), Άτλας της Παγκόσμιας Ιστορίας. Αθήνα: Η Καθημερινή, 1997. Τηλέμαχος Λουγγής. Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου, De Administrando Imperio (Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν), μία μέθοδος ανάλυσης. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1990. Χαράλαμπος Παπασωτηρίου. Βυζαντινή Υψηλή Στρατηγική, 6ος-11ος αιώνας. 3η Έκδοση, Αθήνα: Ποιότητα, 2001. Λάμπρος Τσακτσίρας / Ζαχαρίας Ορφανουδάκης / Μάρθα Θεοχάρη. Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή. Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, χ.χ. Paul. Κennedy. The Rise and Fall of the Great Powers. 2nd Ed. London: Fontana, 1989.

[xiii] Γ. Κορδάτος, Εισαγωγή, στο βιβλίο του Τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα Εκδόσεις Μπουκουμάνη, 1975, σ. 11-12

Αλήθειες για τη Γενοκτονία των Ποντίων

Του Γιάννη Χατζηαντωνίου*

Ο Νάσος Θεοδωρίδης δημοσίευσε, πριν από έναν χρόνο, άρθρο στην "Αυγή" της 20.5.2011 όπου επιτίθεται στη χαρακτηριζόμενη από αυτόν ως «εθνικιστική μερίδα» των Ποντίων για το ζήτημα της γενοκτονίας τους. Ο αρθρογράφος, όμως, έκανε ακριβώς αυτό που καταλογίζει στους άλλους: «Δεν διστάζει να χρησιμοποιεί μισές αλήθειες, να αποκρύπτει άλλες αλήθειες και να διαδίδει πολλά ψεύδη».

Το πρόβλημα δεν δημιουργήθηκε, όπως λέει ο Ν. Θ., λόγω της έλλειψης πίστης των «υπηκόων» του οθωμανικού κράτους Ποντίων και της δράσης τους στα μετόπισθεν του τουρκικού στρατού κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται για τερατώδες ψέμα. Η πολιτική της εθνοκάθαρσης είχε εγκαινιαστεί από τους Νεότουρκους πολύ νωρίτερα με τις διώξεις, τους εκτοπισμούς, τα διαβόητα Τάγματα Εργασίας (235.000, σύμφωνα με την Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα – άλλοι 80.000 κατέφυγαν στη Ρωσία), μια πολιτική που δεν είχε σχέση με την οποιανδήποτε συμπεριφορά των χριστιανικών πληθυσμών.

Ακριβώς το ίδιο επιχείρημα (της συνεργασίας με τον Ρώσο – εχθρό) χρησιμοποίησαν εξάλλου οι Τούρκοι και για τους Αρμενίους. Είναι βέβαια ένα ζήτημα, αν υφίστατο υποχρέωση πίστης πολιτών χωρίς δικαιώματα που καταπιέζονταν εθνικά και θρησκευτικά (τα οποιαδήποτε δικαιώματά τους χαρακτηρίζονταν «προνόμια», δηλαδή ήταν εξαιρέσεις) σε ένα κράτος ασιατικού δεσποτισμού όπως ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Δεν επρόκειτο, λοιπόν, για υπερβασίες μιας αναγκαίας λόγω των συνθηκών καταστολής.

Ο αρχηγός της εθνοκάθαρσης – γενοκτονίας των Ελλήνων Ποντίων, Τοπάλ Οσμάν, αποβιβάστηκε στην Τραπεζούντα και άρχισε την επιχείρηση το 1919, όταν είχε λήξει προ πολλού ο ρωσοτουρκικός πόλεμος. Οι διώξεις των Ελλήνων του Πόντου ήταν γενοκτονία διότι διώκονταν όχι γιατί έκαναν κάτι ατομικά, αλλά γι' αυτό που ήταν συλλογικά, με πρακτικές εξόντωσης.

Οι μαρτυρίες είναι διαφωτιστικές: Το τέλος του 1921 σφραγίστηκε από φοβερές ωμότητες στον μικρασιατικό Πόντο. Ο Βρετανός αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη, Sir Horace Rumbold, πληροφορεί τον υπουργό Εξωτερικών Curzon ότι: "Οι Τούρκοι φαίνεται ότι δρουν βάσει προμελετημένου σχεδίου για την εξόντωση των μειονοτήτων… Όλοι οι άνδρες ηλικίας άνω των 15 ετών της περιφερείας Τραπεζούντος και της ενδοχώρας εκτοπίστηκαν στα εργατικά τάγματα του Ερζερούμ, Καρς και Σαρήκαμις".

Βασισμένος σε μια σειρά επίσημων αναφορών ο Βρετανός πρωθυπουργός Λόιντ Τζορτζ προβαίνει σε δημόσιες δηλώσεις στη Βουλή των Κοινοτήτων (House of Commons. The Parliamentary Debates, Fifth Series, τομ. 157): "... (στον Πόντο) δεκάδες χιλιάδες (Ελλήνων) ανδρών, γυναικών και παιδιών απελαύνονταν και πέθαιναν. Ήταν καθαρή ηθελημένη εξολόθρευση. 'Εξολόθρευση' δεν είναι δικιά μου λέξη. Είναι η λέξη που χρησιμοποιεί η αμερικανική αποστολή".

Και οι σοβιετικοί απεσταλμένοι, οι οποίοι έχουν πλήρη γνώση των τουρκικών ωμοτήτων κατά των Ελλήνων, δεν μπορούν να κρύψουν τον αποτροπιασμό τους για τα φρικτά εγκλήματά τους. Ο Αράλοβ, σοβιετικός πρέσβης στη Άγκυρα, όπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του που κυκλοφόρησαν το 1960 στη Μόσχα με τον τίτλο "Vospominaniya Sovietskovo Diplomata 1922-1923", ενημερώνεται στη Σαμψούντα από τον αρχιστράτηγο Φρούνζε.

Ο Φρούνζε τού είπε ότι είχε δει πλήθος Έλληνες που είχαν σφαγιαστεί: "βάρβαρα σκοτωμένους Έλληνες – γέρους, παιδιά, γυναίκες". Προειδοποίησε επίσης τον Αράλοβ για το τι πρόκειται να συναντήσει: "…πτώματα σφαγιασμένων Ελλήνων τους οποίους είχαν απαγάγει από τα σπίτια τους και είχαν σκοτώσει πάνω στους δρόμους".

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που, όπως λέει ο Ν. Θ., «ουδείς ειδήμων ασχολήθηκε αντικειμενικά με την ιστορική ανάλυση της άλλης πλευράς της αλήθειας στο θέμα του ελληνισμού του Πόντου». Οι ειδήμονες στηρίζονται στα γεγονότα και όχι στις «αντιεθνικιστικές» ιδεοληψίες. Υπάρχουν γνωστοί αγωνιστές της αριστεράς, όπως ο Περικλής Ροδάκης, που έχουν ασχοληθεί εκτενώς με τα ζητήματα αυτά. Ο Ν. Θ., όμως, έχει αποφανθεί: τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα!

Αυτό που ονομάζει «αντικειμενικότητα» είναι μεταμοντέρνα σχετικοποίηση και αναθεώρηση και ακραία ιδεοληψία. Σκεφτείτε πώς θα μπορούσε η μεθοδολογία αυτή να εφαρμοστεί στα εγκλήματα των ναζί στην κατεχόμενη Ελλάδα…

Με τη λογική αυτή φταίει η Εθνική Αντίσταση για τη μαζική δολοφονία στα Καλάβρυτα! Πολύ σωστά, λοιπόν, στο μήνυμά του ο Αλέξης Τσίπρας μιλά για τη «Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου» που κατέγραψε η ιστορία και τους 353.000 νεκρούς της. Αυτό όμως που πρέπει να σκεφτούμε όλοι είναι: Μπορεί η ιδεοληπτική αντίληψη να στηρίξει τον αγώνα του λαού και της Αριστεράς σήμερα, να ενώσει τον λαό και να αποκρούσει τις μνημονιακές πολιτικές; Προσθέτουμε ή αφαιρούμε κύρος και δυνάμεις στην αναγκαία προσπάθεια να νικήσουμε και να συγκροτηθεί κυβέρνηση με πυρήνα την Αριστερά με τέτοιες απόψεις;

Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται νέο πολιτικό υποκείμενο. Ένα νέο, πατριωτικό, δημοκρατικό και ριζοσπαστικό κόμμα της Αριστεράς, ηγεσία των εθνικών και κοινωνικών αγώνων του λαού. Απόψεις όπως αυτή του Ν.Θ., σεβαστές ως ιδιαιτερότητα, είναι απόψεις που δεν μπορούν να είναι απόψεις ενός κόμματος που διεκδικεί να καθορίζει τη μοίρα του λαού και το μέλλον της χώρας.

* Ο Γιάννης Χατζηαντωνίου είναι μέλος της Σ.Ο. του Νέου Αγωνιστή

ΠΗΓΗ: Ημερομηνία δημοσίευσης: 22/05/2012, http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=690088

Η κρίση είναι viral

Από «το Βλέμμα»

[…] Σαν Ελληνaς, Hellene, Greek, Ρωμιός, Γραικός, Γιουνάν, βλέποντας την υστερική κλιμάκωση του βίντεο με τον εθνικό ύμνο στο τέλος, ένιωσα, πώς το λένε, embarassed. Η στερεοτυπικότητα και εντέλει το kitsch, που σφραγίζουν το περιεχόμενο και τη φόρμα του viral, προκύπτουν αναπόφευκτα από την εννοιολογική προσέγγιση του θέματος. Οι Έλληνες, η Ελλάδα, η ελληνικότητα προσεγγίζονται ως προϊόν για rebranding. Αλλά μια χώρα, ένας λαός, ένα έθνος, οι αναπαραστάσεις τους και το συμβολικό πεδίο το οποίο συγκροτούν διαχρονικά, δεν είναι βεβαίως ένα προϊόν ή μια εταιρεία, δεν είναι μπίρα, κινητό ή αυτοκίνητο, δεν είναι καν τουριστικός προορισμός.

Είναι δυναμικές έννοιες και ιστορικά υποκείμενα, με περιεχόμενα και ζητήσεις διαρκώς ανασημασιοδοτούμενα, είναι διαρκή διακυβεύματα και πολύσημη ανοιχτότητα. Η εννοιολογική αστοχία οδηγεί αναπόφευκτα στα απλοϊκά δίπολα του βίντεο, όπου το καλό στερεότυπο αντιπαραβάλλεται στο κακό στερεότυπο.

– Η συμπαθητική, ερασιτεχνική και ανυστερόβουλη προσπάθεια της νέας καλλιτέχνιδος, προκαλεί εντούτοις το ενδιαφέρον μας: ακριβώς διότι μέσα από την εννοιολογική της σύγχυση δείχνει πράγματι την πολλαπλή πνευματική σύγχυση στην οποία βρίσκονται οι Έλληνες σήμερα. Η κρίση ράγισε την εικόνα εαυτού, μάλλον, τις εικόνες εαυτού που είχαμε στα χρόνια της πλησμονής και της αμεριμνησίας. Ας συγκρίνουμε μόνο την αυτοαντίληψη του Έλληνα το 2004 και το 2010-12 μέσα σε ελάχιστα χρόνια εξατμίστηκε η αυταρέσκεια, γκρεμίστηκε η πίστη στην Ισχυρά Ελλάδα, φάνηκε τοξική η λατρεία της συσσώρευσης.

– Ράγισε η εικόνα: θα ήταν ορθότερο να λέγαμε ότι ραγίζει ο εαυτός η κρίση μας κάνει άλλους, δεν μας δείχνει απλώς άλλους. Ζώντας όμως βυθισμένοι σε έναν κόσμο εικόνων, σε έναν κόσμο θεάματος και φενάκης, περιτριγυρισμένοι από αντίγραφα και ομοιώματα, όταν ραγίζει ο εαυτός, το σώμα κι η ψυχή, νομίζουμε ότι ραγίζει η εικόνα του, ενώ ο πυρήνας, το ον, παραμένει αδιατάρακτος. Γι' αυτό λαχταράμε: βλάπτεται η εικόνα, να διορθώσουμε την εικόνα, τι βλέπουν οι ξένοι, τι θα πουν οι άλλοι.

Είπαμε: εικόνες εαυτού. Δεν μοιράζονται όλοι οι Έλληνες μία εικόνα εαυτού. Απλώνονται σε ένα συνεχές: από τον υπεραυτάρεσκο Ελληναρά, που κακοβλέπει όλους όσοι δεν του μοιάζουν, έως τον κομπλεξικό που μυκτηρίζει την Ελλάδα και τη συγκρίνει διαρκώς με το Έξω. Κλειστότητα, υπεραναπλήρωση, στασιμότητα, πτωχαλαζονία. Κατωτερότητα, εθελοδουλία, σουσουδισμός, υποτέλεια. Και στα δύο άκρα εξόριστες είναι η υπερηφάνεια, η αυτογνωσία, η αυτονομία, ο αυτοκαθορισμός, οι στοχαστικές προσαρμογές.

– Η ελληνικότητα δεν είναι προϊόν που αποζητά branding. Την φέρεις και σε φέρει, την ξεχνάς ενώ υπάρχει, την αλλάζεις και σε τρέφει. Είναι πολιτική και πνευματική αναζήτηση, είναι ταυτότητα υπό διαπραγμάτευση, είναι υπόσταση δυναμική εντός ιστορίας, με ρηγματώσεις, με τομές, με συνοχή και συνέχεια έχει πριν, έχει μετά, αλλά κυρίως έχει τώρα. Η κρίση είναι πικρή και viral – και μας διδάσκει.

ΠΗΓΗ: 26 Απριλίου 2012,  http://vlemma.wordpress.com/2012/04/26/i-krisi-einai-viral/

ΥΓ: Ευχαριστώ το φίλο Βασίλη Μ. για την … νύξη, ενώ οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.

Το πρόβλημα της παράδοσης – [Η προφορική παράδοση με αφορμή τον καραγκιόζη]

Του Γιάννη Κιουρτσάκη

Το ζήτημα δεν είναι τόσο ποια πράγματα τελείωσαν, αλλά με τι αντικαθιστούμε, εμείς που ζούμε, όπως κάθε πράγμα της ζωής, μέσα στη φθορά και την αλλαγή, τα πράγματα που νομίζουμε τελειωμένα.

Γιώργος Σεφέρης

ΑΣ ΑΡΧΙΣΩ μ' ένα επεισόδιο του Καραγκιόζη, που μου αρέσει να μνημονεύω. Ο Μπαρμπαγιώργος, που δεν ξέρει γράμματα και θέλει να στείλει γράμμα στο χωριό του, πάει να βρεί τον διορισμένο από το σεράι γραμματικό, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον ανηψιό του: τον εξίσου αγράμματο αλλά θεομπαίχτη Καραγκιόζη που, όπως συνήθως, δήλωσε μιάν ιδιότητα με την οποία δεν έχει καμία σχέση και ανέλαβε «επισήμως και δημοσίως» καθήκοντα γραμματικού.

Τώρα ας θυμηθούμε πρόχειρα και επί τροχάδην λίγα ακόμα καραγκιοζίστικα δρώμενα. Ας θυμηθούμε πώς αυτός ο «λουμποδύτ' ς», ο Καραγκιόζης, δεν βρίσκει άλλον προστάτη, κάθε φορά που αντιμετωπίζει την εξουσία και τα όργανά της, από αυτόν ακριβώς τον εξαπατημένο βλάχο – το αίμα του. Ας θυμηθούμε την παροιμιώδη φράση του τελευταίου, όταν αντικρίζει το ανιψίδι του στα χέρια του Βεληγκέκα: «Έχει και μπάρμπα το π' δί!». Οικογενειακό και εθνικό φιλότιμο, συγγενική αλληλεγγύη, σχέσεις προστασίας, στενοί δεσμοί του χωριού με τη μόλις σχηματισμένη νεοελληνική πόλη: όλα αυτά τα βιώματα, όλες αυτές οι σχέσεις, όλες αυτές οι ιδεολογικές αξίες και οι ψυχικές στάσεις του νεοελληνικού κόσμου θησαυρισμένες σε μια μικρή φράση και με μεγαλύτερη πληρότητα απ' ό,τι στην πιο πετυχημένη ηθογραφία… Ας θυμηθούμε στην παράγκα του Καραγκιόζη: αυτό το ετοιμόρροπο κι όμως παράξενα ανθεκτικό κατάλυμα, το οποίο αποτυπώνει όχι μόνο την αντίθεση φτώχειας και πλούτου, υπηκόων και εξουσίας, έτσι που στέκει απέναντι στο φανταχτερό και μεγαλόπρεπο σεράι του πασά, ούτε μόνο το ήθος της παλιάς νεοελληνικής αστικής φτωχογειτονιάς, αλλά επίσης – και ίσως πάνω απ' όλα – την εγγενή προσωρινότητα και τη μόνιμη ανασφάλεια όλης μας της κοινωνικής υπόστασης……………………………………………………………………………………

Τι είναι λοιπόν εκείνο που επέτρεψε σ' αυτό το «απλοϊκό» θέατρο να φορτιστεί με τόση αλήθεια; Πράγμα ακόμη πιο θαυμαστό: πώς αυτό το ξένο πολιτισμικό προϊόν – αφού ο Καραγκιόζης ήρθε στον τόπο μας από την Τουρκία και διαμορφώθηκε ως ολοκληρωμένο ελληνόφωνο θέαμα, με το τυπικό σκηνικό και τα τυπικά πρόσωπα που ξέρουμε, μόνο γύρω στα τέλη του περασμένου αιώνα – πώς αυτό το προϊόν μπόρεσε να γίνει ένας τόσο πιστός καθρέφτης του νεοελληνικού κόσμου, μια τόσο γνήσια έκφραση νεοελληνικού πολιτισμού;

 Να λοιπόν που ο Καραγκιόζης οδηγεί σ' ένα γενικότερο στοχασμό γύρω από την παράδοση – κι όχι μόνο την προφορική. Γιατί η προφορική παράδοση αποτελεί, όπως ελπίζω θα φανεί λίγο λίγο, τη μήτρα κάθε παράδοσης, τον αναπαλλοτρίωτο πυρήνα της ίδιας της έννοιας του παραδοσιακού.

Από την άλλη μεριά, όταν μελετάμε με ποιο συγκεκριμένο τρόπο διαμορφώθηκε λ.χ. ο νεοελληνικός Καραγκιόζης ή το δημοτικό τραγούδι, αποκομίζουμε μιαν αίσθηση που δεν είναι λιγότερο δικαιολογημένη από την πρώτη μας εντύπωση. Προτού γίνει κοινό κτήμα, η παράδοση είναι μια ενέργεια, όπως το δείχνουν δύο πασίγνωστοι στίχοι, οι οποίοι προσεγγίζουν καλύτερα από κάθε ορισμό το παραδοσιακό ήθος:

Σ' αυτόν τον κόσμο πού' μαστε, άλλοι τον είχαν πρώτα

Σ' εμάς τον παραδώκανε, κι άλλοι τον καρτερούνε

Σημειώσεις

[1] Πρόκειται για «κλασική» σκηνή του έργου  Ο Καραγκιόζης γραμματικός, όπως παίζεται ακόμα σήμερα από τους περισσότερους καραγκιοζοπαίχτες.

[2] Από τα δύο βιβλία μου που στρέφονται γύρω από το θέατρο σκιών, αναφέρομαι εδώ αποκλειστικά στο Προφορική παράδοση και ομαδική δημιουργία. Το παράδειγμα του Καραγκιόζη, Κέδρος 1983. Το πρόβλημα της παράδοσης, σελίδες 13-27, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2003.

ΠΗΓΗ: http://mesaellada.wordpress.com/2010/11/22/το-πρόβλημα-της-παράδοσης-η-προφορική/. Το είδα: Σάββατο, 28 Ιανουάριος 2012,

http://www.antifono.gr/portal/…CF%82.html 

Η ΑΔΙΚΑΙΩΤΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

Γιατί επέλεξα αυτόν ως τίτλο, αφού η επανάσταση του 1821 οδήγησε στην απελευθέρωση τμήματος του υποδούλου ελληνισμού και, μέσω του ανεξαρτήτου ελληνικού κράτους, προετοίμασε τις προϋποθέσεις για τη συν τω χρόνω ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό και άλλων τμημάτων αυτού;

Η επανάσταση παραμένει αδικαίωτη για πολλούς και διάφορους λόγους:

Με τη λήξη της ο ελληνισμός μετρούσε την απώλεια του μισού περίπου πληθυσμού στις περιοχές, στις οποίες η επανάσταση είχε συνεχή παρουσία καθ' όλη τη διάρκειά της (1821-1828). Όμως δεν ήταν το αίμα των πεσόντων πολεμιστών και αμάχων που έφερε την ελευθερία. Την ελευθερία μας τη χάρισαν οι ισχυροί της εποχής προς εξυπηρέτηση συμφερόντων τους. Όλοι μας γνωρίζουμε ότι καθοριστική για την έκβαση του αγώνα υπήρξε η ναυμαχία του Ναβαρίνου (20.10.1827). Θεωρώντας αυτήν ως απόρροια εντόνου φιλελληνικού κλίματος στις ισχυρές χώρες, που έκτοτε και επί πολλές δεκαετίες αποκαλούνταν προστάτιδες δυνάμεις, δεν θελήσαμε να παραδεχθούμε ότι η επανάσταση είχε ουσιαστικά καταπνιγεί από τη συντονισμένη δράση των στρατευμάτων των Ιμπραήμ και Κιουταχή, δηλαδή να δεχθούμε ότι τα αίματα που χύθηκαν δεν δικαιώθηκαν.

Ο Ιμπραήμ προσέβαλε τις ελληνικές θέσεις στους Μύλους στις 13 Ιουνίου 1825 με σκοπό να προωθηθεί προς το Ναύπλιο και να καταλάβει το τελευταίο προπύργιο των επαναστατών. Συνάντησε εκεί σθεναρή αντίσταση και εγκατέλειψε το σχέδιό του; Γιατί άραγε δεν επιχείρησε εκ νέου; Και ενώ ο στρατός του ρήμαζε την υποταγμένη Πελοπόννησο και ο προσκυνημένος Νενέκος, σύμβολο έκτοτε των δουλοπρεπών που σπεύδουν να προσφέρουν υπηρεσίες στον κατακτητή, παρακινούσε τον λαό να «φρονιμέψει», ενώ οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου δεν είχαν αφήσει ζωντανό στην πόλη τους και προσπαθούσαν να κορέσουν την πείνα τους με αρμυρόχορτα της θάλασσας, οι «εξοχότατοι» και «εκλαμπρότατοι» καταβρόχθιζαν το υπόλοιπο των δανείων, τα οποία οι τραπεζίτες του Λονδίνου είχαν χορηγήσει στο έθνος μας! Με ποιες εγγυήσεις; Πίστευαν άραγε οι τραπεζίτες ότι η επανάσταση θα είχε αίσιο τέλος για τους επαναστάτες και κατ' επέκταση και για τους ίδιους;

Στις 10 Απριλίου 1826 οι όντως ελεύθεροι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου εξαναγκάστηκαν να αποτολμήσουν την ηρωική έξοδο με την ελπίδα κάποιοι να διαπεράσουν τον ασφυκτικό κλοιό των δυνάμεων Ιμπραήμ και Κιουταχή. Στις 24 Μαΐου 1827 παραδόθηκε η φρουρά της Ακρόπολης στον Κιουταχή. Απέμεναν ελεύθερα η περιοχή του Ναυπλίου, η Ακροκόρινθος, λίγα νησιά και τμήμα της Αττικής, στο οποίο οι Καραϊσκάκης, Μακρυγιάννης και άλλοι πάσχιζαν να διατηρήσουν αναμμένη τη φλόγα της επανάστασης. Στην Πελοπόννησο ο Κολοκοτρώνης πιο πολύ ασχολείτο με τους ενδοτικούς παρακινώντας τον πολύπαθο λαό της με το σύνθημα «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους». Ο Ιμπραήμ όταν επέστρεψε στην Πελοπόννησο δεν επιχείρησε εκ νέου εκστρατεία κατά του Ναυπλίου, το μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου επιχείρησε να κυριεύσει. Γιατί άραγε; Έλαβε όμως την ακόλουθη απάντηση (22. 7.1827) από τον ηγούμενο της μονής:

«…Ημείς δια να προσκυνήσωμεν είναι αδύνατον, διότι είμεθα ορκισμένοι εις την πίστιν μας ή να ελευθερωθώμεν ή να αποθάνομεν πολεμούντες και κατά το αϊνί μας δεν γίνεται να χαλάση ο ιερός όρκος της πατρίδος μας. Σε συμβουλεύουμε όμως να υπάγης να πολεμήσης σε άλλα μέρη, διότι, αν έλθης εδώ να μας πολεμήσης και μας νικήσης, δεν είναι μεγάλο κακόν, διότι θα νικήσης παπάδες, αν όμως νικηθής, το όποιον ελπίζομεν άφευκτα, με την δύναμιν του Θεού, διότι έχομεν και θέσιν δυνατήν και θα είναι εντροπή σας και τότε οι Έλληνες θα εγκαρδιωθούν και θα σε κυνηγούν πανταχού….».

ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ ο ηγούμενος και οι συν εμοί παπάδες και καλόγεροι

Η επίθεση του Ιμπραήμ την 24^η Ιουνίου αποκρούστηκε από τις δυνάμεις των επαναστατών και τους μοναχούς και ο Ιμπραήμ εγκατέλειψε το σχέδιο να κυριεύσει τη μονή.

Η Βρετανία είχε βλέψεις στην Ανατολική Μεσόγειο, της έλλειπε όμως η αφορμή να παρέμβει στις εξελίξεις, καθώς δεν διέθετε χερσαία σύνολα με τον «μεγάλο ασθενή». Οι αντίπαλοί της Αυστρουγγαρία και Ρωσία είχαν αναμφισβήτητα στρατηγικά πλεονεκτήματα, ώστε να διαδεχθούν τους παραπαίοντες Οθωμανούς στη Βαλκανική. Η μόνη δυνατότητα επηρεασμού των πραγμάτων της περιοχής από την Βρετανία ήταν μέσα από ένα «ανεξάρτητο» ελληνικό κράτος. Τη συμβούλεψαν άραγε οι Εβραίοι τραπεζίτες ή από κοινού έστησαν το «φιλελληνικό» παιχνίδι; Οι άλλοι δύο η ανίσχυρη, μετά τη ναπολεόντια συντριβή Γαλλία, και η ομόδοξη Ρωσία δεν είχαν λόγους να εναντιωθούν σε τέτοια προοπτική. Έτσι γίναμε κράτος ελληνικό για λίγο, υπό τον Καποδίστρια, Βαυαρικό, για μερικές δεκαετίες, υπό τον Όθωνα, και αγγλικό προτεκτοράτο στη συνέχεια και ώς το 1941, υπό γόνους της δυναστείας Γλύξμπουργκ.

Οι επαναστάτες έλαβαν τα όπλα κινούμενοι από εμφανέστατο παραλογισμό, κατά τους ορθολογιζομένους της Εσπερίας, ακόμη και δικούς μας. Έλαβαν τα όπλα με δύο συνθήματα, τα οποία κυριάρχησαν μεταξύ τους: «Ελευθερία ή θάνατος» και «Για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία»! Σας ελευθερωθήκαμε οι «φωτισμένοι» στη Δύση ήρθαν να αλλάξουν και της πατρίδας τους τα φώτα. Κατέλαβαν θέσεις διοικητικές, στρατιωτικές, εκπαιδευτικές έγιναν «εξοχότατοι», «εκλαμπρότατοι» και «λογιότατοι», και από εκεί με τις ευλογίες των «προστατών» μας «κόπιασαν» να «ξεστραβώσουν» τον αγράμματο και απολίτιστο λαό μας! Έφθασαν στο τέλος, αστοί και μαρξιστές, να σταθούν μπροστά σ' εκείνους που έχυσαν το αίμα τους και να τους εξηγήσουν, γιατί πολέμησαν. Πολέμησαν, γιατί εμπνεύστηκαν από την υπέροχη γαλλική επανάσταση! Κι ας μην γνώριζαν γράμματα οι περισσότεροι, κι ας μην είχαν ακούσει ποτέ τους για «διαφωτισμό», κι ας εξέφραζαν ακραία επιφύλαξη, αν όχι απέχθεια, προς τη Φραγκιά, καθώς μαρτυρούν ξένοι ταξιδιώτες στη σκλαβωμένη γη μας στα οδοιπορικά τους. Τους είπαν πως ο αγώνας ήταν ταξικός κι ας βγήκαν ενισχυμένα απ' αυτόν τα «μεγάλα τζάκια», τα οποία έδωσαν πλήθος πολιτικών στο νεολληνικό κράτος.

Ποιόν τελικά ήθελαν να πλήξουν όλοι αυτοί οι ιστορικοί αναλυτές που άλωσαν το αστικό πανεπιστήμιο; Προφανέστατα την Εκκλησία, την μισητή τόσο από τους αστούς, που εισχώρησαν στις σκοτεινές μασονικές στοές και ανελίχθηκαν, όσο και από τους μαρξιστές που διαχρονικά συνοδοιπορούν με τους πρώτους στον εμπαθή κατά της Εκκλησίας αγώνα. Κατηγορίες: Η Εκκλησία ετέθη από την αρχή της δουλείας μας στην υπηρεσία του κατακτητή, για να εξασφαλίσει προνόμια! Η Εκκλησία ήταν αντίθετη προς τον ξεσηκωμό και αφόρισε τους πρωτεργάτες. Η Εκκλησία καλλιεργεί δουλόφρονες χαρακτήρες. Η Εκκλησία επέβαλε τον εορτασμό της Παλιγγενεσίας την 25^η Μαρτίου, για να καρπωθεί οφέλη! Γράφουν αγνοώντας τι είναι Εκκλησία. Θέτουν εκτός αυτής τον πιστό λαό του Θεού. Εστιάζουν την έρευνά τους στους επίορκους κληρικούς, παραβλέποντας το θυσιαστικό πνεύμα πληθώρας άλλων. Τη φρόνηση των υπευθύνων για τη ζωή των μελών της Εκκλησίας καυτηριάζουν ως πνεύμα δειλίας και δουλείας ασεβούντες ακόμη και ενώπιον του λειψάνου του αγίου Γρηγορίου του Ε'. Τέλος προσποιούνται ότι αγνοούν πως υπάρχουν γραπτά στοιχεία για την απόφαση των πρωτεργατών να αρχίσει η επανάσταση την 25^η Μαρτίου, επειδή εκείνοι στο Θεό στήριζαν τις ελπίδες τους, καθώς η «πολυτέλεια» της αθεΐας δεν τους είχε αγγίξει.

Σήμερα δρέπουμε τους καρπούς της αποστασίας υπό τον ασφυκτικό κλοιό των δανειστών μας, στους οποίους μας παρέδωσαν οι σύγχρονοι Νενέκοι, που διαφεντεύουν τον τόπο με τις «ευλογίες» των υπαρατλαντικών «προστατών» μας. Τώρα πλέον έχει πεισθεί και ο λαός ότι ο Θεός του είναι μάλλον άχρηστος, μετά από «φωτισμένη» διαπαιδαγώγηση δεκαετιών και την αδράνεια της διοικούσας Εκκλησίας, η οποία όμως δεν κατηγορείται για σύμπλευση με τους αφανείς κατακτητές μας.

Δεν είναι η επανάσταση αδικαίωτη ενώπιον εκείνων που έχυσαν το αίμα τους;

«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ», 26-03-2012

Ο Φίλιππος εξέδωσε νομίσματα και στα τρία μέταλλα, το χρυσό, τον άργυρο και το χαλκό. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του συστήματός του ήταν ότι για τα νομίσματα από πολύ­τιμο μέταλλο ακολουθήθηκαν δυο διαφορετικοί σταθμητικοί κανόνες. Ο άργυρος κοβόταν καθόλη τη δι­άρκεια της βασιλείας του Φιλίππου ακολουθώντας ένα τοπικό σταθμητικό κανόνα, τον οποίο εφάρμοζαν για τις αργυρές νομισματοκοπίες τους το Κοινό των Χαλκιδέων με έδρα την Όλυνθο, η Άκανθος στην ανατολική ακτή της Χαλκιδικής, και η Αμφίπολη κοντά στις εκβολές του Στρυμόνα, όπου το τετράδραχμο είχε θεωρητι­κό βάρος 14,52 γραμ.

Ως εμπροσθότυπος των αργυρών τετραδράχμων, επιλέχθηκε — για πρώτη φορά στα νομίσματα των βασιλέων της Μακεδονίας — το κεφάλι του Δία. Για την άλλη όψη επιλέχθηκαν δυο τύποι: ο έφιππος άνδρας, που σύμφωνα με κάποιες απόψεις είναι ο ίδιος ο Φίλιππος, και ο νεαρός ιππέας που κρατά κλαδί φοίνικα, και αποτελεί αναφορά στη νίκη του αλόγου του Φιλίππου στην Ολυμπιάδα του 356 π.Χ.

Η κοπή του χρυσού άρχισε γύρω στα 345 π.Χ., σύμφωνα με τον αττικό σταθμητικό κανόνα, όπου ο στατήρας είχε θεωρητικό βάρος 8,54 γραμμάρια. Στην πρόσθια όψη των στατήρων απεικονίζεται το κεφάλι του θεού Απόλλωνα, ενώ η παράσταση της πίσω πλευράς, ένα άρμα που το σέρνουν δυο άλογα, σχετίζεται με ανάλογη νίκη του Φιλίππου στους Ολυμπιακούς αγώνες.

Νομίσματα με τους τύπους και το όνομα του Φιλίππου συνέχισαν να εκδίδονται και μετά το θάνατό του το 336 π.Χ. και κυκλοφόρη­σαν ευρέως στον ελλαδικό χώρο, τη Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια. Οι χρυσοί στατήρες και τα αργυρά τετράδραχμα, που διείσδυσαν στην Ευρώπη μέσω των Βαλ­κανίων, έγιναν σταδιακά αντικείμενο μίμησης από τους κελτικούς λαούς κατά μήκος του Δούναβη και οι απομιμήσεις αυτές επηρέα­σαν με τη σειρά τους τα νομίσματα της Γαλατίας και της Βρετανίας κατά τον 1^ο αιώνα π.Χ.

                                                                                                                                                    Μέγας Αλέξανδρος

Ο Μέγας Αλέξανδρος βασίλεψε από το 336 ως το 323 π.Χ. Συνέχισε το έργο του πατέρα του Φιλίππου Β’ και δημιούργησε μια τεράστια αυτοκρατο­ρία, που εκτεινόταν από τη Μακεδονία μέχρι τα βάθη της Ανατολής. Η ρευστοποίηση μέρους από τα αμύθητα πλούτη των Αχαιμενιδών, που περιήλθαν στην κατοχή του, επέφερε σημαντικές αλλαγές στις οικονομικές συνήθειες του ελληνικού κόσμου.

Ο Αλέξανδρος εφάρμοσε ενιαία νομισματική πολιτική στο αχανές κράτος. Επέβαλε την έκδοση των ίδιων τύπων από πολλά συγχρόνως νομισματοκοπεία ενώ για τα νομίσματά του σε ευγενή μέταλλα ακολούθησε τον αθη­ναϊκό σταθμητικό κανόνα που ήταν ευρύτατα αποδεκτός την εποχή εκείνη. Εντυπωσιακές ποσότητες αργυρών και χρυσών αλεξάνδρειων κοπών κατέκλυσαν τις αγορές της Ανατολικής Μεσογείου, και σε αυτό συνέβαλε και η επιστροφή των παλαιμάχων και των μισθοφόρων του Αλεξάνδρου στις πατρίδες τους.

Στην πρόσθια όψη των χρυσών στατήρων, απεικονίζεται η κεφαλή της θεάς Αθηνάς με κορινθιακό κράνος, πιθανόν εμπνευσμένη από το κολοσσιαίο χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς Προμάχου του Φειδία στην Ακρόπολη. Η οπίσθια όψη αυτών των νομισμάτων φέρει την καθαρά συμβολική παράσταση της Νίκης και προβάλει την ιδέα ότι η Νίκη αποτελεί μια από τις ιδιότητες του Μακεδόνα βασιλιά.

Το κεφάλι του Ηρακλή, μυθικού προγόνου του βασιλικού οίκου της Μακεδονίας, επιλέγεται ως εμπροσθότυπος των αργυρών και χάλ­κινων κοπών. Ο Δίας καθισμένος σε θρόνο να κρατά αετό και σκή­πτρο απεικονίζεται στις αργυρές κοπές, όπως τετράδραχμα, δραχ­μές αλλά και δεκάδραχμα. Οι συγκεκριμένοι τύποι είχαν γενική παραδοχή από τους Έλληνες. Ταυτόχρονα ήταν αποδεκτοί και από τους λαούς της Ανατολής οι οποίοι έβλεπαν σε αυτούς τους δικούς τους θεούς, όπως τον Βάαλ στη μορφή του Διός και τον Μελκάρτ ή τον Γκιλγκαμές στο πρόσωπο του Ηρακλή.

Νομίσματα με τους τύπους και το όνομα του Αλεξάνδρου συνέχισαν να παράγονται και να κυκλοφορούν μετά το θάνατο του βασιλιά από τους Διαδόχους, τους Επιγόνους και πολλές πόλεις μέχρι και το 2^ο αιώνα π.Χ. Ενδεικτικό της αποδοχής των αργυρών νομισμάτων του είναι το γεγονός ότι πλήθος απομιμήσεών τους εκδόθηκαν από διάφορους λαούς και ηγεμόνες στις παρυφές του ελληνιστικού κόσμου.

                                                                                                                                         Συμμαχικά και Κοινά νομίσματα

Στη διάρκεια της ελληνικής αρχαιότητας συνάφθηκαν διάφορες στρατιωτικές συμμαχίες πόλεων ή εθνών, προ­κειμένου να αντιμετωπίσουν συλλογικά ένα προβλεπόμενο κίνδυνο (π.χ. Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία) ή να απαλλαγούν από άλλης μορφής υποτέλεια, όπως η αθηναϊκή ηγεμονία, που προά­σπιζε τα αθηναϊκά κυρίως συμφέροντα με δυσβάστακτο για τους λοιπούς Έλληνες τρόπο. Σε ορισμένες περιπτώσεις το κοινό νόμι­σμα αποτελούσε μέρος της ενιαίας τακτικής της συμμαχίας. Επίσης ιδρύθηκαν Συμπολιτείες και Κοινά, πολιτικό-στρατιωτικές και πολιτειακές ενώσεις των πόλεων σε διάφορες περιοχές, που μεταξύ των άλλων κοινής αποδοχής δεσμεύσεων, ήταν η έκδοση κοινού νομίσματος. Οι κοπές αυτές χαρακτηρίζονταν από περιορι­σμένη και τοπική κυκλοφορία.

Ευβοϊκή Συμπολιτεία. Συστάθηκε και ανέπτυξε τοπικό ρόλο τον 4^ο αιώνα π.Χ. Καταρχάς υπό την επιρροή της Θήβας εντάχθηκε στο μέτωπο εναντίον των Αθηναίων και στη συνέχεια, σε ρήξη πλέον με τη Θήβα, οδηγήθη­κε σε προσωρινή προσέγγιση με την Αθήνα. Οι νομισματικές εκδόσεις της Ευβοϊκής Συμπολιτείας έχουν ως κύριες παραστάσεις την κεφαλή της νύμφης Εύβοιας και το μοσχάρι, το οποίο αποτελούσε τη σπουδαιότερη πηγή πλούτου του τόπου, καθιστό ή όρθιο. Οι παραστά­σεις αυτές εναλλάσσονται στις δύο όψεις των νομισμά­των, ενώ το βάρος τους ακολουθεί αρχικά τον αιγινιτικό, στη συνέχεια τον αττικό σταθμητικό κανόνα, ανάλογα με τη σφαίρα επιρροής στην οποία βρισκόταν η Συμπολιτεία.

Κοινόν των Βοιωτών. Υπήρχε ήδη από τον 6^ο αιώνα π.Χ. Η περίοδος της μεγαλύτερης ανάπτυξης του συμπίπτει με κείνη της θηβαϊκής ηγεμονίας, 378-362 π.Χ. Στην πρόσθια όψη των στατήρων κυριαρχεί η παράσταση της βοιωτικής ασπίδας, το εθνικό έμβλημα των Βοιωτών. Στην άλλη συνα­ντάται ποικιλία παραστάσεων, συνήθως αυτή του κρατήρα.

Δελφική Αμφικτυονία. (336/5-334 π.Χ.) Ο θρησκευτικός αυτός οργανισμός περιελάμβανε δώδεκα αντιπροσώπους ελληνικών πό­λεων, που ανέλαβαν την ευθύνη του ιερού για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, αμέσως μετά το θάνατο του Φιλίππου Β’ της Μακεδο­νίας. Εξέδωσε ξεχωριστής ποιότητας αργυρά νομίσματα, στατήρες και δραχμές. Η κεφαλή της Δήμητρας, πεπλοφόρου και με στεφάνι από στάχυα, εικονίζεται στην πρόσθια όψη των στατήρων ενώ στην άλλη, ο Απόλλων, η κυρίαρχη θεότητα των Δελφών, καθισμένος στον ομφαλό της γης, στηρίζεται στη λύρα του.

Κοινόν των Αιτωλών. Τέλη 4ου – μέ­σα 2ου αιώνα π.Χ. Απέκτησε αξιόλο­γη υπόσταση και δράση κυρίως ύστε­ρα από την ανάδειξη των Αιτωλών σε υπολογίσιμη πολιτική δύναμη της κεν­τρικής Ελλάδας τον 3^ο αιώνα π.Χ. Από τις νομισματικές εκδόσεις της Αιτωλικής Συμπολιτείας, τα τριώβολα (ημίδραχμα) κόπηκαν σε εξαιρετικά μεγάλες ποσότητες ιδίως στις τελευ­ταίες δεκαετίες της ύπαρξής της, εξυπηρετώντας την κάλυψη ασταμά­τητων στρατιωτικών αναγκών. Στην πρόσθια όψη τους απεικονίζεται το κεφάλι της Αταλάντης με καυσία (κά­λυμμα κεφαλιού) και στην άλλη ο Κα­λυδώνιος κάπρος που τρέχει προς τα δεξιά. Στο κυνήγι του άγριου αυ­τού ζώου πρωταγωνίστησε η μυθική ηρωίδα Αταλάντη με τα βέλη της, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, που αποδόθηκε και στις παραστά­σεις των νομισμάτων.

Κοινόν των Ακαρνάνων. Έδρασε από τον 4^ο αι. π.Χ. μέχρι το 167 π.Χ., ως αντίποδας του Κοινού των Αιτωλών, ασθενέστερος αλλά υπολογίσιμος. Στην πρόσθια όψη των στατήρων, που εξέδω­σε το Κοινό, κυριαρχεί η παράσταση του ανθρωπόμορφου ταύρου, προσωποποίηση του ποτάμιου θεού Αχελώου. Η προάσπιση του ποταμού, πηγής ζωής και ανάπτυξης της Ακαρνανίας, και της δια­τήρησης του ελέγχου του ως φυσικού συνόρου, υπήρ­ξε η πρωταρχική μέριμνα των Ακαρνάνων, στον συνε­χή ανταγωνισμό τους με τους Αιτωλούς. Στην οπίσθια όψη των στατήρων εικονίζεται καθιστός ο Απόλλων Άκτιος.

Κοινόν Ηπειρωτών (234/3-168 π.Χ.) Η δράση του συμπίπτει με τα κρίσιμα χρόνια της ιδιόμορφης και καταλυτικής εμφάνισης των Ρωμαίων στον ελλαδικό χώρο, 234/3-168 π.Χ. Η νομισματοκοπία του Κοινού, στατήρες και δραχμές κυρίως, αναπτύσσεται στις τε­λευταίες δεκαετίες του, ξεκινώντας πριν από το 180 π.Χ., ενώ τη μεγαλύτερη ακμή της παρουσιάζει το τελευταίο διάστημα, ειδικά τις παραμονές της τελικής αναμέτρησης με τους Ρωμαίους, το 168 π.Χ., που επεφύλασσε το βάναυσο τέλος της Ηπείρου. Οι συ­ζευγμένες κεφαλές του Δωδωναίου Δία με στεφάνι από φύλλα δρυός και της νύμφης Διώνης, στην πρόσθια όψη των στατήρων, θυμίζουν τη σύνθεση στα νομίσματα της Πτολεμαϊκής δυναστείας. Σε μια σύγχρονη περίπου πτολεμαϊκή κοπή εικονίζονται ενωμένες οι κεφαλές του Σαράπιδος και της Ίσιδος. Στην οπίσθια όψη απο­δίδεται επιτιθέμενος ταύρος, μέσα σε στεφάνι δρυός.

Κοινόν των Θεσσαλών. Ιδρύθηκε τον 2^ο αιώνα π.Χ. και λειτούρ­γησε υπό ρωμαϊκή κηδεμονία μέχρι την εποχή του Αυγούστου. Στην πλούσια νομισματοκοπία του δεσπόζουν οι αργυροί στατή­ρες, με την κεφαλή του δαφνοστεφανωμένου Δία στην πρόσθια όψη και στην άλλη τον αγαλματικό τύπο της Αθηνάς Ιτωνίας.

Αχαϊκή Συμπολιτεία (τέλη 3ου-2ος αι­ώνας π.Χ.). Μια από τις σπουδαιότερες συμμαχίες της ελληνιστικής περιόδου, συγκροτήθηκε προς τα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. και σύντομα ήλεγχε πολιτικά όλη την Πελοπόννησο. Μετά τις πρώτες εκδόσεις αργυρών τριωβόλων (ημιδράχμων) που είχαν κοινούς τύπους, κεφαλή Δία δαφνοστεφανωμένου στην εμπρό­σθια όψη και στην άλλη το μονόγραμμα ΑΧ της συμμαχίας μέσα σε στεφάνι, οι πόλεις-μέλη χάραξαν ενδεικτικά σύμβο­λα και μονογραφήματα, που δήλωναν την ταυτότητά τους. Τα νομίσματα αυτά χρησίμευαν για την πληρωμή του σιτηρέσιου των στρατιωτών αλλά και για άλλες συν­αλλαγές, όπως οι εμπορικές.

                                                                                                                                            Τεχνική κατασκευής

Οι σφραγίδες- μήτρες ήταν κατασκευασμένες από ορείχαλκο, σίδηρο ή μπρούντζο. Μια μήτρα μπορούσε να παράγει από 10.000 έως 30.000 νομίσματα. Ειδικοί τεχνίτες χάρασσαν τις μή­τρες για την τύπωση των νομισμάτων.

Η κατασκευή του αρχαίου νομίσματος γινόταν σε ειδικά κρατικά εργαστήρια, τα νομισματοκοπεία. Οι μεγαλύτερες πόλεις διέθεταν οργανωμένες εγκαταστάσεις. Στην ανασκαφή της αρχαίας Αγο­ράς της Αθήνας εντοπίστηκε και νομισματοκοπείο, που λειτουρ­γούσε από τα τέλη του 5ου αιώνα έως και τα χρόνια του Αυγούστου (27 π.Χ. – 14 μ.Χ.).

Η τεχνική κατασκευής ξεκινούσε με τον καθαρισμό και με το λιώ­σιμο του μετάλλου. Όταν το μέταλλο με τη θέρμανση αποκτούσε υγρή μορφή το έχυναν σε καλούπια για να πάρει κυκλικό σχήμα, ή σχημάτιζαν ράβδους από τις οποίες έκοβαν κυκλικές πλάκες. Οι κυκλικές αυτές πλάκες μετάλλου, ακόμα και σήμερα, ονομάζονται πέταλα. Η αποτύπωση των παραστάσεων γινόταν με την τοποθέτη­ση των πετάλων ανάμεσα σε δυο σφραγίδες-μήτρες. Με την πίεση που προκαλούσε το χτύπημα ενός σφυριού στις σφραγίδες οι παρα­στάσεις αποτυπωνόταν στο πέταλο. Όταν το «πέταλο» ήταν παχύ, συνήθως θερμαινόταν πριν να χτυπηθεί. Η τεχνική αυτή κατασκευής νομισμάτων χρησιμοποιήθηκε έως και το 17^ο αιώνα, οπότε γενικεύ­τηκε η χρήση των μηχανών.

Η πλειονότητα των αρχαίων πόλεων έκοψε αργυρά νομίσματα. Χρυσά νομίσματα κόπηκαν σε εξαιρετικές περιπτώσεις, ή σε μεγα­λύτερο αριθμό από πόλεις που διέθεταν την πρώτη ύλη. Η χρήση τους γενικεύτηκε με το Φίλιππο Β’ και το γιο του Αλέξανδρο. Χαλκός χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 4^ο αιώνα, κυρίως για τις υποδιαιρέσεις κατώτερης αξίας. Καθοριστικός παράγοντας για την επιλογή του μετάλλου των νομισμάτων ήταν η ύπαρξη μεταλλευμά­των σε κάθε περιοχή. Δεν είναι πάντα γνωστό από που προμηθευ­όταν η κάθε πόλη μέταλλο για τα νομίσματά της. Η Αθήνα έπαιρνε άργυρο από το κοντινό της Λαύριο.

Τα αρχαία ελληνικά νομίσματα ήταν αποκλειστικά χρηστικά αντικείμενα. Οι Έλληνες όμως φρόντιζαν πολύ για την τελειότητα της κατασκευής τους και απέδωσαν καλλιτεχνικά τις παραστάσεις. Κάποιες φορές οι χαράκτες έγραφαν το όνομά τους επάνω στα νομίσματα.

ΠΗΓΗ:  Ημερομηνία καταχώρησης 20-01-2012, http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=1336

Συνέχεια στο Μέρος ΙV: http://tomtb.com/modules/smartsection/item.php?itemid=2621