Εννιάμερη μνήμη του αλλοιώτικου (+) παπα-Γιάννη (Κατωπόδη)

 

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Εισαγωγικά

Με τον παπα Γιάννη Κατωπόδη συναντήθηκαν οι ζωές μας πριν σαράντα-ένα χρόνια. Θα ήταν αδύνατο να μη «συναντηθούμε» στην Πάτρα, γιατί και οι δυό μας αποδειχτήκαμε ιδιαίτερα ανήσυχα πνεύματα και ατίθασα νιάτα στην αρχή της κατόπιν αποπνέουσας τα λοίσθια «Μεταπολίτευσης» του 1974… Όντας ανήσυχο πνεύμα και μετά την κατάρρευση της απριλιανής χούντας συμμετείχα σε ό,τι «έπαιζε» στο πολιτικό και κοινωνικό κέντρο της πόλης, που ήταν το Παράρτημα (του Πανεπιστημίου Πατρών). Το 1974-1975 ήμουν δευτεροετής φοιτητής στο φυσικό τμήμα.

Ένας συνάδελφος του τμήματός μου, ο Στέφανος Γ. (συνταξιούχος εκπαιδευτικός φυσικής πλέον) από τη Σάμο, μου γνώρισε ένα σπουδαίο (αείμνηστο πλέον) θυρωρό, τον Γιάννη Τ., εκεί κοντά στην Κορίνθου. Ο θυρωρός ήταν ολοζώντανος λαϊκός άνθρωπος, βραχνιώτης και ακόλουθος του χριστιανο-κοινωνικού κινήματος που ερχόταν από τον 19^ο αιώνα. Που να τα ξέρει όμως ο υποφαινόμενος, που έφτασε στην Πάτρα από ένα καλαβρυτοχώρι ως εσωτερικός μετανάστης και ως ανήσυχο χωριατόπαιδο;

Οι συζητήσεις ήταν μεν πολύ σπουδαίες, αλλά τα δικά μου σκληρά ερωτήματα δεν μπορούσαν να απαντηθούν όπως ήθελε ένας νέος που βίωσε την «κατάληψη του 1973» του Παραρτήματος αφ’ ενός και εφ’ ετέρου αγαπούσε την απλή λειτουργική ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως την βίωσε στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στην θεολογούσα Κέρτεζη Καλαβρύτων…

ΙΙ. Η γνωριμία μας

Θα σου γνωρίσω τον «διακο-Γιάννη», μου λέει επίμονα, μ’ αυτόν θα βγάλεις άκρη… Εμείς θα τα λέμε εδώ όποτε θέλεις. Εξάλλου όταν τελειώνεις τα μαθήματα εδώ θα με βρίσκεις. Κι αν δεν είμαι εδώ, κατέβα στο σπιτικό μου στο υπόγειο της πολυκατοικίας… Και με γνώρισε με το διακο-Γιάννη (Κατωπόδη). Ο υποφαινόμενος τότε ήταν ακριβώς 20 χρονών και ο διακο-Γιάννης 27.

Είχε τοποθετηθεί ως Διάκονος στην ενορία του κυρ Γιάννη Τ., στην Μητρόπολη (Ευαγγελίστρια). Είχε χειροτονηθεί Διάκονος στις 21.03.1972 από τον Μακ. τότε Μητροπολίτη «Πατρών Κωνσταντίνο». Ταυτόχρονα ήταν και δευτεροετής φοιτητής (με εξετάσεις) στο θεολογικό (μοναδικό τότε) τμήμα της σχολής στην Αθήνα. Κάθε εβδομάδα πάνω-κάτω…

Αυτός ζούσε μαζί με τους αείμνηστους γονείς του, τον κυρ Χρήστο και την κυρά Χρυσάνθη. Έγγαμος πριν τέσσερα χρόνια με την μικρότερή του Λίτσα (Γαρουφαλιά) και με το γυιό του, τον Χρηστάκη… Αργότερα απέκτησαν και τη Χρυσάνθη και την Άννα. Ο υποφαινόμενος σύντομα (Ιούλιο 1975) έχασε την μητέρα του, φυσικά άγαμος και με γνωστούς συγγενείς, που όντως την εποχή εκείνη με στήριξαν. Δεν μπορούσαν όμως με τίποτα να μου δώσουν ό,τι διέθετε ήδη σ’ αυτή την ηλικία ο διακο-Γιάννης.

Ο διακο-Γιάννης δεν ήταν παιδί των θρησκευτικών οργανώσεων, που «οργίαζαν» τότε, ούτε επιζητούσε να αποκατασταθεί «επαγγελματικά» ως κληρικός. Παρ’ ότι γεννήθηκε στην Πάτρα 09.8.1947, κουβάλαγε τον λευκαδίτικο αέρα από τον πατέρα του, το γνήσιο ορθόδοξο φρόνημα και το αγωνιστικό πνεύμα των εφτανησίων. Γι αυτό πριν χειροτονηθεί διάκος ήταν ο βασικός «πωλητής» της αντιστασιακής αφημερίδας «Χριστιανική» σε όλη την περιοχή των Πατρών! Έτσι βρήκαμε κοινά ενδιαφέροντα, γιατί και ο υποφαινόμενος ήταν ξένο σώμα στο «θρησκευτικό» κλίμα της Πάτρας, που ήταν κυρίαρχο τότε.

Έκτοκτε δημιουργήθηκε μια ενδιαφέρουσα χημεία μεταξύ μας που πήρε και οικογενειακά χαρακτηριστικά. Το σημαντικότερο ήταν, πέραν του τι πήρε ο υποφαινόμενος απ’ αυτή τη χημεία, ότι δημιουργήθηκε ένας δίαυλος επικοινωνίας σιγά-σιγά και με πολλούς νέους και νέες στη δεκαετία του 1970. Σημαντικός και για τον ίδιο, αλλά και για τους νέους.

ΙΙΙ. Χειροτονία σε Πρεσβύτερο

Παρά το γεγονός ότι στη θεολογική σχολή ήταν εκλεγμένο μέλος του ΔΣ και σύνεδρος στην ΕΦΕΕ (με την ΧΣΚ), οι αρχές του 1978 τον βρήκαν απόφοιτο της θεολογικής σχολής Αθηνών. Έτσι ήταν αφ’ ενός «αδιόριστος» ως θεολόγος καθηγητής κα εφ’ ετέρου έτοιμος για χειροτονία σε Πρεσβύτερο και ειδικές πλέον αρμοδιότητες και υποχρεώσεις.

Στις 22.01.1978 χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος από τον επόμενο Μητροπολίτη Μακ. «Πατρών Νικόδημο», στην Ευαγγελίστρια Πατρών και σε ηλικία τριάντα ετών. Συμμετείχα ως φίλος σ’ αυτή την χειροτονία. Από τότε ενθυμούμε δυό έντονες φάσεις. Η μιά ήταν η ένθερμη συμμετοχή του «Λαού του Θεού» με μεγάλο μερίδιο νεολαίας. Η δεύτερη, που αποτελεί και ντοκουμέντο και για σήμερα, είναι ο χειροτονητήριος λόγος του. Μέσα στο κλίμα της εποχής, θρησκευτικό και κοσμικό, ο λόγος του ήταν ολοζώντανος και ελπιδοφόρος «δίστομος μάχαιρα».

Αξίζουν κάποια αποσπάσματα, αν και οφείλω να αναδημοσιεύσω και ξεχωριστά, να εισαχθούν στο σημερινό «εννιάμερο» μνημόσυνο.

α) «…Η κατάφαση στην κλήση του Θεού, είναι η απαρχή της αληθινής ζωής, αυτής που προσκομίζει ο αποσπασματικός άνθρωπος και που καινοποιεί το άγιο Πνεύμα, μέσα στην Εκκλησία. Η δε άρνηση σ’ αυτή την κλήση, δηλαδή η απόρριψη της αγάπης Του, ορίζει την κόλαση, όπως σοφά ο Ντοστογιέφεκυ είπε: “Κόλαση είναι το μαρτύριο να μην αγαπάει κανείς”…».

β) «… Ο Χριστός… Κατάργησε τη θρησκεία, επειδή έρριξε το μεσότοιχο που χώριζε το φυσικό από το υπερφυσικό, το βέβηλο, από το ιερό. Γκρέμισε το χώρισμα που ήταν η μόνη δικαιολογία και ο λόγος υπάρξεως της θρησκείας. Αποκάλυψε πως όλα τα πράγματα, όλη η φύση, βρίσκουνε το τέλος τους, την πλήρωσή τους, στη Βασιλεία. Πως όλα τα πράγματα γίνονται καινούρια με την ΑΓΑΠΗ...».

γ) «…Ο ιερέας και η κοινότητα βιώνουν την ενότητά τους με τον Χριστό, στην Ευχαριστία. Βιβλικά, προσεγγίζεται αυτή η ενότητα με το γεγονός της Μεταμορφώσεως. Η εμπειρία όμως αυτή της Θαβώρειας Μεταμορφώσεως, είναι ανάγκη να μαρτυρηθεί στον κόσμο. Δεν πρέπει να απομείνουμε στο όρος Θαβώρ. Πρέπει να “ξεκινήσουμε και ν’ αρχίσουμε την ατέρμονη αποστολή   της εκκλησίας, ως μάρτυρες αυτού του φωτός, ως μάρτυρες αυτού του πνεύματος”…».

δ) «…Χρειάζεται να θυμόμαστε ωστόσο, πως ορισμένες “διαστάσεις” της χριστιανικής αποστολής, η εκκλησία συχνά τις λησμόνησε, από τον καιρό που παραδέχτηκε την εγκαθίδρυσή της στον κόσμο, και την αξιοσέβαστη θέση Της ως μιας παγκόσμιας θρησκείας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την διπλή αποτυχία της εκκλησίας…».

ε) «…Η εκλογή όμως ανάμεσα στους δύο περιορισμούς του Χριστιανισμού, τη Θρησκεία και την κοσμικότητα, δεν είναι η μόνη εκλογή… Ο χριστιανός όπου κι αν κοιτάξει βρίσκει παντού το Χριστό και χαίρεται μαζί Του… Και η χαρά αυτή μεταμορφώνει όλα τα ανθρώπινα σχέδια και προγράμματα, όλες τις αποφάσεις και ενέργειες. Κάνει ολόκληρη την αποστολή ένα μυστήριο του γυρισμού του κόσμου σε εκείνον, που είναι η ζωή του κόσμου…».

στ) «… Να ζήσουμε στο κορμί μας την αγωνία του σύγχρονου κόσμου, και η ορθόδοξη κράση μας να αντέξει, αφού καυχιόμαστε πως η ορθόδοξη παράδοσή μας είναι η μοναδική μας δυνατότητα να διαλεχτούμε με τον κόσμο…».

IV. Ιερέας, Εφημέριος και Προϊστάμενος

Ως παπα-Γιάννης τοποθετήθηκε άμεσα στην Αγία Φωτεινή, στα Προσφυγικά της Πάτρας. Εκεί βρέθηκε δίπλα στον (+) παπα Νίκο Παπαδόπουλο και ήλθε σε επαφή με τον μικρασιάτικο κόσμο. Πρόκειται για μια «έξυπνη πρόταση» τότε του Μητροπολίτη Νικόδημου, αφού εκτίμησε την γόνιμη χημεία που μπορεί να δημιουργηθεί στην ενορία. Και η χημεία δημιουργήθηκε. Την γνώρισα από τις ανοικτές πόρτες γύρω από το Ναό. Μαζί του είχα πιεί πολλές φορές «καφέ» από τις μικρασιάτισες.

Για άγνωστο σε μένα λόγο αίφνης τοποθετήθηκε εφημέριος στον Άγιο Σπυρίδωνα της Λεύκας Πατρών. Έκεί συνυπηρέτησε με τον (+) παπα Φώτη Παπαφράγκου. Με φίλες και φίλους, πριν το 1981 καταταχθώ στο στρατό, πηγαίναμε και σε Κυριακάτικες λειτουργίες και σε εσπερινές προηγιασμένες της Σαρακοστής. Και εκεί είχε πολύ καλή χημεία με τον λαϊκό κόσμο της περιοχής.

Ενθυμούμαι ακόμα το καφεδάκι στο ισόγειο σπιτάκι του επιτρόπου πολλές Κυριακές, αλλά και το κοινό μας τραπέζι μετά τις προηγιασμένες, παρέα με τον παπα Φώτη και νεολαία…

Με την νεολαία αυτή όχι μόνο κράτησε πολλές σχέσεις, αλλά αποτελούσε και διέξοδο πνευματικής σχέσης. Έτσι «μοιραία» βρέθηκε συχνά κοντά και στον μεγαλύτερό του (+) παπα Νίκο Φαναριώτη, όταν σκληροί θρησκευτικοί πατρινοί πρσπάθησαν να τον εκδιώξουν από το Ι. Μετόχι του Οσίου Λουκά στην Ομόνοια (1985). Ενθυμούμαι εκεί αρκετές βαπτίσεις στο Ι. Μετόχι τέκνων αυτής της νεολαίας στα επόμενα χρόνια… Και φυσικά των τριών πρώτων μου παιδιών.

Εν τω μεταξύ, στις 05.12.1981 ο μακ. Μητρ. Νικόδημος τον χειροθέτησε ως Πνευματικό, ενώ λίγα χρόνια κατόπιν στις 01.11.1985 σε Οικονόμο, ενώ ήδη είχε μετατεθεί στον Άγιο Διονύσιο Πατρών (εκ Ζακύνθου) στην ομώνυμη περιοχή της Πάτρας. Έμεινε εκεί μέχρι το τέλος της επίγειας ζωής του (12-05-2016).

Στα 15 χρόνια διακονίας ως ιερέα και 21 ως κληρικού, χειροθετήθηκε σε Πρωτοπρεσβύτερο (05.12.1993) πάλι από τον μακ. Μητρ. Νικόδημο, ενώ δηλαδή ήταν εφημέριος στον Άγιο Διονύσιο. Εκεί δέθηκε με το λαό και η ενορία αυτή αποτέλεσε τον σημαντικότερο λειτουργικό, εφημεριακό και κηρυγματικό του χώρο. Με υπομονή συλλειτούργησε με αρκετούς ιερείς και με Προϊστάμενο τον (+) Αρχιμ. Ιγνάτιο Γαλάνη.

Ο παπα Γιάννης και η παπαδιά Λίτσα σε ακολουθία το 1986

Βλέπετε ότι το γεγονός της ύστερης επικράτησης των αρχιμανδριτών στις ενορίες είναι παλιό και καυτό εκκλησιαστικό ζήτημα, ακόμα άλυτο. Πάντως μετά την εκδημία του (+) Αρχιμ. Ιγνάτιου για μερικά χρόνια τοποθετήθηκε μέχρι της δικής του εκδημίας και Προϊστάμενος του Ι. Ναού.

V. Εκπαιδευτικός και Διευθυντής Γυμνασίων

Ο Σεπτέμβρης του 1980 τον βρήκε πρωτοδιόριστο στη Δάφνη Καλαβρύτων, αλλά μετά από μερικούς μήνες αποσπάστηκε στην Ακράτα, όπου έμενε εκεί κάποιους μήνες. Είχε νοικιάσει φτηνά για το Χειμώνα ένα κατάλυμα στο Κράθιο, όπου συγκεντρωνόταν, διάβαζε και …ψάρευε. Δεν πέρασαν πολλά χρόνια και πήρε μετάθεση σε σχολείο της ευρύτερης Πάτρας. Είχε υπηρετήσει ως καθηγητής στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σε σχολεία στην Ανθούπολη και Φαρμάκη στην Πάτρα, στην Οβρυά και Δεμένικα της Μεσσάτιδας, αλλά και στην Κάτω Αχαΐα. Μαθητές του, τωρινοί συνάδελφοι, μου έχουν εκμυστηρευτεί αυτή την απλότητα, χαρά και γνώση που μετέδιδε παντού…

Στο τέλος της δεκαετίας του 1980 τοποθετηθήκε Δ/ντής στο Γυμνάσιο Οβρυάς.  Το σχολείο βρισκόταν σε ένα παλιό οίκημα κοντά στην οδό Ηλείας, που μόνο για σχολείο δεν έκανε. Την εποχή εκείνη είχε κτιστεί το καινούριο κτίριο του Δημοτικού σχολείου Οβρυάς (σημερινό 1^ο Δημ. Σχολείο Οβρυάς). Μαζί με το σύλλογο διδασκόντων, γονείς και μαθητές, πρωτοστάτησαν ακόμη και με αποχές από μαθήματα, για να εναλλάσσεται το Γυμνάσιο στο καινούριο κτίριο. Και αυτή η αγωνιστική και ενωτική συνάμα πρακτική ενέργεια έφερε αποτέλεσμα. Το Γυμνάσιο μεταφέρθηκε, με λειτουργία πρωί-απόγευμα, στο κτίριο αυτό. Αποχώρησε το Γυμνάσιο απ’ αυτό το κτίριο αρχές της δεκαετίας του 2000 και πήγε στο δικό του (σημερινό).

Συνέχισε την εκπαιδευτική του διαδρομή ως Δ/ντής στο Γυμνάσιο Δεμενίκων και κατόπιν στο 11^ο Γυμνάσιο Πάτρας. Από το τελευταίο συνταξιοδοτήθηκε ως εκπαιδευτικός. Είναι γνωστό πως προστίθεται η συντάξιμη προϋπηρεσία πριν τον διορισμό, που στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν και τα οκτώ έτη ως διάκου και ιερέα.

VI. Τα συνδικαλιστικά του…

Ως ανήσυχο πνεύμα ο μακ. παπα – Γιάννης τόλμησε τρεις ακόμα (πλην της φοιτητικής) απόπειρες «συνδικαλιστικής» συμετοχής και δράσης. Δύο πετυχημένες στο χώρο των εφημερίων και διακόνων και μία μάλλον αποτυχημένη στο χώρο των εκπαιδευτικών.

Έπαιξε ιδρυτικό, αλλα και πρωτοπόρο ρόλο για τα αυτονόητα δίκαια των κληρικών 1^ου και 2^ου βαθμού στην περιοχή μας. Έτσι αναδείχτηκε σε πρωταγωνιστή και προήδρευε αρκετά χρόνια στον τοπικό σύνδεσμο κληρικών της Μητρόπολης της Πάτρας, έως το 2007.

Όλοι γνωρίζουμε την λοξοδρόμηση του θεσμικού τοπίου στις διοικήσεις των ενοριών, των μητροπόλεων και των τοπικών εκκλησιών για μια σειρά από «ιστορικούς» λόγους. Έχω όμως την εντύπωση ότι ούτε η επερχόμενη Πανορθόδοξη Σύνοδος στο Κολυμπάρι της Κρήτης φέτος την Πεντηκοστή δεν πρόκειται να ακουμπήσει… Ημέρες που ο παπα Γιάννης θάχει το 40ήμερο μνημόσυνό του…

Από το 2014 μέχρι τις 12-05-2016, ημέρα της εκδημίας του, αγωνίστηκε ως πρόεδρος του Ι.Σ.Κ.Ε (Ιερός Σύνδεσμος Κληρικών Ελλάδας). Το δελτίο τύπου και μόνο του συνδέσμου για αναγγελία της εκδημίας του τα λέει όλα.

Υπήρξε όμως και μια απόπειρα στα εκπαιδευτικά συνδικαλιστικά πράγματα της Πάτρας προς το τέλος της δεκαετίας του 1990. Για την δημιουργία της προσπάθειας αυτής και το περιεχόμενο αυτής ήμουν γνώστης από τις αρχές του 1990. Και διαφώνησα μαζί του σχεδόν ριζικά.

Δεν είναι της ώρας να σημειώσω τους λεπτομερείς λόγους της διαφωνίας μου αυτής. Όμως θα σημειώσω δύο: 1) Τα βασικά πρόσωπα με τα οποία κυρίως συνεργάστηκε είχαν «παλαιοκαματικές» ιδέες και θα ήταν αδύνατο να βάλει τη δική του σφραγίδα. 2) Κάποιες απόψεις για το πως του σχολείου είχαν κενά, αφού δεν είχε καταφέρει να έχει αρκετή ώσμωση λόγω της ενασχόλησής του με τα βασικά καθήκοντα.

Παρόλα αυτά με το σχήμα «Εκπαιδευτική Αναγέννηση» βρέθηκε για μία διετία αναπληρωτής αιρετός στο ΠΥΣΔΕ Αχαΐας, ένα χρόνο μέλος στο ΔΣ της Α΄ ΕΛΜΕ του νομού και δύο φορές αντιπρόσωπος στα τότε συνέδρια της ΟΛΜΕ (περίοδος 1996-2000). Και μόνο η γρήγορη διάλυση του σχήματος, φανερώνει την αποτυχία του εγχειρήματος.

VII. Επίλογος

Με το «επάρατη νόσο» πάλεψε σκληρά για λιγότερο από ένα χρόνο. Από την δοκιμασία αυτή βγήκε πνευματικά νικητής, παρ’ ότι δεν έφυγε σε βαθιά γεράματα και άφησε πίσω την αγαπημένη του παπαδιά, τα τρία του παιδιά και τέσσερα εγγόνια. Αλλά στους δύσκολους καιρούς κάθε ανθρώπινη μορφή αλληλεγγύης ας είναι παρούσα και ο Κύριος της Ζωής ας είναι, με τις ευχές του, από κοντά…

Άφησα για το τέλος και άλλα «καλά λόγια», αυτά προσωπικά. Ο παπα Γιάννης σημάδεψε τη ζωή μου, ειδικά τις κρίσιμες δεκαετίες του 1970 και 1980. Βρήθηκε δίπλα μου δεκάδες φορές. Ας αναφέρω μερικές:

Όταν πήρα το πτυχίο μου (1981) μετά μεγάλες δυσκολίες, ήτα το μοναδικό πρόσωπο που ήταν δίπλα μου την ώρα της απονομής. Όταν ήμουν φαντάρος (1981-1983) ήταν από τους ελάχιστους ανθρώπους που με εμψύχωναν, κυρίως μέσω αλληλογραφίας. Με ενθάρρυνε να δώσω κατατακτήριες εξετάσεις μέσα στο στρατό και εισήλθα επιτυχώς στο θεολογικό τμήμα του Αριστέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα γράμματα αυτά φυσικά τα έχω στο αρχείο μου.

Δίπλα μου ήταν πριν, κατά και μετά το γάμο μου. Το ίδιο και η αγαπημένη μας παπαδιά, η Λίτσα. Γνώρισα την περίοδο εκείνη ακόμη και τους εξαίρετους γονείς του και τα παιδιά του…

Δυστυχώς η περίεργη ζωή έχει πολλά σταυροδρόμια για να είναι πάντα οι σχέσεις συνεχώς στενές. Ποτέ όμως δεν πάψαμε να μιλάμε με «νεύματα» και άλλους τρόπους. Και μας ενώνει η παντοτινή αγάπη που κτίστηκε και η κοινή «Βασιλεία» που εκτυλίσσεται.

Μέχρι να βρεθούμε στην «καινή γη» και στον «καινό ουρανό» πάλι μαζί, ας ακούσει τα λόγια της αγαπημένης του Λίτσας την ημέρα της εξόδιου ακολουθίας του: «Έχουμε χρέος να προσευχηθούμε για να τον αναπαύει ο Κύριος, αλλά να προσευχηθούμε και για μας, για να έχουμε καλη απολογία»… Γιατί η Λίτσα, η παπαδιά του, στάθηκε βράχος στα 45 χρόνια του γάμου του και τον βοήθησε, όπως αναφέρθηκε στην ομιλία του κατά την εξόδιο Ακολουθία στον Άγιο Διονύσιο και ο τωρινός μητροπολίτης της Πάτρας Χρυσόστομος, «να φέρει εις πέρας την αποστολή του».

Ας είναι αιώνια η μνήμη του

κι ας πρεσβεύει, τώρα, και γιά μας τους γήινους.

Πάτρα, 21-05-2016, των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης

VIII. Πηγές

1) Χειροτονητήριος λόγος στο βαθμό του Πρεσβυτέρου, ΠΑΤΡΑ 1978.

2) Ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ, ὁ Πρωτοπρεσβύτερος π. Ἰωάννης Κατωπόδης, ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΤΡΩΝ, ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ, 12-05-2016 (Εδώ).

3) Αναγγελία εκδημίας Πρωτοπρεσβυτέρου Ιωάννου Κατωπόδη, Προέδρου του Ιερού Συνδέσμου Κληρικών Ελλάδος, ΕΚ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΥΠΟΥ του Ι.Σ.Κ.Ε., Αθήνα 12 Μαΐου 2016 (Εδώ).

4) Ορφάνεψε η ενορία του Αγίου Διονυσίου Πατρών – Επιμέλεια κειμένου – ΤΑΚΗΣ Γ. ΜΑΡΤΑΤΟΣ, 12/05/2016 (Εδώ).

5) Λειτουργός, δάσκαλος, αγωνιστής, ποιμένας – Εφημερίδα «Η ΓΝΩΜΗ», ΣΑΒΒΑΤΟ 14 ΜΑΙΟΥ 2016, σελ. 7.

6) προσωπικές αναμνήσεις.

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι καθηγητής φυσικής, πτ. θεολογίας, συνδικαλιστής και (2015-2016) μέλος του ΚΕΜΕΤΕ/ΟΛΜΕ.

*****

Υστερόγραφο, 28-05-2016: Διορθώθηκαν δύο λάθη (αριθμός ετών γάμου και εγγονιών). Παράλληλα προστέθηκε φωτογραφία του 1986 και μερικές μικρές λεπτομέρειες. Πιθανά στη συνέχεια νάχουμε και κάποιο ακόμα εμπλουτισμό.