Μη πρόοδος

Του Χάρη Ναξάκη*

Η ριζοσπαστικότερη ίσως κριτική που ασκήθηκε στην έννοια της προόδου έγινε από τον Αισχύλο «βλέποντες έβλεπον μάτην» και από τον Γκαίτε «κι ύστερα από τόσα φώτα να ‘μαι μωρός όπως και πρώτα».

Μα τι είναι τελικά αυτή η περιζήτητη νύφη, η πρόοδος; Η πεποίθηση ότι το ανθρώπινο είδος προελαύνει μπροστά από τότε που ο ανθρωπίδης  homo erectus, ένας πίθηκος που στάθηκε όρθιος, ψηλός 1,70, με μεγάλο…

εγκέφαλο και ισχυρό αναπνευστικό σύστημα για να περπατάει μεγάλες αποστάσεις κυνηγώντας ζώα. Η έννοια της προόδου είναι τα ιερά και τα όσια του διαφωτισμού σε όλες τις εκδοχές του. Πρόοδος είναι το πλυντήριο, το ψυγείο, οι τουαλέτες με καζανάκι, τα φάρμακα, το αυτοκίνητο… Πρόοδος είναι η πεποίθηση ότι το αύριο είναι καλύτερο από το χθες, ότι ο κόσμος που ζούμε είναι ο καλύτερος δυνατός κόσμος που υπήρξε μέχρι σήμερα ή ότι εμείς είμαστε πολιτισμένοι και οι προηγούμενοι, έστω και πριν από δυο ή τρεις γενιές ήταν απολίτιστοι. Η μόνη ίσως διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στους οπαδούς της προόδου, στους φωταδιστές, είναι ότι ορισμένοι από αυτούς διαμαρτύρονται ότι δεν κατανέμονται ίσα τα αγαθά της προόδου και της ανάπτυξης. Αν όμως πρόοδος είναι τα εκατομμύρια των ανθρώπων που επέζησαν από ασθένειες λόγω της προόδου της ιατρικής, τότε τι είναι τα εκατομμύρια των ανθρώπων που σκοτώθηκαν τον τελευταίο αιώνα σε πολέμους ανάμεσα στα πιο προοδευμένα έθνη του κόσμου;

Συνέχεια →

Πέντε εργατών αμπέλι

Του Χάρη Ναξάκη

«Σιχαίνομαι τη φύση…. θα μπορούσαμε ίσως να επιτεθούμε στον ήλιο,

 να τον αποσπάσουμε από το σύμπαν ή

να τον χρησιμοποιήσουμε για να πυρπολήσουμε τον κόσμο».

Μαρκήσιος ντε Σαντ

Εκατομμύρια χρόνια για τους προμοντέρνους λαούς, πριν την εμφάνιση του νεωτερικού ανθρώπου, το κέντρο δεν ήταν ο άνθρωπος αλλά ο κόσμος, το σύμπαν. Ο δυτικός πολιτισμός είναι ο πολιτισμός του υβριστή ανθρώπου που τοποθέτησε την ύπαρξή του στο κέντρο του σύμπαντος θεοποιώντας τον εαυτό του. Αν κάτι σιχαίνεται η ανεξέλεγκτη ανθρώπινη υποκειμενικότητα είναι η φύση. Γι’ αυτό άλλωστε ο Καρτέσιος εξήγγειλε ως αποστολή του ανθρώπου το να γίνει « κύριος και κάτοχος της φύσης», ο Μαρξ εξύμνησε την προσπάθεια του ανθρώπου να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις λέγοντας ότι «μια φύση καθαρά αντικειμενική, ξένη στο υποκείμενο δεν υπάρχει πλέον», και ο Σαρτρ θα οδηγήσει τον εγωκεντρικό παροξυσμό του υποκειμένου στα άκρα κραυγάζοντας ότι δεν είναι απλώς η φύση κόλαση για το υποκείμενο αλλά «η κόλαση είναι ο άλλος».  Κι έτσι ξεκίνησε λοιπόν ο νεωτερικός αλαζόνας  άνθρωπος οπλισμένος με την προμηθεϊκή φωτιά, τη γνώση, για να κατακτήσει τη φύση και έκανε μια τρύπα στο νερό. Το τρόπαιό του είναι ο παρακμιακός δυτικός πολιτισμός. Κατά βάθος ο μοντέρνος άνθρωπος μισεί τη φύση γιατί τον έπλασε πεπερασμένο, θνητό. Μισεί τη φύση γιατί φοβάται το θάνατο.

Συνέχεια →

Το ότι εμείς είχαμε άδικο δε σημαίνει ότι αυτοί είχαν δίκιο

Του Χάρη Ναξάκη*

«Σκληρός απέναντι στον εαυτό του…… σκληρός απέναντι στους άλλους. Όλα τα τρυφερά αισθήματα της συγγένειας, της φιλίας, της αγάπης, της ευγνωμοσύνης, ακόμα και της τιμής πρέπει να καταπνιγούν μέσα από το ψυχρό και μονοσήμαντο πάθος για την επαναστατική υπόθεση… Μέρα και νύχτα πρέπει να έχει μόνο μια σκέψη, ένα σκοπό-την ανελέητη καταστροφή.»

Σ. Νετσάγιεφ, Η κατήχηση του επαναστάτη.

«Το ότι εμείς είχαμε άδικο δε σημαίνει ότι οι άλλοι είχαν δίκιο», με αυτόν τον ευφυή τρόπο ο εκ των ιδεολογικών καθοδηγητών(;) των Ερυθρών Ταξιαρχιών, καθηγητής Α. Νέγκρι, αποτίμησε την ιστορική διαδρομή του ιταλικού αντάρτικου πόλεων. Η κριτική των όπλων έχει τρείς επιλογές: μετανοημένος, αμετανόητος, κοινωνικά ενεργός με κριτική αποτίμηση του ένοπλου δρόμου. Ο Κουφοντίνας και ο Ξηρός δεν επέλεξαν ως τίτλο του βιβλίου τους την παραπάνω ρήση του Νέγκρι γιατί ακολούθησαν τη δεύτερη αδιέξοδη επιλογή. Πάνω από μια δεκαετία η κριτική του καπιταλισμού στην Ιταλία έγινε με τα όπλα και αναβαθμίστηκε η κοινωνική συνείδηση, ήρθε ο μπερλουσκονισμός!! Υπάρχει βέβαια η εύκολη εξήγηση: του θύματος-λαού. Ο μεγάλος έλληνας διανοητής Κ. Παπαϊωάννου είχε χαρακτηρίσει τον ρώσο επαναστάτη και κήρυκα της ανελέητης βίας Νετσάγιεφ ως «ένοπλο προφήτη». Αυτό ακριβώς είναι το ζήτημα με τις αντιλήψεις του Νετσάγιεφ και των μοντέρνων οπαδών του όπως ο Κουφοντίνας. Οι προφήτες, οι αυτόκλητοι τιμωροί, οι καθοδηγητές του παραπλανημένου λαού, όλοι αυτοί είναι εν δυνάμει εξουσιαστές, ανεξάρτητα των προθέσεών τους. Η ιστορία έδειξε ότι οι προφήτες ουράνιων ή επίγειων παραδείσων είναι οι αυριανοί καταπιεστές.

Συνέχεια →

Ο Άνθρωπος Αρπακτικό: Το δίλημμα του φυλακισμένου

Του Χάρη Ναξάκη*

«Στο καφενείο τούτο δω εσέ καλωσορίζω

Τρατάρω σε μια και δυο χωρίς να σε γνωρίζω.»

Κρητική μαντινάδα

Ο Άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο (homo homini lupus)έλεγαν οι Ρωμαίοι. Η ανθρώπινη φύση για τον Θουκυδίδη, ακόμα και κάτω από τη δύναμη των νόμων, τείνει προς την αδικία, για τον Χομπς είναι ικανή μόνο για κακία, ενώ για τον Άνταμ Σμιθ λόγω της εγγενούς ιδιοτέλειάς της είναι δημιουργική: ο εγωισμός και τα ελαττώματα είναι ο κινητήριος μοχλός του πολιτισμού. Η ανθρώπινη αρπακτικότητα, στην νεωτερική εκδοχή της παρουσιάζεται από το διάσημο παιχνίδι της θεωρίας παιγνίων, το δίλλημα του φυλακισμένου. Η αστυνομία συλλαμβάνει δυο άτομα που διέπραξαν ληστεία, με αποδεικτικό στοιχείο παράνομες τηλεφωνικές υποκλοπές και ανακρίνοντάς τους ξεχωριστά λέει στον καθένα: γνωρίζεις ότι δεν έχουμε στοιχεία για να σας κλείσουμε μέσα, αν όμως ομολογήσεις και ο φίλος σου αρνηθεί τότε θα μπεις σε σύστημα προστασίας  μαρτύρων και θα αφεθείς ελεύθερος. Αν ομολογήσετε και οι δυο θα μειωθούν οι ποινές σας, ενώ αν ομολογήσει ο φίλος σου κι εσύ αρνηθείς τις κατηγορίες αυτός θα τη γλιτώσει  κι εσύ θα μπεις πέντε χρόνια φυλακή. Η θεωρία παιγνίων προβλέπει ότι θα προδώσουν και οι δυο διότι κάθε παίκτης ορθολογικά σκεπτόμενος επιδιώκει την εξυπηρέτηση του δικού του συμφέροντος. Η ορθότερη κίνηση είναι η προδοσία διότι είναι λογικό να είσαι εγωιστής.

Συνέχεια →

 Η Ελιά και οι μεταλλαγμένοι δάκοι

Του Χάρη Ναξάκη*

Ο ουρανός είναι αιώνιος Η γη διαρκής

Γιατί;
Δεν ζουν για τον εαυτό τους Κι έτσι ζουν για πολύ

Λάο Τσε

Στην αυλή του σπιτιού του ξαδέρφου μου, στο χωριό Βούβες Χανίων, στέκεται αγέρωχη, λυγερή, με αξιοπρέπεια μια ελιά ποικιλίας τσουνάτη, εμβολιασμένη σε αγριελιά, ηλικίας 3.000 ετών. Η ελιά των Βουβών είναι και επισήμως η αρχαιότερη του κόσμου, με περίμετρο 12,5 μέτρα, χρειάζονται 10 άτομα για να την αγκαλιάσουν, και παρότι είναι κούφια, δεν έχει καρδιά (καρδιόξυλο), είναι αθάνατη γιατί ανανεώνει τα κλαδιά της προς τα έξω. Πέρυσι ο Δήμος Πλατανιά διοργάνωσε τιμής ένεκεν εκδήλωση για το μάζεμα των ελιών της.

Συνέχεια →