Η εξάρτηση,το πρόβλημα, το σύμπτωμα

Σχολιάστε

Η εξάρτηση δεν είναι το πρόβλημα είναι το σύμπτωμα

Του Αλέξανδρου Σταθακιού*

 

Αυτό είναι το «μότο» της Πρωτογενούς Πρόληψης της Εξάρτησης. Τι σημαίνει αυτό; Oι διάφορες τυπολογίες «επικίνδυνων» προς εξάρτηση προσωπικοτήτων, έχουν πολύ μικρή αξία. Στόχος είναι όλη η κοινότητα. Στόχοι είναι χώροι συμβίωσης, κοινωνικοποίησης και νοηματοδότησης της ζωής: Οικογένεια, Σχολείο, Εργασία, Γειτονιά κλπ.

Για τα στελέχη πρόληψης η κατάχρηση ουσιών και η εξάρτηση (όπως και πολλές άλλες ψυχολογικές «διαταραχές») αντιμετωπίζονται ως σύμπτωμα πολλών επιβαρυντικών παραγόντων (ψυχολογικών, κοινωνικών & βιολογικών), μοναδικά αλληλοπλεκομένων για το κάθε πρόσωπο.

Υπό αυτό το πρίσμα η πρωτογενής πρόληψης ουσιαστικά έχει 2 κύριους σκοπούς:
Α. Την ανάδειξη των επιβαρυντικών παραγόντων και την επαρκή ευαισθητοποίηση (όχι απλά την ενημέρωση) όλης της τοπικής κοινότητας και ιδιαίτερα κάποιων κεντρικών «ομάδων στόχου» (π.χ. γονείς, εκπαιδευτικοί) Τέτοιοι παράγοντες είναι με μια ενδεικτική σταχυολόγηση

i.    Η έλλειψη νοήματος για τη ζωή και αξιών που δημιουργούν κοινωνικούς δεσμούς

ii.    Η έλλειψη κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων, που έχει σχέση με μια «εικονική πραγματικότητα» που βιώνουν οι νέοι από βρέφη

iii.    Η μειωμένη αντοχή στις «ματαιώσεις»

iv.    Η αλλοτρίωση του ανθρώπου κι ο υποβιβασμός του στο ρόλο της μηχανής v.    Ο υπερκατανλωτισμός, που δημιουργεί «νεοάναγκες» και άρα ένα συνεχές στρες για απόκτηση αγαθών

vi.    Η ανεργία, που «στέκεται» στο υπόβαθρο και οξύνει κάθε προσωπική ή οικογενειακή δυσκολία

vii.    Τέλος ειδικά για την χώρα μας θα προσέθετα και το εκπαιδευτικό μας σύστημα, ιδιαίτερα στις Λυκειακές Τάξεις.

Β. Ο πρώτος σκοπός δεν φτάνει. Ο δεύτερος είναι η ενίσχυση όλων των προστατευτικών παραγόντων που μπορεί να ανιχνευθούν σε μια τοπική κοινωνία: (για παράδειγμα η ενίσχυση της λειτουργικότητας των οικογενειακών σχέσεων, η εισαγωγή δημιουργικών παιδευτικών διαδικασιών, η τόνωση της αλληλεγγύης στο εσωτερικό των κοινωνικών ομάδων κτλ) Είναι λοιπόν φανερό ότι η πρόληψη της εξάρτησης ταυτίζεται στην πραγματικότητα με μια πολιτισμική διαδικασία για την συνολική προαγωγή της σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας.

Επιπλέον το έργο της αγγίζει και αυτό που λέγεται «έγκαιρη παρέμβαση». Αυτό αφορά την δυνατότητα που θα μπορούσε να έχει ένα άτομο που δυσφορεί ψυχικά και η χρήση ουσιών φαντάζει ως μια έκφραση αυτής της δυσφορίας του, ή ακόμα βρίσκεται σε ένα στάδιο πειραματισμού με τις ουσίες να «ακουστεί» από κάποιον ειδικό και να στηριχθεί ψυχο-κοινωνικά εντός του Κ.Π., αν αυτό μπορεί να γίνει, ή να παραπεμφθεί στην κατάλληλη δομή.

 Όλη αυτή τη προσπάθεια ανέλαβαν στην Ελλάδα να συντονίζουν τα Κέντρα Πρόληψης ως καινοτόμες κοινωφελείς υπηρεσίες. Καινοτόμες διότι δεν βασίζονταν σε πυραμιδικές ιεραρχίες, αλλά σε ομαδικές, συμμετοχικές και δημοκρατικές διαδικασίες από την διοίκηση μέχρι την λειτουργία του επιστημονικού προσωπικού. Είναι αλήθεια ότι, όπως κάθε καινοτομία, χρειάζονται τώρα μια παραπάνω αποσαφήνιση και θεσμοθέτηση του πλαισίου λειτουργίας τους. Τα Κ.Π. συστάθηκαν έτσι για να προωθηθεί με τον καλύτερο τρόπο η ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών, αυτός είναι ο στόχος που κανείς δεν πρέπει να ξεχνά.

Από την άλλη στις τοπικές κοινωνίες υπάρχει και ένα, ας το πούμε, «γραφειοκρατικό» κομμάτι. Ένα τέτοιο κομμάτι που σε ορισμένες περιπτώσεις αποπειράται παρεμβάσεις ακόμα και στο καθαρά επιστημονικό έργο για την εξυπηρέτηση άλλων αναγκών. Επειδή ως όπλο τέτοιων πόλων χρησιμοποιείται η εργασιακή ανασφάλεια των εργαζομένων στα Κ.Π., το σωματείο μας δέχεται και ευνοεί θεσμικές λύσεις, που χωρίς να χάνεται η πρωτοβουλία από την τοπική κοινότητα, αφαιρούν από το σώμα των αντιπροσώπων τον ρόλο του εργοδότη του προσωπικού. Έτσι η σχέση γίνεται πιο δυνατή. Γιατί οι δυνατές σχέσεις χτίζονται πάνω στην ελευθερία και όχι στην εξάρτηση. Στα Κ.Π. αξιοποιήθηκαν ως επιστημονικό προσωπικό ειδικοί της Ψυχικής Υγείας (γιατροί, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί), Κοινωνικοί Επιστήμονες, Παιδαγωγοί και πολλές άλλες ειδικότητες, δημιουργώντας την καινοτόμο επαγγελματική ιδιότητα του Στελέχους Πρόληψης συνθέτοντας δεδομένα από διάφορα γνωστικά αντικείμενά, «απεγκλωβίζοντας» χρήσιμες αρχές από διαφορετικά θεωρητικά μοντέλα.

Όλη αυτή η διαδικασία οδήγησε στο να δοκιμαστεί ίσως για πρώτη φορά τόσο εκτεταμένα σε πρακτικό επίπεδο η διεπιστημονική προσέγγιση, που οι επιστημολόγοι των ημερών μας έντονα συζητούν και αναζητούν. Ποιος ο λόγος λοιπόν να μην υποστηριχθεί και αυτή η καινοτομία; Σ’ όλα αυτά, είναι αλήθεια, μπορεί να υπάρξει μια ένσταση: Απέναντι σε ένα κοινωνικό υπερσύστημα που παράγει και αυξάνει γεωμετρικά την οξύτητα των επιβαρυντικών παραγόντων (π.χ. εργασιακή ανασφάλεια, «θραύση» και μη αντικατάσταση όλων των  συλλογικών ταυτοτήτων), τι μπορεί να αντιπαραθέσει μια πολιτισμική διαδικασία στις τοπικές κοινωνίες;

Δεν είμαστε μεγαλομανείς, αναγνωρίζουμε όρια στη δουλειά μας, γι’ αυτό μιλάμε για μείωση της ζήτησης και όχι εξάλειψη των αιτιών. Εξάλλου, η συστηματική προσπάθεια για προαγωγή της Υγείας, που μόλις ξεκίνησε στον τόπο μας, έχει μακρόχρονη στρατηγική και χτίζεται με «βαθμίδες» χρησιμοποιώντας τα όποια αποτελέσματα ως βάση για παραπάνω ανάπτυξη.

Έτσι, η εμπειρία που κατακτήθηκε όλο αυτόν τον καιρό, μπορεί να «κεφαλαιοποιηθεί» σε παραπέρα δράσεις, πάντα όμως στο περιβάλλον της πρωτογενούς πρόληψης που συνεχίζει να είναι σημαντική. 

* Ο Αλ. Σταθακιός είναι πρόεδρος σωματείου εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης του ΟΚΑΝΑ και της Αυτοδιοίκησης

ΠΗΓΗ: Άρθρο στην εφημερίδα ΑΥΓΗ, 29/06/2007

Απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.