ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ[i] 

Συνέντευξη στο περιοδικό «σημάδια» του Παναγιώτη Μπούρδαλα* 

 

«Σημάδια»: Ποια νομίζεις ότι είναι η σχέση της εξέγερσης του πολυτεχνείου με τη σύνολη αντίσταση του λαού στην 7-ετία;

Απάντηση: Για πρώτη φορά ένοιωσα ότι υπάρχει αντίσταση στη δικτατορία, όταν πήρε δημοσιότητα η περίπτωση Παναγούλη. Από τότε, έως την εξέγερση του Πολυτεχνείου, αναπτυσ­σόμουνα μέσα στο κλίμα της παθητικής σχέσης του λαού με τη χούντα. Ο κοινωνικός μου περίγυρος – χωριό – και ή ηλικία μου – μαθητής – ήταν ανασταλτικός παράγοντας διαμόρφωσης μιας συνειδητοποίησης για το πώς της αντίστασης, σε μια δικτατορία πού έφτανε μέχρι τα θρανία του σχολείου…

---

[i] Συνέντευξη στο Γιάννη Ζερβό, μέλος της συντακτικής επιτροπής στο περιοδικό «Σημάδια» τ. 8, σελ. 16, 25-26, Νοέμβρης 1983. Μίλησαν στο αφιέρωμα, σελ. 16-29, οι: -Γ. Ματζουράνης, Δ. Παπαχρήστος, Π. Ευθυμίου, Ν. Ηλιόπουλος, – Π. Μπούρδαλας.

Η είσοδός μου στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας το ‘73 συνο­δεύτηκε με μια σειρά κινητοποιήσεων, που βρίσκονταν σε έξαρση. Για μένα έτσι η αντίσταση άρχιζε με την απόφαση κατάληψης του παραρτήματος του Πανεπιστήμιου της Πάτρας. Η εξέγερση στην Πάτρα, παράλληλα με άλλες εξεγέρσεις στα άλλα Πανεπιστήμια και με κέντρο το Πολυτεχνείο, ήταν για μέ­να ταυτόχρονα πολιτικό ορόσημο, όσο και καθαυτό πολιτικό βά­πτισμα.

 Σημάδια»: Ποιες σκέψεις και ποιες εμπειρίες θα είχες να σημειώσεις από τη συμμετοχή σου στην κατάληψη και εξέγερση του «Παραρτήματος» στην Πάτρα;

Γιατί τότε η νεοελληνική γενιά φανέρωσε τα πιο γνήσια στοιχεία της, τόσο απέναντι στην πολυπολική επιθετική δραστηριότητα της χούντας, όσο και στο συνεχιζόμενο βιασμό της συνείδησης και έκφρασης από το τεχνοκράτος και τα παράγωγα του. Γιατί οι νεοέλληνες το 73, παρόλη την αλλο­τρίωσή τους, φανέρωσαν κατακτημένες εμπειρίες (όπως κάθε λαός) σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο, που φώλιαζαν στα υπόγεια στρώματα της ψυχής τους και βγήκαν στην επιφάνεια από υπό­γεια ρεύματα.

Αυτό δεν σημαίνει πως δεν έπαιξαν ρόλο οι ορ­γανωμένες καταστάσεις αντίστασης. Σημαίνει απλά, πως και αυτές, όσο υπήρξαν, ήταν επηρεασμένες από μια ιδιαίτερη διαίσθηση και αίσθηση απέναντι σε μια τόσο καλά στημένη δικτα­τορία. Και αυτό τονίζεται παρόλο που ο ίδιος λαός έφτασε να αποδέχεται, και φανερά, τα πράγματα της χούντας, όταν τα γνή­σια χαρακτηριστικά του εκφυλίζονταν.

Οι ονειρώδεις πραγματικά διαπροσωπικές σχέσεις – παρόλα τα προβλήματα και τις αντεγκλήσεις στις συζητήσεις – που διαμορφώθηκαν και αναπτύχθηκαν στην κοινωνία – αντίσωμα της κατάληψης. Οι πολιτικές διαδικασίες ουσιαστικής πολι­τικής αυτονομίας, προγραμματισμένου καταμερισμού ευθυνών, άμεσης ανάκλησης των υπευθύνων και η αίσθηση της παρουσίας του άλλου, πέρα από το φόβο και την αγνωσία της ψυχής του.

Μόνο πού εδώ χρειάζεται να σημειώσουμε πως, το Πολυτεχνείο είναι ένα γεγονός – έκλαμψη, ένας διάττοντας αστέρας πού υπήρξε για να δείξει πώς μπορούν να λάμπουν τα «αστέρια» του (πολιτικού) «στερεώματος». Το Πολυτεχνείο έγινε όχι τόσο για συνεχιστεί, όσο για να δημιουργήσει καινούργια…

Απάντηση: Την πτώση της χούντας επιτάχυνε η εξέγερση το Πολυτεχνείου. Μια πτώση που είχε σαν τίμημα το ξεπούλημα της Κύπρου. Έτσι μετά την πτώση της, το πνεύμα του Πολυτεχνείου κυριαρχούσε φυσιολογικά. Γιατί τόσο οι καταληψίες, τόσο ο λαός των κινητοποιήσεων, όσο και ο δύσκολος δημοκρατικός λαός, αυτός που παρακολουθούσε με αγωνία αυτό το απρόσμενο προσδοκούμενο, σημαδεύτηκαν, και πολλοί μάλιστα καίρια. Όσο όμως περνούσε ο καιρός, το Πολυτεχνείο παρέμενε σαν σύμβολο όλο και σε λιγότερο λαό. Εξελίσσονταν σε παραμύθι, πάγωνε σαν φάντασμα.

Δυστυχώς παρατηρήθηκε όλο και πιο συχνά μια πορεία θρη­σκευτικοποίησης του γεγονότος και εμποροπανήγυρης στη γιορτή του. Μια κατάσταση κατευθυνόμενη από τα κόμματα (μεγάλα και μικρά), αντί «πινακίου φακής»: την αριθμητική μεταξύ τους αναμέτρηση. Έτσι τολμώ να πω, πώς σήμερα μια δεκαετία μετά, χρειαζόμαστε τουλάχιστον ένα καινούργιο «Πο­λυτεχνείο», έτσι για να συνέλθουμε, μιας και η πραγματική συμβολή του τώρα δεν έμεινε, παρά σε μόνο λίγες ασυμβίβα­στες συνειδήσεις…

Απάντηση: Αν τα προηγούμενα είναι σωστά, τότε το συμπέρα­σμά μου είναι: Υπάρχει μια πορεία με όλο και λιγότερη συνέ­χεια και συμ-βολή του πνεύματος της εξέγερσης του Πολυτε­χνείου στις πολιτικές διαδικασίες και εξελίξεις. Αντίθετα φαί­νεται μια όλο και μεγαλύτερη τάση να εξιδανικεύεται και να φαντάζει απλησίαστο πια, σαν βρικόλακας.

Και το κυριότερο. Η χούντα και κάθε μορφής εξουσία, συνεχίζουν να επιβιώνουν μέσα από παρόμοια ή άλλα κανάλια του συστήματος, διατηρώντας το ίδιο πνεύμα. Το πνεύμα της βίας πάνω στις συνειδήσεις, της υποταγής στην κατανάλωση, και μό­νο, των υλικών, ψυχολογικών, παιδευτικών, κομματικών και άλ­λων «ψυχωφελών» συνταγών.

Απάντηση: Αν εξαιρέσει κανένας ορισμένες νομικές αλλαγές στο πολίτευμα (λειτουργία των κομμάτων, συνδικαλισμός, τοπι­κή αυτοδιοίκηση, ελευθεροτυπία), το πνεύμα της βίας συνεχί­ζεται. Έτσι όχι μόνο στις άλλες διαστάσεις της ζωής ελαττώθη­κε, αλλά αντίθετα δυναμώνει, όσο το καπιταλιστικό σύστημα ολοκληρώνεται και οργανώνεται για την αφομοίωση των όποιων αντισωμάτων – προσωπικών ή συλλογικών.

Ακόμη είναι δυσκολότερο να αποδεχθούν καινούργιες θεωρήσεις της δομής, της λειτουργίας και πολιτικής στρατηγικής τους, όσο και των καταβο­λών και αναλύσεων. Έτσι το Πολυτεχνείο είναι μακριά από το λαό σαν σύμ-βολο και πολύ κοντά του σαν φάντασμα πού χρειάζεται θρησκευτική εξιλέωση. Καταφέρνουν τα κόμματα, αντίθετα, να παίζουν με τα ίδια σημαδεμένα χαρτιά του συστήματος (ο βιασμός των «σοφών» πάνω στην «ανώριμη» σάρκα του λαού), τα χαρτιά πούγιναν φανερά με τη χούντα, αυτά που αρνήθηκε το Πολυτεχνείο.

Απάντηση: Εκτιμώ πως στο εξής θα έχουμε κύρια προσωπικές εξεγέρσεις σ’ όλους τους κοινωνικούς χώρους, προσωπικές προ-φητείες, που αν αφουγκρασθούν τον κτύπο της καρδιάς του νεοελληνικού λαού και ξεπεράσουν τον σημερινό εκφυλι­σμό, ίσως ξεκινήσουν συλλογικές αντιστάσεις, που θα οδηγήσουν σε βιώσιμες εξεγέρσεις και πολιτικές πρακτικές.

Μετά το «παράπονο στη φράση «εδώ και τώρα» το σύστημα περνάει στη μεγάλη αντεπίθεση και πόσοι πόσο θ’ αντέξουμε; Η οριστική ένταξη στο δυτικό τρόπο σκέψης και ανάπτυξης, αλλά και ειδικά η καπιταλιστική ολοκλήρωση, η αδυναμία των κομμάτων, των λαϊκών κινημάτων, των διανοουμένων θα «οδηγήσει» τη βιασμένη νεολαία. Μόνο πού εδώ παίζουμε ένα ακόμα χαρτί, το τελευταίο(;): Η Ορθόδοξη Εκκλησία δείχνει να ξυπνά από τον ιστορικό της λήθαργο και τον δυτικό εκφυλισμό, να αποζητά ερωτικά το πρόσωπο του Νυμφίου μέσα από την προσωπική, φυσική και κοινωνικοϊστορική σάρκα πού πάσχει.

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας ήταν πρω­τοετής, όταν πήρε μέρος στην κατάληψη του «Παραρτήματος» του Πανεπιστημίου της Πάτρας. Σήμερα (Σ. Σ. 1983) είναι φυσικός και σπουδάζει παράλληλα στη θεολογική Θεσσαλονίκης. Κινείται στον χώρο των πολιτικοποιημένων και κοινωνικά συν­ειδητοποιημένων Χριστιανών.