Περί τέχνης κι άλλων μυστηρίων…
Της Σοφίας Χατζοπούλου
Έκθεση ζωγραφικής. Ένα βήμα πίσω να συλλάβει το μάτι όλο το μέγεθος του έργου. Ένα βήμα μπρος να παρατηρήσει τις αυλακιές στο χρώμα που πάγωσαν την κατάλληλη στιγμή. Ο ήχος της σιωπής αφήνει χώρο στη φωνή του δημιουργού να μιλήσει με την σκέψη σου…
Όλα αυτά κι άλλα τόσα μυστήρια κρύβονται στη μέθεξη της τέχνης…
Τίποτα από όλα αυτά, δυστυχώς, δεν συνέβησαν εκείνη τη βραδιά στην πολυδιαφημιζόμενη και πολυαναμενόμενη έκθεση Van Gogh στο Μέγαρο Μουσικής.
Στον προθάλαμο της έκθεσης παρατεταγμένες αφίσες των έργων του καλλιτέχνη με αναλυτικές πληροφορίες για τις συνθήκες παραγωγής κάθε πίνακα, με πολλά βιογραφικά, ενδιαφέροντα στοιχεία, άκρως απαραίτητα γι αυτό που θα επακολουθήσει.
Προχωρώντας από την μια αφίσα στην άλλη φτάνουμε στην είσοδο για τον βασικό χώρο της έκθεσης, όπου σκάλες οδηγούν σε μια μεγάλη σάλα γεμάτη με γιγαντοοθόνες, οι οποίες παίζουν τη ζωή και το έργο του Van Gogh πλαισιωμένα από εξαιρετικά κομμάτια κλασσικής μουσικής που εντείνουν τη μυσταγωγία.
Κατεβαίνοντας την σκάλα αναγνωρίζω την προσωπογραφία του καλλιτέχνη με το έντονο, ταραγμένο βλέμμα να με κοιτά, καθώς εγώ είμαι αναγκασμένη να πατήσω πάνω του, αφού προβάλλεται στο πλατύσκαλο της πορείας μου.
Το βλέμμα του θα με συναντήσει πολλές φορές μέσα από τις οθόνες που κατακλύζουν τους τοίχους και το πάτωμα στη μεγάλη σάλα, αλλά θα το χάνω γρήγορα καθώς οι εικόνες τρέχουν από γυαλί σε γυαλί κι από τοίχο σε τοίχο…
Κανένα βήμα εμπρός, κανένα βήμα πίσω. Αφού περιπλανηθείς για λίγο συνειδητοποιείς πως μάλλον πρέπει να κάτσεις ακίνητος για να μπορέσει ο εγκέφαλός σου να επεξεργαστεί με λίγη ηρεμία αυτά που τρέχουν μπροστά σου αλλά και πίσω σου. Ξαφνικά νιώθεις σαν να είσαι στη μέση ενός βίντεοκλιπ, ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού. Διαβάζεις στα αποφθέγματα του Van Gogh που διακόπτουν τακτικά τη ροή εικόνων, για την ανάγκη του να επιβραδύνει, να παρατηρήσει, να αιχμαλωτίσει το χρώμα ακόμα και του πιο μακρινού αστεριού, την αλήθεια που κρύβουν τα φύλλα του γρασιδιού, και συνειδητοποιείς ότι αυτό ακριβώς είναι που σου έχουν στερήσει αυτή τη στιγμή, καθώς σχήματα και χρώματα συνεχίζουν να τρέχουν μπροστά σου όπως οι νότες της μουσικής στ’ αυτιά σου. Όλα φεύγουν μακριά και δεν μένει τίποτα από αυτήν την εμπειρία, όπως πολύ σωστά διαφημίζει η ρεκλάμα του θεάματος.
Δεν πρόκειται για μέθεξη, μα για μια εμπειρία. Μια ακόμα εμπειρία για να την προσθέσουμε στο κοινωνικό βιογραφικό μας ή στο ιστορικό της ζωής μας, όπου όσο περισσότερες εμπειρίες περιέχει τόσο πιο ενδιαφέρον κι επισκέψιμο θα είναι. Δεκάδες φλας ανάβουν για να αποθανατίσουν την εικόνα που τρέχει, να παρέχουν τα αναγκαία πειστήρια ότι “ναι, ήμουν κι εγώ εκεί” στο “γεγονός της χρονιάς”. Φωτογραφίες μπροστά στις γιγαντοοθόνες με το αποτύπωμα του έργου ζωγραφικής πάνω στο φουλάρι και τα μαλλιά, χαμόγελο επιτυχίας που κατάφερα να μπω κι εγώ στο κάδρο για μισό δευτερόλεπτο, έτοιμες να ταξιδέψουν με οπτικές ίνες έξω από την σάλα που ξάφνου φαντάζει μικρή…γιατί εμπειρία μη κοινοποιημένη, ουκ έστι εμπειρία.
Η αίθουσα κατακλύζεται κι από μικρούς επισκέπτες που ήρθαν να μάθουν τι είναι τέχνη, να δουν τους πίνακες, να αφήσουν την παιδική, παντοδύναμη φαντασία τους να ταξιδέψει με τις γραμμές και τους στροβιλισμούς των πινέλων του δημιουργού. Αντί γι αυτό όμως στροβιλίζονται με τη μουσική σε έναν ατελείωτο χορό, τρέχουν πάνω στα δάπεδα να πιάσουν την εικόνα που φεύγει, σαν τα γατάκια που κυνηγούν το κουβάρι που ξετυλίγεται.
Οι ενθουσιασμένες φωνές τους ακυρώνουν κάθε προσπάθεια δημιουργίας ατμόσφαιρας από τους διοργανωτές. Έλλειψη σεβασμού θα λεγε κανείς… μα όχι. Ειλικρινής ανταπόκριση και προσαρμογή στη συνθήκη που τους δίνεται. Βρίσκονται κι αυτά στη μέση ενός γεγονότος που αναγνωρίζουν πολύ καλύτερα από εμάς τους μεγαλύτερους, ενός παιχνιδιού, εικόνα, μουσική, ταχύτητα…
Όχι, αυτό δεν είναι έκθεση ζωγραφικής. Στην καλύτερη περίπτωση θα μπορούσα να πω ότι είναι μια εγκατάσταση βίντεο, αλλά και πάλι μου λείπει ένα βασικό στοιχείο, ο καλλιτέχνης πίσω από αυτό. Όσο κι αν έψαξα να βρω το όνομα όσων εργάστηκαν σε αυτή την παρουσίαση, τελικά ένα μόνο όνομα εμφανιζόταν… sensory4… Σαν από ταινία επιστημονικής φαντασίας οι δημιουργοί αυτής της εγκατάστασης έχουν χωρέσει σε ένα όνομα και μόνο, άψυχο, ψυχρό κι άχρωμο, αυτό μιας εταιρίας…
Από το απρόθυμο πάτημα πάνω στην εικόνα του πίνακα μέχρι την άκαρπη αναζήτηση των δημιουργών, μια φράση στοιχειώνει το μυαλό μου καθώς βγαίνω από την αίθουσα… ”ο θάνατος του καλλιτέχνη” σε όλες τις εκφάνσεις του. Θάνατος και της σχέσης του ανθρώπου με αυτόν και το έργο του μέσα στο γρήγορο, εφήμερο, άμεσα αναπαραγώγιμο κι ανταποδοτικό.
Κι όσο διαβάζω τα λόγια του καλλιτέχνη να λένε “Θέλω ν’ αγγίξω τους ανθρώπους με την τέχνη μου. Θέλω να τους κάνω να πουν ‘’νιώθει βαθιά, νιώθει τρυφερά.” Τόσο καταλαβαίνω τα τελευταία του λόγια “η θλίψη θα διαρκέσει για πάντα”…
