Συμπόρευση της Αριστεράς και Αναδιάταξη δυνάμεων στο Πολιτικό Σύστημα

Του Ανδρέα Ζαφείρη*

Ποτέ άλλοτε η λέξη «κίνημα», σε όλες τις πτώσεις, δεν εμφανιζόταν σε τόσα πολλά άρθρα ή κομματικά ντοκουμέντα και ποτέ άλλοτε η πραγματικότητα δεν ήταν σε τέτοια αναντιστοιχία με τα σχέδια, την αγωνία, τις ανάγκες και τις επιθυμίες.

Τα ερμηνευτικά εργαλεία ξεκινούν από τις θεωρίες της ανωριμότητας και καταλήγουν στις θεωρίες της ανάθεσης. Κοινός παρανομαστής; Το μη υπεύθυνο πολιτικό υποκείμενο. Λεπτομέρειες: 

1. Η αυθόρμητη κίνηση των μαζών επιλέγει συνήθως τον δρόμο της ελάχιστης αντίστασης. Γι’ αυτό ακριβώς και η αυθόρμητη κίνηση συχνά είναι βραχύβια, παροξυσμική και ασυνεχής. Το αυθόρμητο τείνει στην ελπίδα της αποκατάστασης «της προηγούμενης τάξης ισορροπίας» με τον πιο άμεσο και ανώδυνο τρόπο.

Υπάρχουν ιστορικές περίοδοι όπου ο δρόμος της ελάχιστης αντίστασης μπορεί να δικαιωθεί. Ελάχιστα στοιχεία (πολιτικά, οικονομικά, γεωστρατηγικά, κοινωνικά) συνηγορούν στο ότι βρισκόμαστε σε μια τέτοια περίοδο.

2.   3 κινήματα, με μαζικά χαρακτηριστικά και διάρκεια, που γνωρίσαμε τα 15 τελευταία χρόνια,   ήταν κινήματα με έντονα αντικαθεστωτικά χαρακτηριστικά, έθεταν δηλαδή σε αμφισβήτηση όχι επιμέρους   αλλά βασικούς πυλώνες αναφοράς του καθεστώτος. Το αντι-ιμεριαλιστικό κίνημα του 1999, με αφορμή το πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, που αμφισβητούσε ευθέως το καθεστώς της σχέσης της χώρας με το ΝΑΤΟ, το κίνημα του Δεκέμβρη, που αμφισβήτησε την αστική δικαιοσύνη και τη «δημοκρατική νομιμότητα» και το κίνημα των αγανακτισμένων, που αμφισβήτησε το πολιτικό σύστημα της μεταπολίτευσης.

3. Το αυθόρμητο κίνημα της περιόδου ΄11, ΄12, ακριβώς επειδή επικεντρώθηκε σε πλευρές του εποικοδομήματος (πολιτικό σύστημα) και όχι – και πως θα μπορούσε άλλωστε; – των παραγωγικών σχέσεων, συναντήθηκε με το πολιτικό σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ (κυβέρνηση της αριστεράς) που απαντούσε ακριβώς σε αυτό το επίπεδο. Η μετεξέλιξη αυτής της σχέσης σε ένα ανώτερο στάδιο, είχε σα προϋπόθεση την διαλεκτική της αναβάθμιση (μέσω της έντασης της ριζοσπαστικοποίησης του υποκειμένου).

4. Το 2012, για πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση, κατέρρευσε η μεγάλη κοινωνική συμμαχία που είχε χτίσει η αστική τάξη με ευρύτατα μικροαστικά (ακόμη και εργατικά) στρώματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ – τότε – μεταμορφώνεται από ένα κόμμα κυρίως της μικροαστικής διανόησης σε ένα μεγάλο συνασπισμό μικροαστικών, εργατικών, λαϊκών στρωμάτων.

5. Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί, και σήμερα, το μεγάλο πεδίο όπου συναντώνται εκείνα τα στρώματα που το «είναι» τους, πέρα από τις αυταπάτες τους, συνθλίβεται στη μέγγενη του νεοφιλελεύθερου, ευρω-ζωνικού μοντέλου. Από μικροαστικά στρώματα της περιθωριοποίησης έως και αμιγώς εργατικά στρώματα ή ευρύτερα λαϊκά. (Το «ευρύτερα λαϊκά», στην ελληνική περίπτωση, αφορά εκείνο τον ενδιάμεσο χώρο ταξικής κινητικότητας μεταξύ μικροαστικών στρωμάτων και εργατικής τάξης). Η αντιφατικότητα της συνείδησης τους αντανακλά τόσο υλικές συνθήκες (και συμφέροντα και προσδοκίες) όσο και ιδεολογικοπολιτικά όρια.

6. Τμήμα των μικροαστικών στρωμάτων που αποδεσμεύεται από τις παραδοσιακές αστικές πολιτικές εκπροσωπήσεις εξακολουθούν να τρέφουν αυταπάτες για τα όρια της ΟΝΕ και της ΕΕ. Ταυτόχρονα όμως εμφανίζεται ένα ισχυρό ριζοσπαστικό, ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα, κυρίως σε λαϊκά, εργατικά στρώματα. Το ρεύμα αυτό εκφράζεται κυρίως εκλογικά, αλλά όχι οργανωτικά, από το ΣΥΡΙΖΑ. 5 χρόνια βαρβαρότητας και τα πιο ριζοσπαστικοποιημένα στρώματα αρνούνται την οργανωμένη στράτευση σε οποιοδήποτε πολιτικό φορέα, σε αντίθεση με τα μικροαστικά στρώματα, που παραδοσιακά θεωρούσαν το χώρο της πολιτικής ως πεδίο ανέλιξης και «εκμεταλλεύονται» τη πολιτική των «ανοιχτών θυρών». Διαμορφώνονται εσωκομματικοί συσχετισμοί αναντίστοιχοι με το κοινωνικό σώμα στήριξης.

7. Δημιουργείται έτσι   ένα αντιφατικό πεδίο σύγκρουσης / αλληλεπίδρασης / επαφής / συστράτευσης στρωμάτων.   Εάν είναι καθαρό το ποιος έχει την ηγεμονία ή και το όριο που μπορεί να έχει μια τέτοιου τύπου ηγεμονία, είναι εξίσου καθαρό ότι η ιστορία δεν είναι ένα συμβάν που συμβαίνει έξω από την πόρτα ενώ η πρωτοπορία (κάποιες φορές αυτοχρισμένη) των δυνάμεων της εργασίας το κοιτάζει από την κλειδαρότρυπα, με ένα βιβλίο θεωρίας στο χέρι.

8. Η ίδια η φύση των μικροαστικών στρωμάτων καθορίζει τη μη δυνατότητα τους να διακρίνουν τις διαψεύσεις – που η ίδια η πραγματικότητα ετοιμάζει. Είναι η φύση τους που τα ωθεί να θεωρούν «αναχρονισμό» ή «ουτοπία», την οποιαδήποτε συζήτηση ακύρωσης του υπάρχοντος «μοντέλου» και να επιζητούν την επιστροφή «στο χαμένο παράδεισο».

9. Η ιδιόμορφη αυτή σχέση σύγκρουσης / συστράτευσης, όπως συνήθως συμβαίνει στην ταξική πάλη, είναι ένα ανοιχτό σε κάθε εξέλιξη στοίχημα και με δεδομένη την παρέμβαση της αστικής τάξης ή άλλου τύπου «διαμεσολαβήσεων». Η σχέση αυτή και η τελική της «λύση» δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ούτε με μορφές ιδεολογικοπολιτικής καθαρότητας και αναχωρητισμού, ούτε και με τακτικές υποχωρήσεων. Στη πολιτική η μόνη κατανοητή γλώσσα είναι η γλώσσα της δύναμης. Δύναμη που προϋποθέτει αναβαθμισμένη ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική συγκρότηση.

10. Χωρίς συγκροτημένο, σε υψηλό, ποιοτικά και ποσοτικά επίπεδο, πολιτικό υποκείμενο, ο μετασχηματισμός του αυθόρμητου, απαραίτητο όρος για την αλλαγή του σημείου ισορροπίας (και ηγεμονίας) στη σχέση σύγκρουσης / συστράτευσης μικροαστικών και εργατικών στρωμάτων, δεν μπορεί παρά να αποτελέσει καθήκον μια διευρυμένης συμπόρευσης   δυνάμεων.

11. Η συμπόρευση   θα έχει σαν minimum βάση ένα μεταβατικό, «κυβερνητικού τύπου» σχέδιο και θα πρέπει ταυτόχρονα να λαμβάνει υπ’ όψιν της, σε επίπεδο τακτικής, τους διαμορφωμένους συσχετισμούς. Μεταβατικό σχέδιο που θα κινείται εκτός συσχετισμών θα λειτουργήσει απλά σαν προκήρυξη επιθυμιών και δε θα συναντηθεί με την πράξη. Το σχέδιο θα πρέπει να επικεντρώνεται σε πλευρές του κυρίαρχου μοντέλου, να τις αποδομεί και να αντιπροτείνει ένα άλλο βιώσιμο, ρεαλιστικό «αντι-μοντέλο». Στάση πληρωμών και διαγραφή του χρέους, εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος και στρατηγικών κλάδων, έξοδος από ΟΝΕ/ΝΑΤΟ στη κατεύθυνση μιας πιο πλουραλιστικής εξωτερικής πολιτικής μπορούν να αποτελέσουν ένα πλαίσιο. (Ο πρώτος άξονας για παράδειγμα – στάση πληρωμών και διαγραφή του χρέους – είχε συγκεντρώσει σαν τροπολογία το 40% στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, σε συνθήκες μεγάλης πόλωσης. Στην εκλογική και κοινωνική του βάση η αποδοχή είναι πολύ μεγαλύτερη, ενώ η απόφαση του ίδιου συνεδρίου, σε σχέση με το τραπεζικό σύστημα, προβλέπει «…ιδιοκτησία και έλεγχο του δημοσίου…» κατοχυρώνοντας ένα χρήσιμο «δεδικασμένο»).

Θα πραγματοποιείται είτε σε επίπεδο κινηματικό (με κοινές αναλήψεις πρωτοβουλιών και δράσεων) είτε και σε κεντρικότερο πολιτικό, γύρω από θεματικούς άξονες ή πρωτοβουλίες ενιαίας δημόσιας πρακτικής. Αυτοί οι άξονες θα ορίζουν – και θα ορίζονται από – το minimum πλαίσιο συμφωνίας. Ιδιαίτερα προνομιακός χώρος είναι το εργατικό κίνημα.

12. Το οργανωτικό όχημα της συμπόρευσης δεν μπορεί να είναι ένα κλειστό σχήμα. Ένα κλειστό σχήμα θα λειτουργήσει, πέρα από προθέσεις, ανταγωνιστικά με άλλα εγχειρήματα ενώ θα αποκλείει δυνάμεις που έχουν κάνει άλλες επιλογές σε επίπεδο ένταξης.

13. Συμπόρευση των δυνάμεων της αριστεράς που δε θα λαμβάνει υπόψη της το ΚΚΕ; Το θέμα δεν είναι ποια γνώμη έχει κάποιος για τη τακτική ή τη στρατηγική του ΚΚΕ και τα χαρακτηριστικά του σαν κόμμα (ή της ηγεσίας του). Αλλά με ποιο τρόπο θα υπάρξει ο – έστω και ελάχιστος – κοινός τόπος συνάντησης με τη βάση. Η υγειονομική ζώνη που οικοδομεί η ηγεσία του ΚΚΕ, πολλές φορές βρίσκει αρωγούς και από την «άλλη πλευρά». Όπως πρόσφατο άρθρο σε μεγάλη εφημερίδα της αριστεράς, που χρεώνει στο ΚΚΕ ότι έφτασε στο σημείο «να υποκαταστήσει τα ΜΑΤ στο Σύνταγμα».

14. Η συνέχιση της πολιτικής και οικονομικής αστάθειας σε συνδυασμό με τη ρήξη των κοινωνικών συμμαχιών της αστικής τάξης, καθιστούν τουλάχιστον άστοχη οποιαδήποτε εκτίμηση (και άρα εκπορευόμενη «γραμμή») ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί «εναλλακτικό αστικό σχέδιο». Στις επόμενες εκλογές η ταξική και κοινωνική πόλωση και θα ενταθεί και (ο ένας της πόλος) θα εκφραστεί δια μέσου του ΣΥΡΙΖΑ. Ευρύτατα λαϊκά στρώματα προσβλέπουν σε αυτή τη στιγμή και μια «ιδεολογικά ορθή» στάση απέναντι σε αυτή τη πραγματικότητα, δεν αντιλαμβάνεται ότι η όξυνση της ταξικής πάλης, που σήμερα είναι κύριο καθήκον, δεν θα συμβεί ερήμην της συνείδησης των κοινωνικών υποκειμένων.

15. Πιθανά, με αφορμή την εκλογή ή μη Προέδρου, να υπάρξουν συνολικότερες προσπάθειες για αναδιάταξη δυνάμεων στο πολιτικό σύστημα. Αναδιάταξη που σενάρια επιθυμούν να περιλαμβάνει και πλευρές της αριστεράς.

Μια τέτοια εξέλιξη πιθανά να θεωρούν πολλοί ότι θα ευνοήσει, σε επίπεδο μικροκλίμακας, πολιτικούς χώρους στα «αριστερά» του ΣΥΡΙΖΑ. Το πιο πιθανό είναι – εάν συμβεί – να εξελιχθεί σε ήττα domino. Η αποτροπή μιας τέτοιας αναδιάταξης είναι σημαντικός πολιτικός στόχος της επόμενης περιόδου. Και η συμπόρευση δυνάμεων μπορεί να λειτουργήσει θετικά σε μια τέτοια κατεύθυνση.

ΠΗΓΗ: Σάββατο 28 Ιουνίου 2014, http://iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=16804%3A2014-06-28-08-10-23&catid=71%3Adr-kinitopoiisis&Itemid=278