Το Νέο Λύκειο της γενικευμένης αμάθειας 

Του Παναγιώτη Καρακολίδη

Στα τέλη Σεπτεμβρίου και στις αρχές Οκτωβρίου γίναμε μάρτυρες (με τη διπλή σημασία του όρου) ενός επικοινωνιακού βομβαρδισμού σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις στο χώρο της Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πλήθος ανακοινώσεων γεμάτες από ένα πνεύμα άκριτης νεολατρίας και μοντερνολογίας (ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, ΨΗΦΙΑΚΟ, e–books, διαδραστικοί πίνακες) σε υπερβολική δοσολογία τέτοια ώστε να εντυπωσιάσουν μονό ορισμένους ημιμαθείς. Θα αφήσουμε την ανάλυση για τη χρήση (ή κατάχρηση) της τεχνολογίας στη διδασκαλία, για τη συμπλήρωση Μηχανογραφικού μεσούσης της χρονιάς (η εξοικονόμηση πόρων γαρ), για τον Καλλικράτη στο Πανεπιστήμιο για τα επόμενα φύλλα του «Α» και θα ασχοληθούμε εδώ με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα του Λυκείου, το οποίο είναι ακόμη στο στάδιο του σχεδιασμού (θα δοθεί σε δημόσια διαβούλευση στο τέλος του μήνα), αλλά είναι χαρακτηριστικό για τις προθέσεις των κυβερνώντων όσον αφορά την πολύπαθη βαθμίδα του Λυκείου.

Το νέο, λοιπόν, αναλυτικό πρόγραμμα του Νέου Λυκείου περιλαμβάνει υποχρεωτικά και επιλεγόμενα μαθήματα. Κι αν στην Α΄ Λυκείου ο βασικός κορμός των μαθημάτων περιλαμβάνει 24 ώρες (Νέα Ελληνικά, Ιστορία, Γυμναστική, Αγγλικά, Φυσική, Χημεία), 10 ώρες επιλεγόμενα (από ομάδες μαθημάτων που είναι η Αρχαιογνωσία, οι κοινωνικές επιστήμες, η Τέχνη, οι άλλες ξένες γλώσσες) και μια δίωρη εθελοντική δραστηριότητα κοινωνικού – περιβαλλοντικού περιεχομένου, στη Β΄ και Γ΄ Λυκείου τα υποχρεωτικά μειώνονται σε 12 ώρες (Νέα Ελληνικά, Αγγλικά, Γυμναστική) και τα επιλεγόμενα εκτινάσσονται στις 21 ώρες (από έξι ομάδες μαθημάτων, ίδιες με την Α΄ Λυκείου στις οποίες προστίθενται τα Μαθηματικά και οι Πειραματικές Επιστήμες), ενώ παραμένει ίδια η προαναφερθείσα δραστηριότητα.

Ένα ακόμα σχέδιο επί χάρτου; Η Υπουργός, πάντως, δήλωσε ότι θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τη σχολική χρονιά 2011-12, για τους μαθητές που του χρόνου θα είναι στην Α΄ Λυκείου. Για να δούμε, λοιπόν, τι περιμένει τη νέα γενιά πειραματόζωων – μαθητών.

Πρώτα πρώτα παρατηρούμε ότι η διδασκαλία των Αρχαίων έγινε επιλεγόμενο μάθημα κι έτσι η γλώσσα μας αποκόπτεται από την πηγή της και τη διαχρονία της. Η δε, Νέα Ελληνική διδάσκεται σε 4 ώρες και σε 2 η Λογοτεχνία, για να τονιστεί ίσως ότι τα χρηστικά, επικοινωνιακά κείμενα της Έκφρασης – Έκθεσης (οδηγίες χρήσης καφετιέρας, διοικητικά κείμενα, σύνταξη βιογραφικού και αίτησης, διαφημιστικές λεζάντες) έχουν μεγαλύτερη αξία από τα λογοτεχνικά έργα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων με το ανάλογο πολιτιστικό φορτίο που κομίζουν! Κατά τρόπο αναμενόμενο υποβαθμίζεται και η Βυζαντινή και η Νεότερη Ιστορία σε επιλεγόμενο μάθημα, ενώ στην ομάδα των κοινωνικών επιστημών συνυπάρχουν Οικονομικά, πολιτικές επιστήμες και Θρησκευτικά από την οποία ο μαθητής καλείται να επιλέξει ένα (1) αντικείμενο!

Πρακτικά, δηλαδή, μπορεί ένας μαθητής να αποφοιτήσει από το Λύκειο και στις δύο τελευταίες τάξεις να μην διδαχθεί Αρχαία Γλώσσα και Γραμματεία, Ιστορία, Φυσική, Χημεία, Βιολογία και Θρησκευτικά. Η γενική παιδεία, όπως την ξέρουμε (και η οποία και σήμερα είναι ζητούμενο), η πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή θυσιάζονται στο βωμό ενός μεταμοντέρνου αναλυτικού προγράμματος κατά το πρότυπο του Ιντερνάσιοναλ Μπακαλορεά (γνωστού ως Ι.Β και μη εξαιρετέου, γιατί τα τελευταία 12 χρόνια που «τρέχει» σε ιδιωτικά σχολεία … πρόλαβε να διαβληθεί με αποτέλεσμα οι υπεύθυνοι τριών από τα πιο φημισμένα ιδιωτικά σχολεία να είναι υπόδικοι για εμπόριο μαθητικών εργασιών και διαρροή θεμάτων). Δεν θα σας εκπλήξω, πιστεύω, αν σημειώσω ότι όλος αυτός ο σχεδιασμός εποπτεύεται από την γραμματέα Θεμάτων Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού κ. Δραγώνα και ότι οι γόνοι του πρωθυπουργού και της υπουργού παιδείας παρακολούθησαν ή παρακολουθούν το Ι.Β.

Κατά το πρότυπό του και το ελληνικό πρόγραμμα θα λειτουργεί με λίγα υποχρεωτικά μαθήματα, στην ουσία χωρίς κοινό πρόγραμμα, άρα θα διαπαιδαγωγήσει μαθητές που δεν θα έχουν κοινές αναφορές, κοινές αξίες. Θα διαμορφώσει άτομα  απομονωμένα, όχι συλλογικότητα, συνεκτική κοινωνία κοινού βίου. Άλλωστε η επικρατούσα εκδοχή της παγκοσμιοποίησης απεχθάνεται συλλογικές αντιστάσεις, κοινότητες και έθνη. Παράλληλα, θα γαλουχήσει τους δεκαεπτάχρονους μαθητές με την νοοτροπία της «ήσσονος προσπάθειας», αφού θα μπορούν να διαλέξουν το ευκολότερο μάθημα, σε συνδυασμό με ένα πνεύμα χρησιμοθηρίας που θα οδηγεί στο πιο χρήσιμο –για την αγορά- μάθημα. Έτσι η ανθρωπιστική και γλωσσική – διανοητική καλλιέργεια των Αρχαίων , η συλλογική μνήμη της ιστορίας, η ορθολογιστική ακρίβεια πνεύματος των Φυσικών επιστημών και η εμπέδωση στον Άνθρωπο της μεταφυσικής του διάστασης από το μάθημα των Θρησκευτικών θα διαγραφούν μονομιάς από την πνευματική μας παράδοση, αφού ήδη παρέπαιαν στο αποτελματωμένο πεδίο της εκπαίδευσής μας. Τα μαθήματα αυτά εύλογα θα αφορούν ένα μικρό ποσοστό μαθητών.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο καλλιεργούμε στους μαθητές μας την ψευδαίσθηση ότι από το Σχολείο μπορούμε να καταναλώσουμε τα ελκυστικά, τα ευχάριστα και τα χρήσιμα, σαν να πρόκειται για σούπερ-μάρκετ ή για ζάπιγκ στην τηλεόραση και έχουμε κάθε ελευθερία επιλογής. Έτσι το ελληνικό σχολείο από μηχανισμός μετάδοσης ενός πολιτισμού 4 χιλιετιών αλώνεται από τις αξίες της Αγοράς και της Επικοινωνίας (ευελιξία, «ελεύθερη επιλογή», λατρεία του εφήμερου και του εύκολου) και όλοι όσοι κοπίασαν σκληρά για να μορφωθούν … «οδύρονται» τώρα που δεν είχαν την τύχη να μαθαίνουν εύκολα και ευχάριστα! Με τέτοιους μύθους όμως παραπλανούμε τα παιδιά μας ότι τα καλά ακόπως κτωνται. Απαραίτητο, βέβαια, το καλό παιδαγωγικό κλίμα στη διδασκαλία, όμως βοηθούν τα ψεύδη; Δυστυχώς, αυτήν την πραγματικότητα δεν μπορεί να την αλλάξει ούτε η παρήγορη καθιέρωση των Μαθηματικών ως υποχρεωτικού μαθήματος ούτε η εισαγωγή –επιτέλους- καλλιτεχνικών μαθημάτων (Μουσική, Εικαστικών, Κινηματογράφου-Θεάτρου).

Το πλέον, όμως, νεφελώδες σημείο του προγράμματος, το οποίο βέβαια έχει μια επίφαση νομιμοποίησης με όρους του παιδαγωγικού συρμού («γκρεμίζονται τα τείχη του σχολείου», «άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία» και άλλα ηχηρά), είναι η υποχρεωτική δραστηριότητα σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα που ωθεί σε εθελοντικές δράσεις. Είναι προφανές ότι πρόκειται για την προσομοίωση δράσης μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, αλλά αν δούμε σήμερα την πραγματικότητα των Μ.Κ.Ο., θα ανατριχιάσουμε διαπιστώνοντας ότι η πλειοψηφία των εν λόγω οργανώσεων είναι το εκτελεστικό όργανο των κυρίαρχων του πλανήτη, οι οποίοι βέβαια εκμεταλλεύονται τις αγαθές προθέσεις των λαών. Για παράδειγμα, η  WWF προσπαθεί να αποκαταστήσει τη φυσική ισορροπία συνεργαζόμενη με τις μεγαλύτερες πολυεθνικές, γεγονός που ακυρώνει το ρόλο της. Αντίθετα, η Μ.Κ.Ο «Πελίτι», που προσπαθεί να διασώσει φυσικούς σπόρους από τη λαίλαπα των μεταλλαγμένων των ισχυρών πολυεθνικών, είναι δυστυχώς η μειοψηφία. Ένας μαθητής τώρα χωρίς την σκεύη της Ιστορίας, τη βαθιά γνώση των σχέσεων εξουσίας (βλ. Ιστορία Θουκυδίδη), τη σφαιρική, καθολική παιδεία, πώς είναι δυνατόν να μη δεχτεί ως δεδομένα και αυταπόδεικτα όλα τα νεοταξίτικα ιδεολογήματα και στερεότυπα, αυτά που καθοδηγούν τις περισσότερες Μ.Κ.Ο (ξέρετε, «ανεκτικότητα», «ανοικτά σύνορα»);

Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ποιος ανθρωπολογικός τύπος διαμορφώνεται από το ιδιότυπο αυτό Ιντερνάσιοναλ Μπακαλορεά των φτωχών. Σε ένα σύστημα που κατά δήλωση του Γ. Γραμματέα του Υπουργείου «μαθαίνουμε πολλά και εύκολα», οι αποσπασματικές γνώσεις προτιμώνται από τη γενική μόρφωση προετοιμάζοντας το καλούπι για τον αυριανό πολιτιστικά μετέωρο, ιστορικά αμνήμονα, νεοβάρβαρο πολίτη, επίδοξο μάνατζερ, κολοβωμένο από κάθε αίσθηση του συνανήκειν σε έθνος, τάξη, κοινότητα. Δυστυχώς, η πολυδιάστατη κρίση που βιώνουμε, της οποίας μια πτυχή είναι η χρονίζουσα κρίση της εκπαίδευσής μας, φαίνεται να μη βρίσκει ακόμη απαντήσεις εξόδου απ’ αυτήν. Η κυοφορία θα είναι επώδυνη και σίγουρα χρειάζεται πειστικές αντιπροτάσεις, για τις οποίες επιφυλασσόμαστε προσεχώς.

Παναγιώτης Καρακολίδης, Κομοτινή, Οκτ. 2010