Η Ανατολή πρωτοπορεί, η Ευρώπη σύρεται

 

Του Βασίλη Καραποστόλη*

 

Ένα μάθημα από τους λαούς της Βόρειας Αφρικής που ξαναθέτουν το ζήτημα της φτώχειας παράλληλα με το ζήτημα της αξιοπρέπειας

Βρίσκεται άραγε στην ακμή της ή σε φάση παρακμής η παγκόσμια Xρηματοκρατία; Μέσα στον κλυδωνισμό της τρέχουσας κρίσης είναι δύσκολο να σκεφτούμε ότι αυτό το χάρτινο μέσον που εξουσιάζει τις ζωές μας δεν μπορεί από τη φύση του να είναι αιώνιο. Ας προσπαθήσουμε όμως να αναλογιστούμε τι συνέβη. Πρώτα το χρήμα κέρδισε τη μάχη εναντίον του «αγαθού» – ή αλλιώς: η πόλη επικράτησε της υπαίθρου

Έπειτα το χρήμα θριάμβευσε και επί του «πνεύματος – ή αλλιώς: η σκέψη που υπολογίζει στην επιτυχία επεκράτησε της σκέψης που ενδιαφέρεται για την αλήθεια. Τι μένει ακόμη; Είναι άραγε ολοκληρωτικά κυρίαρχο πλέον το χρήμα, μόνος δεσπότης πάνω σ’ ένα πλανητικό πληθυσμό που από τη μια λατρεύει και από την άλλη μισεί τον δεσπότη του; 

Ήδη διαφάνηκε η απάντηση. Όταν λατρεύεις και την ίδια στιγμή μισείς κάτι, σημαίνει ότι αυτό το κάτι δεν στέκεται γερά στα πόδια του. Λατρεύεται το χρήμα επειδή υπόσχεται να εξαγοράσει τα πάντα: τα υλικά μέσα επιβίωσης, την εκτίμηση των άλλων, το κύρος, τη φιλία. Μισείται επειδή η παντοδυναμία του αυτή αποδεικνύεται λειψή: δεν κατορθώνει να ναρκώσει τον άνθρωπο, να τον κάνει να λησμονήσει εντελώς ότι η αξία του δεν αντιστοιχεί στην αξία της περιουσίας του. Ένα «ποιοτικό» υπόλοιπο πάντα διαφεύγει. Κι αυτό το υπόλοιπο σήμερα μεγαλώνει εκρηκτικά.

Φαίνεται ίσως παράδοξο ότι σε καιρούς οικονομικής κρίσης το ζήτημα της φτώχειας τίθεται παράλληλα με το ζήτημα της αξιοπρέπειας. Έτσι το ανέδειξαν κυρίως οι πρόσφατες εξεγέρσεις στις χώρες της Β. Αφρικής. Είδαμε ανθρώπους (νέοι ήταν οι περισσότεροι) που με τη δράση τους διεκδικούσαν όχι μόνο το ψωμί που τους έλειπε, αλλά και το δικαίωμα να μην είναι ψωμοζήτες. Θα ’θελαν να έχουν λόγο στη διακυβέρνηση, και να μη τους αντιμετωπίζουν οι κρατούντες σαν μάζες για τις οποίες τα ψέματα που τους λένε έχουν λιγότερη σημασία από τα ελάχιστα λεφτά που τους δίνουν. Αυτοί οι ξεσηκωμένοι Ανατολίτες εξέπληξαν τη Δύση: απαίτησαν την κατάργηση του καθιερωμένου επίσημου δόλου! Μ’ άλλα λόγια, είχαν πάρει τα αιτήματα του Διαφωτισμού και τα ενεργοποίησαν μ’ έναν τρόπο ριζικό, εκεί που οι Ευρωπαίοι το είχαν εντελώς ξεχάσει. Η Ανατολή διδάσκει λοιπόν τη Δύση να ξαναπιάσει το νήμα που κόπηκε και να λύσει τους κόμπους που σχηματίστηκαν στο μεταξύ.

Αν χρειαστεί, είπαν οι εξεγερμένοι της Β. Αφρικής, θα χρησιμοποιηθεί και μαχαίρι για να λυθεί ο κόμπος. Αυτό σημαίνει ότι η βία γίνεται πολιτικό εργαλείο, υπόκειται σε μια θέληση που δεν έχει για τέρμα της απλώς το ξέσπασμα, την εκδίκηση εναντίον των κυβερνώντων. Είναι μια θέληση που επιδιώκει να φέρει στο προσκήνιο τους αφανείς και να τους δώσει δημόσιο ρόλο. Δεν ξέρουμε φυσικά αν αυτό ευοδωθεί. Σημασία όμως έχει ότι ένα πρόβλημα που φέρνει σε αμηχανία την Ευρώπη, οι πρώην υποτελείς της το αντιμετωπίζουν ως πρόκληση. Ψάχνουν να βρουν τους νέους ηγέτες τους. Το πιστεύουν ότι κάποιοι θα ξεπεταχτούν μέσα από τις παρατεταμένες κινητοποιήσεις, τη δράση, τις συζητήσεις. Απεναντίας, οι Ευρωπαίοι μεψιμοιρούν για την έλλειψη πολιτικών προσωπικοτήτων, θρηνολογούν για την υποδούλωση της πολιτικής στην οικονομία, βυθίζονται όλο και περισσότερο στη δυσπιστία τους απέναντι στην «κάστα» των κοινοβουλευτικών ανδρών που μοιάζουν στα μάτια τους με ανδρείκελα. Δεν μπορείς όμως να επιθυμείς την αναχαίτιση της χρηματοκρατίας και ταυτόχρονα να υποσκάπτεις τόσο πολύ την άσκηση της πολιτικής.

Γιατί αυτό συμβαίνει στην ευρωπαϊκή συνείδηση. Ο κλονισμός της εμπιστοσύνης της στους πολιτικούς τη σπρώχνει στην ιδιωτική σφαίρα για αναζήτηση παρηγοριάς. Όμως το άσυλο που ήξερε, δεν είναι πια ασφαλές. Καταργημένο από τον χείμαρρο των ειδήσεων που εισβάλλουν στο εσωτερικό του, διαβρωμένο από τους συνεχείς διαφημιστικούς ερεθισμούς, το νοικοκυριό είναι ανίκανο να προσφέρει την οικογενειακή θαλπωρή, τη στήριξη μεταξύ οικείων, την ικανοποίηση ότι είσαι «κάποιος» εφόσον είσαι μέλος της συγγενικής ομάδας.

Όχι δεν είσαι τίποτα, αν δεν βγεις έξω από το σπίτι σου. Αυτό φωνάζει η κοινωνία και καλεί το άτομο να ξαναριχτεί στις περιπέτειες. Οφείλει να ξεχωρίσει απ’ τους άλλους, να κερδίσει δηλαδή περισσότερα. Ο φαύλος κύκλος έτσι αρχίζει πάλι. Ανικανοποίητα πλήθη κυνηγούν το χρήμα, το αποκτούν, το χάνουν ξανά και διαμαρτύρονται κατά των πολιτικών που δεν τους προστάτεψαν αρκετά από τους αδηφάγους της αγοράς.

Αμφισβήτηση

Το μόνο που δεν κάνουν είναι ν’ αμφισβητήσουν τη συνθήκη που δένει σφιχτά τη ζωή τους μ’ αυτό που δεν είναι ζωή, αφού του λείπει το αίμα. Τι τρέχει λοιπόν στις φλέβες τους; Νερό; αέρας; ή κάποιοι αριθμοί; Μέχρι να το βρουν πάντως, σε άλλα μέρη, πιο θερμά, εκεί που πραγματικά βράζει το αίμα, άλλου τύπου άνθρωποι μάλλον θα εξακολουθήσουν να αγωνίζονται εναντίον της λογικής που θέλει να καταγγέλλουμε σαν καλοί ιδιώτες τους πολιτικούς, να τους ζηλεύουμε κρυφά, να εχθρευόμαστε τους πλουσίους και να περιμένουμε απ’ αυτούς που καταγγέλλουμε να τα βάζουν για λογαριασμό μας μ’ αυτούς που εχθρευόμαστε. Η λογική αυτή είναι ένα από τα ευρωπαϊκά εξαγώγιμα προϊόντα. Και σήμερα οι παλιές αποικίες το επιστρέφουν απούλητο.

 

ΠΗΓΗ: Δευτέρα, 28 Νοέμβριος 2011, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_09/10/2011_458575

Για τους χριστιανούς της Μέσης Ανατολής – Μέρος ΙΙ

Οι χριστιανοί στην Μέση Ανατολή: Χτίζοντας γέφυρες ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, ανάμεσα στο παλιό και το νέο

 

Του Παντελή Καλαϊντζίδη*

 

Συνέχεια από το Μέρος Ι

Πλάι, όμως, σε αυτά τα τόσο θετικά και ελπιδοφόρα σημεία, οφείλω να ομολογήσω ότι υπάρχουν και ανησυχητικά σημάδια στα οποία και θα ήθελα να αναφερθώ με συντομία στη συνέχεια της παρουσίασής μου:

1. Η κοινοτιστική (communitarian), και όχι απλώς κοινοτική (communal) συγκρότηση των χριστιανικών κοινοτήτων και εκκλησιών στη Μέση Ανατολή. Παρά την ανοιχτή προς τη Νεωτερικότητα και τον εκσυγχρονισμό στάση τους, οι χριστιανοί της περιοχής, ίσως και λόγω του ότι είναι παντού μειονότητα και αισθάνονται αμυνόμενοι, φαίνεται να βρίσκουν ασφάλεια και καταφυγή σε αυτό το σχήμα. Αδυνατούν συνήθως να κατανοήσουν τον κόσμο έξω από τα κοινοτιστικά σχήματα· δεν μπορούν τις πιο πολλές φορές να σκεφτούν τον εαυτό τους ξέχωρα από το πλαίσιο ή και τη μοίρα της κοινότητάς τους.

Μην έχοντας παρά ελάχιστα αναπτύξει συνείδηση εξατομίκευσης και αυτονομίας, κατανοούν την κοινωνία όχι ως δημιούργημα των πολιτών, αλλά ως άθροισμα και συνισταμένη των θρησκευτικών ή εθνο-πολιτισμικών κοινοτήτων. Όντας οι ίδιοι, πολλές φορές, πολίτες δεύτερης κατηγορίας, χωρίς ουσιαστικά την εμπειρία του αυτοσυνείδητου και υπεύθυνου, ως προς τις αποφάσεις του, ατόμου/προσώπου, προσλαμβάνουν τον κόσμο κυρίως μέσα από την κοινοτιστική προοπτική και διαμεσολάβηση, αποδίδοντας, φυσικώ τω λόγω, προτεραιότητα στην κοινότητα και στους συλλογικούς-πολιτισμικούς αλλά και στους φυσικούς κληρονομημένους δεσμούς και θεσμούς έναντι του ατόμου/προσώπου, των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του. Γι’ αυτό και τα προβλήματα που παρουσιάζονται από αυτήν την κοινοτιστική διάρθρωση των κοινωνιών και των εκκλησιών στην Μέση Ανατολή είναι πολλά και ποικίλα, και αναφέρθηκαν ήδη αρκετές φορές στο παρόν συνέδριο. Το πρόβλημα είναι ότι μια ορισμένη θεολογία — και μάλιστα στο όνομα της θεολογίας του προσώπου — σπεύδει να δικαιολογήσει και να δικαιώσει θεολογικά τον κοινοτισμό και την κυριαρχία του προνεωτερικού παραδείγματος στην Ορθοδοξία, παραμένοντας έτσι ουσιαστικά ανυποψίαστη για τα νεωτερικά και χειραφετητικά στοιχεία που κόμισε ο αρχέγονος χριστιανισμός αλλά και η ίδια η Ορθοδοξία στην Ιστορία[6].

2. Συναφές προς το παραπάνω είναι και το γεγονός ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων, οι χριστιανικές κοινότητες και εκκλησίες, όπως και γενικότερα οι κοινωνίες της Μέσης Ανατολής, μαζί ή και παράλληλα προς τα «νεωτερικά» χαρακτηριστικά στα οποία αναφερθήκαμε, παρουσιάζουν έντονα αρχαϊκά και πατριαρχικά στοιχεία. Η συνύπαρξη αυτή παραδοσιαρχίας και εκσυγχρονιστικών τάσεων, πατριαρχικών και νεωτερικών δομών, αποτυπώνεται με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο στη θέση της γυναίκας όχι μόνο στις κοινωνίες της Μέσης Ανατολής που κυριαρχούνται από το Ισλάμ, αλλά και στις ίδιες τις εκκλησίες, και μάλιστα στις ορθόδοξες, που υποτίθεται πως είναι φορείς ενός άλλου ήθους και μιας άλλης πραγματικότητας, αυτής του «ουκ ένι άρσεν και θήλυ» (Γαλ. 3:28).

3. Η κοινοτιστική δομή και συγκρότηση των εκκλησιών στην Μέση Ανατολή, ως αποτέλεσμα του ομολογιακού κατακερματισμού του χριστιανισμού και της μετατροπής των χριστιανών σε μειοψηφία, έχει ακόμη μία σοβαρή επίπτωση, αυτή του εκκλησιαστικού κουλτουραλισμού, της κατανόησης δηλαδή της πίστης και της Εκκλησίας με όρους ταυτότητας και πολιτισμού, και της συνακόλουθης σύγχυσης ανάμεσα στους κοινωνιολογικά και πολιτισμικά χριστιανούς και τους χριστιανούς χωρίς άλλους προσδιορισμούς. Βέβαια το φαινόμενο αυτό απαντάται πάρα πολύ συχνά και εκεί όπου ο χριστιανισμός είναι πλειοψηφούσα θρησκεία, όπως στην Ελλάδα, τη Ρωσία και τις ορθόδοξες βαλκανικές χώρες. Όπως έχω μάλιστα υποστηρίξει σε πρόσφατο άρθρο μου στο περιοδικό Istina[7], αποτελεί το σοβαρότερο ίσως πρόβλημα για την Ορθοδοξία, η οποία, στις εκτός ιεραποστολής περιοχές, λόγω ακριβώς του γνωστού στενότατου ―έως ταυτίσεως ορισμένες φορές― συνδέσμου Εκκλησίας και έθνους, Εκκλησίας και τοπικών/πολιτισμικών παραδόσεων, αυτό που φαίνεται να χρειάζεται επειγόντως είναι μία αποδέσμευση από τους συγκεκριμένους πολιτισμούς και τις τοπικές παραδόσεις (deculturation), μία επανιεράρχηση προτεραιοτήτων ανάμεσα στα θεολογικά και πολιτισμικά κριτήρια, μία νέα ισορροπία ανάμεσα στο τοπικό και το οικουμενικό, στο επί μέρους και το καθολικό, και όχι τόσο τον εμπολιτισμό (inculturation). Αυτή, όμως, η σύνδεση της ιστορικής Ορθοδοξίας με έναν συγκεκριμένο τόπο και πολιτισμό, φαίνεται να είναι και το σοβαρότερο πρόβλημα ―αλλά δυστυχώς όχι το μόνο― για την προσαρμογή της Ορθοδοξίας στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, όπου σύμφωνα με τον Γάλλο καθηγητή Olivier Roy[8], ειδικό του πολιτικού Ισλάμ και του θρησκευτικού φαινομένου, στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, της δορυφορικής τηλεόρασης, του ίντερνετ και των άϋλων δικτύων, οι θρησκείες που είναι υπερβολικά δεμένες ή ταυτισμένες με έναν τόπο ή με έναν πολιτισμό, όπως η Ορθοδοξία και ο Ρωμαιοκαθολικισμός, έχουν μεγάλη δυσκολία προσαρμογής. Αντιθέτως, οι θρησκευτικές παραδόσεις που διακρίνονται για την μεγάλη τους κινητικότητα και την αποδέσμευση από μια συγκεκριμένη κουλτούρα και από τον εγκλεισμό τους στα στενά γεωγραφικά πλαίσια, όπως ο Προτεσταντισμός και το σαλαφιτικό Ισλάμ, κινούνται με μεγαλύτερη άνεση και έχουν μεγαλύτερη «επιτυχία» στην «ελεύθερη» θρησκευτική αγορά.

4. Η κατανόηση, όμως, της πίστης και της Εκκλησίας με όρους ταυτότητας και πολιτισμού έχει πολύ συχνά ως συνέπεια την εργαλειοποίησή της και τη χρήση της για αλλότριους σκοπούς, εθνικούς, κοινωνικούς, κλπ, όσο θεμιτοί και νόμιμοι κατά κόσμον και αν είναι αυτοί οι σκοποί. Η πίστη παύει τότε να αποτελεί τον έσχατο και υπέρτατο σκοπό και μεταβάλλεται σε μέσο για την πραγματοποίηση άλλων στόχων και σκοπών. Το φαινόμενο είναι γνωστό στον ορθόδοξο χώρο λόγω των εθνικών εκκλησιών και της στράτευσής τους στην εθνική ιδέα και τις εθνικές αφηγήσεις των επιμέρους εθνικών κρατών. Και παρότι ο εθνοφυλετισμός έχει καταδικαστεί από τη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως του 1872, εξακολουθεί εντούτοις να ορίζει ουσιαστικά το πλαίσιο οργάνωσης και δράσης των Ορθοδόξων Εκκλησιών στον σύγχρονο κόσμο. Βεβαίως, στην περίπτωση της Μέσης Ανατολής, δεν έχουμε να κάνουμε με αυτήν ακριβώς την περίπτωση, καθώς η μειοψηφική, από πληθυσμιακή άποψη, παρουσία των χριστιανικών εκκλησιών δεν επιτρέπει καμιά τέτοιου είδους φιλοδοξία. Για να πάρουμε, όμως, μόνο ένα παράδειγμα, αυτό της Παλαιστίνης, είναι ορατός ο κίνδυνος η καθόλα θεμιτή δίψα του παλαιστινιακού λαού για εθνική αναγνώριση και αποκατάσταση σε ένα διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος να οδηγήσει σε εργαλειοποίηση της πίστης και σε υποταγή της εκκλησιακής στην εθνική ταυτότητα που γίνεται πλέον το περιέχον ενώ η χριστιανική ταυτότητα μεταβάλλεται σε περιεχόμενο. Επιπλέον, σε ένα άλλο καθαρά εκκλησιαστικό και μάλιστα ενδορθόδοξο επίπεδο, ο συστηματικός αποκλεισμός και η αποξένωση των Αράβων ορθοδόξων από τη διοίκηση και τις θέσεις ευθύνης στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, παρότι αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία του ποιμνίου που εξακολουθεί να ποιμαίνεται από μια ιεραρχία αποκλειστικά ελληνική ή «ρωμαίικη» αν προτιμάτε, κινδυνεύει όχι μόνο να στερήσει την ορθόδοξη κοινότητα στην Παλαιστίνη, το Ισραήλ και την Ιορδανία από μορφωμένα στελέχη και καταρτισμένους θεολογικά κληρικούς, αλλά είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε ανάλογου τύπου εκκλησιολογικά προβλήματα, και από τον εθνοφυλετισμό των Ελλήνων μοναχών να οδηγηθούμε, στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, στον εθνοφυλετισμό των αραβόφωνων και μάλιστα με μαθηματική ακρίβεια στις μεταξύ τους διαμάχες (Παλαιστίνιοι-Ιορδανοί, αλλά και ορθόδοξοι χριστιανοί ρωσικής παράδοσης και εβραϊκής καταγωγής) αλλά και στην πλήρη υποταγή τους και τη σύζευξή τους με την πολιτική ηγεσί [9].

5. Πολλοί από εμάς, που δεν είμαστε από τη Μέση Ανατολή, έχουμε την αίσθηση ότι όλο και περισσότερο μεταξύ των χριστιανών υπάρχει μια τάση φυγής και μια αυξανόμενη ανασφάλεια, καθώς πολύ συχνά πέφτουν θύματα των ποικίλων εθνοτικών και εμφύλιων συγκρούσεων, των ανερχόμενων πολύχρωμων φονταμενταλισμών (ισλαμικού και εβραϊκού), αλλά και του ίδιου του υψηλού βιοτικού τους επιπέδου και του επιπέδου εκπαίδευσης και καλλιέργειας, που τους προσφέρει μεγαλύτερη κινητικότητα και περισσότερες επιλογές, με πρώτη αυτήν της μετανάστευσης. Δεν μπορούμε εδώ να επεκταθούμε περαιτέρω στους λόγους και τα βαθύτερα αίτια αυτής της κατάστασης, δεν είμαστε καν σίγουροι πως η τάση αυτή επιβεβαιώνεται πλήρως στην πράξη. Δεν είναι δυνατόν, όμως, να μην δώσουμε την δέουσα προσοχή σε ορισμένα σημάδια που μοιάζει να είναι όντως ανησυχητικά. Είμαστε για παράδειγμα μάρτυρες για τα καταστροφικά αποτελέσματα που είχε η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ καθώς και για την όλο και διογκούμενη έξοδο των χριστιανών από τη χώρα αυτή, των χριστιανών του Ιράκ που, για λόγους που μπορούμε να υποψιαστούμε, συνήθως υποστηρίζουν και νοσταλγούν το καθεστώς του Σαντάμ Χουσείν, όπως και ένα πολύ σημαντικός αριθμός των χριστιανών στη Συρία σήμερα, και μάλιστα η εκκλησιαστική τους ηγεσία, φαίνεται να υποστηρίζουν το καθεστώς Άσσαντ· στη Συρία όπου, εξαιτίας της εξέγερσης που συχνά προσλαμβάνει ισλαμιστικά χαρακτηριστικά, παρακολουθούμε την αγωνία και την περιχαράκωση των χριστιανών, που παρά τις αυταρχικές ή και δικατορικές μεθόδους του συντάσσονται μάλλον με το υπάρχον καθεστώς καθώς φοβούνται για το μέλλον τους και για την ίδια την επιβίωση και τη συνέχιση της φυσικής τους παρουσίας σε περίπτωση νίκης των ισλαμιστών. Η περίπτωση, όμως, του Ιράκ και της Συρίας δεν είναι οι μόνες που εμπνέουν ανησυχία: Η οριακή και δύσκολη επιβίωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη, η σχεδόν ολοκληρωτική εξαφάνιση των χριστιανών στη Νοτιοανατολική Τουρκία, η δυναμική, πολυπληθής αλλά ταυτοχρόνως αβέβαιη παρουσία των Κοπτών στην Αίγυπτο, η δυσμενής δημογραφική, εις βάρος των χριστιανών, ανατροπή στο Λίβανο και το φάσμα ενός νέου εμφυλίου πολέμου, η δραματική συρίκνωση του χριστιανικού πληθυσμού στην Παλαιστίνη και την Αγία Γη, στην πανάρχαια αυτή κοιτίδα του χριστιανισμού, συμπληρώνουν χωρίς να εξαντλούν τον ιδιότυπο αυτό χάρτη της αβεβαιότητας και της επισφάλειας των χριστιανικών πληθυσμών της Μέσης Ανατολής[10].

Δεν ξέρω πόσο σωστά μπόρεσα να κατανοήσω και να αναλύσω τα προβλήματα και τις σημαντικές προκλήσεις που η παρούσα συγκυρία θέτει στους χριστιανούς της Μέσης Ανατολής, σήμερα μάλιστα που η κατάρρευση των αυταρχικών και δικτατορικών καθεστώτων τους αναγκάζει να πάρουν θέση είτε υποστηρίζοντας το παλιό είτε διακινδυνεύοντας με το καινούργιο. Δεν είμαι σίγουρος επίσης ότι κατάλαβα και ερμήνευσα σωστά τα αισθήματα που διακατέχουν τους χριστιανούς της περιοχής σήμερα. Θα ήθελα, όμως, να τους διαβεβαιώσω και να σας διαβεβαιώσω πως ό,τι λέχθηκε ήταν καρπός της αγάπης και της αγωνίας μου για την χριστιανική παρουσία και μαρτυρία, για το παρόν και το μέλλον των χριστιανών στην Μέση Ανατολή.

Σημειώσεις:

 [6]. Βλ. περισσότερα γι’ αυτή μου τη θέση στο βιβλίο μου, Ορθοδοξία και Νεωτερικότητα. Προλεγόμενα, Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών/Ίνδικτος, Αθήνα, 2007, ιδίως σ. 47-67, 75-84. Πρβλ. P. Kalaitzidis, “Challenges of Renewal and Reformation Facing the Orthodox Church,” The Ecumenical Review, 61 (2009), σ. 136-164.

[7].  P. Kalaitzidis, « La relation de l’Eglise à la culture et la dialectique de l’eschatologie et de l’histoire », Istina, 55 (2010), σ. 7-25.

[8].  Βλ. σχετικά, Ol. Roy, La Sainte Ignorance, Seuil, Paris, 2008.

[9].  Ευρύτερη ανάπτυξη αυτής μου της θέσης στο: Π. Καλαϊτζίδης, «Ο Θεός και ο Καίσαρας. Επίκαιρο θεολογικό σχόλιο στην εκκλησιαστική κρίση και στο ζήτημα του χωρισμού κράτους και Εκκλησίας. Με ένα υστερόγραφο για τα συμβαίνοντα στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων», Ίνδικτος, τχ. 19, Απρίλιος 2005, κυρίως σ. 19-21. Πρβλ. την σχετική «Επιστολή» του Ηλ. Μαλεβίτη, και την απάντησή μου, Ίνδικτος, τχ. 20, Ιανουάριος 2006, σ. 273-275 και 275-279 αντίστοιχα.

[10].  Δίνω εδώ κάποιες ελάχιστες βιβλιογραφικές αναφορές για όποιον θα επιθυμούσε να εμβαθύνει στα ζητήματα που σχετίζονται με τους χριστιανούς στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής: Ου. Νταλρίμπλ, Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίου, μτφρ. Κατερίνα Οικονομάκου, Ωκεανίδα, Αθήνα, 2000· Ρ. Ντεμπρέ, Οδοιπορικό στις χώρες της Βίβλου, μτφρ. Αννα Καρακατσούλη, Πρόλογος Στ. Ζουμπουλάκης, «Πόλις», Αθήνα, 2010· Ant. Sfeir (ed.), Chrétiens d’Orient. Et s’ils disparaissaient?, Bayard, Montrouge, 2009· S. de Courtois, Le nouveau défi des chrétiens d’Orient. D’Istanbul à Bagdad, Jean-Claude Lattès, Paris, 2009 · J.-M. Cadiot, Les Chrétiens d’Orient. Vitalité, souffrances, avenir, Salavator, Paris, 2010. Βλ. Επίσης για το ίδιο θέμα την περιοδική έκδοση: Les Cahiers de l’Orient (: “Chrétiens d’Orient, Quel avenir ?”), nr 93, hiver 2009.

Ολόκληρο το ενδιαφέρον συνέδριο μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ.

 

* Παντελής Καλαϊτζίδης είναι Δρ. Θ., Συντονιστής Ακαδημίας Θεολογικών, Διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Επισκέπτης Καθηγητής στο Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου

 

ΠΗΓΗ: Πέμπτη, 29 Δεκεμβρίου 2011, http://panagiotisandriopoulos.blogspot.com/2011/12/blog-post_3091.html

Για τους χριστιανούς της Μέσης Ανατολής – Μέρος Ι

Οι χριστιανοί στην Μέση Ανατολή: Χτίζοντας γέφυρες ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, ανάμεσα στο παλιό και το νέο

 

Του Παντελή Καλαϊντζίδη*

 

 

Εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο «Η χριστιανική μαρτυρία στη Μέση Ανατολή σήμερα: Θεολογικές και πολιτικές προκλήσεις». Διοργάνωση: Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών  και Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, Βόλος, 20-22 Ιουνίου 2011

Θα ήθελα ευθύς εξ αρχής να διευκρινίσω ότι δεν είμαι ειδικός των προβλημάτων και των ευρύτερων εξελίξεων στην Μέση Ανατολή. Γι’ αυτό και δεν θα τολμούσα να πάρω το λόγο και να μιλήσω σε συνέδριο για το παρόν και το μέλλον των χριστιανών σε αυτήν την περιοχή, αν δεν υπήρχε η τελευταία ενότητα αυτού του συνεδρίου με τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Μάρτυρες ζωντανής εμπειρίας».

Όχι ότι η ζωή μου και η καθημερινότητά μου εμπλέκονται με τα όσα δύσκολα, και πολλές φορές τραγικά, συμβαίνουν στο ευρύτερο χώρο της Μέσης Ανατολής• αλλά γιατί πιστεύω ότι η μαρτυρία λειτουργεί διπλά: εμείς οι εκτός Παλαιστίνης και Μέσης Ανατολής έχουμε πολλά να μάθουμε και να πληροφορηθούμε από την καθημερινότητα και τα προβλήματα των εκεί χριστιανών, αλλά ίσως και εμείς από την πλευρά μας, αντιστρόφως, κάτι να έχουμε να πούμε και να μεταδώσουμε στους χριστιανούς της Μέσης Ανατολής, όχι επειδή γνωρίζουμε καλύτερα από εκείνους την καθημερινότητα και πραγματικότητα τους, αλλά επειδή η μαθητεία και η σπουδή μας στα υπό συζήτηση προβλήματα, καθώς και στην παράδοση και τη ζωή των χριστιανών της Μέσης Ανατολής, μας έμαθε και μας δίδαξε πολλά. Στην παρουσίασή μου, λοιπόν, ξεκινώντας από την περιορισμένη προσωπική μου εμπειρία από τους ανθρώπους, τις εκκλησίες και τις χώρες της περιοχής, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις γι’ αυτά που έμαθα και διδάχθηκα από τη συναναστροφή μου και τις επισκέψεις μου στις χώρες της Μέσης Ανατολής. Η παρουσίαση αυτή έχει να κάνει με το πώς ένας Έλληνας ορθόδοξος θεολόγος αντιλαμβάνεται την παρουσία και την μαρτυρία των χριστιανών στην Μέση Ανατολή σήμερα, τι θα μπορούσε να αναμένει από αυτούς και τι θα έπρεπε να φοβάται γι’ αυτούς. Πρόκειται, λοιπόν, για μια ομιλία πολύ διαφορετική από αυτές με τη συστηματική δομή και τη θεωρητική επεξεργασία που ο ομιλών εκφωνεί συνήθως. Πρόκειται στην ουσία για μια προσωπική μαρτυρία, και σε καμία περίπτωση για τα συμπεράσματα του συνεδρίου, μια μαρτυρία που δεν διεκδικεί ούτε την αμεσότητα ούτε την εγκυρότητα και βαρύτητα των άλλων προσωπικών μαρτυριών που είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε, για μια μαρτυρία που ίσως και να μην αποφεύγει σε κάποια σημεία της τις απλουστεύσεις ή και τα «οριενταλιστικά» στερεότυπα.

Όλα μοιάζει να άρχισαν τον Ιούλιο του 1982 στη Θεσσαλονίκη, όταν μπαίνοντας σε ένα θρησκευτικό βιβλιοπωλείο στο κέντρο της πόλης μαγεύτηκα από τη μουσική και τις ψαλμωδίες στα αραβικά και τα ελληνικά που εκεί άκουσα. Μια γυναικεία φωνή, απαλή σαν το χάδι και ευαίσθητη σαν το μετάξι, με μετέφερε σε άλλους κόσμους, πολύ οικείους και πολύ διαφορετικούς ταυτοχρόνως από αυτούς που ως τότε γνώριζα. Κανείς δεν ήξερε να μου πει τότε τι ακριβώς ήταν αυτό που άκουγα, εκτός από το ότι προέρχονταν από το Λίβανο. Λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών μου σπουδών στη Γαλλία, ανακάλυψα ότι η μουσική και η ψαλμωδία που με μάγεψαν και με συγκίνησαν ήταν από το δίσκο “Good Friday” της Fairuz, της χριστιανής στο θρήσκευμα τραγουδίστριας από το Λίβανο. Μέχρι εκείνη τη στιγμή αγνοούσα το βάρος που έφερε αυτό το όνομα, αγνοούσα τη συγκίνηση και τη νοσταλγία που προκαλούσε σε όλη την Ανατολή — όχι μόνο στους χριστιανούς. Αυτή ήταν μόνο η αρχή στην πολύχρονη και πολυεπίπεδη σχέση μου με τους χριστιανικούς και τους άλλους πληθυσμούς της Ανατολής. Μετά τη Fairuz πολλοί άλλοι καλλιτέχνες, κυρίως μουσικοί, αλλά και ποιητές και συγγραφείς της περιοχής, Άραβες, Τούρκοι, Ιρανοί, Αρμένιοι, Εβραίοι, ήρθαν να πλουτίσουν τον «μυστικό μου κήπο» και να ανοίξουν τους ορίζοντές μου. Με την απόσταση ασφαλείας που παρείχε η απουσία από τη χώρα καταγωγής μου, πολλά πράγματα άρχισαν σιγά-σιγά να ξεκθαρίσουν μέσα μου, διάφορα στερεότυπα και ταμπού άρχισαν να ξεπερνιούνται, μεταξύ των οποίων το κυριότερο, η σχέση με την Τουρκία και τους άλλους γείτονες της Ελλάδος. Ήταν έτσι στα χρόνια της παραμονής μου στο Παρίσι που μπόρεσα να καταλάβω τι πραγματικά υπήρξε διαχρονικά ο Ελληνισμός στην ιστορική του πορεία πριν κρατικοποιηθεί και εθνικοποιηθεί: μια ουτοπία μάλλον, παρά ένας τόπος ή ένα κράτος, ένας τρόπος του βίου, ένας πολιτισμός, καθώς η ελληνικότητα ήταν πάντα ένα ασαφές και ακαθόριστο κράμα παιδείας, πολιτισμού, θρησκείας, γλώσσας και πνευματικών επιλογών, που δεν μπορούσε να οριστεί και να καθοριστεί ούτε γεωγραφικά, ούτε εθνοφυλετικά[1]. Το άνοιγμα, όμως, και ο απεγκλωβισμός πέρα από τα στενά ελλαδικά πλαίσια, μου επέτρεψε να κατανοήσω καλύτερα όχι μόνο τη δική μου ταυτότητα και παράδοση αλλά και τους «άλλους», και μάλιστα τους εγγύς «άλλους» της Εγγύς και Μέσης Ανατολής, είτε για χριστιανούς πρόκειται είτε για μουσουλμάνους και Εβραίους.

Από όλα όσα έμαθα από τη σχέση μου με την καθ’ ημάς Ανατολή, δεν ξέρω πόσα θα μπορούσα, λόγω χρόνου κυρίως, να μοιραστώ σήμερα μαζί σας. Θα περιοριστώ αναγκαστικά σε ορισμένα μόνο από αυτά, κυρίως σε όσα σχετίζονται με το θεολογικο-πολιτικό θέμα του συνεδρίου μας και με το αίτημα της «μαρτυρίας», διατυπώνοντας παράλληλα και ορισμένους φόβους και ανησυχίες για την εξέλιξη των πραγμάτων.

Θα συνόψιζα στα παρακάτω τα θετικά και ελπιδοφόρα σημεία:

1. Είναι σε όλους γνωστό, και πολύ περισσότερο μέσα σε αυτήν την αίθουσα με τους τόσους ειδικούς για τα θέματα που συζητάμε, ότι οι Άραβες χριστιανοί έπαιξαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην εθνική αραβική αφύπνιση, στην αναγέννηση των γραμμάτων και των τεχνών, καθώς και στη διαμόρφωση και το σχηματισμό των σύγχρονων αραβικών κρατών. Εκτός σπανίων εξαιρέσεων ήταν υπέρ του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους, της πολυπολιτισμικότητας, της ειρηνικής συμβίωσης και της ανεκτικότητας με τις άλλες θρησκευτικές κοινότητες. Ο σύγχρονος αραβικός χριστιανισμός ενσαρκώνει έτσι μια άλλη σχέση με τη Νεωτερικότητα και την εκκοσμίκευση, μια σχέση με θετικό κατά βάση πρόσημο και προσανατολισμό. Όταν συγκρίνει κανείς αυτή τη θετική στάση με τις έντονες αντιμοντερνιστικές τάσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ρωσία, την Ελλάδα ή και αλλού στα Βαλκάνια, ή και σε αρκετές προτεσταντικές και καθολικές εκκλησίες στην Ευρώπη και την Αμερική, μπορεί τότε ίσως να εκτιμήσει τη σημασία της. Ο χριστιανισμός συνήθως στη συνάφεια των χωρών της Μέσης Ανατολής αντιπροσωπεύει το μοντέρνο και το καινούργιο, την ανανέωση και την πρόοδο, την κοινωνική απελευθέρωση και τον εκσυγχρονισμό. Η αυξανόμενη ζήτηση της Βίβλου, ακόμη και μεταξύ των μουσουλμάνων στην Τουρκία και τη Μέση Ανατολή, ίσως κάτι έχει να μας πει πάνω σε αυτό, όπως και το γενικότερο ενδιαφέρον για το χριστιανισμό που καταγράφεται τελευταία στην Τουρκία σε ορισμένους κύκλους διανοουμένων και μορφωμένων, κυρίως γυναικών[2].

Σημειώσεις:

[1]. Τις απόψεις μου για τα εν λόγω ζητήματα έχω αναπτύξει στα παρακάτω κείμενά μου: «Ορθόδοξος φονταμενταλισμός και παραλλαγές του ελλαδικού και βαλκανικού μεγαλοϊδεατισμού», στο ειδικό ένθετο αφιέρωμα της εφημ. Ελευθεροτυπία: «Φονταμενταλισμός, ο ιερός φασισμός», 21-10-2000, σ. 16-23· «Ορθοδοξία και νεοελληνική ταυτότητα. Κριτικές σημειώσεις από τη σκοπιά της θεολογίας», Ίνδικτος, τχ. 17, 2003, κυρίως σ. 56-63· Ορθοδοξία και Ελληνισμός στη σύγχρονη Ελλάδα, Ίνδικτος, Αθήνα, 2011, κυρίως σ. 23-33.

[2]. Για το τελευταίο αυτό σημείο η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών της Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδος, σε συνεργασία με την Ελληνική Βιβλική Εταιρεία, διοργάνωσε στις 19-4-2007 ημερίδα με θέμα: «Η διάδοση της Αγίας Γραφής στις κατά παράδοση ισλαμικές χώρες, την Τουρκία και την Μέση Ανατολή», βλ. σχετικά, www.acadimia.gr/content/view/1/50/1/3/lang,el/ Για το ίδιο αυτό θέμα βλ. και τις παρατηρήσεις της Μερόπης Αναστασιάδου και του Πωλ Ντυμόν, Οι Ρωμηοί της Πόλης. Τραύματα και προσδοκίες, Εστία, Αθήνα, 32010, σ. 211-213.

[3]. R. Rizk, « Les orthodoxes dans le drame du Liban », entretien pour le Service Orthodoxe de Presse (S.O.P.), no 139, juin, 1989, σ. 22.

[4]. R. Rizk, όπ. π., σ. 22. Πρβλ. επίσης, Georges Khodr (Métropolite de Byblos, Botris et du Mont-Liban), Et si je disais les chemins de l’enfance, μτφρ. από τα αραβικά R. et G. Rizk, Le sel de la terre-Cerf, Paris, 1997, σσ. 6-7, 71 κ. ε.

[5]. Timothy Ware (Bishop Kallistos of Diokleia), The Orthodox Church, Penguin Books, 1987 (first published in 1963), p. 145.

 

* Παντελής Καλαϊτζίδης είναι Δρ. Θ., Συντονιστής Ακαδημίας Θεολογικών, Διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Επισκέπτης Καθηγητής στο Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου

ΠΗΓΗ: Πέμπτη, 29 Δεκεμβρίου 2011, http://panagiotisandriopoulos.blogspot.com/2011/12/blog-post_3091.html

 

 Συνέχεια στο Μέρος ΙΙ

Αιμοσταγής η χούντα της Αιγύπτου

 

Του Γιώργου Δελαστίκ

Τα δημοκρατικά παραμύθια τελείωσαν στην Αίγυπτο. Η στρατιωτική χούντα που κυβερνά τη χώρα μετά την απομάκρυνση του δικτάτορα Χόσνι Μουμπάρακ και της στενής παρέας του – σαρξ εκ της σαρκός και αυτοί του σημερινού δικτατορικού καθεστώτος – δεν αισθάνεται πλέον καμιά ανάγκη να κρατά τα προσχήματα.

Ξεπέρασε τον αρχικό φόβο από την εξέγερση των μαζών και καθώς βλέπει τους ισλαμιστές να σαρώνουν στις εν εξελίξει βουλευτικές εκλογές που γίνονται κατά τμήματα, δεν κρύβει τις προθέσεις της να διατηρήσει την εξουσία πνίγοντας στο αίμα κάθε αντίσταση. Κατά δεκάδες πέφτουν πάλι οι νεκροί διαδηλωτές και κατά εκατοντάδες οι τραυματίες από τα πυρά των στρατιωτών της αιμοσταγούς χούντας.

«Ύστερα από δέκα μήνες προσπάθειας να συγκαλύψουν την εξουσία τους με πολιτικά ρούχα, οι Αιγύπτιοι στρατιωτικοί ηγέτες έκαναν καθαρό τη Δευτέρα ότι στην πραγματικότητα κυβερνούν μόνο με στρατιωτικό νόμο» έγραφαν αρχίζοντας σχετική ανάλυσή τους οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης». Την ίδια άποψη είχε και η γαλλική «Μοντ», που τόνιζε στους τίτλους της: «Ο αιγυπτιακός στρατός στην πρώτη γραμμή καταστολής των διαδηλώσεων – Η στρατιωτική αστυνομία χρησιμοποιεί ακραία κτηνωδία για να καταπνίξει τις διαμαρτυρίες στην πλατεία Ταχρίρ». Οι στρατηγοί της χούντας έχουν πλέον αποθρασυνθεί στις δημόσιες δηλώσεις τους. «Αλήτες του δρόμου που πρέπει να τους στείλουμε στους θαλάμους αερίων του Χίτλερ (!!!)» δήλωσε ανενδοίαστα ο Αιγύπτιος στρατηγός Αμπντέλ Μονεΐμ Κάτο, σύμβουλος επικοινωνίας του στρατού, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Αλ Σουρούκ».

Ένας άλλος στρατηγός, ο Αντέλ Εμάρα, μέλος του Ανωτάτου Συμβουλίου των Ενόπλων Δυνάμεων, του πυρήνα της χούντας, απευθύνθηκε προς τον αιγυπτιακό λαό μέσω τηλεοπτικής συνέντευξης Τύπου. «Σκάσε, εσύ!», «Αν μιλήσεις εσύ, θα σε πετάξω έξω με τις κλωτσιές!», «Εσένα δεν σου έδωσα άδεια να μιλήσεις!» είναι μερικά μόνο από όσα είπε απευθυνόμενος σε δημοσιογράφους που φοβόταν ότι θα του κάνουν δυσάρεστες ερωτήσεις.

Κατά τα άλλα, ισχυρίστηκε ότι «υπάρχει μια συστηματική συνωμοσία καταστροφής της Αιγύπτου» και πρόσθεσε: «Η Αίγυπτος όμως δεν θα πέσει, όσο έχει αυτούς τους ήρωες στρατιωτικούς»!!!

Αποκάλεσε κι αυτός «αλήτες που πληρώνονται να ρίχνουν μολότοφ» τους διαδηλωτές και απάντησε σαρκαστικά όταν ρωτήθηκε για τους 13 νεκρούς διαδηλωτές μέσα σε ένα τετραήμερο: «Εμείς δεν χρησιμοποιούμε βία, δεν συμπεριλαμβάνεται στη μεθοδολογία μας!». Όπως αποκαλύπτουν ο διεθνής Τύπος και οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η χούντα έχει παραπέμψει μέχρι στιγμής 14.000 διαδηλωτές που έχει συλλάβει να δικαστούν σε… στρατοδικεία!!! Σοκ έχουν προκαλέσει επίσης οι αποκαλύψεις ότι η στρατιωτική αστυνομία έχει μεταβάλει σε άντρα βασανιστηρίων τα υπόγεια του Μουσείου του Καΐρου, τους διαδρόμους του κτιρίου της Γερουσίας και του Κοινοβουλίου. «Το Στρατιωτικό Συμβούλιο προσπαθεί να σταματήσει την πορεία προς τη δημοκρατία γιατί φοβάται ότι θα ανοίξει ο φάκελος των εγκλημάτων που έχει διαπράξει αφότου πήρε την εξουσία και ιδίως της χρήσης βασανιστηρίων. Υπάρχουν όμως και τα οικονομικά εγκλήματα, στα οποία είναι πιθανότατα αναμεμειγμένος ο στρατός. Κυριαρχούν οι στρατιωτικοί σε ορισμένους τομείς της οικονομίας και θέλουν να διατηρήσουν τα προνόμιά τους» δηλώνει στη «Μοντ» ο Γκαμάλ Αΐντ, διευθυντής του Αραβικού Δικτύου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η πικρή αλήθεια είναι πως οι στρατιωτικοί δεν αποκλείεται καθόλου να πετύχουν τους στόχους τους. Η αιγυπτιακή κοινωνία διαφέρει πολύ από τις ευρωπαϊκές και οι επιθυμίες του λαού προκαλούν συχνά έκπληξη στους Δυτικούς.
Μελέτες, στατιστικά στοιχεία και ιδίως δημοσκοπήσεις είναι παντελώς αναξιόπιστες στον αραβικό κόσμο. Όσο ανυπόληπτα και αν θεωρήσει όμως κανείς τα ευρήματα π.χ. δημοσκόπησης του Εθνικού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών Αλ Αχράμ του Καΐρου, το γεγονός ότι στο σύνολο των ερωτηθέντων το 54% θεωρεί κυρίαρχο θέμα την οικονομία, το 34% την ασφάλεια και μόλις το… 2% (!) τη δημοκρατία σίγουρα κάτι δείχνει. Εντυπωσιάζει επίσης το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο όσων δήλωσαν ότι πήγαν και ψήφισαν: το 45% είναι αναλφάβητοι ή δεν έχουν τελειώσει ούτε το Δημοτικό. Μόλις το 11% δήλωσε ότι ψηφίζει βάσει της ιδεολογικής κατεύθυνσής του. Όλοι οι άλλοι έχουν ως κριτήριο τις φιλανθρωπικές πράξεις και την εντιμότητα του υποψήφιου βουλευτή!

 

Πανωλεθρία: Η επανάσταση έχασε τις εκλογές

 

ΣΥΝΤΡΙΠΤΙΚΗ είναι η εκλογική ήττα των φιλελεύθερων και ριζοσπαστικών δυνάμεων που πρωτοστάτησαν στην ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ. Μόλις ολοκληρωθεί και ο τρίτος γύρος των βουλευτικών εκλογών, ίσως οι βουλευτές που προέρχονται από αυτές τις δυνάμεις να μην υπερβαίνουν τα… δάχτυλα του ενός χεριού! «Το να προκαλέσεις την πτώση του Μουμπάρακ δεν εγγυάται καμία εκλογική νομιμοποίηση, δεν έχει καμία σχέση με το να κερδίσεις στις εκλογές» δηλώνει ο Γκαμάλ Αμπντέλ Γκαουάντ, διευθυντής του αιγυπτιακού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών. «Το σοκ που υφίστανται οι φιλελεύθεροι και οι νεαροί επαναστάτες θα γίνεται διαρκώς χειρότερο. Εχασαν πολύ καιρό διαδηλώνοντας αντί να οργανώνουν δίκτυα επιρροής. Περιορίστηκαν έτσι στα μορφωμένα στρώματα των πόλεων» πρόσθεσε.

 

ΠΗΓΗ: "Έθνος" 22/12/2011, http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22792&subid=2&pubid=63593608

Η επιστροφή των Ρωμιών στην Κωνσταντινούπολη και οι Αλήθειες

 

Του Δρ. Νικόλαου Ουζούνογλου*

 

Την  τελευταία  περίοδο  σε τουρκικές αλλά και σε ελληνικές  εφημερίδες συναντώνται συχνά τίτλοι του είδους ‘οι Ρωμιοί της Κωνσταντινουπόλεως επιστρέφουν πίσω λόγω της οικονομικής κρίσης’. Αυτού του είδους οι ‘‘ειδήσεις’’ δεν διαφέρουν και πολύ από τις εσκεμμένες δηλώσεις πολιτικών της Τουρκίας, μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, που θέλοντας να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη για τον βίαιο ξεριζωμό  και εκπατρισμό των Ρωμιών προσπαθούσαν  να παρουσιάσουν ως αίτιο της φυγής αυτών τα οικονομικά προβλήματα που βίωνε η τότε Τουρκία.

Πρόκειται για ‘‘ειδήσεις’’ που εσκεμμένα η ασυναίσθητά προκαλούν την εντύπωση ότι οι Ρωμιοί της Κωνσταντινουπόλεως είναι μια καιροσκόπος πληθυσμιακή ομάδα που άγεται και φέρεται από στενά συμφεροντολογικούς υπολογισμούς και η οποία διακατέχεται από μια νοοτροπία που βλέπει ως πατρίδα της τον τόπο  που κερδίζει οικονομικά. Είναι δε αξιοσημείωτο και χρήζει συζητήσεως το ότι κάτι τέτοιες ‘‘ειδήσεις’’ εμφανίζονται ιδίως σε έντυπα που στο παρελθόν είχαν συμβάλει καίρια στην προπαγάνδα στιγματισμού των Ρωμιών ως ‘εσωτερικού εχθρού’.

Μια ερώτηση που συχνά κάνουν στους Ρωμιούς, πολλοί σημερινοί νέοι της Τουρκίας, είναι ‘γιατί φύγατε;’ Σαφώς, την κάνουν επειδή δεν γνωρίζουν τα γεγονότα που έχουν διαδραματιστεί στο παρελθόν και έχουν ως εξής:

1. Η δια μυστικών κυβερνητικών αποφάσεων επιστράτευση σε κάτεργα όλου του μειονοτικού αντρικού πληθυσμού, ηλικιών μεταξύ 18-45,  ως στρατιωτών-εργατών  στην κατασκευή δρόμων και οχυρωματικών έργων σε πολύ σκληρές συνθήκες το 1941-42.

2. Ο  οικονομικός αφανισμός  των μειονοτικών δια της επιβολής ενός ειδικού  βαρύτατου κεφαλικού  φόρου γνωστού ως Βαρλίκ Βεργκισί 1942-44. Η με απόφαση του ηγέτη μονοκομματικού κράτους επιβολή των φόρων αυτών και η καταδίκη όσων αδυνατούσαν να καταθέσουν τα ποσά αυτά σε κάτεργα, στο Aşkale. Με συνοπτικές, μάλιστα, διαδικασίες και εντός ολίγων ημερών. Σε περίπτωση που ο ‘υπόχρεος’ δεν είχε να δώσει τα απαιτούμενα ποσά, τα υπάρχοντά του δημοπρατούνταν και αν το προκύπτων χρήμα δεν ήταν του ύψους του απαιτούμενου ποσού αποστέλλονταν, εν μέσω βαρυχειμωνιάς, στα κάτεργα αυτά. Ακόμη και αν συνέβαινε να ήταν εβδομήντα ετών.

3. Η οργάνωση του Πογκρόμ, την νύκτα της 6ης και 7ης  Σεπτεμβρίου του 1955 εναντίον των Ρωμιών και άλλων μειονοτικών, με την οργανωμένη κινητοποίηση  εκατό χιλιάδων ατόμων σε μορφή ταγμάτων εργασίας , που είχε ως αποτέλεσμα  τη μαζική καταστροφή των τόπων  λατρείας, κοιμητηρίων, σχολείων, μαγαζιών και σπιτιών  της μειονότητας και ακόμη να δολοφονηθούν και να τραυματιστούν δεκάδες Ρωμιοί πολίτες της χώρας.

4. Η συγκρότηση το 1962, ειδικής επιτροπής για θέματα μειονοτικών και  δημιουργία μηχανισμών προς ακύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των μελών της μειονότητας. Άρνηση των στοιχειωδών δικαιωμάτων της κοινότητας των Ρωμιών με προγραμματισμένο μποϋκοτάζ σε επιχειρήσεις τους και περιορισμούς στην λειτουργία των σχολίων τους. Και όλα αυτά με τον καθημερινό στιγματισμό τους ως ‘ξένων πρακτόρων’.

5. Η απέλαση 12.500  Ρωμιών της Κωνσταντινουπόλεως που είχαν εξαιρεθεί από την ανταλλαγή πληθυσμών και θεωρούνταν ‘ετμαπλί-εγκατεστημένοι’ με τις συμφωνίες της Λωζάννης και μπλοκάρισμα των περιουσιών τους δια νομικών ραδιουργιών και δημιουργία ατμόσφαιρας πανικού ως αποτέλεσμα των πρακτικών αυτών, το 1964.

6. Η κατάληψη τεσσάρων ιστορικών εκκλησιών στην συνοικία Γαλατά  και των υπαγόμενων σε   αυτά ακινήτων εκ μέρους μιας οικογένειας και η παρότρυνση των αρχών για την καταφανή αυτή αδικία.

7. Το 1974 η απόφαση  του ανωτάτου δικαστηρίου της χώρας για τον  σφετερισμό από το κράτος μεγάλης έκτασης ακινήτων των Ρωμαίϊκων ευαγών και κοινωφελών ιδρυμάτων με την δικαιολογία ότι οι μειονοτικοί είναι πολίτες της χώρας αλλά και ξένοι.

Και το σημαντικότερο: η αίσθηση του ότι ποτέ δεν επρόκειτο να βρει κάποιος το δίκιο του, εφ’όσον  ήταν αναγεγραμμένη στην ταυτότητά του η ένδειξη ‘Ρωμιός Ορθόδοξος’. Μια αίσθηση που ρίζωσε στους Ρωμιούς την πεποίθηση ότι ήταν αδύνατη η περαιτέρω διαμονή στην χώρα υπ’αυτές τις συνθήκες.

Ο βίαιος αυτός ξεριζωμός του Ρωμαίϊκου πληθυσμού και οι συνθήκες καταπίεσης που βίωσε συνετέλεσαν στο να σχηματιστεί μέσα του ένα σύνδρομο ‘ριξίματος μαύρης πέτρας στο παρελθόν’. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό σύνδρομο όπου ο πάσχων προσπαθεί να ‘διαγράψει’ το παρελθόν του  και εγκαταλείπεται στο να ζει ένα αδιάκοπο πένθος. Μελετώντας τα αρχεία της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής των Αθηνών μπορεί  κάποιος να κάνει κάποιες σχετικές διαπιστώσεις: μετά το 1964 το ποσοστό προβλημάτων στις ξεριζωμένες από την πατρίδα τους Ρωμιές γυναίκες άνω των σαράντα ετών αγγίζει το 40%. Η απέλαση και εκπατρισμός των Ρωμιών που είχαν αναγνωριστεί ως  ‘εταμπλί’ βάσει της  Συνθήκης  της Λωζάννης και οι οποίοι έχασαν όλη την περιουσία τους ‘εν μια νυκτί’ είχε ως συνέπεια να υπάρξουν πάνω από πενήντα κρούσματα αυτοκτονιών. Την εκτίμηση ποιά αίσθηση   προκαλούν στα θύματα του εν λόγω διωγμού  οι ‘‘ειδήσεις’’ όπως αυτές που αναφέρθηκαν στην αρχή του κειμένου την  αφήνω στους αξιότιμους αναγνώστες.

Τα ιστορικά τεκταινόμενα της μετά την Λωζάννη περιόδου και τα σχετιζόμενα με αυτήν προβλήματα που αντιμετώπισε η μειονότητα των Ρωμιών έχουν μελετηθεί λεπτομερώς, την τελευταία ιδίως δεκαετία, με βάση τις  διεθνείς πηγές αλλά και με εργασίες Τούρκων μελετητών. Είναι πλέον διαπιστωμένο πως η σε βαθμό εξαφανισμού  μείωση του Ρωμαίϊκου πληθυσμού της Πόλης οφείλεται στις διάφορες εξοντωτικές πολιτικές που έχουν εφαρμόσει οι εκάστοτε  κυβερνήσεις του Τουρκικού κράτους. Οι μελέτες που βασίζονται σε αξιόπιστα στοιχεία καταλήγουν όλες, από κοινού, στο συμπέρασμα του ότι τα μέτρα αυτά που λήφθηκαν εναντίον της μειονότητας αποτελούσαν σοβαρότατη καταπάτηση του συντάγματος της χώρας (1924-1960) αλλά και της Συνθήκης της Λωζάννης που αποτελεί τον θεμέλιο λίθου του σύγχρονου Τουρκικού κράτους.  Είναι προφανές ότι η πολιτική που εφαρμόστηκε εναντίον των μειονοτήτων στην Τουρκία ήταν αναμφίβολα η παραβίαση  και η καταπάτηση των διεθνώς αναγνωρισμένων συνθηκών  των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των αρχών των Ηνωμένων Εθνών –ιδρυτικό μέλος του οποίου υπήρξε  η Τουρκία  – και της  Ευρωπαϊκής  Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που έχει υιοθετήσει η Τουρκία από το 1950.  

 Στην περίπτωση μιας επιφανειακής ‘ανάγνωσης’ των όσων διενεργήθηκαν εναντίον της μειονότητας των Ρωμιών τα γεγονότα αυτά θα μπορούσαν να συνδεθούν σαν συνέπειες των τότε σχέσεων της Τουρκίας με την Ελλάδα αλλά και με τον διεθνή περίγυρο. Όμως η πραγματικότητα είναι ότι τα όσα εφαρμόστηκαν εναντίον των Ρωμιών δεν είχαν καμιά σχέση με τις σχέσεις αυτές. Απλά, ήταν εφαρμογή ενός προαποφασισμένου σχεδίου του οποίου η εφαρμογή χρονιζόταν με τις εκάστοτε συγκιρίες. Είναι γεγονός ότι πολλές από αυτές τις  καταπιεστικές πρακτικές εφαρμόστηκαν σε περιόδους όπου οι Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις ήταν άριστες. Ο εξαναγκασμός σε εκπατρισμό  15.000 Ρωμιών ετμαπλί έγινε το 1932 με την απαγόρευση δεκάδων επαγγελμάτων σε έλληνες υπηκόους όταν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν άριστες   ενώ κατά την  αποστολή σε κάτεργα  των νέων των μειονοτήτων 1941-42 και η  θέσπιση του κεφαλικού  φόρου το 1942-44  δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα μεταξύ των δύο χωρών.

Τα τελευταία πέντε χρόνια ανώτατα κυβερνητικά στελέχη της Τουρκίας έχουν παραδεχτεί ότι εφαρμόστηκαν διωγμοί κατά των μειονοτήτων, χαρακτηρίζοντας τις πρακτικές αυτές ως ‘φασιστικές’ (βλ. την ομιλία του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον Μάιο του 2009, στην περιοχή Ντούζτζε και του υπουργού Εγκεμέν Μπαγίς στις 15 Δεκεμβρίου του 2010 στην εκδήλωση για το ‘Πρόγραμμα  του Αιώνα’).

Η ουσία του θέματος σχετίζεται με  την ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ του ΔΙΚΑΙΟΥ αλλά και με την ενίσχυση της Δημοκρατίας και της ειλικρινούς της εφαρμογής στην Τουρκία. Δεν υπάρχει κράτος στον κόσμο  που να μπορεί να υποστηρίξει πως δεν έχει προβεί σε καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο παρελθόν. Το σημαντικό είναι να αποδεχτεί το Κράτος την πραγματικότητα και να κάνει ότι μπορεί για να επανορθώσει. Ο χρόνος δεν γυρνάει πίσω αλλά το να αποδοθούν τα δίκαια των παιδιών και απογόνων των θυμάτων  αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αιτήματα του παρόντος. Είναι ανάγκη να αποκατασταθούν, κατά το δυνατόν, οι συνθήκες εκείνες που επικρατούσαν πριν βιωθούν όλες αυτές οι καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ρωμαίϊκης κοινότητας. Το σχέδιο επανόρθωσης θα’πρεπε να αρχίσει με την αναγνώριση όλων των δικαιωμάτων των Ρωμιών της Πολύς και της  Ίμβρου -Τενέδου και την άρση όλων των εμποδίων που έχουν επιβληθεί εναντίον τους. Η δημοσίευση της με ημερομηνία 14 Μαϊου 2010 εγκυκλίου του πρωθυπουργού Ρ. Τ. Ερντογάν αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Επίσης, είναι ανάγκη να επιλυθούν και τα προβλήματα των Ρωμιών που το 95% του πληθυσμού τους ζει εκτός Κωνσταντινουπόλεως και Τουρκίας, με σημαντικότερα αυτά της επιστροφής της υπηκοότητάς τους, της διευκόλυνσης εγγραφής στα σχολεία των παιδιών όσων θέλουν να επιστρέψουν και της εξασφάλισης δυνατοτήτων και εγγυήσεων σε ζητήματα εύρεσης εργασίας, μαζί με όλα όσα συνεπάγεται η επανόρθωση των ζημιών που υπέστησαν όταν εξαναγκάστηκαν να αποκοπούν από την Κωνσταντινούπολη.

Ένα από τα σημαντικότερα σημεία που πρέπει να προσεχτεί στην προετοιμασία του νέου συντάγματος της Τουρκίας είναι η ανάγκη της  επούλωσης των αδικιών που έχουν λάβει χώρα ως αποτέλεσμα της καταστρατήγησης των νόμων του κράτους από τον ίδιο το κράτος. Η  λήψη των κατάλληλων νομικών διευθετήσεων που θα παρέχουν εγγυήσεις προς αποφυγή  παρόμοιων καταπατήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο μέλλον  είναι ένα καίριας σημασίας βήμα για το καλό όλων των πολιτών της Τουρκίας.

 

Σημείωση από τΜτΒ: Μετάφραση άρθρου από την εφημερίδα ΖΑΜΑΝ 7-12-2011. Το τουρκικό κείμενο εδώ

 

* Ο Δρ. Νικόλαος Ουζούνογλου είναι απόφοιτος Πολυτεχνείου Κωνσταντινουπόλεως 1973 και Καθηγητής  Πολυτεχνείου Αθηνών.

 

ΠΗΓΗ:   19 Δεκεμβρίου 2011, http://nationalpride.wordpress.com/2011/12/19/…BD/ 

ΙΣΛΑΜ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ (ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ)

 

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

 

Στη Μέση Ανατολή η εικόνα από πλευράς θρησκεύματος του πληθυσμού είναι κατά πολύ πιο περίπλοκη. Θα εξετάσουμε τις χώρες Ισραήλ, το οποίο ιδρύθηκε στο έδαφος της Παλαιστίνης (1948), Λίβανο και Συρία.

Στην Παλαιστίνη παρά τις αιρέσεις της Ανατολής διατηρήθηκε ορθόδοξο Πατριαρχείο. Η περιοχή δοκιμάστηκε από τους Πέρσες εισβολείς, οι οποίοι, συνεπικουρούμενοι από Εβραίους, κατέσφαξαν 80.000 χριστιανούς (614 μ. Χ.) και έλαβαν ως λάφυρο τον τίμιο Σταυρό του Κυρίου μας. Το Πατριαρχείο επιβίωσε και μετά την κατάκτηση της γης από τους Άραβες.

Οι χριστιανοί που άντεξαν στην πίεση προς εξισλαμισμό με την πάροδο των αιώνων απώλεσαν την ελληνική ή την αραμαϊκή γλώσσα και έγιναν αραβόφωνοι όχι όμως Άραβες. Ακόμη και σήμερα προσδιορίζονται ως Ρουμ ορτοντόξ. Είναι οι τελευταίοι Ρωμηοί, αφού εμείς οι δυτικόπληκτοι οπαδοί του Κοραή αισθανόμαστε προϊούσα την απέχθεια προς την αυτοκρατορία της Ρωμανίας, την αποκληθείσα από τους δυτικούς μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης Βυζάντιο, και η περιφρόνησή μας προς την παράδοση της ρωμηοσύνης, την ελληνορθόδοξη παράδοση, ογκώνεται.

Οι χριστιανοί των Αγίων τόπων δεν είδαν τους «σταυροφόρους» της Δύσης ως ελευθερωτές και ουδέποτε συνέπραξαν μαζί τους. Στη στάση τους αυτή ασφαλώς οφείλουν και την επιβίωσή τους. Εμείς σήμερα άφρονες και δουλοπρεπείς προσδοκούμε από τους συμμάχους και ετέρους μας της Δύσης τη σωτηρία μας! Βέβαια δεν υπήρξαν λίγα τα δεινά των χριστιανών κατά τις συρράξεις μεταξύ αντιμαχομένων χαλίφηδων που συντάραξαν τη Μέση Ανατολή, ώσπου ήρθαν οι Οθωμανοί κατακτητές (1571). Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων κατά την τουρκοκρατία στελεχωνόταν από Έλληνες, αν και το ποίμνιο ήταν αραβόφωνο. Η κατάσταση παραμένει η ίδια ως σήμερα παρά τις επελθούσες μεταβολές (βρετανική διοίκηση 1919, κράτος του Ισραήλ 1948).

Κατά την ίδρυση του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ υπήρχαν περίπου 400.000 Παλαιστίνιοι χριστιανοί στους Αγίους Τόπους. Σήμερα είναι κάτω από 60.000. Η πολιτική του κράτους του Ισραήλ είχε καταστροφικές συνέπειες για τον παλαιστινιακό λαό, αφού 750.000 περίπου κάτοικοι εκδιώχθηκαν από τη γη των προγόνων τους. Ο αραβόφωνος παλαιστινιακός χριστιανικός πληθυσμός αποτελεί μόνο 2,1% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Για την πολιτική εθνοκάθαρσης του Ισραήλ δεν όρθωσε ουδείς θρησκευτικός ηγέτης φωνή διαμαρτυρίας. Όλοι είναι υποταγμένοι άνευ όρων στους ισχυρούς της γης, των οποίων ηγούνται οι σιωνιστές. Το ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο, όπως αποκαλείται, εξακολουθεί να στελεχώνεται αποκλειστικά σχεδόν από Έλληνες (ουδείς επίσκοπος αραβόφωνος υπάρχει). Η λειψανδρία ιδιαίτερα στα προσκυνήματα είναι άκρως ανησυχητική αλλά πείσμων και η εμμονή στη διατήρηση του ελληνικού χρώματος.

Είναι αναμφισβήτητο ότι τα προσκυνήματα εποφθαλμιούν τόσο οι ομόδοξοι μας Σλάβοι (οι Ρώσοι κυρίως), οι οποίοι δεν εκδηλώνουν λιγότερο εθνικισμό από τον δικό μας, όσο και ετερόδοξοι (ρωμαιοκαθολικοί και ουνίτες, κόπτες, μονοφυσίτες Αρμένιοι). Η αντιπαλότητα αυτή, που οφείλεται στην περιφρόνηση των λόγων του Αποστόλου Παύλου για την ενότητα του σώματος της Εκκλησίας διευκολύνει τα μέγιστα την καρποφορία της σιωνιστικής πολιτικής του Ισραήλ. Στο πολύπλοκο της εικόνας έρχεται να προστεθεί και ο σημαντικός αριθμός Εβραίων που παλινόστησαν από την καταρρεύσασα Σοβιετική Ένωση. Σημαντικός αριθμός αυτών δηλώνουν ορθόδοξοι χριστιανοί κατά το θρήσκευμα. Είναι όμως πράγματι ή μήπως θα αποτελέσουν τον δούρειο ίππο για την μελλοντική υφαρπαγή του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων από τους σιωνιστές. Η κατά καιρούς πιέσεις της ισραηλινής κυβέρνησης προς το Πατριαρχείο αποδίδουν καρπούς. Η υπόθεση Βαβύλη είναι μία εξ αυτών, στην οποία εμπλέκονταν τόσο η Εκκλησία της Ελλάδος, όσο και η ελληνική κυβέρνηση. Η όλη στάση των εκπροσώπων του Πατριαρχείου συνετέλεσε στην έξαρση ανθελληνικού κλίματος μεταξύ των αραβοφώνων, μουσουλμάνων και χριστιανών. Το χειρότερο όμως είναι ότι οι χριστιανοί, οι Ρουμ ορτοντόξ, αρχίζουν και υφίστανται την πίεση των μουσουλμάνων θεωρούμενοι πλέον ξένο σώμα. Και έτσι οι χριστιανοί της Παλαιστίνης διώκονται από τους σιωνιστές (όχι από τον εβραϊκό λαό που είναι θύμα της προπαγάνδας των ηγετών του) και τους μουσουλμάνους συμφυλέτες τους υπό τα αδιάφορα βλέμματα των χριστιανών διαφόρων δογμάτων, που συρρέουν προς προσκύνηση των Αγίων τόπων, αλλά σπάνια καταβάλλουν τον κόπο να ενημερωθούν για τα συμβαίνοντα εκεί. Μάλιστα προτεστάντες, ανερμάτιστοι κατά την παράδοση της Εκκλησίας, έχουν στρατευθεί υπέρ του σιωνισμού.

Στην Ιερουσαλήμ είδα αφίσα συνεδρίου «χριστιανών υπέρ του σιωνισμού»! Φυσικά οι συμμετασχόντες δεν γνωρίζουν απολύτως τίποτε για τα συμβαίνοντα στη λωρίδα της Γάζας και για τον μαρτυρικό θάνατο του ιερομονάχου Φιλουμένου στο προσκύνημα του φρέατος του Ιακώβ από «παράφρονα» Εβραίο. Το πλέον θλιβερό είναι ότι όλες οι «χριστιανικές» χώρες (ακόμη και το «ορθόδοξο» προτεκτοράτο Ελλάς) έχουν εκδηλωθεί σαφώς υπέρ των γελοίων απόψεων του περιβάλλοντος Μπους του νεωτέρου, απόψεων που ποινικοποιούν εμμέσως πλην σαφώς το Ισλάμ ως τρομοκράτη!

Προς βορράν του Ισραήλ εκτείνεται ο Λίβανος. Η χώρα υπό γαλλική κατοχή από το 1919 απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1943. Ο πληθυσμός του Λιβάνου αποτελείται από διαφόρων δογμάτων, 17 τον αριθμό, μουσουλμάνους (60%) και χριστιανούς (40%). Είναι τρομερή η κατάσταση που επικρατεί όχι πλέον μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών, αλλά μεταξύ ομοθρήσκων ομάδων, οι οποίες αλληλοεξοντώνονται για τα συμφέροντα των ισχυρών και ιδίως του Ισραήλ. Στο Λίβανο βρήκαν καταφύγιο αρκετοί Παλαιστίνιοι και επιδείνωσαν τις αντιθέσεις. Οι μικροενοχλήσεις του σφενδονοφόρου Δαβίδ έφεραν την οργισμένη αντίδραση του σιωνιστικού Γολιάθ που εισέβαλε στον Λίβανο. Το δράμα ολοκληρώθηκε με σφαγές στους παλαιστινιακούς καταυλισμούς Σάμπρα και Σατίλα από «χριστιανούς» μαρωνίτες (φαλαγγίτες) του Λιβάνου που έχουν πνευματικό ηγέτη τον πάπα και έχουν τεθεί στην υπηρεσία των δυτικών και των σιωνιστών (1982). Οι ισραηλινές δυνάμεις κατοχής αποχώρησαν το 2000. Ήρθε τότε η σειρά της Συρίας να εισβάλει στον Λίβανο. Νέα από αέρος επίθεση του Ισραήλ (2006) είχε ως συνέπεια την ολοσχερή καταστροφή των υποδομών της χώρας. Φωτογραφία που έκανε τον γύρο του κόσμου απεικονίζει μαθήτρια δημοτικού σχολείου του Ισραήλ να γράφει σε οβίδα που επρόκειτο να εκτοξευθεί «ευχές» για τα παιδιά του Λιβάνου που θα την υποδέχονταν! Και πάλι ουδέν σχόλιο εκ μέρους των χριστιανών της Δύσης για την καλλιέργεια εγκληματικών ενστίκτων σε άγουρη ηλικία. Ο Λίβανος είναι χώρα – ηφαίστειο εν ενεργεία, του οποίου ο πολύπαθος λαός αιμορραγεί για τα συμφέροντα των ισχυρών του κόσμου και της Μέσης Ανατολής.

Βορείως του Λιβάνου εκτείνεται η Συρία. Η περιοχή είχε δοκιμαστεί από τις αιρέσεις των πνευματομάχων οπαδών του Νεστορίου και των μονοθελητών. Η διάσπαση του σώματος της Εκκλησίας ευνόησε την κατάκτηση της Συρίας από τους Άραβες και τον ταχύ εξισλαμισμό μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Όμως και εδώ το ορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας επιβίωσε. Με την πάροδο των αιώνων επήλθε αποστασιοποίηση των γηγενών, αραβοφώνων πλέον καθώς λησμόνησαν την αραμαϊκή, από τους Ρωμηούς της Κωνσταντινούπολης. Η παρουσία των «σταυροφόρων» ευνόησε την προσχώρηση στο Βατικανό ομάδων αιρετικών. Στη χώρα, που ετέθη υπό γαλλική κατοχή (1919) και απέκτησε την ανεξαρτησία το 1946 επικράτησαν επί μακρόν στην εξουσία οι του κόμματος Μπάαθ, που διέπονταν από πνεύμα ανεξιθρησκείας σε ικανοποιητικό βαθμό. Έτσι η ζωή ήταν ανεκτή για τους χριστιανούς που αποτελούν το 8% του πληθυσμού (1,5 εκατομ. συνολικά, 1 εκατομ ορθόδοξοι). Η πίεση της Δύσης για ανατροπή του Άσσαντ ενδέχεται να σημάνει έναρξη αντιπαράθεσης χριστιανών μουσουλμάνων και κίνδυνο επικράτησης φονταμενταλιστών στην εξουσία, προειδοποίησε ο μαρωνίτης πατριάρχης του Λιβάνου Ράι, καθώς στις ταραχές πρωτοστατεί η μουσουλμανική αδελφότητα, η οποία ασφαλώς μόνο για δημοκρατία δεν νοιάζεται. Στο Ιράκ που «απελευθέρωσαν» οι δυτικοί μια από τις συνέπειες υπήρξε η αθρόα φυγή των χριστιανών από τη χώρα. Η Δύση έχει τα σχέδιά της και ελάχιστα ενδιαφέρεται για τους χριστιανούς της Ανατολής. Σχέδια όμως έχουν για την περιοχή και η Τουρκία και η Ρωσία και το Ιράν. Το μείγμα δεν είναι αρκούντως εκρηκτικό;

                                                                              «ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ», 5-12-2011

ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΣΤΙΣ ΙΣΛΑΜΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ (ΑΙΓΥΠΤΟΣ)

 

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

 

Το Ισλάμ είναι θρησκεία, η οποία δικαιώνει την άσκηση βίας εκ μέρους των οπαδών της κατά των πιστών άλλων θρησκειών. Αυτό αποτέλεσε διαχρονικά σημαντικό πλεονέκτημα του Ισλάμ έναντι άλλων θρησκειών, οι πιστοί των οποίων υποχώρησαν αριθμητικά τάχιστα σε περιοχές που αυτό εξαπλώθηκε. Το Ισλάμ δεν έπληξε μόνο τη χριστιανική πίστη, αλλά και τη βουδιστική, την ινδουϊστική και άλλες στην κεντρική Ασία. Στη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο, περιοχές του ελληνορωμαϊκού κόσμου, οι κάτοικοι είχαν μεταστραφεί καθολικά στη χριστιανική πίστη πριν από την αραβική εξάπλωση.

Οι περιοχές όμως αυτές είχαν συγκλονιστεί από τις αιρέσεις των πρώτων αιώνων λόγω της φυγόκεντρης διάθεσης πολλών επιφανών κατοίκων αυτών από την κεντρική εξουσία της Κωνσταντινούπολης. Τον μονοφυσιτισμό, τον νεστοριανισμό και άλλες αιρέσεις είχε ασπαστεί σημαντικό τμήμα του πληθυσμού, το οποίο υπέκυψε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στην πίεση εξισλαμισμού εκ μέρους των Αράβων απ’ ότι οι πληθυσμοί στην έκταση της Μικράς Ασίας και της Βαλκανικής στην πίεση εξισλαμισμού εκ μέρους των Τούρκων αργότερα.

Η Αίγυπτος κατέστη λίαν σημαντική από γεωστρατηγική άποψη, όταν διανοίχθηκε η διώρυγα του Σουέζ (1869). Η αποικιοκράτις Βρετανία θεώρησε ζωτικής σημασίας τον έλεγχο της διώρυγας, προκειμένου να είναι ασφαλείς οι πλεύσεις του στόλου της προς την αποικία των Ινδιών. Επωφελήθηκε από την προσπάθεια κάποιων πατριωτών για πλήρη αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Βομβάρδισε την Αλεξάνδρεια και αποβίβασαν δυνάμεις στην περιοχή της διώρυγας (1882). Η Αίγυπτος κατέστη βρετανική αποικία ως το 1936.

Στη χώρα κατοικούσαν πέρα από τους Άραβες μουσουλμάνους και μονοφυσίτες χριστιανοί, οι γνωστότεροι ως κόπτες, που προσέγγιζαν το 20% του πληθυσμού. Σημαντική ήταν και η παρουσία των Ελλήνων, καθώς στους γηγενείς περί το ορθόδοξο πατριαρχείο Αλεξανδρείας είχαν προστεθεί και αρκετοί άλλοι από την εποχή της κυριαρχίας του Μεχμέτ Άλη ως τις αρχές του 20^ου αιώνα. Όταν μοσουλμανική χώρα καταλαμβάνεται από αποικιοκρατική χριστιανική χώρα, η πλειονοψηφία των μουσουλμάνων δεν είναι σε θέση ούτε όμως έχει και τη διάθεση να εξετάσει τις δογματικές διαφορές μεταξύ των κατακτητών και των ομοθρήσκων γηγενών ή παροίκων. Ασφαλώς οι χριστιανοί της Αιγύπτου επωφελήθηκαν από την βρετανική παρουσία, ώστε να δραστηριοποιηθούν στο εμπόριο και να πλουτίσουν. Οι κόπτες ήσαν κατά πολύ πιο ευκατάστατοι από τους μουσουλμάνους και αρκετοί Έλληνες απέκτησαν σημαντικές περιουσίες.

Οι Άγγλοι έφυγαν το 1936 φροντίζοντας να εγκαταστήσουν στην αρχή βασιλιά ελεγχόμενο από αυτούς και διατηρώντας στρατιωτικές μονάδες περί την διώρυγα. Ο πατριωτισμός όμως αρκετών αξιωματικών οδήγησε σε ένοπλη σύγκρουση με τους Άγγλους και τη φθορά εγκαταστάσεων βρετανικών συμφερόντων. Οι Άγγλοι αποχώρησαν οριστικά το 1952 και στην εξουσία εδραιώθηκε μετά από μικρό χρονικό διάστημα ο Νάσερ, ο οποίος αναζωπύρωσε το εθνικό αίσθημα των μουσουλμάνων της Αιγύπτου. Και είναι πολύ γνωστό ότι στις ισλαμικές χώρες έθνος και πίστη είναι μη διακριτά. Μετά τα προηγηθέντα ήταν αναμενόμενο οι μουσουλμάνοι να θεωρούν κατά κάποιο τρόπο τους χριστιανούς ως ξένο σώμα. Οι Έλληνες αποχώρησαν ευθύς μετά τη δήμευση των περιουσιών τους, αφήνοντας το ορθόδοξο Πατριαρχείο με μικρό αριθμό πιστών. Οι κόπτες δεν είχαν άλλη πατρίδα. Έμειναν και άρχισαν να υφίστανται διωγμό με την ανοχή των αρχών έναντι των φανατικών μουσουλμάνων, ενώ σημαντικό μέρος της εκκλησιαστικής περιουσίας τους δημεύθηκε. Αυτά εξανάγκασαν πολλούς από αυτούς να μεταναστεύσουν σε δυτικές χώρες. Στη μετά τον Νάσερ περίοδο φάνηκε να επικρατεί κάποια ανεκτικότητα έναντι των κοπτών, η κοινότητά τους όμως έχει συρρικνωθεί στο 8% του πληθυσμού ίσως και λόγω χαμηλοτέρων δημογραφικών δεικτών. Η δημογραφική κάμψη είναι μάστιγα των απανταχού της γης χριστιανών.

Η πρόσφατη ανατροπή του Μουμπάρακ έδωσε το έναυσμα για την επίθεση φανατικών μουσουλμάνων με πυρπόληση ναών και φόνους κοπτών. Αποτελεί οπωσδήποτε αίνιγμα η ανατροπή ενός αφοσιωμένου στη Δύση δικτάτορα από τις ΗΠΑ. Στην Αίγυπτο δραστηριοποιείται από δεκαετίες η οργάνωση «αδελφοί Μουσουλμάνοι». Ελεύθεροι σχολιαστές δεν δίστασαν να καταγγείλουν ότι αυτή ελέγχεται από τη CIA! Δεν είναι εκπληκτικό, αν συλλογιστούμε ότι αυτή οργάνωσε και ήλεγχε την «Αλ Κάιντα», όταν οι Σοβιετικοί είχαν πραγματοποιήσει ανοήτως την εισβολή στο Αφγανιστάν. Ασφαλώς το νέο καθεστώς της Αιγύπτου, αν και ασταθές ακόμη, φαίνεται φιλοδυτικό. Για τους χριστιανούς όμως είναι βέβαιο ότι έχει επέλθη ουσιαστική μεταβολή. Το κάπως παρήγορο είναι ο εν πολλοίς γεωγραφικός διαχωρισμός των δύο ομάδων πληθυσμού, καθώς οι κόπτες κατοικούν κατά πλειονότητα στην Άνω Αίγυπτο. Τι θα γίνει όμως με τους ομοπίστους στα μεγάλα αστικά κέντρα;

Το ορθόδοξο πατριαρχείο διατηρεί καλές διπλωματικές σχέσεις (πόσο εκκλησιαστικός μπορεί να είναι αυτός ο όρος;) με την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Ως τώρα δεν έχει εκδηλώσει κάποια συμπάθεια προς τους ομοθρήσκους κόπτες. Ασφαλώς δεν οφείλεται αυτό στις δογματικές διαφορές, αλλά στη σκέψη των συνεπειών. Αλλά ας υποθέσουμε ότι οι κόπτες αποδέχονται να προσχωρήσουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Τότε το Πατριαρχείο θα οφείλει να συμπαρασταθεί στο δοκιμαζόμενο ποίμνιό του. Αλλά μήπως ο Χριστός ζητά από μας να συμπαραστεκόμαστε μόνο στους δοκιμαζόμενους ομοπίστους μας; Ασφαλώς η συμπαράσταση προς τους κόπτες θα έχει οδυνηρότατες συνέπειες ακόμη και την εκδίωξη του Πατριαρχείου από την Αίγυπτο. Προοπτική αρκετά πιθανή αν στο μέλλον εκδηλωθεί έξαρση του μουσουλμανικού φονταμενταλισμού. Αλλά ορθόδοξοι δεν υπάρχουν μόνο στην Αίγυπτο και δεν είναι τόσο ανίσχυροι οι άλλοι, όσο του Πατριαρχείου Αλεξενδρείας. Τι κάνουν το οικουμενικό Πατριαρχείο και το Πατριαρχείο Μόσχας. Προς το παρόν είμαστε θεατές οικουμενιστικών αλλά και διαθρησκειακών συνάξεων με σκοπό δήθεν την προσέγγιση των θρησκειών και την εμπέδωση της παγκόσμιας ειρήνης. Σ’ αυτές οι ορθόδοξοι εκδηλώνουν διάθεση συνδιαλλαγής με νόθευση της δογματικής καθαρότητας της ορθοδοξίας. Αλλά πώς είναι δυνατόν να επέλθει προσέγγιση όταν «χριστιανικές» χώρες ενέχονταν κατά το παρελθόν για την άθλια αποικιοκρατία και σήμερα πρωταγωνιστούν στη λαφυραγώγηση του πλανήτη και την πρόκληση κατά των μουσουλμάνων, τους οποίους αποκαλούν συλλήβδην ως εν δυνάμει τρομοκράτες; Είναι δυνατόν να επέλθει προσέγγιση μέσα από τελετές που προκαλούν θυμηδία στους «χριστιανούς», θλίψη στους χριστιανούς και αγανάκτηση στους μουσουλμάνους; Οι χριστιανοί θρησκευτικοί ηγέτες οφείλουν πρωτίστως να καταγγείλουν την απληστία των ισχυρών του κεφαλαίου Εβραίους και «χριστιανούς», να καταδικάσουν την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, την καταλήστευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών με την υποβοήθηση δοτών κυβερνώντων, τους εξοπλισμούς και την υποδαύλιση για ένοπλες συρράξεις σ’ όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Δυστυχώς όμως σιωπούν και σήμερα, όπως σιωπούσαν και τότε που ο Χίτλερ ετοίμαζε την πολεμική του μηχανή, για να σπείρει τον όλεθρο. Τότε που πλήθος ορθοδόξων αρχιερέων και ιερέων μαρτυρούσαν για την πίστη τους στα σταλινικά στρατόπεδα. Η Ορθοδοξία καλλιεργεί στους πιστούς ιδιαίτερο ήθος, το οποίο έχουν απωλέσει οι πιστοί των ομολογιών του δυτικού χριστιανισμού. Σήμερα συγχρωτισμένοι μ’ αυτούς κινδυνεύουμε να το απωλέσουμε κι εμείς. Είναι το ήθος που μόλις πριν από λίγα χρόνια μας υπέδειξε το χρέος να συμπαρασταθούμε προς τους δοκιμαζόμενους μουσουλμανικούς λαούς του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Είναι ώρα να συμπαρασταθούμε και προς τους κόπτες της Αιγύπτου. Αυτοί συντηρούν τα ιστορικά κέντρα του πρώτου μοναχισμού. Εκεί βρίσκονται οι μονές των αγίων Αντωνίου,   Παύλου του Θηβαίου, Μακαρίου και Παϊσίου. Μήπως η πολιτική της Δύσης έναντι του Ισλάμ έχει ως τελικό στόχο να στρέψει αυτό κατά των χριστιανών της Ανατολής; Μήπως δούμε να ανατινάζονται οι μονές όπως οι γλυπτοί στους βράχους βούδες από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν;

Θυμούμαι πώς μας ξεπροβόδισε ο ηγούμενος της μονής του αγίου Παύλου του Θηβαίου με γλυκό και κάπως μελαγχολικό ύφος μετά την ξενάγηση: Να προσεύχεστε για μας.         

Προς μια Πολίτικη Ρωμιοσύνη «εν ετέρα μορφή»;

 

Tου Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Τσέτση

 

[Τα κατωτέρω αποτελούν τις καταληκτήριες παραγράφους μιας ομιλίας του γράφοντος, η οποία, υπό τον τίτλο «Μνήμη Ρωμιοσύνης», έγινε στα πλαίσια εσπερίδας, οργανωμένης πρόσφατα από την «Ελληνική Κοινότητα Γενεύης», με θέμα «Η Ομογένεια της Κωνσταντινούπολης, χτές και σήμερα».  Οι λοιποί ομιληταί κατά την εκδήλωση αυτή ήταν η Ρέα Πουρνάρα-Ξενιάδου («Η Παιδεία στην Πόλη») και ο Γεώργιος Λαιμόπουλος («Η Ομογένεια της Πόλης. Δυσκολίες του χθες-προκλήσεις του σήμερα-προοπτικές του αύριο»)].

Πόσοι είναι σήμερα οι Ομογενείς που συνεχίζουν ακόμη να δίνουν το «παρών» της Πίστης και του Γένους τους γύρω από τον Πατριάρχη και Πατέρα τους στην Πόλη; Την κοιτίδα αυτή του Ελληνισμού, συνάμα δε και πνευματικό Κέντρο της ανά την οικουμένην Ορθοδοξίας; Δύο, το πολύ τρείς χιλιάδες ψυχές.

 Παρενθετικά να σημειωθεί ότι οι αριθμοί αυτοί αφορούν, φυσικά, το Ρωμαίικο στοιχείο της Πόλης. Διότι, αν συνυπολογίσει κανείς τους Ορθοδόξους εκείνους που διαβιούν εδώ και δύο δεκαετίες περίπου στην πόλη αυτή και που προέρχονται από την Αντιόχεια, τα Βαλκάνια, τον Καύκασο και τον Ευρωπαϊκό Βορρά, μπορεί να λεχθεί ότι, σύμφωνα με την Ορθόδοξο  Κανονική παράδοση,  το ποίμνιο του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, ανέρχεται σήμερα σε 80-100 χιλιάδες ψυχές, λόγῳ του, ελληνικού μεν ως προς την «κουλτούρα» και την γλωσσική του έκφραση, αλλά υπερεθνικού και υπερφυλετικού στη φύση του, Οικουμενικού Πατριαρχείου.  Καθώς έλεγε σε πρόσφατη ομιλία του προς την νεολαία της Ομογένειας ο Σεπτός μας Προκαθήμενος, όσοι έρχονται τον τελευταίο καιρό στην Πόλη είτε για ανώτερες σπουδές, εἰτε για να αναζητήσουν κάποια εργασία, «για εμάς, για το Πατριαρχείο, για την Εκκλησία, για εμένα προσωπικώς ως Αρχιεπίσκοπο της Πόλεως και Πατριάρχη, είναι όλοι μια ενιαία και αδιαίρετος οικογένεια. Δεν κάνουμε καμμία διάκριση».

Πολλοί είναι ασφαλώς οι νοσταλγοί των εποχών εκείνων που έφυγαν ανεπιστρεπτί, και περισσότεροι ίσως οι προβλέποντες ένα σκοτεινό μέλλον, τόσο για την Πολίτικη Ρωμιοσύνη, όσο και για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, φρονούντες, ενδεχομένως, πως ο Ελληνισμός της Πόλης έχει «ημερομηνία λήξεως». Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονείται ότι και μετά την Άλωση το 1453, λίγοι ήταν και εκείνοι που περιεστοίχιζαν τον Πατριάρχη Γεννάδιο τον Σχολάριο. Κατά τι περισσότεροι από αυτούς που κυκλώνουν σήμερα τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Σύμφωνα με Οθωμανικές Βακουφικές πηγές που ανάγονται στο 1478, (δηλ. μόλις 25 χρόνια μετά την Άλωση), στην εντός των τειχών Κωνσταντινούπολη είχαν μείνει μόνο 3151 εστίες Ρωμιών και 592, στην αντιπέραν όχθη του Κερατείου Κόλπου, στο Γαλατά.

Εν τούτοις, κατά τους μετά την Άλωση χρόνους, τους λεγόμενους Κάτω Χρόνους, η  Πρόνοια του Θεού  έστειλε στην Βασιλεύουσα  μυριάδες ομογενών και ομαίμων από την κάποτε δυτική ενδοχώρα της, από την Πελοπόννησο, την Ήπειρο και την Μακεδονία, την Χίο και την Μυτιλήνη, την Κρήτη και την Θράκη, οι οποίοι δίπλα στους Πόντιους, Ίωνες και Καππαδόκες της ανατολικής της ενδοχώρας, «ρωμιοποιήθηκαν» μέσα στο χωνευτήρι της Πόλης και μεγαλούργησαν, στηρίζοντας την Εκκλησία τους και στηριζόμενοι απ’ αυτήν. Γι’ αυτό, ακριβώς, και οι λίγοι που έμειναν σήμερα στην Πόλη δεν αποθαρρύνονται από τις συγκυρίες, ούτε ολιγοψυχούν. Αλλά μένοντες πιστοί στη μνήμη του παρελθόντος, δεν παύουν να αγωνίζονται και για το αύριο της Ρωμιοσύνης, γνωρίζοντες από μακραίωνη πείρα ότι είναι «ανεξιχνίαστοι αι βουλαί του Θεού».

Γιατί, ποιός μας λέγει πως δεν μπορεί να επαναληφθεί μια μέρα αυτό που συνέβη στους Κάτω Χρόνους, κυρίως δε στις αρχές του 19ου  αιώνα, όταν ο Σουλτάνος Αμπτούλ Μετζίτ με το Διάταγμα «Χάττι Σερίφ» το 1839, εγκαινίαζε τις, γνωστές ως Τανζιμάτ, Μεταρρυθμίσεις, που φιλελευθεροποιούσαν την οικονομία και έδιναν έτσι την δυνατότητα σε αλλοδαπούς να συμμετέχουν ενεργά στην οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Ποιός μπορεί να ισχυρισθεί ότι σ’ένα προσεχές μέλλον δεν μπορούν  να εγκατασταθούν στην Πόλη «έποικοι» από την Ελλάδα για επαγγελματικούς, επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς ή άλλους λόγους; Τώρα μάλιστα που οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις ομαλοποιούνται και τείνουν να πάρουν μιαν άλλη διάσταση με τις «μεταρρυθμίσεις» που επιχειρεί ο Ταγίπ Ερντογάν στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής πολιτικής του;  Οι μερικές εκατοντάδες Ελλαδικών επιχειρηματιών, βιοπαλαιστών, ακαδημαϊκών διδασκάλων, αλλά και μετεκπαιδευομένων φοιτητών, που ήδη διαβιούν στην Πόλη εδώ και κάμποσο καιρό, δεν μπορεί να αποτελέσουν, μήπως, το «φύραμα» με το οποίο μπορεί να ζυμωθεί σ΄ένα προσεχές μέλλον μια Πολίτικη Ρωμιοσύνη «εν ετέρα μορφή»; Γιατί όχι;

Υπάρχουν όμως ουκ ολίγα «καυτά» ερωτήματα! Θα υπάρξει ώσμωση μεταξύ Ρωμιών και «Νεο-ρωμιών»; Διότι, κακά τα ψέμματα, όσο και αν ανήκουμε στο ίδιο Γένος και μιλούμε την αυτή γλώσσα και, θεωρητικά τουλάχιστον, ανήκουμε στην ίδια Ορθόδοξη Εκκλησία, διακατεχόμαστε από διαφορετικές νοοτροπίες. Οι «Πολίτες» θα θελήσουν να αγκαλιάσουν τους «Ελλαδίτες»; Οι «Ελλαδίτες», πολίτες πλέον της Ευρωπαϊκής Ἐνωσης, θα στρέξουν να «ρωμιοποιηθούν», να πλησιάσουν την Εκκλησία, όπως συνέβη στο παρελθόν και να σμίξουν τα χνώτα τους με τα χνώτα εκείνων που εκφράζουν μιαν άλλη κουλτούρα, εκείνη της «καθ’ ημάς Ανατολής»; Ή θα προτιμήσουν να εγκλωβιστούν μέσα σ’ ένα ομόγλωσσο και ομόθρησκο μεν, αλλά ξεχωριστό πολιτισμικό «γκέτο», με το σκεπτικό ότι «ου συγχρώνται Ιουδαίοι Σαμαρίταις»; Τα Ομογενειακά Εκπαιδευτήρια θα εφοδιασθούν με τα μέσα εκείνα που θα τα επιτρέψουν να ξαναβρούν την παλαιά τους αίγλη; Και το κυριώτερο,  θα έχουν την δυνατότητα να δέχονται τα παιδιά των εξ Ελλάδος «εποίκων»;

Ιδού μερικά καίρια πολιτικά, κοινωνικά και ποιμαντικά προβλήματα, με τα οποία, αργά ή γρήγορα, θα βρεθούν αντιμέτωποι όσοι είναι ταγμένοι στη διακονία αυτού που λέγεται Πολίτικη Ρωμιοσύνη. Προβλήματα  στα οποία δέον να δοθούν ξεκάθαρες και βιώσιμες λύσεις. Αν, φυσικά, θέλουμε να έχουμε μια ζωντανή και δυναμική παρουσία στην αιώνια αυτή πρωτεύουσα του οικουμενικού Ελληνισμού, η οποία ονομάζεται Κωνσταντινούπολη.

 

ΠΗΓΗ: Jun 21, 2011, http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=6058

Ομιλία για την Εθνική Αντίσταση

 

Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη*

Σεβασμιότατε, Αξιοσέβαστοι πατέρες,  κ. Περιφερειακοί Σύμβουλοι, -Αιρετοί Εκπρόσωποι  της Περιφέρειας Θεσσαλίας, κ. Δήμαρχε, αξιότιμοι φορείς του τόπου, κυρίες και κύριοι.

Υπάρχουν  στην ιστορική ζωή των λαών μερικές ημερομηνίες κρίσιμες. Ίχνη στον τόπο και στο χρόνο, που στήθηκαν για να σημαδεύουν τις επιδόσεις τους, όπως τα τρόπαια. Στον ίσκιο τους σταματά για λίγο την πορεία του μέσα στο χρόνο ένας λαός, να πάρει πνοή, ανάσα, και να συνεχίσει. Οι σταθμοί αυτοί είναι συγχρόνως αφετηρίες για νέα ξεκινήματα, σε μια ζωή που είναι μακράς διαρκείας και  δε μετριέται με τα χρόνια όπως η ζωή των ατόμων, αλλά με τους αιώνες, όπως η ζωή της Γης. Και πορευόμενοι, με τον τρόπο αυτό, οι λαοί δημιουργούν την Ιστορία τους.

Καλούμαστε σήμερα να θυμηθούμε  ηρωικές στιγμές, τιμής και περηφάνειας της Εθνικής Αντίστασης, με κομβικό σημείο την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, την πιο σημαντική ως τότε, πολεμική ενέργεια κατά του Άξονα στη χώρα μας. Και μαζί της, να τιμήσουμε την Εθνική Αντίσταση όλου του ελληνικού λαού στην περίοδο της Κατοχής, όλους εκείνους που αγωνίστηκαν, βασανίστηκαν ή έπεσαν ηρωικά. Για την Ελλάδα, η αντίσταση, συναντώντας την ψυχική ετοιμότητα του λαού, ξεκίνησε από τις πρώτες μέρες της ξενικής κατοχής με πολλούς τρόπους και πολλές μορφές και ρίζωσε, αρχικά με ατομικές και αργότερα με ομαδικές και συντονισμένες προσπάθειες.

Η καταιγίδα μαινόταν για χρόνια.

Χρόνια σκοτεινά και κοσμογόνα.

Χρόνια σταθμοί, χρόνια ορόσημα.

Κι οι άνθρωποί τους γεύτηκαν την καταιγίδα.

Έζησαν με τον κεραυνό και το χαλάζι.

Πέθαναν κρατώντας στα χέρια τους τους ανέμους.

Θάφτηκαν απ’ το χώμα που ξεσήκωσε το ξεροβόρι.

Κι η βροχή θέριεψε τα χορτάρια στο μνήμα τους

γιατί αγάπησαν τη ζωή.

Ήταν τα μεσάνυχτα της 25ης Νοεμβρίου του 1942 όταν οι αντάρτικες δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ σε συνεργασία με τις συμμαχικές δυνάμεις του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής ξεκίνησαν την επιχείρηση καταστροφής της γέφυρας του Γοργοπόταμου, επιχείρηση που στέφτηκε  με απόλυτη επιτυχία και με ελάχιστες απώλειες από την πλευρά των ανταρτών. Δύο μέρες αργότερα οι Ιταλοί έγραψαν τον αιματηρό επίλογο προχωρώντας σε άνανδρα αντίποινα. Παρόλα αυτά, ο απόηχος της ανατίναξης έφτασε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η σημασία της, αναγνωρίστηκε από τους κατακτητές και υμνήθηκε από τους συμμάχους μας, καθώς απέκοψε μια από τις αρτηρίες ανεφοδιασμού του Ρόμελ και διευκόλυνε τις επιχειρήσεις των συμμάχων στο μέτωπο της Αφρικής. Επιπλέον, ενίσχυσε το ηθικό των Ελλήνων και δημιούργησε τη βεβαιότητα πως, ενωμένοι πετυχαίνουν πολλά στον αγώνα υπέρ του Εθνικού συμφέροντος. Οι αγωνιστές της εθνικής αντίστασης δε δίστασαν να επιλέξουν μια στάση ευθύνης, πέρα από κάθε φανατισμό, σε μια υποδειγματική πράξη εθνικής ομοθυμίας κατά του φασισμού.

Σήμερα,  που ο σύγχρονος κόσμος  είναι ένας κόσμος γεμάτος ανασφάλεια, τυφλή βία, ανισότητες και αδικία, η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου έχει  αδιαμφισβήτητα συμβολική αξία.  Τα γεγονότα  δείχνουν ότι, όσο η μνήμη αδρανοποιείται, τόσο η βία και τα σύμβολά της έρχονται να κυριαρχήσουν.

Για αυτόν τον λόγο η σημερινή μέρα είναι μέρα μνήμης και αντίστασης. Μνήμης για αυτούς που αγωνίστηκαν για τη δική μας ελευθερία και αντίστασης απέναντι στον καθένα  που θέλει να μας κάνει να ξεχάσουμε, ή  να μην μάθουμε και να γι αυτό να ταυτίζουμε το καλό με το κακό, το δίκαιο με το άδικο, τις αξίες με το απόλυτο μηδέν.

Και αν η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου ήταν τότε πράξη ανάγκης κατά του φασισμού, μπορούμε να πούμε ότι ακόμη πιο επιτακτική είναι σήμερα η ανάγκη αντίστασης ενάντια σε κάθε μορφή φασισμού, κάθε μορφή λησμονιάς και παθητικής αποδοχής. Όραμα τότε κοινό, μια Ελλάδα ελεύθερη, χωρίς εξαρτήσεις, με ισοτιμία ανάμεσα στους πολίτες της και κοινωνική δικαιοσύνη. Οράματα, σήμερα και τώρα, κοινά παραμένουν η ελευθερία, η ισοτιμία, η εθνική αξιοπρέπεια. Και αν οι συνθήκες δεν είναι οι ίδιες με εκείνης της εποχής, αξίζει η ευαισθητοποίηση και η αντίσταση σε όποιες σύγχρονες απειλές συντελούν στο να εκμηδενιστούν οι ανθρώπινες αξίες και να μεταλλαχτούν οι λαοί σε απρόσωπους, ασύνειδους πληθυσμούς. Γιατί

«Τί έχουμε ν’ αντιτάξουμε στη βία;

Την ειρηνική ζωή μας,

τα ήρεμα πρόσωπά μας

την αυστηρή δικαιοσύνη μας».

Η πεμπτουσία των ευγενικών και συνάμα δυναμικών αισθημάτων και ιδεών του αντιστεκόμενου ες αεί στη βαρβαρότητα ανθρώπου, συνοψίζεται στο ακόλουθο απόσπασμα από το γράμμα-ντοκουμέντο που βρέθηκε στην τσέπη ενός νεκρού Ιταλού στρατιώτη, ο οποίος σκοτώθηκε στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου, γράμμα απελπισίας και παράκλησης στο Θεό:

"Ο Θεός να δώσει, αν είναι και σκοτωθώ, το πτώμα μου να πέσει στα χέρια του εχθρού. Έτσι μόνο υπάρχει ελπίδα να δουν το φως της δημοσιότητας αυτά τα λόγια μου και να ακουστούν. Είμαι ένας άνδρας 28 χρονών. Το όνομά μου δεν έχει καμιά σημασία.  Ξεκίνησα κι εγώ κάποτε με φλογερές φιλοδοξίες και με ωραία όνειρα  και ξύπνησα ένα πρωί διορισμένος με τη βία, ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ και ΔΗΜΙΟΣ από τον αρχηγό της φασιστικής Ιταλίας … Σαν σκαθάρια, αλίμονο, και σαν ποντίκια, φέραμε τη δυσωδία και την πανώλη παντού όπου μας στείλανε. Οι φρικαλέοι εντούτοις ηρωισμοί μας, με τη βροχή του υπερίτη στα κορμιά των αθώων, με το χαλάζι των οβίδων στα κεφάλια των άοπλων  έγιναν το μισητό σύμβολο  του φασισμού.

Έτσι εμείς όλοι, που ποτέ δε σκεφτήκαμε να παραστήσουμε τους πολεμιστές και τους ήρωες, αλλά που απομείναμε στη βάση της ψυχής μας άνθρωποι και Χριστιανοί, εμείς όλοι που καταριόμαστε τη μοίρα μας, γιατί μας έταξε να ζήσουμε την περίοδο αυτή της απερίγραπτης  καταπτώσεως, έναν μόνο πόθο χαϊδεύουμε και μία ελπίδα τρέφουμε: Να εξοντωθεί και να πέσει ο φασισμός με τον ηρωικό πρωταρχηγό και τους γενναίους ιππότες του. Να πέσει επιτέλους απέξω, αφού εμείς οι ίδιοι, που πάσχουμε και ντρεπόμαστε, που τραβούμε τα πάνδεινα και πεινάμε, που σκοτωνόμαστε και ατιμαζόμαστε, που έχουμε χάσει κάθε ανθρώπινο δικαίωμα και εμφανιζόμαστε από το χυδαίο φασισμό χωρίς ανθρωπιά, δεν είμαστε άξιοι και ικανοί να τους γκρεμίσουμε από τα μακάβρια βάθρα τους…

Απ΄ έξω ας έρθει η σωτηρία… Μέσα από τον τάφο που θα μου σκάψουν με γενναιοψυχία χέρια ηρωικών Ελλήνων μαχητών, εκπέμπω με αγωνία προς όλη την ανθρωπότητα το απελπισμένο  SOS του λαού μου. Και είθε η φωνή μου να δονήσει σαν αστραπή τον αιθέρα και ν΄ ακουστεί ως τα πέρατα του κόσμου".

Δεν υπάρχουν «αν» στην ιστορία

Όλες οι υποθέσεις είν’ ανύπαρκτες

Δεν στέκουν.

Τις κατασκευάζει το μυαλό για να παρηγοριέται.

Όμως εμείς δεν χρειαζόμαστε παρηγοριές.

Χρειαζόμαστε πράξεις, γεγονότα αληθινά.

Ελεύθερα από «αν» και υποθέσεις.

Την ιστορία τη σπουδάζαμε παλιά μα τη βιώνουμε  στο τώρα.

Κι η ιστορία πολύ απέχει από μύθους και παρηγοριές.

Η ιστορία είναι αδυσώπητα σκληρή.

Ανελέητα ανθρώπινη και γήινη

Η ιστορία φτιάχνεται με πράξεις

Πλάθεται με αίμα, κόκκαλα και σάρκες

Τα «αν» κι οι υποθέσεις σ’ αυτή δεν έχουν θέση.

 

ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΜΙΑΣ ΜΟΡΦΗΣ, ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΦΡΙΚΗ.

Σας ευχαριστώ.

(Σημείωση: Τα ποιητικά αποσπάσματα προέρχονται από την ποιητική συλλογή της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη  «Η φωνή της σιωπής», Τρίκαλα, Νοέμβριος 2006.)

 

 * H Αμαλία Κ. Ηλιάδη είναι φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων

ΕΙΜΑΣΤΕ ΧΩΡΑ ΥΠΟ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ;

 

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

 

Η χώρα μας αντιμετωπίζει μια από τις φοβερότερες δοκιμασίες κατά τη μακρόχρονη ιστορία της. Δεν είναι υπερβολή ότι βιώνει την τρίτη μεγάλη παρακμή της. Η πρώτη την κατέστησε εύκολη λεία για την ανερχόμενη δύναμη της Ρώμης και η δεύτερη εύκολη επίσης λεία για τους επελαύνοτες Οθωμανούς. Συνηθίζουμε να επικεντρώνουμε την ανάλυσή μας στην ισχύ των εχθρών μας και αποφεύγουμε, κατά κανόνα, να επισημάνουμε τις αδυναμίες μας, αδυναμίες που πηγάζουν από την κατάρρευση των αξιών στον κοινωνικό μας χώρο.

Η κατάρρευση των αξιών είναι το κύριο σύμπτωμα της κατάπτωσης ενός λαού. Οι πολίτες της χώρας γίνονται φίλαυτοι στο έπακρο, η αγάπη προς την πατρίδα και τους συμπολίτες ατονεί, ώστε τελικά να σβήνει. Η απληστία και η δίψα του κέρδους, προϋποθέσεις για την ευμάρεια, τη χλιδή και τη σπατάλη, οδηγούν στην εκμετάλλευση του συνανθρώπου, στη σκληρότητα έως αγριότητα. Και όταν καταφερθούν τα πλήγματα κατά του συνανθρώπου – συμπολίτη ο άπληστος γίνεται αυτοκαταστροφικός επιτιθέμενος κατά της οικογενείας του και του ίδιου του του εαυτού.

Έχουμε πλείστες όσες ιστορικές μαρτυρίες, οι οποίες οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η φιληδονία, η φιλαργυρία και η φιλοδοξία, οι τρεις μάστιγες – πάθη, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας, είναι διαχρονικά οι κύριοι συντελεστές της κατάπτωσης των λαών. Και δεν θα ήταν δυνατόν να μην αποτελούν γνωρίσματα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, η οποία δεν ταλανίζεται από οικονομική κρίση, όπως ενορχηστρωμένοι προσπαθούν να μας πείσουν πολιτικοί, αναλυτές και δημοσιογράφοι, αλλά από κρίση πρωτίστως πνευματική με την εκκλησιαστική έννοια του όρου.

Για την κρίση που μας μαστίζει αναζητούν κάποιοι δικαιολογίες αστήρικτες έως απαράδεκτες και ανιστορικές. Επιρρίπτουν την κύρια ευθύνη στην τουρκοκρατία, η οποία άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της κακοδιοίκησης, του ρουσφετιού, της ροπής προς την οκνηρία. Και το θλιβερό είναι ότι σημαντική μερίδα της κοινής γνώμης αποδέχεται ότι αυτά αποτελούν τις αιτίες της κακοδαιμονίας της νεοελληνικής κοινωνίας! Όμως δεν είναι δύσκολο να δείξουμε πόσο έωλα είναι τα επιχειρήματα αυτού του είδους.

Το νεοελληνικό κράτος δομήθηκε σε δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα επί βαυαρικής αντιβασιλείας, αλλά και στη συνέχεια ως σήμερα. Τους ξένους τοποτηρητές των ισχυρών δυνάμεων στο προτεκτοράτο, που αυτοί ανακήρυξαν, πλαισίωναν διαχρονικά πρόσωπα με το βλέμμα στραμμένο δουλικά προς την Εσπερία, πρόθυμοι να ικανοποιήσουν την όποια απαίτηση των ισχυρών έναντι αμοιβών και αξιωμάτων. Η ελληνική επανάσταση όχι μόνο δεν έχει δικαιωθεί, δεν έχουν δηλαδή εκπληρωθεί οι πόθοι του επαναστατημένου λαού, αλλά έχει εκφυλιστεί, ώστε να αλλάξει απλώς ο δυνάστης.

Αυτοί οι δυτικοσπουδασμένοι, γι’ αυτό και εν πολλοίς δυτικόφρονες, όχι απλώς σηντήρησαν το ρουσφέτι, αλλά το κατέστησαν μέσο για την πολιτική επικράτηση. Αυτοί οι αερολογούντες περί αξιοκρατίας και δημοκρατίας καταρράκωσαν διαχρονικά κάθε θεσμό του κράτους θυσιάζοντες τα πάντα στο βωμό της προσωπικής και κομματικής ανέλιξης καθώς και στη σύσφιξη των πελατειακών σχέσεων με έναν λαό, τον οποίο έσερναν, εκμεταλλευόμενοι τις χρόνιες ανάγκες του, κατά τρόπο χειρότερο απ’ ότι το έκανε ο βίαιος κατακτητής. Η βία εκείνου χαλύβδωνε τη θέληση του υποδούλου και τον εμψύχωνε στον αγώνα για τη διατήρηση της αξιοπρέπειάς του και την αποτίναξη του ζυγού. Η εξάρτηση από το κόμμα μετέτρεψε τον υποτιθέμενο ελεύθερο πολίτη σε υποτελή του τελευταίου κομματάρχη δίχως, δυστυχώς, να αντιλαμβάνεται ο πολίτης ότι κατέστη πλήρως εξαρτημένος έχοντας παραδόσει και την αξιοπρέπειά του και την ελευθερία του! Μένοντας ικανοποιημένος από τις μικροεκδουλεύσεις του ισχυρού πολιτικά γνωστού αδιαφορούσε για τη σπατάλη του δημοσίου χρήματος, για την εκποίηση της χώρας στα ξένα συμφέροντα, για τα δεσμά εθνικής υποτέλειας που σφυρηλατούσαν οι ασκούντες κατά καιρούς την εξουσία στη δύσμοιρη χώρα. Και οι δυτικοί αποδείχθηκαν ιδιαίτερα άπληστοι υπερβαίνοντες ως προς την κακία κατά πολύ τους Οθωμανούς. Αρκεί να συγκρίνουμε τους φόρους επί τουρκοκρατίας με τους σημερινούς, για να το διαπιστώσουμε.

Σήμερα σε πολλές χώρες της Ευρώπης και κυρίως σ’ εκείνες, που πρωταγωνίστησαν στο να καταντήσει η Ελλάδα περίγελως διαχέεται η άποψη ότι είμαστε λαός οκνηρός, καθώς κληρονομήσαμε  από τους κατακτητές μας το «ραχάτι». Αποκρύπτουν όλοι αυτοί την εργατικότητα των υποδούλων Ελλήνων, οι οποίοι τόσο στο έδαφος της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά, κυρίως, εκτός αυτού μεγαλούργησαν ξεκινώντας πάμφτωχοι άγνωστοι – ξένοι. Όλοι αυτοί με όραμα να δημιουργήσουν όχι για να επιδεικνύουν τα πλούτη τους, αλλά για να προσφέρουν στην υπόδουλη πατρίδα τους τις προϋποθέσεις για την επαναπόκτηση της ελευθερίας της προσέφεραν άφθονα χρήματα για να ιδρυθούν σχολεία και βιβλιοθήκες, να ενισχυθεί ο ένοπλος αγώνας και, αργότερα, για να κτιστούν μεγαλοπρεπή ιδρύματα, τα οποία κοσμούν σήμερα την πρωτεύουσά μας των αναξίων συγχρόνων ηγετών, των ηγετών της διαπλοκής με εντόπιους και ξένους ισχυρούς του κεφαλαίου, των ηγετών που εκποιούν καθημερινά τη χώρα μας με τη μείωση της εθνικής μας κυριαρχίας και τη διάθεση του πλούτου της αντί πινακίου φακής. Αυτοί σιωπούν για τις καταστροφές που επέφεραν στη χώρα μας οι νεοβάρβαροι σύγχρονοι δυνάστες μας. Αυτοί μετέτρεψαν με την άφρονα πολιτική υπέρ των κρατικοδίαιτων κομματικών φίλων σημαντική μερίδα των  Ελλήνων σε οκνηρούς και αδιάφορους για τα κοινά καταναλωτές εισαγομένων προϊόντων.

Και έρχονται σήμερα αυτοί, οι οποίοι με άκρα συνέπεια υπηρέτησαν το προδιαγεγραμμένο σχέδιο της κατεδάφισης της χώρας και αναλαμβάνουν ρόλο σωτήρων ισχυριζόμενοι ότι η πολιτική τους της παραχώρησης των πάντων αποτελεί «μονόδρομο» (χαρακτηριστική εν χρήσει λέξη της «ξύλινης» πολιτικής γλώσσας!). Και ο Έλληνας αισθανόμενος ενοχές για την μικρή, έστω, συνενοχή του παρακολουθεί ως πάσχων θεατής τις εξελίξεις τις ολοένα και οδυνηρότερες. Βέβαια έπαψε να πιστεύει πλέον σε καλύτερες ημέρες και μόνο αφελείς ή εμπαθείς, που αρνούνται να παραδεχθούν ότι εξαπατήθηκαν ή εξαπάτησαν, αισιοδοξούν για την ανάκαμψη της οικονομίας. Για το τρίπτυχο της διαφθοράς που αναφέραμε στην αρχή, ισχνός ο λόγος ακόμη και από τη Διοικούσα Εκκλησία, η οποία εν πολλοίς συμπορεύτηκε με το Κράτος, ως υποτελής αυτού από τη βαυαροκρατία.

Εκείνοι που δυστυχούν πλέον στα μεγάλα αστικά κέντρα αρχίζουν να αντιδρούν δυναμικά έως βίαια. Και η οργή του λαού, του λαού που εύκολα μπορεί σε περιόδους κοινωνικής κρίσεως να χειραγωγηθεί, δεν απεργάζεται πάντοτε ευοίωνες εξελίξεις. Προς το παρόν, ευτυχώς, οι εκδηλώσεις είναι ειρηνικές και οι μόνοι που τις διαταράσσουν είναι οι κουκουλοφόροι, οι οποίοι έχουν αποθρασυνθεί από την εγγύηση που τους παρέχει επί έτη το κράτος ότι δεν θα συλλαμβάνονται. Και από τα χείλη όλων μας βγαίνει το ερώτημα: Ποιοι επί τέλους είναι αυτοί; Απάντηση είχαμε δώσει σε παλαιότερο άρθρο μας: Πανσπερμία!  Ιδεολόγοι αντιεξουσιαστές με μίσος κατά του αθλίου συστήματος, γόνοι πλουσίων οικογενειών που αισθάνονται αηδία στο οικογενειακό τους περιβάλλον, πράκτορες στην υπηρεσία ξένων δυνάμεων και μισθοφόροι μεταξύ των αποκλήρων που ήρθαν στην πατρίδα μας για να επιβιώσουν. Άλλο είναι το σημαντικό ερώτημα: Σε ποιους δεν συμφέρει να συλλαμβάνονται κάποιοι από αυτούς κάθε φορά που προκαλούν; Είναι δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα;

                                                                       

«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ», 24-10-2011