Που βρίσκεται το πρόβλημα της Ελλάδας
Τα αίτια της κρίσης και ο φαύλος κύκλος. Με δυο λόγια, όχι πολλά.
Του Δαμιανού Βασιλειάδη*
Στην Ελλάδα, συμπολίτευση και αντιπολίτευση αναλώνονται στο πρόβλημα της οικονομίας. Μνημονιακοί και αντιμνημονιακοί κονταροχτυπιούνται πάνω σε θέματα οικονομίας, ανάγοντας τα αιτία της κρίσης σε οικονομικούς παράγοντες και μόνο.
Αυτή η ανάλυση ανταποκρίνεται στο μοντέλο ανάλυσης της κοινωνίας, έτσι όπως το είχε διατυπώσει ο Μαρξ και ο Ένγκελς κατά τον 19 αιώνα. Παραμένει έως σήμερα αναλλοίωτο.
Ο Μαρξ λοιπόν υποστηρίζει ότι η οικονομική δομή αποτελεί τη βάση της κοινωνίας. Η πολιτική και η συνείδηση του ανθρώπου προέρχονται από τον τρόπο παραγωγής και αποτελούν την υπερδομή.
Παγκοσμιοποιημένοι καπιταλιστές και παγκοσμιοποιημένοι αριστεροί έχουν ως θεωρητική τους βάση αυτή την απλή κατά τα άλλα, ή εκλαϊκευμένη θεωρία ερμηνείας των κοινωνικών φαινομένων της ανθρωπότητας.
Τη θεωρία αυτή, ανέτρεψε «εις τα εξ ων συνετέθη» ο Λένιν, όσο παράξενο κι' αν φαίνεται αυτό, ισχυριζόμενος ότι η πολιτική παίζει τον πρωταρχικό ρόλο, ακόμη και για την αλλαγή της οικονομίας και της οικονομικής βάσης. Δεν είναι με μια λέξη η οικονομία το πρωτεύον, όπως ισχυριζόταν ο Μαρξ και Ένγκελς, αλλά η πολιτική. Το ίδιο και με μεγαλύτερη έμφαση τόνιζε και ο Μάο. Επιπλέον: Η επαναστατική συνείδηση, δηλαδή η συνειδητοποίηση της θέσης του προλεταριάτου στο κοινωνικό γίγνεσθαι και η διαμόρφωση της επαναστατικής του αφύπνισης και συγκρότησής της, ως επαναστατική δυναμική, εισάγεται σ' αυτό από τους επαναστάτες αστούς διανοούμενους, δηλαδή απ' έξω. Η εργατική τάξη δεν είναι σε θέση από μόνη της να αναπτύξει την επαναστατική συνείδηση, χωρίς την οποία φυσικά δεν μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε κοινωνική αλλαγή, ή αν θέλετε, αλλαγή των καπιταλιστικών δομών σε σοσιαλιστικές.
Αυτό σε αντίθεση με τη γνωστή δήλωση του Μαρξ ότι «η χειραφέτηση της εργατικής τάξη πρέπει να κατακτηθεί από την ίδια την εργατική τάξη».
Ο Γκράμσι προχώρησε τη θεωρία αυτή του Λένιν ένα βήμα πιο πέρα, θέτοντας το θέμα της ηγεμονίας της εργατικής τάξης, που συνίσταται βασικά στη σύνδεση των πνευματικών και ηθικών αξιών με την πολιτική, οι οποίες είναι σε θέση με τη σειρά τους να επιφέρουν οποιαδήποτε αλλαγή. Βασικά μιλούσε για μια πολιτισμική ηγεμονία, δηλαδή την ηγεμονία στο επίπεδο των πολιτιστικών αξιών της εργατικής, απέναντι στην ηγεμονία των ιδεών (βασικά καταναλωτικών) της καπιταλιστικής τάξης, δημιουργώντας ως προϋπόθεση την κοινωνική συναίνεση και μάλιστα την «ενεργητική συναίνεση», όπως ο ίδιος ισχυριζόταν. Οι οργανικοί διανοούμενοι της εργατικής τάξης πρέπει βασικά να υπηρετούν αυτή τη θεωρητική προσέγγιση. (Η αριστερή διανόηση στην Ελλάδα μπήκε στην πλειοψηφία της στην υπηρεσία της παγκοσμιοποίησης και της Νέας Τάξης).
Γιατί τα γράφω όλα αυτά και τι σημαίνουν για τη σημερινή συγκυρία και την ερμηνεία της σημερινής κρίσης.
Εξηγούμαι: Η σημερινή αριστερά, δογματική, παραδοσιακή, ανανεωτική, εκσυγχρονιστική και όπως αλλιώς θέλετε να την ονομάσουμε, ασπάζεται την ξεπερασμένη από τα πράγματα δογματική θέση του Μαρξ και Ένγκελς, που προαναφέραμε. Δηλαδή τα πάντα ξεκινάν και καταλήγουν στην οικονομία. Για να το εκφράσω υπερβολικά, για να γίνει καταληπτό, χωρίς να υποτιμώ τον οικονομικό παράγοντα. Ούτε η πολιτική, ούτε ο πολιτισμός παίζουν πρωταρχικό ρόλο. Ο ρόλος τους, αν υπάρχει και επηρεάζει κάτι, έπεται της οικονομίας. Το πεδίο πάλης συνεπώς βρίσκεται αποκλειστικά στην οικονομία και στους παράγοντες που την ρυθμίζουν. Αυτή η αξιακή θέση αποτελεί τη δογματική ιδεοληψία της Αριστεράς.
Βασικά η Αριστερά ζει με ψευδαισθήσεις, που δημιουργούν τον φαύλο κύκλο, στον οποίο αναφέρθηκα στον τίτλο.
Αυτή η τοποθέτηση ταυτίζεται απόλυτα με την παγκοσμιοποιημένη άποψη της Νέας Τάξης, της οποίας η νεοφιλελεύθερη φιλοσοφία, υπηρετεί την ιδεολογία της αγοράς ή των αγορών, γιατί αυτή η ιδεολογία βάζει σε προτεραιότητα, όπως και η αριστερή ιδεολογία της εποχής μας, την οικονομία στο επίκεντρο της διένεξης και της πάλης για λύση από τα αδιέξοδα, όπως τα εννοεί η καθεμιά. Για το κεφάλαιο η λύση είναι η υπερσυσσώρευση, κάτι που υλοποιείται σήμερα.
Όμως εδώ υπάρχει μια τεράστια ειδοποιός διαφορά. Οι αγορές ή το κεφάλαιο ή όπως αλλιώς θέλει να το ονομάσει κανείς, βάζει ως προϋπόθεση για την επίτευξη των οικονομικών της στόχων την πολιτική προηγουμένως και πριν από την πολιτική την πολιτισμική της ηγεμονία, επενδύοντας στον τομέα αυτόν όλα τα μέσα που διαθέτει για να πετύχει την «ενεργή συναίνεση» της κοινωνίας: ΜΜΕ, εκκλησία, παιδεία, τέχνη, πολιτικές, κοινωνικές, δικονομικές, φιλοσοφικές επιστήμες κ.λπ, με τις οποίες διαμορφώνει τη συνείδηση της κοινωνίας και πετυχαίνει την «συναίνεση» ή την ενεργητική συναίνεση, που είναι τελείως απαραίτητη προϋπόθεση στις προχωρημένες τουλάχιστον καπιταλιστικές κοινωνίες. Γιατί αλλού ισχύει η ράβδος, δηλαδή η στυγνή και ωμή βία και καταστολή. Βλ. «αραβική άνοιξη». Βασικά σκοτάδι!
Η Αριστερά βρίσκεται με βάση αυτή την ανάλυση εκτός τόπου και χρόνου και παλεύει με χίμαιρες, ενώ το κεφάλαιο κάνει τη δουλειά του, χωρίς στην ουσία, κανένα ουσιαστικό εμπόδιο. Κι' αυτό γιατί η Αριστερά παλεύει στο «γήπεδο» που έχει ορίσει το κεφάλαιο και που λέγεται καταναλωτικό πρότυπο. Οπότε ο αγώνας της είναι αδιέξοδος, όσο παραμένει σ' αυτά τα πλαίσια που ανέπτυξα συνοπτικά προηγουμένως. Αυτό αποδεικνύεται και από την έως σήμερα πολιτική της.
Τίποτε δεν έχει καταλάβει από την μεταπολίτευση κι' εντεύθεν. Για το λόγο αυτό δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Εδώ που καταλήξαμε δεν οφείλεται μόνο στην πολιτική των κομμάτων εξουσίας, αλλά και στην πλήρως λανθασμένη πολιτική των κομμάτων της Αριστεράς, η οποία συνεχίζεται με άλλη μορφή και κάτω από άλλες συνθήκες σήμερα.
Το αδιέξοδο παραμένει και θα συνεχιστεί, εφόσον τα μυαλά της Αριστεράς θα παραμένουν αυτά που είναι και που ήταν έως σήμερα.
Δυστυχώς δεν διακρίνω καμία αλλαγή. Παρεμπιπτόντως πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχει και μια ιεράρχηση ευθυνών, που ξεκινάει φυσικά από την πολιτική και τους πολιτικούς, που διαμορφώνουν τα θεσμικά πλαίσια αυτής της κατάστασης.
Και για να κλείνω συμπερασματικά: Το πρόβλημα της Ελλάδας κυρίως, αλλά και αλλού είναι ότι πρώτη προτεραιότητα έχει ο πολιτισμός, δηλαδή οι πνευματικές και ηθικές αξίες ενός λαού, μετά έρχεται η πολιτική, που πρέπει να συνδυάζει απαραιτήτως την ηθική με την πολιτική και σε τρίτη μοίρα έρχεται η οικονομία.
Το λαϊκό κίνημα στην Ελλάδα και αλλού βρίσκεται σε πλήρη ήττα, γιατί έχει αντιστρέψει τους όρους, που θα την έβγαζαν από την κρίση.
Η ιδεολογική ηγεμονία του Γκράμσι σε μια πιο διευρυμένη βάση, όπως ισχυρίζομαι προσωπικά, ως πολιτισμική ηγεμονία, αποτελεί την μόνη προοπτική αποτροπής της κρίσης και της δημιουργίας μιας σωτήριας προοπτικής. [1]
Η διαφθορά, δηλαδή η πλήρης απαξίωση των αξιών του έθνους – κράτους από όλες τις πλευρές που επιδιώκεται, δηλαδή και από τα δεξιά και από τα αριστερά, «αριστοτεχνικά», δεν είναι τυχαία.
Εκεί στην ουσία της οφείλεται η κρίση. Δηλαδή στην πολιτισμική μας παρακμή και διαφθορά! Τα μύρια δεινά έπονται αυτής της πραγματικότητας.
* Ο Δαμιανός Βασιλειάδης είναι εκπαιδευτικός, συγγραφέας
Αθήνα, 3.8.2012
[1] Βλ. Δαμιανός Βασιλειάδης: Ο Μαρξ, ο Λένιν, ο Γκράμσι και η πολιτισμική ηγεμονία της Αριστεράς, εκδ. «ΚΨΜ», Αθήνα 2011. Η διαφθορά της ελληνικής κοινωνίας, από δεξιά έως αριστερά, είναι φαινόμενο πολιτισμικής παρακμής και σήψης.
