Αρχείο ετικέτας Θανάσης Ν. Παπαθανασίου

Χριστούγεννα. Ανάσα από το μέλλον.

Χριστούγεννα. Ανάσα από το μέλλον.

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Η καρδιά μας λαχταρά την ελπίδα. Φαίνεται κοινότοπο, μα πρόκειται για τη μεγαλύτερη παραδοξότητα. Γιατί; Διότι η ελπίδα είναι το μόνο που όταν το έχουμε δεν το κατέχουμε! Η ελπίδα είναι από τη φύση της ου-τοπική. Είναι η λαχτάρα για το μη πραγματοποιημένο, για κάτι που δεν βρίσκεται ούτε εδώ, ούτε τώρα. Παρούσα εδώ και τώρα είναι η λαχτάρα μου. Όχι η πραγματοποίησή της. Αυτή ανήκει στο μέλλον. «Η ελπίδα», είχε πει ο Έρνστ Μπλοχ, «είναι το αντίθετο της ασφάλειας. Είναι το αντίθετο της αφελούς αισιοδοξίας. Η έννοια της διακινδύνευσης ενυπάρχει πάντα μέσα της». Άρα, πώς βιώνω αυτό που μοιάζει αβέβαιο και φευγαλέο; Με την πίστη!

Η Εκκλησία στη νέα ψηφιακή εποχή

Η Εκκλησία στη νέα ψηφιακή εποχή

Μια συζήτηση με τον Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Online Λειτουργίες μέσω Youtube, Facebook κ.α. είναι μερικά από τα ψηφιακά μέσα που χρησιμοποιούν Ιεροί Ναοί και στον Βύρωνα (Ι.Ν. Αγίας Τριάδας, Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου Ν. Ελβετίας) για να παραμείνουν κοντά στους πιστούς κατά τη διάρκεια του lockdown.

Δ&Π. Κάποιοι ναοί προβάλλουν τη θεία Λειτουργία στο διαδίκτυο, με κανάλι στο youtube. Είναι, άραγε, μια καινοτομία, μια κίνηση «εκσυγχρονισμού»;

Η διαδικτυακή μετάδοση της θείας Λειτουργίας ξεκίνησε κατά την περίοδο του πρώτου εγκλεισμού, την περασμένη Άνοιξη, ως ανταπόκριση στο ξάφνιασμα των πιστών ότι δεν θα είχαν φυσική / σωματική πρόσβαση όχι μόνο στις κυριακάτικες Λειτουργίες, αλλά και στα πολύ λαοφιλή εκκλησιαστικά δρώμενα καθοδόν προς το Πάσχα (όπως οι Χαιρετισμοί της Παναγίας), αλλά και κατά τη Μεγάλη Βδομάδα και την Ανάσταση. Η κίνηση αυτή επεκτάθηκε τώρα, κατά τον δεύτερο εγκλεισμό. Στην πραγματικότητα δεν είναι κάτι καινούργιο, υπό την έννοια ότι οι κυριακάτικες Λειτουργίες μεταδίδονται ζωντανά εδώ και πάρα πολλά χρόνια, από ραδιόφωνα και τηλεοράσεις. Το καινούργιο είναι η υιοθέτηση ειδικά του διαδικτύου. Μιλάμε πάντως συγκεκριμένα για τη μετάδοση της λατρείας, καθόσον σε επίπεδο συνεδρίων, ημερίδων και σεμιναρίων ο θεολογικός χώρος μετέχει των νέων τεχνολογιών εδώ και πολύν καιρό.

Δ&Π. Τι νομίζεις ότι προσφέρει αυτή η κίνηση στους πιστούς; Καλύπτει κάποιες ανάγκες τους;

Ανάσταση και Επανάσταση! Ας το σκεφτούμε…

Ανάσταση και Επανάσταση! Ας το σκεφτούμε…

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

«Καλή Ανάσταση!».

Ξεχείλισε γύρω μας η ευχή, καθώς ζύγωνε το Πάσχα! Και προσοχή: Την διατύπωναν και ένθεοι και άθεοι. Άλλοι κυριολεκτικά, άλλοι μεταφορικά, πάντως όλοι έδωσαν την ευχή, κι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία: Φανερώνει κάτι πολύ περισσότερο από την στεγνή ευχή «χρόνια πολλά», που απλώς μιλούν για στεγνή επιβίωση. Η «Καλή Ανάσταση» όμως μαρτυρά δίψα για ζωή της προκοπής, ελπίδα για ζωή αληθινή, απελευθερωμένη από κάθε θανατίλα!

Δυο σκέψεις έχω, ωστόσο:

Και η έννοια της Ανάστασης και η έννοια της Επανάστασης (θυμίζω ότι η επανάσταση νοείται ως ανατολή ενός νέου κόσμου, όπου το άδικο θα τερματιστεί) είναι αδιανόητες δίχως τον Χριστιανισμό. Είτε δέχεται είτε δεν δέχεται κάποιος τη χριστιανική πίστη, η έννοια της Ανάστασης και της ποθούμενης κατάργησης του κακού (σε κάθε του μορφή) αποτελεί χριστιανική συμβολή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Εξηγούμαι:

Ελπίδα: Η πνευματική άνοδος ως κάθοδος

Ελπίδα: Η πνευματική άνοδος ως κάθοδος [1]

Ελπίδα: Κωνσταντίνος Παρθένης

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Θεωρώ πολύ σημαντικό να στρέψουμε την προσοχή μας στην έννοια της χριστιανικής ελπίδας και να παλέψουμε με τα συγκλονιστικά ζητήματα που αυτή θέτει [1]. Μερικά από αυτά τα ζητήματα θα επιχειρήσω να ψηλαφίσω εδώ, γύρω από δύο άξονες: Πρώτον, η ελπίδα μέσα στην ιστορία και, δεύτερον, η ελπίδα μέσα στην απελπισία.

Α.

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά, όχι γενικά της ελπίδας, αλλά συγκεκριμένα της χριστιανικής ελπίδας;

Πρώτα απ’ όλα, η χριστιανική ελπίδα δεν παράγεται από τον κόσμο, δεν γεννιέται από την ιστορία (ούτε καν από το μέλλον της ιστορίας), δεν προκύπτει από κάποια εντελέχεια (δηλαδή από κάποια εσωτερική δύναμη η οποία οδηγεί σε μια αναπόδραστη εξέλιξη). Η χριστιανική ελπίδα φτιάχνεται και χαρίζεται από τον Θεό και, ορθότερα, από το έργο του Θεού μέσα στην ιστορία. Ο Θεός δρα μέσα στην ιστορία, και με τη δράση του αυτή δημιουργεί κάτι ολότελα νέο για τον άνθρωπο και τον κόσμο: τη δυνατότητα της Ανάστασης και της ανακαίνισης.

Ο Βύρωνας – Δεύρο έξω…

Ο Βύρωνας – Δεύρο έξω…

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Είναι το σημείο όπου πραγματοποιούνται έξοδοι. Έξοδοι διαφόρων λογιών. Κάθομαι να τις υπολογίσω και τις βγάζω τρεις: 1. Έξοδος απ’ τη μαυρίλα του θανάτου στη ζωή. 2. Έξοδος απ’ τα πολιτικά γραφεία σε διαδήλωση. 3. Έξοδος από το σπίτι στις ψησταριές και σε καφέ. Είναι ένα σημείο που φωνάζει άφωνα, «δεύρο έξω!».

Το σημείο είναι η πλατεία Αγίου Λαζάρου στον Βύρωνα της Αττικής, στην πόλη την οποία ζω, στην πόλη στην οποία ζω. Στη δυτική άκρη της πλατείας βρίσκεται, από το 1923, το εκκλησάκι το οποίο και έδωσε το όνομά του στην πλατεία. Ο Άγιος Λάζαρος ήταν η πρώτη εκκλησία που έφτιαξαν οι πρόσφυγες κάτοικοι του Βύρωνα, και επί τρία χρόνια ήταν ο μόνος ναός του οικισμού. Ήταν και είναι μικρός, ίσα που χωρά καμιά τριανταριά άτομα στριμωχτά.

Απελπισία και απελευθέρωση – Πανανθρώπινες διαδρομές με τη Βίβλο

Απελπισία και απελευθέρωση. Πανανθρώπινες διαδρομές με τη Βίβλο.

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

[Δημοσιευμένο στον τόμο του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου

«Ο ρόλος της Αγίας Γραφής στην αρμονική συμβίωση των ετεροτήτων. Το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας του 313 μ.Χ. και το αίτημα του 21ου αιώνα για καταλλαγή»,

εκδ. Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας, Αθήνα 2014, σσ. 75-82].

«Θα πάρω θέση, θα σταθώ στη σκοπιά μου και στην πολεμίστρα μου και θα προσμένω για να δω τι θα μου πει ο Θεός για να πω, και ποια θα πρέπει απάντηση να δώσω στο παράπονο που διατύπωσα» [1].

Προφήτης Αβακούμ: Εκπρόσωπος παραπονούμενων, μα παραπονούμενων απαιτητικών κι ετοιμοπόλεμων. Το ετοιμοπόλεμο μεταμορφώνει την αδρανή υπομονή σε προσδοκία έμπρακτη. Είσαι στην πολεμίστρα, σε θέση πράξης. Και προσδοκάς απάντηση ρηματική και έμπρακτη μαζί. Γιατί ζητάς να αλλάξει  ροή η ιστορία.

«Ως πότε, Κύριε, θα σου φωνάζω για βοήθεια, κι εσύ δεν θα με ακούς; Σου κράζω για την αδικία που επικρατεί, μα εσύ δεν επεμβαίνεις! […] Γιατί παρατηρείς τη δυστυχία χωρίς να κάνεις τίποτα;» (Αβακ. 1: 1-4).

Εμείς τώρα, διαβάζοντας τον Αβακούμ μέχρι τέλους, γνωρίζουμε ότι η απάντηση ήρθε. Αλλά τις ώρες του παραπόνου, τις ώρες της κραυγής, τις ώρες του καμπουριάσματος στην πολεμίστρα, ο παραπονούμενος αναμετριέται με τη σιωπή, με την απουσία, με την απελπισία, χωρίς κάτι εκείνη τη στιγμή να του εξασφαλίζει ότι η σιωπή, η απουσία, η απελπισία δεν θα είναι αιώνιες. Και σιωπή, απουσία, απελπισία σημαίνουν ότι επελαύνει ανενόχλητη στην ιστορία η νομοτέλεια την οποία ορίζει η ισχύς, με όχημα στις ημέρες του Αβακούμ τους Βαβυλώνιους και στις ημέρες της αφεντιάς μας τους νεοφιλελεύθερους,

«αυτό το έθνος το σκληρό κι αδίστακτο, που διασχίζει όλη τη γη, γυρεύοντας να κατακτήσει ξένες χώρες. Είναι φοβεροί και τρομεροί. Νόμος τους είναι του ισχυρότερου το δίκιο» (1: 6-7).

Απέναντι στη δήωση, τα θύματα και οι αδικημένοι στενάζουν και κραυγάζουν. Η δυνατότητα για παράπονο, για στεναγμούς και για κραυγή, είναι σπουδαία προίκα του ανθρώπου. Είναι μια δυνατότητα, ο άνθρωπος να γίνει πιο ευρύχωρος, ποθώντας ζωή της προκοπής και προσκαλώντας τον άλλον να συμμεριστεί αυτόν τον πόθο. Σαν νήμα μυστικό η κραυγή αυτή ενώνει όλους τους ανθρώπους. Φώναξε γοερά το αίμα του Άβελ (Γεν. 4: 10), στέναξαν κι έκραξαν οι Εβραίοι στη δουλεία της Αιγύπτου (Έξ. 2: 23), κραυγάζει ο μισθός του εργάτη που τον παρακράτησαν τα αφεντικά (Δευτ. 24: 14-15, Ιακ. 5: 4), στενάζει και κραυγάζει η κτίση ολόκληρη, λαχταρώντας την απελευθέρωσή της από τη φθορά (Ρωμ. 8: 19-22), κραυγάζουν δυνατά οι ψυχές των μαρτύρων ζητώντας πίσω το αίμα τους και επαναλαμβάνοντας τον στίχο του Αβακούμ: «Έως πότε, επιτέλους;» (Αποκ. 6: 10). Υψώθηκε στον ουρανό η κραυγή των μαύρων δούλων στην Αμερική κι έγινε spiritual, υψώνεται στον ουρανό το Χαν των Κορεατών, η κραυγή του αδικαίωτου τυραννισμένου [2].

Πανδημία και εκκλησιαστική ζωή – Για τα δύσκολα, 2ο

Πανδημία και εκκλησιαστική ζωή – Για τα δύσκολα, 2ο

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*]

Μέσα σε λίγες μέρες έχουν γραφτεί πάρα πολλά, με το σκηνικό της πανδημίας να αλλάζει δραματικά κάθε ώρα (στις 27 Φεβρουαρίου είχα κάνει την πρώτη ανάρτηση, και τα μέτρα της σοφής Ορθόδοξης Μητρόπολης Κορέας τότε φάνταζαν… αλλόκοτα). Δυο σκέψεις ακόμη καταθέτω στην ελευθερία των τέκνων του Θεού.

Η παράδοση της Εκκλησίας βοά ότι η γλώσσα δεν είναι μέρος της αποκάλυψης. Την αποκάλυψη την κάνει ο Θεός, και μετά είναι δουλειά του ανθρώπου να την διατυπώσει με τις ανθρώπινες γλώσσες˙ ουδεμία γλώσσα μονοπωλεί ιερότητα ή αποτελεί αποκάλυψη.

Παρόμοια, ο τρόπος τέλεσης της Ευχαριστίας και τα αντικείμενα που υπηρετούν το κοινωνείν δεν ταυτίζονται με την Ευχαριστία. Έχει επισημανθεί κατά κόρον αυτές τις μέρες ότι οι χριστιανοί δεν κοινωνούσαν πάντα με κοινό κουταλάκι, ούτε και σήμερα στη λειτουργία του αγίου Ιακώβου. Η επίσης κατά κόρον ανασυρθείσα σύσταση του αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη για απολύμανση (σε ξύδι) των σκευών με τα οποία κοινώνησε ασθενής σε καιρό επιδημίας, δείχνει ομοίως την μη-ταύτιση Ευχαριστίας και τρόπων της. Το να κανονιστούν λοιπόν τώρα τρόποι διαφορετικοί από τους καθιερωμένους, είναι και θεμιτό και ζητούμενο. Αλλά, προσοχή: Για ποιον λόγο; Εδώ είναι τα δύσκολα. Για να παραμένει η κοινότητα πιστή στην ταυτότητά της και στον Κύριό της. Όχι για να ενδώσει στην όποια δημαγωγία, ούτε για να πλειοδοτήσει στην ψευδαίσθηση αθανασίας, την οποία καλλιεργεί η ναρκισσιστική εποχή μας. Το να παραμείνει η Εκκλησία πιστή στην ταυτότητά της σημαίνει πολλά, και οπωσδήποτε σημαίνει να μην ταυτίσει την λειτουργική ζωή με μία μόνο έκφρασή της. Όχι για να κάνει τη μοντέρνα ή την προοδευτική. Αλλά για να μην προσχωρήσει στην αίρεση των «ιερών γλωσσών» και στην ειδωλοποίησή τους.

Χαίρε, ω χαίρε, Μεσσιανισμέ!

Χαίρε, ω χαίρε, Μεσσιανισμέ!

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Για τις δημοτικές και ευρωβουλευτικές εκλογές της 26/5 και 2/6, είχα αναρτήσει δυο σημειώματα: «Ψευδαισθήσεις δημοκρατίας» αφενός, «Το μείγμα ψεύδους και ψευδαίσθησης, ως πολυπόθητη πρέζα» αφετέρου [1]. Αμφότερα τα νιώθω να ισχύουν και για τις βουλευτικές εκλογές της 7/6. Και το λέω δύσθυμα, εννοώντας ότι γερές παθογένειες κρατούν γερά! Δυο λόγια εδώ, λοιπόν, για ένα από τα εκδηλώματά τους στο εκλογικό σώμα:

Τι εστί Μεσσιανισμός; Μεσσιανισμός εστί φάμπρικα με γοητευτικό φαμπρικάρχη. Του αναθέτεις τις πρώτες ύλες της ύπαρξής σου (τα νοήματά σου, τις προσδοκίες σου, τα διλήμματά σου), κι εκείνος με αυτές θα φτιάξει… καταπληκτικά μαντήλια για να κλαις τις διαψεύσεις σου μεθαύριο. Αλλά όχι με εκείνο το σωτήριο κλάμα, που καθαρίζει τα μάτια. Με το κλάμα, αντιθέτως, που θολώνει το βλέμμα, και δεν σε αφήνει να δεις τι προβληματάρα είναι η φάμπρικα και η ανάθεση.

Συνέχεια

Ψευδαισθήσεις δημοκρατίας

Ψευδαισθήσεις δημοκρατίας

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

A.

Χαρακτηριστικό της ψευδαίσθησης δημοκρατίας την οποία καλλιεργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Γράψε πριν ακόμα σκεφτείς, βρίσε, τσαμπουκαλέψου, χυδαιολόγησε…

Στον άσκεφτο χρήστη φτάνει και περισσεύει η δυνατότητα να εκφράσει τα πιο ανεπεξέργαστα ορμέμφυτά του μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα. Του δημιουργεί γαρ την αίσθηση ότι έτσι «συμμετέχει»! Και το μαστούρωμα αυτό το επιδεινώνει το γεγονός ότι οι λέξεις έχουν από καιρό λεηλατηθεί. Δεν έχει κόστος η άρθρωσή τους. Όλοι μπορούν να χρησιμοποιούν όλες, δίχως να τους χρεώνει κάτι η χρήση τους. Αν συλλεγούν τα συνθήματα των δημοτικών κινήσεων από όλη τη χώρα, θα διαπιστωθεί πόσο εύκολα διάφορες μοδάτες μεγαλοστομίες σε μια περιοχή βρίσκονται στο στόμα δεξιών και σε άλλη περιοχή οι ίδιες βρίσκονται στο στόμα αριστερών. Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις όπου ο λόγος ζυγίζεται όπως κάθε τι πολύτιμο, και πληρώνεται με στάση ζωής.

Συνέχεια

Καλή Ανάσταση!

Καλή Ανάσταση!

 

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

Ξεχειλίζει γύρω μας η ευχή, καθώς ζυγώνει το Πάσχα! Και προσοχή: Την διατυπώνουν και ένθεοι και άθεοι. Άλλοι κυριολεκτικά, άλλοι μεταφορικά, πάντως την κάνουν όλοι, κι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία: Φανερώνει δίψα για ζωή, ελπίδα για ζωή αληθινή, απελευθερωμένη από κάθε θανατίλα!

Δυο σκέψεις έχω, ωστόσο:

Συνέχεια