Εφαρμοσμένη θεανθρωπολογία στην Αχαϊκή γη
Βιβλιοπαρουσίαση του Σπύρου Παΐζη στην Κόρινθο
Ο τρόπος δουλειάς του Παναγιώτη: Μέσα από το πρωτογενές υλικό, τα βιώματά του, τους ανθρώπους πρότυπα, την αλληλεπίδραση αυτού του υλικού με τις θεωρητικές μελέτες του, αναδεικνύει υποθέσεις–προτάσεις ενός θεανθρωπολογικού μοντέλου, όπου το εφαρμόζει σε μεγάλα ζητήματα που προκύπτουν στο χώρο της υγείας, της παιδείας, της ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά και του πολέμου στο έδαφος της Ουκρανίας, που ξέσπασε λίγες μέρες πριν την έκδοση του βιβλίου. Ίσως, η πιο ολοκληρωμένη εφαρμογή του τρόπου δουλειάς του, φαίνεται στην ορθή στάση που κρατά στο μέγα θέμα της Πανδημίας, αποφεύγοντας τόσο την συστημική όσο και την συνωμοσιολογική τάση.
Έτσι, στη σελ.183, αναφέρει ότι η πανδημία είναι «μια δυσμενής απόληξη του κυρίαρχου τρόπου ζωής, των διατροφικών συνηθειών, της υπερεκμετάλλευσης των οικοσυστημάτων με κριτήριο τα υπερκέρδη μεγάλων εταιρειών». Όντως, οι συστημικές ελίτ, συχνά, εγκλωβίζουν την επιστήμη και είναι τροχοπέδη για την ίδια, π.χ στο θέμα των εμβολίων, αν δεν ήταν το κέρδος ο κινητήριος μοχλός, ίσως να είχαμε και νωρίτερα και καλύτερα εμβόλια. Στη σελ.283: «Η κατεύθυνση της επιστήμης συχνά έχει σχέση με τους χρηματοδότες και την κατεύθυνση του κέρδους». Και βέβαια, εναντιώνεται στην πολιτική των κυβερνώντων, γράφοντας στη σελ. 198 : «Βρήκαν την ευκαιρία να δοκιμάσουν νέες πρακτικές ελέγχου των ανθρώπων. Πήραν ελάχιστα έως καθόλου μέτρα υπέρ των δημόσιων αγαθών».
Από την άλλη, έχει σταθερό μέτωπο στον αντι-διαφωτισμό, αναδεικνύοντας σε πολλά σημεία την εμπιστοσύνη του στην επιστήμη, π.χ. με τον συμβολισμό των 3 μάγων στην γέννηση του θείου βρέφους, στα σημεία που επικεντρώνει για τους 3 ιεράρχες και βέβαια στην κριτική του στο φονταμενταλιστικό ρεύμα. Ενώ, η αποστροφή του, στη σελ. 282, ότι «Η επιστήμη είναι ένα από τα δώρα του θεού στον άνθρωπο ως εξελικτική δυνατότητα» μας αποκαλύπτει τη φλόγα που συντηρεί αυτή την εμπιστοσύνη του.
Η έντονη κριτική του στον σύγχρονο ολοκληρωτικό καπιταλισμό, στους πολυποίκιλους υπερεθνικούς οργανισμούς και στην κυριαρχία της μετανεωτερικότητας, η οποία συνεπικουρούμενη από την εντατικοποίηση των συνθηκών εργασίας και των ρυθμών της ζωής, ωθεί προς ένα ασπόνδυλο τύπο ανθρώπου (αποκλειστικό επίκεντρο ο εαυτός του, οι επιθυμίες του, χωρίς υποχρεώσεις), τον οδηγεί να αναδείξει ως προοδευτικό υποκείμενο απάντησης, στις προκλήσεις του 21ου αιώνα, τον «συλλογικό τύπο ανθρώπου». Αυτό δεν σημαίνει καθόλου μια μάταιη και αφελή επιστροφή σε κάποιες εξιδανικευμένες ρίζες, ενώ απαντά στη ναρκισσιστική εξατομίκευση, τον καταναλωτισμό και την πεποίθηση του δογματικού διαφωτισμού, ότι η επιστήμη και η τεχνολογία θα είναι η προοδευτική και ολοκληρωτική λύση όλων των ζητημάτων. Προσπαθεί να κινηθεί στο κενό, που δημιουργεί η ίδια η επιτυχία του διαφωτισμού, στο ότι ο καθένας νοιώθει μόνος του, αγχώνεται και ψάχνει την επιβεβαίωση μέσω της επικράτησης στον άλλο.
Ως εκπαιδευτικός, οφείλω να πω ότι το βιβλίο του Παναγιώτη στηρίζει τους αγώνες των εκπαιδευτικών, στηλιτεύει τον πυρήνα των σχεδίων των ελίτ παγκόσμια και τοπικά, ενώ αναδεικνύει ένα αντι – παράδειγμα των μάχιμων εκπαιδευτικών.
Οι κυβερνώντες κινούνται με βάση το δόγμα του σοκ.Εκμεταλλευόμενοι το πάγωμα που προκάλεσε η πανδημία και τώρα ο ανελέητος ιμπεριαλιστικός πόλεμος επί ευρωπαϊκού εδάφους, σαν έτοιμοι από καιρό, αποδομούνκαι συρρικνώνουν -αξιολογώντας πάντα- τη δημόσια υγεία και παιδεία. Το σχέδιό τους, λοιπόν, όσον αφορά στις κοινωνικές δομές, είναι το εξής: Ο σκελετός ναείναι κατ’ όνομα δημόσιος αλλά οι δουλειές να γίνονται από μικρούς και μεγάλους ιδιώτες εργολάβους. Στο όνομα της αυτονομίας, το κράτος θα αποσύρεται από τις βασικές του υποχρεώσεις, ως προς την στήριξη των σχολείων, οι γονείς όλο και πιο συχνά θα καλούνται να χρηματοδοτούν τις ελλείψεις, η δημόσια παιδεία θα μαραζώνει. Έτσι, θα εμφανίζονται ως σωτήρες οι ιδιώτες χορηγοί, χρηματοδοτώντας τα καλά-άξια σχολεία. Ενώ με την πολυδιαφημισμένη πατέντα των κουπονιών και της ελεύθερης επιλογής σχολείου θα υπονομεύσουν ακόμη πιο πολύ την λειτουργία του σχολείου, ως κυττάρου συλλογικότητας μέσα στις γειτονιές.
Όλα τα νομοθετήματα συγκλίνουν σε ένα σχέδιο λειτουργίας των σχολείων με κριτήρια αγοράς, έντονου ανταγωνισμού μεταξύ τους και μεταξύ όλων των συντελεστών του. Ωθούν προς μια έντονη κατηγοριοποίηση σχολείων, μέσω της λογικής της μετρησιμότητας των πάντων, κάτι στο οποίο στοχεύουν, τόσο με τις τράπεζες θεμάτων όσο και με τους διαγωνισμούς τύπου πίζας.
Υποβαθμίζουν την συνολική παιδεία, με τον τρόπο που επιδιώκουν την μεταγυμνασιακή εκπαίδευση-κατάρτιση, πριμοδοτώντας ένα στυλ εκπαίδευσης γύρω από τις δεξιότητες και τη διαχείριση πληροφοριών και όχι μέσω ενός συνεκτικού, ολοκληρωμένου, στέρεου, πραγματικά αυτόνομου τρόπου σκέψης. Αυξάνει τα χαρακτηριστικά της ιεραρχίας, δίνει ρόλο μάνατζερ στους διευθυντές, για να τρέξουν την εμπορευματοποίησή της, αφαιρεί πολλές αρμοδιότητες από τους συλλόγους καθηγητών αναθέτοντάς τες στους διευθυντές, ενώ με τις πρόσφατες παρεμβάσεις για τους συντονιστές και μέντορες, τεμαχίζει τον ενιαίο χαρακτήρα και την ισοτιμία των μελών των συλλόγων των διδασκόντων. Αποκαλυπτική εδώ η ειρωνεία του συγγραφέα για τους άριστους, σχολιάζοντας τον τρόπο επιλογής των διευθυντών εκπαίδευσης. Αλλά και η προτροπή του για μετουσίωση, στη λειτουργία του Συλλόγου Καθηγητών, του πνεύματος συναλληλίας, αλληλεγγύης και ενδιαφέροντος προς τον πλησίον, σύμφωνα και με το Λόγο των 3 Ιεραρχών. Όπως, σωστά σημειώνεται στο βιβλίο, και στην Μεγάλη Σύνοδο (2016), στο εκπαιδευτικό σύστημα κυριαρχεί μια ατομοκεντρική κατεύθυνση, αντιστοιχούμενη στην παγκόσμια τάση του εξατομικευμένου τύπου ανθρώπου. Κραυγαλέο σύμπτωμα, του ατομικιστικού και ανταγωνιστικού πνεύματος που υπονομεύει την σχολική κοινότητα, το περσινό άδειασμα των Λυκείων από το Πάσχα και μετά, όχι μόνο στη Γ΄ Λυκείου, αλλά και στην Α΄ και στη Β΄!
Το ότι η ατομοκεντρική κατεύθυνση είναι βούληση της πολιτείας, φάνηκε από την επιμονή του υπουργείου στην τηλεκπαίδευση. Αντί να ακούσει τις φωνές των σωματείων μας, λαμβάνοντας τα σωστά μέτρα προστασίας, με αραίωση τμημάτων, με ενίσχυση του ΕΣΥ και της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, προτίμησε για τεράστια περίοδο να έχει τα σχολεία κλειστά, προπαγανδίζοντας ότι όλα πήγαιναν κανονικά μέσω τηλεκπαίδευσης. Βέβαια, τα καταστροφικά αποτελέσματα φαίνονται τη φετινή χρονιά, όπου τα παιδιά, όχι μόνο γνωστικά είναι τραγικά πίσω, αλλά κυρίως δυσκολεύονται να λειτουργήσουν σε ένα πλαίσιο με κανόνες και όρια, με αδυναμία να λειτουργήσουν σε συλλογικό επίπεδο και να μπορούν να συντονίσουν τις ενέργειές τους σε ένα σύνολο.
Στην ίδια λογική κινείται και η ηλεκτρονική ψηφοφορία για την επιλογή των αιρετών μας, όπως και η πρόβλεψη για ηλεκτρονικές εκλογές στα σωματεία σύμφωνα με το νόμο Χατζηδάκη. Επιδιώκουν να αποκόψουν τους πολίτες από κάθε ζωντανή διαδικασία, η οποία μπορεί να είναι γεννήτορας συλλογικής ταυτότητας. Μιας ταυτότητας που θα μπορεί να αρθρώνει συγκροτημένο λόγο, να διεκδικεί τρόπους οργάνωσης των δομών στη βάση των αναγκών και να μην υποκύπτει στα σχέδια εμπορευματοποίησης των κοινωνικών αγαθών.
Βασική πλευρά του σχεδίου απορρύθμισης της δημόσιας παιδείας είναι ο ευνουχισμός της ατμομηχανής του, η ρομποτοποίηση και η χειραγώγηση των εκπαιδευτικών. Ο εκπαιδευτικός μετασχηματίζεται-υποβιβάζεται σε αναλώσιμο υλικό, σε ιμάντα μεταβίβασης πόρων, από τις δυνάμεις της εργασίας στους διάφορους κερδοσκόπους.
Ας υπενθυμίσουμε, ότι έχουμε πάρει τα πτυχία μας, είμαστε στα σχολεία μας με αντικειμενικά κριτήρια, έχουμε μορφωθεί και μορφώνουμε για να συμβάλλουμε σε μια πιο δίκαιη κοινωνία, σε μια κοινωνία ίσων ευκαιριών, όπου όλα τα παιδιά ανεξάρτητα ταξικής καταγωγής ή τόπου διαμονής θα μπορούν να ξεδιπλώνουν επάξια τις αρετές τους και τα ταλέντα τους. Χρειάζεται λοιπόν ένα περιβάλλον ευγενούς άμιλλας, αλληλοκατανόησης και συλλογικότητας. Γι’ αυτό, αντιπαλεύουμε το κλίμα άκρατου, αγοραίου ανταγωνισμού μέσα στα σχολεία, το οποίο πριμοδοτεί το απάνθρωπο νεοσυντηρητικό δόγμα «ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος».
Πως αντιπαλεύουμε αυτές τις στοχεύσεις; Ο συγγραφέας, στην ομιλία του ορόσημο (σελ.136-141), για την δολοφονία του αγωνιστή καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα, από τα τάγματα εφόδου της εποχής, μας ενθαρρύνει για συλλογική δράση -πιο ενεργητική και πιο ελεύθερη- μέσω του σωματείου και των συλλόγων καθηγητών, κόντρα στη λογική της ανάθεσης. Χρειάζεται μια δική μας σπονδυλική στήλη, παντός καιρού, που δεν θα παραλύει από τους κεντρικούς πολιτικούς σχεδιασμούς, αλλά απεναντίας θα αγρυπνά για τις ανάγκες μας και θα υποστηρίζει τα εργασιακά μας δικαιώματα. Γι’ αυτό, πρέπει να ενισχύουμε, με κάθε ευκαιρία, τις δικές μας δομές, αναδεικνύοντας ένα δίκτυο πρωτοβάθμιων σωματείων και ομοσπονδιών, ως αντίπαλο δέος, ως σταθερό εναλλακτικό μηχανισμό επιρροής, ενάντια στους πολυποίκιλους μηχανισμούς του συστήματος.
Η σταθερότητα του αξιακού συστήματος, με το οποίο ο συγγραφέας προσεγγίζει τα φλέγοντα ζητήματα, φαίνεται και στο τραγικό και δύσκολο πρόβλημα της μετανάστευσης. Και εδώ κινείται ενάντια στις κυρίαρχες νοοτροπίες και τα ρατσιστικά στερεότυπα που έχουν ενδώσει αρκετοί ανασφαλείς διανοούμενοι. Μπροστά στην πίεση και το μέγεθος του φαινομένου, απαντά με τις αρχές του χριστιανισμού, και κυρίως με την μεγάλη ιδέα της οικουμενικότητας που ήταν μια ύψιστη προσφορά του.
Καλούμαστε να δείξουμε την αλληλεγγύη μας στους κατατρεγμένους, μιας και πρότυπο φυγής-μετανάστευσης είναι και η φυγή του Ιησού στην Αίγυπτο. Άλλωστε, όταν αποδέχεσαι ότι όλα τα ανθρώπινα πλάσματα είναι «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν» του θεού, αυτό σε οριοθετεί σε συμπεριφορές ισοτιμίας έναντι όλων των συνανθρώπων σου.
Σε άλλο σημείο (σελ. 144), υπονομεύει το εθνικιστικό φοβικό ρεύμα μετατοπίζοντας τον άξονα διαίρεσης μεταξύ 2 διαχρονικών εθνών: τους απογόνους του Άβελ και τους σαρκικούς του φονιά Κάϊν. Ισχυροποιεί την τάση αλληλεγγύης, της δίνει αυθόρμητα, λαϊκά, χαρισματικά χαρακτηριστικά, με την ιστορία της κυρά Παναγιώτας, την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που έσωσε τον ανήμπορο Αυστριακό. Στο ίδιο μήκος κύματος, κινείται και η ενεργητική στάση στήριξης των μεταναστών στο λιμάνι της Πάτρας, μαζί με την ΕΛΜΕ Αχαΐας. Ενώ, η θετική ματιά για το έργο της προσφυγικής δομής των Καλαβρύτων (σελ. 215), για το ρόλο της στην τοπική κοινωνία, κάνει πιο πειστική την κριτική στην γκετοποίηση των μεγάλων δομών, που λειτουργούν ως φυλακές, με στοιβαγμένες ψυχές, χωρίς κάλυψη στοιχειωδών αναγκών.
Το βιβλίο, μόλις που πρόλαβε την έναρξη του πολέμου. Στο τέλος του κάνει μια αναφορά, άρα ο συγγραφέας γράφοντας λειτουργεί ποτισμένος με το μοντέλο που έχει αναπτύξει στα προηγούμενα θέματα. Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε, τη διατύπωση της σελ.282, ότι «Ο φυσικός πλούτος της Γης δεν είναι περιουσία του ανθρώπου, αλλά του δημιουργού». Έχει ακονίσει περισσότερο τα εξαρτήματα του θε-ανθρωπολογικού μοντέλου του, και παίρνει μια θέση, όπου, κάθε μέρα που περνά, δυστυχώς, επιβεβαιώνεται περισσότερο. Στη σελ.435, ο πόλεμος αυτός αναλύεται ως ένας ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Στην Ουκρανία, αναμετρώνται δυο εκμεταλλευτικές συμπράξεις κρατών, για τον έλεγχο τόσο του πολύτιμου πλούτου της Ουκρανίας, όσο και για τον έλεγχο αγορών, πρώτων υλών, ενέργειας και αποκόμισης κερδών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Μάλιστα, στην περίπτωση της Ρωσίας, έχουμε ένα παράλληλο εκκλησιαστικό ιμπεριαλισμό, που δεν περιορίζεται στις μητροπόλεις Ευρώπης, Αμερικής, Αυστραλίας, αλλά φτάνει μέχρι και την εισπήδηση στην υποσαχάρια Αφρική. Δηλαδή, από τη μεριά της Εκκλησίας της Ρωσίας, προτάσσεται ο εθνοφυλετισμός (σελ. 436), ο οποίος εντείνει μια άναρχη πολυδιάσπαση στο χώρο της ορθοδοξίας, με όρους υποταγής στις εγκόσμιες εθνοφυλετικές δομές, ακυρώνοντας το πνεύμα της οικουμενικότητας που διαπνέει τον χριστιανισμό. Γι’ αυτό, και ο Παναγιώτης στη σελ. 444, μας υπενθυμίζει ότι η πίστη, ανήκει σε όλα τα έθνη και όλους τους λαούς, ενώ στη σελ.378, ασκεί δριμεία κριτική σε εγχώριες τάσεις που προπαγανδίζουν τη μεταφορά του περιούσιου λαού στο ελληνικό έθνος.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω, ότι το παρόν βιβλίο έρχεται σε ρήξη και με το στερεότυπο, ότι όσοι μιλούν για θεανθρωπολογία και ζητήματα πίστης, έχουν μια μοιρολατρική στάση. Ο συγγραφέας, αποφεύγει τον υπερτονισμό της παντοδυναμίας του Θεού, ενώ στη σελ. 185, στηλιτεύει την απόσυρση και την παθητικοποίηση, λέγοντας ότι οι άνθρωποι κρίνονται εκτός από το επέκεινα, πρώτα στο εδώ και τώρα. Στη σελ. 278, μας καλεί να εργαστούμε με τις δυνάμεις καλής θέλησης, αντιστεκόμενοι στις δυνάμεις του ατομισμού και καιροσκοπισμού, αλλά όχι με μια μανιχαϊστική οπτική, αφού τα περάσματα από τη μια όχθη στην άλλη δεν είναι λίγα. Ταυτόχρονα, διαχωρίζεται από τον κούφιο λόγο της προγονολατρίας, καλώντας μας να υιοθετήσουμε το ρόλο του Αβραάμ, δηλαδή μιας νέας ιστορικής προοπτικής. Ενώ, αποδεχόμενος ότι ο δρόμος ανακαίνισης του κόσμου είναι διαχρονικός και ατελεύτητος, μας εμβολιάζει με μια δόση έλλειψης, για την αποφυγή υστερικών φαντασιώσεων ολοκληρωτικού τύπου.
………………
Η παρουσίαση κάποιων προσώπων-υποδειγμάτων (π.χ. παπα-Γιάννης), γίνεται με τρόπο που διεισδύει στην κουλτούρα μιας εποχής και ταυτόχρονα δημιουργεί ένα πρότυπο χαρακτήρα, ακονίζοντας τα κριτήρια ελέγχου άλλων περιπτώσεων (π.χ. η μητέρα σε σχέση με τις αντιλήψεις για σπουδές στην επαρχία). Ενδιαφέρον για κοινωνιοψυχολογική ανάλυση, η κατάργηση της απόστασης και η επικοινωνία «αγράμματου» ιερέα με φοιτητές και πανεπιστημιακούς. Φωτίζει διαύλους επικοινωνίας των ψυχών, κόντρα στον απρόσωπο τεχνοκρατισμό, και αυτό με επίγνωση των ορίων, σεβασμό στην προσωπικότητα, και όχι με υποταγή ή σαγήνη, που χρησιμοποιούν διάφοροι γκουρού ανατολικής κοπής, οι οποίοι πατάνε πάνω στη δίψα των ψυχικά αποξηραμένων ανθρώπων των πόλεών μας.
