Όταν το κράτος γίνεται ιδιωτικό
Του Παναγιώτη Μαυροειδή
1. Μια ιδιωτική επιχείρηση, ναι, είναι τακτοποιημένη. Έχει σειρά, διαδικασίες, αποτέλεσμα. Όχι πάντα. Είναι πολλά τα κανόνια, οι αποτυχίες, οι χρεωκοπίες, που τα φορτώνονται οι εργαζόμενοι /ες σε αυτές. Η «νοικοκυροσύνη» της είναι συγκεκριμένη ωστόσο. Μια ιδιωτική καπιταλιστική επιχείρηση, εξ ορισμού, συγκροτείται με βάση τον στόχο της κερδοφορίας. Ό,τι συμβάλει σε αυτό, άμεσα ή έμμεσα ή έστω χωράει σε αυτό το σκοπό, θα υποστηριχθεί και θα γίνει. Αυτό και τέλος.
2. Το δημόσιο κοινωνικό (και περιβαλλοντικό) «συμφέρον» (ή όφελος) ωστόσο, δεν πάει αγκαζέ με το ιδιωτικό επιχειρηματικό κέρδος. Το γιατί δε θα εξηγηθεί εδώ, αλλά ο περισσότερος κόσμος το διαισθάνεται. Επομένως, η προάσπισή του, εξ ορισμού, δεν μπορεί να ανατεθεί σε ιδιωτική εταιρεία. Είναι σα να βάζεις τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα. Μη πέφτουμε λοιπόν από τα σύννεφα για την Αττική Οδό.
3. Μπορεί, λοιπόν, να γίνει ένας έντιμος συμβιβασμός, θα πει κάποιος: Την υπεράσπιση του δημοσίου συμφέροντος θα την αναλάβει το κράτος, βάζοντας ένα πλαίσιο και για τις επιχειρήσεις. Όμως το αστικό κράτος δεν ήταν και δε θα είναι ποτέ ένας καλός διαιτητής και ουδέτερος διαχειριστής. Όντως, θα προστατεύσει σε ένα βαθμό το γενικό κοινωνικό συμφέρον, αλλά μόνο στο βαθμό που θα «υποχρεώνεται» από την πίεση των κοινωνικών αγώνων ή θα κρίνεται ότι η κοινωνική αναπαραγωγή των εργατικών στρωμάτων θα είναι απαραίτητη στην αναπαραγωγή του κεφαλαίου (γιατί χωρίς αυτούς γρανάζι δε γυρνά). Όντως, θα στριμώξει κάποιες ιδιωτικές επιχειρήσεις, αλλά μόνο για να προστατεύσει το συνολικό συμφέρον της αστικής τάξης ή για να μη ριψοκινδυνεύσει τη συνολική νομιμοποίηση της λειτουργίας του.
Όσο καθολικεύεται η καπιταλιστική λειτουργία και επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, το αστικό κράτος γίνεται όλο και περισσότερο ιδιωτικό
4. Τα παραπάνω ισχύουν από την πρώτη μέρα του καπιταλισμού και του κράτους της αστικής τάξης. Δεν βρισκόμαστε όμως στην πρώτη μέρα. Και τα δυο εξελίσσονται. Όσο καθολικεύεται η καπιταλιστική λειτουργία και επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, άλλο τόσο εξελίσσεται και το αστικό κράτος. Μια από τις τάσεις εξέλιξης του, είναι η ιδιωτικοποίησή του. Ναι, το αστικό κράτος γίνεται όλο και περισσότερο ιδιωτικό. Με την έννοια ότι δουλεύει όλο και πιο ξεδιάντροπα υπέρ των ιδιωτικών επιχειρήσεων (εδώ οι κυβερνήσεις παίζουν μεγάλο ρόλο), αλλά και με την έννοια ότι αυτό το ίδιο συγκροτείται και δρα όλο και πιο πολύ ως ιδιωτική καπιταλιστική επιχείρηση.
5. Στο πλαίσιο αυτό, το σύγχρονο αστικό κράτος, δεν κάνει «περιττές» δαπάνες. Έχει εκείνο το ανθρώπινο δυναμικό και αυτό τον εξοπλισμό, για να αποκρίνεται just in time, σε «περίπτωση που» κλπ. Αν προλάβει και αν μπορέσει. Όπως οργανώνει τα σχολεία με δεκάδες χιλιάδες αναπληρωτές, έτσι το κάνει και στην πυροσβεστική. Όπως (υπό) στελεχώνει τα νοσοκομεία, με την ίδια λογική υποστηρίζει στο ελάχιστο δυνατό τις κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων. Σε κάθε στιγμή που χρειάζεται ένας εργαζόμενος ή κάποιος εξοπλισμός παραπάνω, όλα καταρρέουν. Δε συμβαίνει μόνο στην Αθήνα αλλά και στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη. Με διαφορές ναι, αλλά υπάρχουν τα ίδια προβλήματα. Ποιος θυμάται τη φρίκη της Νέας Ορλεάνης ή τους χιλιάδες νεκρούς από καύσωνα στο Παρίσι;
6. Ο σύγχρονος καπιταλισμός δεν επιβάλλεται μόνο με τον αστυνόμο και το ψέμα. Έχει αναπτύξει μηχανισμούς διαμόρφωσης ψευδούς συνείδησης, συναίνεσης και αποδοχής των δικών του «αξιών» ως οικουμενικών και αυταπόδεικτων αληθειών. Η προπαγάνδα ότι «το ιδιωτικό δουλεύει σωστά, το δημόσιο είναι καρκίνος», οδηγεί στη συγκάλυψη της υπαγωγής των πάντων (και του κράτους) στη λογική του επιχειρηματικού κέρδους. Συγκαλύπτει επίσης ότι ο «καρκίνος» στο κράτος, υπάρχει, αλλά είναι ακριβώς η επιχειρηματική του λειτουργία και περιστολή κάθε έννοιας κοινωνικής πολιτικής.
7. Το λιβάνισμα του «ιδιώτη που ξέρει να κάνει τη δουλειά του» οδηγεί όμως και σε ιδιωτικοποίηση της κοινωνικής ζωής και συμπεριφοράς. Το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», το «κοίτα τη δουλειά σου και το σπίτι σου και άσε τους άλλους», είναι κάποιες από τις εκφράσεις. Έτσι ο άνθρωπος – ιδιώτης βλέπει και κρίνει από αυτή τη σκοπιά τόσο τους άλλους ιδιώτες, όσο και τις επιχειρήσεις, μα και το κράτος. Στο πλαίσιο αυτό, η αγανάκτησή του όταν θίγεται είναι τυφλή και άσφαιρη. Βρίζει τους πάντες, αλλά εν τέλει δέχεται τη λογική τους. Βρίζει το κράτος, αλλά και τον γείτονα. Βρίζει τον ένα πολιτικό και παραμυθιάζεται από τον επόμενο.
8. Και εμείς τι θέλουμε; Είναι προφανές ότι απέναντι στη λογική του ιδιωτικού καπιταλιστικού κέρδους, προβάλλουμε την ανάγκη του δημοσίου κοινωνικού οφέλους.
9. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι αναζητούμε τη στοργική αγκαλιά του κράτους, άλλωστε αυτή δεν υπάρχει. Δεν είναι αγκαλιά, δαγκάνα είναι. Προβάλλουμε την ανάγκη δημόσιας/κρατικής ιδιοκτησίας, η οποία όμως θα τείνει να έχει κοινωνικά αποτελέσματα μόνο στο βαθμό που υπάρχει εργατικός και κοινωνικός έλεγχος πάνω στη λειτουργία των δημοσίων επιχειρήσεων. Και θα τείνει να είναι κοινωνική ιδιοκτησία όταν επεκταθεί όχι μόνο στους τομείς των λεγόμενων δημοσίων αγαθών (νερό, ρεύμα κλπ) αλλά στην οικονομία και την κοινωνία γενικά. Όταν δηλαδή θα ανατραπεί η αγοραία καπιταλιστική λειτουργία και αστική εξουσία.
Μαζί όμως με την πρόταξη του ζητήματος της δημόσιας κοινωνικής ιδιοκτησίας, είναι εξίσου αναγκαία η προβολή ενός άλλου συστήματος κοινωνικών αξιών
10. Μαζί όμως με την πρόταξη του ζητήματος της δημόσιας κοινωνικής ιδιοκτησίας, είναι εξίσου αναγκαία η προβολή ενός άλλου συστήματος κοινωνικών αξιών. Που θα συγκρούεται με τον χυδαίο ατομικισμό. Θα υπερασπίζεται τη δραστήρια συλλογική κοινωνική συμμετοχή καθενός και καθεμιάς. Θα στηρίζεται στην υπέρτατη αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Η απάντηση στον άνθρωπο-ιδιώτη (εαυτούλη), δεν είναι ο άβουλος άνθρωπος-τρόφιμος μιας κρατικής πατρικής εξουσίας, ακόμη και αν αυτή τη θεωρεί δική του σε ένα άλλο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο, αλλά ο δραστήριος κοινωνικά άνθρωπος που θεωρεί δικό του πρόβλημα ό,τι καίει τον διπλανό του και κατανοεί ότι η λύση των προβλημάτων του πρέπει να σημαδεύει «πάνω» και όχι «δίπλα».
ΠΗΓΗ: 27.01.2022, https://prin.gr/2022/01/idiotiko-kratos/.
