“…Ακριβώς στην απόληξη και στη ΝΝΑ πλαγιά της Ράχης Ρουμάνη (με γεωγραφικές συντεταγμένες 370 58΄ 48΄΄ βόρειο και 220 00΄ 46΄΄ ανατολικό), σε υψόμετρο 918 ως 937 μ. βρίσκεται το οχυρό που παρουσιάζω[4]. Η ράχη είναι απότομη (υψομετρική διαφορά 186 μ.. Από 750 μ. της κοιλάδας (Σ. Σ. περιοχή Παλιάλωνα/Χαλιάδες) στα 936,40 μ. Και αν εξαιρέσουμε τη ΝΝΑ πλαγιά, οι άλλες πλευρές είναι ορθοπλαγιές με κάθετα ασβεστολιθικά κρημνίσματα. Χαρακτηριστικό της ράχης είναι οι εξάρσεις της κατά διαστήματα.
Το οχυρό περιλαμβάνει τις δύο πρώτες εξάρσεις (σχέδ. 1). Από ΑΒΑ προς ΔΝ, στην πρώτη (925,37 μ.) υπάρχει το τριγωνομετρικό της ΓΥΣ και στη δεύτερη (936,40 μ.) υψώνεται εξωκκλήσι. Δεξιά και αριστερά από το έξαρμα με το εξωκκλήσι σχηματίζονται δύο «λαιμοί», που συντελούν στην προβολή του. Η θέση ονομάζεται Παναγιά[5], από το ομώνυμο εξωκκλήσι, που χτίστηκε το 1965. Η ευσέβεια των κτητόρων είχε ως συνήθως τα αποτελέσματά της, αφού η θεμελίωση της Παναγιάς εξάλειψε μέρος του οχυρού.”[6]
“ΙΙΙ. Η παρουσία του οχυρού στη συγκεκριμένη θέση έχει νομίζω, την ερμηνεία της. Το οχυρό είναι «αυτόνομο» στο χώρο, δεν υπερασπίζεται δηλαδή κάποιον γειτνιάζοντα οικισμό, δεν είναι ακρόπολη. Ανήκε λοιπόν στη χώρα ενός οικιστικού κέντρου, που πιθανότατα ήταν η αρχαία Κύναιθα.
Το οχυρό, λόγω της θέσεως, επιτηρεί μεγάλο μέρος της κοιλάδας του Ερσαίνου/Βουραϊκού ποταμού, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι έχει οπτική επαφή με το Κάστρο των Καλαβρύτων, μία από τις πιθανές θέσεις ταυτίσεως με την Κύναιθα.[7]
Πιο σημαντικό όμως είναι ότι ελέγχει τα οδικά περάσματα σε μία καίρια περιοχή, στη μεθόριο επικρατειών. Το οχυρό ελέγχει απόλυτα τις διαβάσεις για τη χώρα των Ψωφιδίων από την κοιλάδα της Κέρτεζης, είτε από το πέρασμα της Φροξυλιάς (ψηλότερο σημείο ανόδου 1360 μ.), που οδηγεί στα χωριά Δροβολοβό, Καμενιάνοι, ή από το Ρέμα Μοναστηριάς και την Καπρίβενα, (άνοδος στα 1480 μ.), που καταλήγει στο Λεχούρι. Μία ακόμη διάβαση για την Ψωφίδα, πιο δύσβατη όμως, ήταν επίσης ελεγχόμενη από το οχυρό, αυτή από το χωριό Καλλιφώνι για την Αναστάσοβα (σήμερα Ανάστασις). Εφικτός όμως ήταν και ο έλεγχος της οδού προς Κλείτορα από τη διάβαση του Πριόλιθου (άνοδος στα 1010 μ.) (αυτή χρησιμοποιεί ο σημερινός ασφαλτόδρομος), ενώ παράλληλα επιτηρούσε τη δύσβατη πρόσβαση (ανάμεσα Κοτρώνα 1420μ.[8] και Αη Λιά 1340 μ.) για την Αχαΐα και τον αρχαίο οικισμό Καστρίτσι της Κάτω Βλασίας, που ορισμένοι ταυτίζουν με το Λεόντιον.
Πρέπει να θεωρήσουμε λοιπόν ως πρωταρχική αιτία για την οχύρωση της απότομης ράχης τον έλεγχο του οδικού δικτύου της περιοχής. Το φυλακείον αυτό, όπως πρέπει να το χαρακτηρίσουμε, στην Κέρτεζη Καλαβρύτων εντάσσεται στην τοπογραφία της περιοχής, που παρουσιάζει ακόμη σοβαρά προβλήματα, ως την οριστική αποσαφήνιση.”[9].
ΙΙΙ. Η πληγή από την ΑΔΜΗΕ
Η μεγάλη -και πολύ ορθά κατά τη γνώμη μου- αντίσταση που προβάλλουν οι μοναχές της παλαιάς Ι. Μ. των Αγίων Θεοδώρων Αροανίας, όσον αφορά τους δυο Πυλώνες των Γραμμών Μεταφοράς της Υπερυψηλής Τάσης της ΑΔΜΗΕ, που συνδέουν την Πελοπόννησο με την υπόλοιπη Δυτική Ελλάδα και Ήπειρο, πέρασαν και τραυμάτισαν όχι όμως ανεπανόρθωτα, ό,τι έχει απομείνει στο Οχυρό, αλλά και τον ιστορικό τόπο. Δημιουργούν όμως συνθήκες μεγαλύτερης δυσκολίας για την ανάδειξή του.
Βεβαίως οι ευθύνες αφορούν και τους πολιτικούς της περιόδου που χαράχτηκαν οι δίοδοι, τους αυτοδιοικητικούς που δεν το ανέδειξαν, αλλά και εμάς των υπολοίπων που το καταλάβαμε όταν κόβονταν οι δρόμοι στις πλαγιές… Στο πλαίσιο μιας ιδιαίτερης κουβέντας για τις πληγές αυτές αλλά και άλλες απέναντι -στα ιστορικά Αλώνια-, τη διόρθωσή τους, τα αναγκαία ανταποδοτικά μέτρα, θα επανέλθουμε στο επόμενο άρθρο της στήλης.
* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός ως φυσικός, πτ. θεολογίας και συγγραφέας.
Πάτρα, 17.02.2021
1η δημοσίευση: Ώρα Καλαβρύτων, αρ. φ. 38, Φεβρουάριος 2021, Βουραϊκές νύξεις, σελ. 10.
IV. Παραπομπές
[1] Λεπτομέρειες στο βιβλίο μας «ΤΑ ΝΕΡΑ ΤΩΝ ΒΟΥΝΩΝ ΚΑΙ Η ΚΕΡΤΕΖΗ», εκδ. Αρμός, 2018.
[2] Στο Ελλάδος περιηγήσεις, ΑΡΚΑΔΙΚΑ, παρ. 19.
[3] Γιάννη Πίκουλα: «…ανακοινώσεις του ιστορικού Γ. Α. Πίκουλα, Ν. Φ. του Κέντρου Ελληνικής και Ρωμαϊκής αρχαιότητας (ΚΕΡΑ), του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, στο Διεθνές Συμπόσιο για την Αρχαία Αχαΐα και Ηλεία, που έλαβε χώρα στην Αθήνα από 19 έως 21 Μαΐου 1989. Οργανωτές του Συμποσίου ήταν το Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών…», Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ-ΜΝΗΜΕΙΑ-κλπ, ΑΘΗΝΑ 2003, σελ. 6.
[4] Σημείωση Ανδρέα Χρυσ. Βορύλλα: Μόνη μνεία του οχυρού στο Νεώτερον Εγκυκλοπεδικόν Λεξικόν του «Ηλίου» (Αθήναι, χ. χ.), λήμμα Κύναιθα (ανυπόγραφο)….
[5] Σ. Σ. Ζωοδόχος Πηγή (1965).
[6] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ-ΜΝΗΜΕΙΑ… ό. π., σελ. 8.
[7] Βλ. Γ. Α. Πίκουλα, Τοπογραφικά περιοχής Καλαβρύτων, Επετηρίς των Καλαβρύτων, 12-13 (1980-81) 337-372 (και ανάτυπο με αυτοτελή σελιδαρίθμηση 1-38) και Μιχ. Πετρόπουλος, Τοπογραφικό βόρειας Αρκαδίας, hopos 3, 1985, ειδικά 65-66.
[8] Εννοεί βράχο, δηλ. χαμηλότερη κορυφή ανατολικά του βουνού «Τρεις Γυναίκες». Ανάμεσα σ’ αυτήν και το βουνό «Παξιμαδάς», υπάρχει όντως διάσελο, που σήμερα έχει την ονομασία «Ποριά», δηλαδή πέρασμα και οδηγούσε στην Κάτω Βλασία από την Κέρτεζη. Να σημειώσουμε ότι πριν απ’ αυτό διάσελο/πέρασμα υπάρχει και πολύ χαμηλότερο, ανατολικά του βουνού Παξιμαδάς με την ονομασία «Αη Θόδωρος» που οδηγούσε μέχρι τις ημέρες μας προς τα Λαπατοχώρια ΒΔ και Κούτελη ΒΑ.
[9] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ-ΜΝΗΜΕΙΑ… ό. π., σελ. 10-11.
