Στη θέση 4 θα φανταστούμε τον πολύ παλαιό (από την τουρκοκρατία) νερόμυλο και νεροτριβή που δούλευε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960. Στα είκοσι μέτρα συνδέονται ο παραπόταμος Λίθος με τα κεντρικά νερά του Κεφαλόβρυσου και στα τριάντα με τον χείμαρρο Ελα. Είμαστε λοιπόν δίπλα στις απαρχές του Βουραϊκού.

Στη θέση 5 θα πλησιάσουμε από κοντά και την είσοδο του μισού πλέον πύργου του πρώην πρωθυπουργού της Κωνσταντινούπολης Φραντζή με τις πολεμίστρες του και δίπλα το μισοπεσμένο σπίτι των Φραντζαίων.

Θα συνεχίσουμε παράλληλα με το μυλαύλακο μέχρι την πλατεία «Ομόνοιας» στην θέση 6 (και 11), που λειτουργεί ως πολλαπλό πέρασμα και μικρό πάρκινγκ, όπου και ο τριπλός διαχωρισμός των νερών του κεφαλόβρυσου. Θα φτάσουμε και θα σταθούμε αρκετά μέχρι την διπλή πλατεία του Κεφαλόβρυσου (θέση 7) με τις δύο μεγάλες του πηγές, τον πλάτανο, τα δύο έλατα και τον πρώτο τριπλό διαχωρισμό των νερών του για άρδευση των κήπων.

Στη θέση 8 θα συναντηθούμε με το ναό που τιμάται το Γενέθλιο του Ιωάννη του Προδρόμου (Αη Γιάννης), δεύτερος αρχαιότερος σωζόμενος στην Κέρτεζη. Θα ακολουθήσουμε ένα δεύτερο στενό οικιστικό δρομίσκο και θα φτάσουμε στο πέτρινο σκεπασμένο γεφύρι στα Ρηγέϊκα (θέση 9), πάνω στον χείμαρρο Ελά, που διαπερνά το νοτιοδυτικό καστανόδασος. Εκεί έχουμε φτάσει και στις παρυφές του καστανόδασους όπου και θα το «ακουμπήσουμε» οπτικά.

Στη θέση 10 θα δούμε το κρυφό νεραύλακο που άρδευε του κήπους στα νοτιοδυτικά του χωριού και κάτω από τον Αη Γιάννη, πορευόμενοι σε νέο δρομίσκο που αντικατέστησε στα μέσα του 20^ου αι. τον δρομίσκο του «Γιαγουδή». Θα φτάσουμε πάλι στην πλατεία Ομόνοιας (θέση 11), αλλά θα πορευτούμε από τον αυτοκινητόδρομο, που ένα μέρος του αποτελεί σκέπασμα του κεντρικού ποταμίσκου με τα νερά του Καφαλόβρυσου.

Στη θέση 12 θα δούμε από τα βόρεια τον μισό σωζόμενο πύργο του Φραντζή/«Λιάρου» και το σπίτι του… Στη θέση 13 ξαναπερνάμε τον παραπόταμο Λίθο και τερματίζουμε στην κεντρική πλατεία 14. Είναι η ώρα να πιούμε ή να φάμε σε ένα από τα πολλά καφεστιατόρια…

Δείτε τη διαδρομή στον παγκόσμιο χάρτη βλέποντας προς τον βορρά:

Γ. Πλούσιο φωτογραφικό υλικό και σχόλια

Το οικόπεδο της πλατείας οι πληροφορίες λένε ότι δωρήθηκε από την οικογένεια Τσιρίκου ή Τζιρίκου τέλος του 18ου αι με αρχές του 19ου. Τότε φυτεύτηκε και ο πλάτανος.

Μετά την Επανάσταση και κατά τα έτη 1829-1831 (το ελληνικό σχολείο της Κέρτεζης βρήκε τη 2η προσωρινή στέγη και) λειτούργησε πάλι με 81 μαθητές και 1 μαθήτρια (66 ντόπιοι και 16 από τα γύρω χωριά) στο παλιό γυναικωνίτη της Παντάνασσας (πλατεία). Χρηματοδοτήθηκε από 46 οικογένειες της Κέρτεζης με 1057 γρόσια. Συνεχίστηκε η λειτουργία του, αλλά με διακοπές [Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ, Διδακτορική διατριβή, 2009, σελ. 139 κ. εξής].

Το αρμολόι του εξωτερικού του τοίχου πραγματοποιήθηκε το Φθινόπωρο του 2018 και στέφεται από επιτυχία. Σοφατίστηκε κατά κάποιες πληροφορίες το 1962. Τότε δεν υπήρχε η σύγχρονη προσθήκη αρμολογήματος. Το σοφάτισμα είχε χαρακτήρα ασφάλειας των τοίχων, που είχαν κτιστεί πολύ πριν το 1870 με αργιλώδη λάσπη της περιοχής κι άχυρο. Περισσότερα στο βιβλίο «ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ», ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Α. ΜΠΟΥΡΔΑΛΑ, εκδ. Αρμός 2019, σελ. 248-250.

Επιλέχθηκε και μεταφέρθηκε (αισθητικά σωστά) το μεγαλύτερο μέρος τους αριστερά της νέας κεντρικής πόρτας, εις βάρος όμως της ιστορίας του ναού. Ευτυχώς παρέμεινε  ένα μέρος τους, που φανερώνει τα δεξιά όριά της και διασώζεται μέρος της ιστορίας του ναού. Επομένως ο παλιός γυναικωνίτης, όπου και το προσωρινό ελληνικό σχολείο το 1828-1831 ήταν αρκετά πιο μπροστά από τον σύγχρονο.

Το 1965 προστέθηκε και το γνωστό ρολόι του με δωρητή τον (+) Παναγιώτη Γεωργίου Χαραλαμπόπουλο, μετανάστη στις ΗΠΑ. Η νέα μεταλλική σκεπή του τρούλου του καμπαναριού αποτελεί ανακαίνιση με δωρεά του 2008 των εν Η.Π.Α. κερτεζιτών υιών του (+) Ιωάννη Στεφανόπουλου.

Η κεντρική πλατεία τον κρύο χειμώνα είναι ορφανή και ο πλάτανος γυμνός… Στο βάθος φαίνεται η πέτρινη βρύση που κτίστηκε κατά την τελευταία ανακαίνιση αρχές δεκαετίας του 2000.

Ι. Ναός Γέννησης της Θεοτόκου, νέος πολιούχος, δεσπόζει επί της κεντρικής πλατείας με καμπαναριό και ρολόι, όπου τον συμπληρώνει υπεραιωνόβιος Πλάτανος. Πανηγυρίζει στις 8 Σεπτέμβρη. Κατά τον λαογράφο και ιστοριοδίφη κερτεζίτη Ανδρέα Χρυσάνθου Βορύλλα / «Κεκέ», πρέπει το οικόπεδο να δωρήθηκε από Τσιρικέους περί το 1800. Άρχισε να κτίζεται σταδιακά. Ολοκληρώθηκε η φάση λειτουργίας του πριν τον 20^ο αι.  Απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι οι περισσότερες κινητές παλαιές του εικόνες έχουν αγιογραφηθεί το 1870. Πολύ αργότερα προστέθηκε το (υπάρχον) ξυλόγλυπτο Δεσποτικό, που αποτελεί δωρεά του 1953 (επιγραφή) από τους (+) Χρίστο και Αλκιβιάδη Κουτσοχέρα. Η αποπεράτωση του Γυναικωνίτη έγινε το 1956, με δωρεά του Αθανασίου Σ. Κούρτη. Το νέο τέμπλο έγινε ομοίως το 1956. Οι βόρεια και ανατολική πόρτα (βημόθυρα) που είχε από τον 19ο αι. με τους αρχαγγέλους Γαβριήλ και Μιχαήλ φυλάσσονται στην Αγία Βαρβάρα.

Η αρχιτεκτονική του είναι τρίκλιτος Βασιλική με γυναικωνίτη και με τρείς Αγίες Τράπεζες και τρεις μεγάλες κόγχες. Η μεγάλη και κεντρική Αγία Τράπεζα μετά από σχετικό «δημοψήφισμα» έχει αφιερωθεί στη Γέννηση της Θεοτόκου. Η δεξιά Αγία Τράπεζα, που αντιστοιχεί στο δεξιό κλίτος, έχει αφιερωθεί στην Αποκεφάλιση του Τιμίου Προδρόμου και γι’ αυτό εορτάζει και λειτουργεί στις 29 Αυγούστου. Η αριστερή, που αντιστοιχεί στο αριστερό κλίτος, έχει αφιερωθεί στον Απόστολο Πρωτόκλητο Ανδρέα και λειτουργεί στις 30 Νοέμβρη, εξού και το αριστερό εικονοστάσι του εντός του Ναού.

Έτσι και οι τρεις προτάσεις για το νέο Πολιούχο πήραν τη θέση τους. Εάν παρατηρήσει κανείς τις εικόνες του τέμπλου, θα δει εικόνες και για τις τρεις αφιερώσεις. Το παλαιό τέμπλο ήταν ξυλόγλυπτο, ενώ το νεώτερο είναι γύψινο και έγινε το 1957-58 με διακόσμηση των αδελφών Κοντογιώργη από τον γειτονικό Πριόλιθο.

Το εσωτερικό των τριών κογχών με την Πλατυτέρα στην κεντρική και μεγαλύτερη και άλλους αγίους Λειτουργούς, όπως δεξιά και αριστερά του κυρίως Ναού των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, αγιογραφήθηκε το 1971, με δωρεές ενοριτών.

Το οικόπεδο επί του οποίου κτίστηκε ο νέος κεντρικός ναός οι πληροφορίες λένε ότι δωρήθηκε από την οικογένεια Γιαννόπουλου τέλος του 18ου αι με αρχές του 19ου. Ο ναός όμως τελείωνε λίγα μέτρα ανατολικότερα. Κατά το αρμολόι του 2018 φάνηκε η θέση που ήταν η κεντρική είσοδος.

Η βρύση στη διασταύρωση των δρόμων του Υ του χωριού, στο κέντρο. Πρόκειται για βρύση που σήμερα είναι στο χώρο στάθμευσης, κοντά στα κλειστά πλέον «ουρητήρια». Παλαιότερα ήταν λίγο πιό δυτικά. Διευκόλυνε την γύρω γειτονιά και είχαν πρόσβαση σ’ αυτήν τα βόρεια σπίτια στα «Παναγουρέϊκα», τα νότια μέχρι του «Γιαγουδή», αλλά και μερικά πιο κοντινά σπίτια, όπως μερικά από τα «Τσιρικέϊκα». Περισσότερα για τις Βρύσες εντός του οικισμού στο βιβλίο «ΤΑ ΝΕΡΑ ΤΩΝ ΒΟΥΝΩΝ ΚΑΙ Η ΚΕΡΤΕΖΗ», ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Α. ΜΠΟΥΡΔΑΛΑΣ, ΚΕΦ. Α΄, σελ. 15-38.

Η ξεθεμελιωμένη πέτρινη και πλήρως τοξωτή γέφυρα στα «Τσιρικέϊκα». Πρόκειται για πέτρινη και πλήρως τοξωτή γέφυρα που ένωνε, στο κέντρο της Κωμόπολης, τον βόρειο κερτεζίτικο μαχαλά με την περιοχή περί το Κεφαλόβρυσο. Ήταν η βασική και μοναδική εκεί μέχρι το 1930. Η γέφυρα άρχισε να παραμελείται και να ξηλώνεται. Το Καλοκαίρι του 1972 ξεθεμελιώθηκαν οριστικά οι βάσεις της –πάλι επί στρατιωτικής χούντας- μετά την τσιμεντένια επέκταση της νέας και δημιουργίας πάρκινγκ. Διηγούνται πως πολλοί συνέχιζαν να περνούν από εκεί τα ζώα τους (κατσίκες, άλογα, μουλάρια, βόδια, κλπ). Το φωτογραφικό σχεδίασμα είναι από το βιβλίο του Ανδρέα Χρυσ. Βορύλλα – «Κεκέ»: «Κέρτεζη: Ευρήματα-μνημεία κλπ», ΑΘΗΝΑ 2003. Περισσότερα για τις Βρύσες εντός του οικισμού στο βιβλίο «ΤΑ ΝΕΡΑ ΤΩΝ ΒΟΥΝΩΝ ΚΑΙ Η ΚΕΡΤΕΖΗ», ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Α. ΜΠΟΥΡΔΑΛΑΣ, ΚΕΦ. Γ΄, σελ. 81-116.

Η πορεία του παραπόταμου Λίθου με τα νερά της νερομάννας Χειμώνα και άνοιξη και το λιώσιμο του χιονιού στον ανατολικό Ερύμανθο (Καλλιφώνια όρη) και δυτικά του οικισμού. Βρισκόμαστε πάνω από την καλυμμένη πέτρινη γέφυρα στου «Σμπίγου».

‘’Πέτρινο γεφύρι στα Τσιρικαίϊκα

Στην πλατεία που έχει δημιουργηθεί μπροστά στα Τσιρικαίϊκα,  δυτικά της μεγάλης γέφυρας και πριν αυτή επεκταθεί, υπήρχε πέτρινο γεφύρι μονότοξο. Το γεφύρι αυτό ήταν παλαιό, κανείς δεν γνώριζε πότε είχε κατασκευαστεί. Το γεφύρι είχε πάψει να χρησιμοποιείται από τις αρχές του περασμένου αιώνα, ευθύς ως κατασκευάστηκε η προς ανατολάς αυτού γέφυρα, η οποία χρησιμοποιείται και σήμερα.

Τα χαρακτηριστικά της νέας γέφυρας καλύφθηκαν μετά τη συνεχή της επέκταση προς δυσμάς. Το παλαιό πέτρινο γεφύρι κατέρρευσε την κατοχή από τη διέλευση μεγάλου ζώου (βοδιού). Κατά την επέκταση της νέας γ’έφυρας προς δυσμάς ξηλώθηκαν τα ακρόβαθρα του παλιού γεφυριού και καλύφθηκαν τα σημεία του με μπετόν. Έτσι εξαφανίστηκαν τα ίχνη του γεφυριού παντελώς. Το γεφύρι ήταν της μορφής αυτής”. [Βιβλίο Ανδρέα Χρυσ. Βορύλλα: ΚΕΡΤΕΖΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ-ΜΝΗΜΕΙΑ-ΤΟΠΟΝΥΜΙΑ-ΘΡΥΛΟΙ-ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ-ΘΕΣΜΟΙ-ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ, εκδ. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, ΑΘΗΝΑ 2003, σελ. 23].

Η πέτρινη γέφυρα στου «Σμπίγου», στο κέντρο του χωριού. Πρόκειται για μία από τις παλαιές πέτρινες γέφυρες του χωριού (κατασκευής 1933-1936). Ενώνει 100 μέτρα δυτικά της κεντρικής πλατείας το βόρειο χωριό με όλους τους μαχαλάδες περί το Κεφαλόβρυσο. Η πέτρινη βάση της γέφυρας είναι ορατή μόνο από τα ανατολικά, αλλά η πρόσβαση στην κοίτη του παραπόταμου μπορεί να γίνει με δυσκολία από την αυλή της οικίας του Παναγιώτη Σπ. Χασαπόπουλου/«Σμπίγου». Διακρίνεται στα βόρεια η περίεργη τεχνική απόκρυψης μεγάλου μέρους της λαξευτής παλαιάς γέφυρας. Φαίνεται στο βάθος η διαπλάτυνσή της (Ιούλιος του 2016).

Ο εναπομείνας παλαιός δρόμος πριν του «Γιαγουδή» μετά τον παραπόταμο Λίθο και τα Τσιρικεϊκα (σημερινό πάρκιγκ) που οδηγούσε μέχρι τα Ρηγεϊκα. Περνούσε ανατολικά του Πύργου και από τον παλαιό μύλο των Λαφογιάννη/Λιάρου. Ένα κομμάτι μετά τον μύλο έχει χαθεί.

Η λαξευτή μικρή πέτρινη ξυλογέφυρα στου «Γιαγουδή». Πρόκειται για πέρασμα από  τον κεντρικό αύλακα του Κεφαλόβρυσου προς το παραπόταμο Λίθο, πενήντα μέτρα πριν την ένωσή του με τον Καρβελοχείμαρρο, στην τομή του «Υ» της Κέρτεζης.

Ο δρομίσκος του «Γιαγουδή» έχει ανάγκη κάθε άνοιξη καθάρισμα από τα χόρτα αφού πλέον δεν χρησιμοποιείται καθημερινά. Είναι όμως χρήσιμος για εκπαιδευτικούς και περιπατητικούς σκοπούς.

Η ιδιόμορφη και μοναδική μικρή γέφυρα στο μυλαύλακο του «Λιάρου». Ως γνωστό, στην πλατεία «Ομόνοιας», μεταξύ των Αγγελοπουλέϊκων σπιτιών, το νερό του Κεφαλόβρυσου μοιράζεται στα τρία. Το νότιο αυλάκι σταθερά λειτουργεί και ως μυλαύλακο. Κοντά στον μύλο και πάνω του στέκεται αγέρωχη η εν λόγω γέφυρα. Ενώνει τον δρομίσκο που οδηγεί βόρεια από τον μαχαλά στου «Τσάκαλη» προς το μύλο του «Λιάρου» κι απο εκεί μέσω «Γιαγουδή» στο κέντρο, περνώντας πάνω από το μυλαύλακο με νερά του Κεφαλοβρύσου. 

Το μυλαύλακο που οδηγεί το νερό πρώτα στην νεροτριβή των Λαφογιάννη/Λιάρου (δύο περίπου μ. αριστερά/βόρεια της στροφής βρίσκεται στα ανατολικά σε βάθος τριών μέτρων η στέρνα της. Κατόπιν το μυλαύλακο οδηγούσε στο μύλο. Στην ευθεία τα νερά του μυλαύλακου μπορούν να παρακάμψουν νεροτριβή και μύλο με το άνοιγμα της σιδερένιας κόφτρας.

Το εν λόγω μυλαύλακο με λίγα νερά και φόντο τον Πύργο και τις άγκυρες του πρώην δύτη Ανδρέα Κ. Χασαπόπουλου/ «Λιάρου»

Ι. ‘’Σπίτι Φραντζαίων: Στην Κέρτεζη, μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, εγκαταστάθηκαν μέλη της οικογένειας του Γεωργίου Φραντζή τελευταίου Πρωθυπουργού του Αυτοκράτορα Κων/νου Παλαιολόγου. Ο Γεώργιος Φραντζής μετά την αιχμαλωσία του στην Κωνσταντινούπολη, αφού κατόρθωσε να ελευθερωθεί  (διότι ο Τούρκος που τον αιχμαλώτισε δε γνώριζε ποιόν έχει συλλάβει και τον πούλησε ως δούλο) κατά τον μήνα Δεκέμβριο του 1453 ο Γεώργιος Φραντζής έφθασε στην Πελοπόννησο στο Λεοντάρι όπου ευρίσκετο ο αδελφός του Κων/νου Παλαιολόγου Θωμάς.

Ο Θωμάς αφού τον καλοδέχτηκε του παρεχώρησε την Κέρτεζη «και το χωρίο την Κέρτεζην ευηργέτησέ μοι αργυροβούλω» όπως γράφει ο Φραντζής στο χρονικό του. Η οικογένεια Φραντζή έμενε στην Κέρτεζη μέχρι το έτος 1943, οπότε αποχώρησε οριστικά, άλλοι εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα και άλλοι στην Αυστραλία.

Σήμερα το Φραντζαίϊκο σπίτι ερειπωμένο αφού πουλήθηκε από την οικογένεια Βούλγαρη που ήταν κληρονόμοι, περιήλθε στην κυριότητα Ανδρέα Χασαπόπουλου (Σημ. Παν. Μπ.: του Κωνσταντίνου, «Λιάρου») ο οποίος είναι και ιδιοκτήτης του πύργου. Όπως φαίνεται η Κέρτεζη την εποχή εκείνη ήταν σημαντικό χωριό για να παραχωρήσει ο Θωμάς Παλαιολόγος στον Πρωθυπουργό και στενό συνεργάτη του Αδελφού του Κων/νου.

Νομίζουμε μία προσπάθεια αναστήλωσης από το Δήμο αξίζει, όπως έγινε στα Καλάβρυτα η αναστήλωση του παλατιού της Παλαιολογίνας. Διότι η ιστορία των Καλαβρύτων δεν περιορίζεται μόνον στα όρια της πόλης, αλλά απλώνεται και πολ,ύ πιο πέρα, όπως στα Σουδενά, στα Μοναστήρια (Αγία Λαύρα, Μέγα Σπήλαιο, Άγιο  Νικόλαο, Μακελαριά), στην Κερπινή, στην Κέρτεζη και αλλού». [Βιβλίο Ανδρέα Χρυσ. Βορύλλα: ΚΕΡΤΕΖΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ-ΜΝΗΜΕΙΑ-ΤΟΠΟΝΥΜΙΑ-ΘΡΥΛΟΙ-ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ-ΘΕΣΜΟΙ-ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ, εκδ. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, ΑΘΗΝΑ 2003, σελ.26].

 ΙΙ. Ντοκουμέντο:  ‘’Άλλο γραπτό στοιχείο για την Κέρτεζη συναντάμε το έτος 1453 στο χρονικό του Σφραντζή, Γραμματέα του Αυτοκράτορα Παλαιολόγου (δηλ. Πρωθυπουργός), ο οποίος κατά την άλωση της Κωνσταντινούπολης πιάστηκε αιχμάλωτος. Ο Τούρκος που τον κρατούσε δεν γμώριζε ποιον είχε στα χέρια του, τον πούλησε και έτσι γλύτωσε, αφού κατέφυγε στην Πελοπόννησο. Συγκεκριμένα ο Σφραντζής γράφει: «… τω αυτώ δη Δεκεμβρίω απήλθον κ’ εγώ ες Λεοντάριν και τον Δεσπότην κυρ Θωμάν τον πορφυρογέννητον προεδκύνησα και εις την δουλοσύνην αυτού προσεδέξατό με, και το χωρίον την Κέρτεζην ευηργέτησέ μοι αργυροβουλίω». (Βλέπε Π. Κανελλόπουλου, Γεννήθηκα στα 1402, τόμος β΄, σελίς 513).

Εδώ πρόκειται για τη γνωστή οικογένεια της Κέρτεζης Φραντζή (κάρα), όπου οι τελευταίοι της απόγονοι έφυγαν από την Κέρτεζη στη διάρκεια της κατοχής, 1943-1944. Το σπίτι της οικογένειας βρίσκεται πίσω από τα Σπανέικα (Ροζαίων). Πάνω στη Φροξυλιά είχαν οι Φραντζαίοι χωράφια και σήμερα υπάρχει το τοπωνύμιο του «Κάρα τα Βράχια». (Νικ. Παπαδόπουλου πρωθιερέως, Κατακαημένου Μωριά σελίδες του 1821, σελίδες 443-444).‘’ [Βιβλίο Ανδρέα Χρυσ. Βορύλλα: ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ, εκδ. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, ΑΘΗΝΑ 1994, σελ. 21].

‘’Πύργος του Λιάρου

Στην Κέρτεζη υπάρχει χαρακτηριστικός πύργος, ο οποίος ανήκει στην οικογένεια Κων/νου Χασαπόπουλου. Ο πύργος ο οποίος δεν έχει προσδιοριστεί σε ποια εποχή ανήκει (Φραγκοκρατία, Βυζαντινή ή Τουρκοκρατία,) κόντινε κατά ένα όροφο από τον ιδιοκτήτη του στη διάρκεια της κατοχής. Ήδη η επίδραση του χρόνου είναι εμφανής, με πολλές ρηγματώσεις όπου επιτείνουν την επικίνδυνότητά του για κατάρρευση. Κατασκευές σε επαφή με τη νότια και ανατολική του πλευρά (Σημ. Παν. Μπ.: δυτική), μειώνουν την αυτοτελή εμφάνισή του. Τελευταία η κεραμοσκεπής στέγη αντικαταστάθηκε με λαμαρίνες, εντελώς κακής αισθητικής. Γενικά πρόκειται για μνημείο για το οποίο δεν εκδηλώνεται κανένα ενδιαφέρον από τους αρμοδίους, έστω και το Δήμο’’. [Βιβλίο Ανδρέα Χρυσ. Βορύλλα: ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ, εκδ. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, ΑΘΗΝΑ 1994, σελ. 25].

Η κλειστή βρύση με τον παραδοσιακό τσιμεντένιο σχηματισμό (κατασκευής 1929) στην πλατεία Ομονοίας – Αγγελοπουλαίων, μπροστά στην οικία Ρουμελιώτη. Κάτω ο κλασσικός κούτουλας που χρησίμευε και για να πίνουν νερό τα διερχόμενα ζώα.  Βλέπουμε βορειοδυτικά τον Αύγουστο του 2015.

‘’Το γεφύρι στα Ρηγαίϊκα

Το γεφύρι αυτό που είναι μπροστά στα Ρηγαίϊκα κατασκευάστηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα μαζί με τρία άλλα. Στην είσοδο του χωριού μπροστά στο Σχολείο, το μεγάλο γεφύρι στα Τσιρικαίϊκα και το γεφύρι πριν του Γιαγουδή’’. [Βιβλίο Ανδρέα Χρυσ. Βορύλλα: ΚΕΡΤΕΖΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ-ΜΝΗΜΕΙΑ-ΤΟΠΟΝΥΜΙΑ-ΘΡΥΛΟΙ-ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ-ΘΕΣΜΟΙ-ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ, εκδ. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, ΑΘΗΝΑ 2003, σελ. 24].

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Είναι απερχόμενος εκπαιδευτικός φυσικής, πτ. θεολογίας και συγγραφέας.