Ψευδαισθήσεις δημοκρατίας

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

A.

Χαρακτηριστικό της ψευδαίσθησης δημοκρατίας την οποία καλλιεργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Γράψε πριν ακόμα σκεφτείς, βρίσε, τσαμπουκαλέψου, χυδαιολόγησε…

Στον άσκεφτο χρήστη φτάνει και περισσεύει η δυνατότητα να εκφράσει τα πιο ανεπεξέργαστα ορμέμφυτά του μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα. Του δημιουργεί γαρ την αίσθηση ότι έτσι «συμμετέχει»! Και το μαστούρωμα αυτό το επιδεινώνει το γεγονός ότι οι λέξεις έχουν από καιρό λεηλατηθεί. Δεν έχει κόστος η άρθρωσή τους. Όλοι μπορούν να χρησιμοποιούν όλες, δίχως να τους χρεώνει κάτι η χρήση τους. Αν συλλεγούν τα συνθήματα των δημοτικών κινήσεων από όλη τη χώρα, θα διαπιστωθεί πόσο εύκολα διάφορες μοδάτες μεγαλοστομίες σε μια περιοχή βρίσκονται στο στόμα δεξιών και σε άλλη περιοχή οι ίδιες βρίσκονται στο στόμα αριστερών. Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις όπου ο λόγος ζυγίζεται όπως κάθε τι πολύτιμο, και πληρώνεται με στάση ζωής.

Χιλιάδες τα δείγματα της χολέρας που εξαπλώνει η ψευδαίσθηση δημοκρατίας. Δυο-τρία μόνο, στα γρήγορα εδώ: Πόσα ανδράποδα χλευάζουν ως ανδράποδα τα αντίπαλα ανδράποδα; Και τι δείχνει ο κομματικός κομπασμός «τον πήραμε τον Δήμο»; Τι φανερώνει η ανάρτηση του χάρτη της χώρας, χρωματισμένου με το χρώμα του κόμματος που ήρθε πρώτο κατά σειρά; Απλούστατα, φανερώνει τον ολοκληρωτισμό που κρύβεται βαθιά στα ανεπεξέργαστα ορμέμφυτα και στην αδάπανη χρήση των λέξεων. Να είσαι δεξιός, να εκφράζεις διαπρύσια τον αντικομμουνισμό σου, και να βάφεις εξ ολοκλήρου μπλε μια περιοχή όπου έχεις πάρει 33% πώς λέγεται; Σταλινισμός ευρωπαϊκού τύπου; Ή σοβιέτ της φιλελεύθερης δημοκρατίας; Αλλά ας μη σπεύσουν να χαρούν μ’ αυτά, τα ανδράποδα της διπλανής γαλέρας! Απολύτως το ίδιο ισχύει και για τους αριστερούς ειδωλολάτρες του κομματικού μηχανισμού και των αδίστακτων μεταλλάξεων χάριν της κατάκτησης του χάρτη!

Μοναδικές, ισχνές προσώρας, ελπίδες, όσοι προσπαθούν να παράγουν πολιτική σκέψη και αναστοχασμό, όσοι προβληματίζονται για τον ολιγαρχικό χαρακτήρα του ενεστώτος συστήματος, όσοι γιατρειά στην πληγωμένη δημοκρατία θεωρούν την περισσότερη και αμεσότερη και ελευθεριακότερη δημοκρατία. Κι όσοι ξεκολλάνε από τον ανυπόφορο βολονταρισμό του εξωκοινοβουλευτικού χώρου και από τους αγίους τόπους της φράξιας τους, για να τολμήσουν να εκθέσουν το κρανίο τους στους ανοιχτούς αγέρηδες του καταστρώματος, κι όχι στον κουρασμένο αέρα του αμπαριού.

Μίλησα για τη λεηλασία των λέξεων, την οποία θεωρώ βαρύτατο πρόβλημα. Σε διαφόρους φίλους, που αβασάνιστα πληκτρολογούν (πάντα μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα) γενικεύσεις και άσκεφτες αποφάνσεις, έχω δώσει, μερικές φορές, το παρακάτω απόσπασμα, χωρίς να τους πω ποιανού λόγια είναι. Αφού το διαβάσουν, τους ρωτώ ποιος υποθέτουν ότι τα είπε. Το τι απαντούν όσοι δεν το ξέρουν από πριν, χαρίζει γέλιο απίστευτο! Το παραθέτω, αναγνώστε το, υποθέστε, και δείτε στο τέλος το όνομα.

«Η ελευθερία μόνον για τους οπαδούς της κυβέρνησης και μόνο για μόνα τα μέλη του κόμματος -όσο πολυάριθμα κι αν είναι αυτά- δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία νοείται πάντοτε ως ελευθερία για κείνον που σκέφτεται διαφορετικά: όχι από φανατισμό για τη “δικαιοσύνη”, αλλά γιατί […] η “ελευθερία” χάνει την αποτελεσματικότητά της όταν καταντάει προνόμιο […]. Χωρίς γενικές εκλογές, απεριόριστη ελευθερία του τύπου και των συγκεντρώσεων, ελεύθερη πάλη των ιδεών, η ζωή ξεψυχάει μέσα σε όλους τους δημόσιους θεσμούς, γίνεται μια ζωή επιφανειακή, όπου η γραφειοκρατία μένει το μόνο ενεργό στοιχείο. Από το νόμο αυτόν κανένας δεν μπορεί να ξεφύγει».

Πατρότητα;

Μάλλον μητρότητα! Είναι λόγια της «κόκκινης» Ρόζας Λούξεμπουργκ (+ 1919), η οποία συγκρούστηκε με το αναδυόμενο σοβιετικό μοντέλο και εκτελέστηκε από τη Γερμανική σοσιαλδημοκρατία σε συνεργασία με Γερμανούς εθνικιστές.

Τα λόγια αυτά ακούγονται σήμερα σαν πρωτόλεια αιτήματα, απαντημένα πλέον με τους θεσμούς της αστικής δημοκρατίας. Ναι, αλλά τα κ ρ ι τ ή ρ ι α των λόγων αυτών θέτουν παραπέρα ζητήματα σήμερα: Τον απεγκλωβισμό της δημοκρατίας από την ολιγαρχική μέγγενή της, από την ψευδαίσθηση δημοκρατίας. Τον φωτισμό του ζητήματος ότι οι ατομικές ελευθερίες γίνονται το άλλοθι για την κραταίωση ενός συστήματος που μισεί τη ελευθερία. Πόσο ανόητος πρέπει να είναι κανείς για να ενθουσιάζεται με την ψευδοϊσότητα της αρένας; Μία ψήφο έχει ο μάρτυρας, μία και το λιοντάρι!…

Ανάκληση των αιρετών, λογοδοσία για την ανταπόκριση ή όχι στο πρόγραμμα που κάποτε ανάγγειλαν, συμμετοχικός προϋπολογισμός, σχέση του τοπικού με το οικουμενικό, εξόρυξη των ανατρεπτικών δυναμικών της παράδοσης, διάκριση μεταξύ κοινωνισμού, κρατισμού και δικαιωματισμού κλπ. κλπ. Τι είναι όλα αυτά; Φλυαρίες άσχετες προς τις εκλογές; Φρονώ το αντίθετο. Αν δεν μπολιάσει υπομονετικά η δύσκολη συζήτησή τους την πολιτική πρακτική, τότε θα μας αρκεί το σύνθημα που φώναζαν, σε κάποιο τεύχος του «Αστερίξ», κάποιοι συνδικαλισμένοι σκλάβοι που ήθελαν να δείξουν ότι δεν είναι ό,τι κι ό,τι: «Οι σκλάβοι δεν είναι εργάτες!».

Εν ολίγοις, αυτά. Ως πρόσκληση σε κόπους οι οποίοι θα προξενεύουν την πράξη στον στοχασμό, και την πίστη στην πράξη. Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι, πλην ισχνών εξαιρέσεων, τα προξενιά είναι το περισσότερο που μπορούμε να προσδοκούμε εμπράκτως αυτή την ώρα.

B.

Το μείγμα ψεύδους και ψευδαίσθησης, ως πολυπόθητη πρέζa

Αυτοδιοικητικές εκλογές, με διατυμπανισμένη την απόλυτη ετερονομία! Δηλαδή, με την κομματική υποτέλεια, την προγραμματική άρνηση του αυτοδιοικείσθαι, να προβάλλεται ως ατού!

Πρέζα πολυπόθητη από ποιον; Από τους πολυάριθμους ψηφοφόρους – πιστούς της πανίσχυρης θρησκείας του Μεσσιανισμού.

Μια δημοκρατία από πάνω προς τα κάτω, είναι ολιγαρχία κοινοβουλευτικού τύπου. Ο πολυκομματισμός είναι πολύτιμη κατάκτηση· αλλά χωρίς τη δημοκρατία από κάτω προς τα πάνω, στρεβλώνονται τα θεμελιώδη: Η κοινωνία παύει να γεννά. Κι όταν λέμε να γεννά, δεν εννοώ μια τάχα ομονοούσα κοινωνία, όπου όλοι είναι μαζί, πέρα από ιδέες και προσανατολισμούς! Όχι! Εννοώ αληθινή πολυφωνία, αληθινές ταξικές διαφορές, αληθινή διαφορά οραμάτων, αληθινές συμ-φωνίες και δια-φωνίες, αλλά στη μήτρα της ζωής: στην κοινωνία, κι όχι πρωτογενώς στους μηχανισμούς!

Η σφύρα είναι οι άνωθεν μηχανισμοί, κι ο άκμων είναι ο κάτωθεν τοπικισμός. Στην εκκωφαντική κλαγγή τους ίσως ψιλοακούγεται το ισχνό τραγούδι της ουτοπίας: «Και γιατί σιδηρουργείο, ντε και καλά;».

Σημείωση: To A΄ μέρος («Ψευδαισθήσεις δημοκρατίας») δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Δρόμος της Αριστεράς» το Σάββατο 1-6-2019, σελ. 10. Αμφότερα τα μέρη, στο fb Papathanasiou Athanasios.

* Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου είναι Δρ. Θεολογίας, διευθυντής του περιοδικού «Σύναξη», paptam@windowslive.com.