Καρναβάλια: Άλλος Θεός την Κυριακή, άλλος Θεός την Δευτέρα…

Καρναβάλια:

Άλλος Θεός την Κυριακή, άλλος Θεός την Δευτέρα…

Του Κώστα Μαστροκώστα*


   Η λέξη «καρναβάλι» δεν έχει αποδεκτή ετυμολογία από όλους, είναι μια λέξη γνωστή, αλλά και συνάμα άγνωστη. Υπάρχουν, ωστόσο, πιθανές ετυμολογίες που δίνουν διάφοροι λαογράφοι. Το βέβαιο είναι ότι όσο περισσότερο ερευνάς για την προέλευση του καρναβαλιού, ακόμη και για την ετυμολογία της λέξης, τόσο πιο βαθιά χώνεσαι στην ειδωλολατρία και τον παγανισμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ζούμε σε μια εποχή όπου η επιστήμη έχει γνωρίσει εκπληκτική πρόοδο. Ενώ λοιπόν θα περίμενε κανείς αυτή η πρόοδος να έχει επιφέρει και την απαλλαγή από προλήψεις, δεισιδαιμονίες και πρωτογονισμούς, εν τούτοις ο σύγχρονος άνθρωπος φαίνεται να είναι ακόμη σε μεγάλο βαθμό δέσμιος τέτοιων καταβολών, πράγμα το οποίο γίνεται ιδιαίτερα αισθητό κατά την περίοδο των Αποκριών ή Καρναβαλιού.
   Σύμφωνα με το “Standard Dictionary of Folklore, Mythology and Legend”, το καρναβάλι προέρχεται από τη φράση ‘’carrus navalis’’ που σημαίνει κάρο της θάλασσας, ένα τροχοφόρο όχημα με μορφή πλοίου το οποίο χρησιμοποιούσαν στις πομπές του Διόνυσου και από το οποίο έψαλλαν όλα τα είδη των σατυρικών τραγουδιών». Μέχρι τις ημέρες μας έμειναν ως «άρματα» του καρναβαλιού. Υπάρχει και η εκδοχή που υποστηρίζει ότι η λέξη “carne vaal” περιλαμβάνει ως δεύτερο συνθετικό το όνομα του αρχαίου θεού Βάαλ. Ήταν ο αδηφάγος θεός των Χαναναίων, με κεφάλι ταύρου, και στο όνομά του θυσίαζαν βρέφη. Για τη λατρεία του, οι άντρες φορούσαν γυναικεία ρούχα και οι γυναίκες ντύνονταν άντρες κι έβγαιναν στους δρόμους με διάθεση για κραιπάλη και κάθε είδους όργια, κρατώντας όπλα ή ρόπαλα.
Και στην Ελλάδα όμως οι βαθιές ρίζες του καρναβαλιού βρίσκονται στην ελληνική Μυθολογία. Εκεί, υπήρχε ο Κάρνος, ένας κριόμορφος θεός, προστάτης της γονιμότητας – λατρεύτηκε πολύ στη Λακωνία και τη Μεσσηνία, πριν από την κάθοδο των Δωριέων. Φυσικά και θυμίζει Διόνυσο και Πάνα. Το επίρρημα «βάλλε» ή «άβαλε», στα αρχαία ελληνικά σημαίνει «είθε». Η έκφραση «καρνάβαλε», θα μπορούσε να λέει «είθε, θεέ Κάρνε» – δηλαδή, μακάρι, κριόμορφε θεέ, να εκπληρώσεις τις προσδοκίες μας για γονιμότητα κι ευημερία. Καρναβάλι, όμως, χωρίς μασκαράδες δεν γίνεται. Η λέξη «μάσκα» είναι δάνειο από τα Ιταλικά (αν και στα σύγχρονα Ιταλικά η λέξη είναι ‘’maschera’’) και η ιταλική λέξη ανάγεται σε ένα υστερολατινικό ‘’masca’’, που σήμαινε «προσωπίδα». Πάντως, για την ετυμολογία της λατινικής λέξης δεν υπάρχει μια ευρέως αποδεκτή άποψη. Ίσως, όπως γράφει το βιβλίο του Νίκου Σαραντάκου «Λέξεις Που Χάνονται», να είναι δάνειο από το αραβικό ‘’maskharah’’, γελωτοποιός, από το οποίο μπορεί να προέρχεται το δικό μας «μασκαράς», ιδίως αν σκεφτούμε τη λέξη «μασκαραλίκι» – η γελοία πράξη. Δηλαδή, τα λεξικά αναγνωρίζουν δύο ελληνικές λέξεις «μασκαράς», τη μία με τη σημασία «μεταμφιεσμένος», που ετυμολογείται από το βενετικό ‘’mascara’’ και αυτό από το υστερολατινικό ‘’masca’’, με άγνωστη την απώτερη προέλευση, και μία με τη σημασία «γελωτοποιός», που προέρχεται από τα Αραβικά, μέσω Τουρκικών.

   Η συνηθέστερη έννοια που έχει σήμερα η λέξη «Αποκριά» ή «Καρναβάλι» είναι εκείνη η μεγάλη εορταστική λαϊκή εκδήλωση μεταμφιεσμένων ανθρώπων που διασκεδάζουν στους δρόμους τραγουδώντας, χορεύοντας, πίνοντας, ξενυχτώντας, πειράζοντας άλλους ανθρώπους, λέγοντας αστεία και βωμολοχίες και γενικότερα κάνοντας πράγματα που σε άλλες περιπτώσεις δεν θα έκαναν. Η προέλευση όλων αυτών των εκδηλώσεων και των εθίμων αυτής της περιόδου είναι ειδωλολατρική και εντοπίζεται στην αρχαία Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη. Γι’ αυτό και ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά των αντίστοιχων γιορτών της αρχαιότητας έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα:

   Η χρονική περίοδος εορτασμού: Στην αρχαία Αθήνα, στις αρχές Μαρτίου, δηλαδή κατά τις ημέρες που σήμερα αντιστοιχούν περίπου στην περίοδο των Αποκριών, καθώς ερχόταν η άνοιξη εορτάζονταν τα Ανθεστήρια, μια γιορτή προς τιμήν του θεού Διονύσου.
Η διπλή όψη του εορταστικού χαρακτήρα: Τα Ανθεστήρια ήταν αφενός γιορτή των λουλουδιών, του κρασιού και της αχαλίνωτης χαράς και αφετέρου γιορτή των νεκρών και των ψυχών. Στη σημερινή εποχή, κατά την περίοδο των Αποκριών επίσης κυριαρχούν αυτά τα δύο στοιχεία, καθώς από τη μια πλευρά γίνονται εορταστικές εκδηλώσεις μεταμφιεσμένων και από την άλλη μεριά υπάρχουν τα Ψυχοσάββατα πριν την Κυριακή της Αποκριάς.
   Οι μεταμφιέσεις: Υπήρχαν ήδη από την αρχαία Ελλάδα, καθώς κατά τη διάρκεια των διονυσιακών γιορτών οι οπαδοί του Διονύσου φορούσαν δέρματα ζώων, άλειφαν το πρόσωπό τους με την τρυγία (δηλ. το σκούρο κατακάθι του μούστου) και γενικότερα προσπαθούσαν να έχουν τη μορφή ανθρωπόμορφου τράγου, επειδή έτσι πίστευαν ότι έμοιαζαν οι Σάτυροι (δαιμονικές θεότητες) που συνόδευαν το Διόνυσο στα γλέντια του. Ο άνθρωπος φορώντας τη μάσκα και τη στολή αισθάνεται ότι παραμερίζει τη δική του προσωπικότητα, την εικόνα του απέναντι στους άλλους ανθρώπους και το ρόλο του στην κοινωνία, και νιώθει ότι έχει την ευκαιρία να αφήσει ελεύθερα κάποια άλλα ένστικτά του και συμπεριφορές που δίσταζε υπό κανονικές συνθήκες να εκδηλώσει. Ακόμη όμως κι αν δεν είχε τέτοιες τάσεις, ενθαρρύνεται να τις καλλιεργήσει μιμούμενος τους.

   Ξεφάντωμα – Πειράγματα: Πίσω από τη μεταμφίεση ο άνθρωπος αισθάνεται ότι απεκδύεται τον χαρακτήρα του και τους περιορισμούς της καθημερινής ζωής και μπαίνει σε έναν άλλο ρόλο όπου μπορεί να επιδοθεί σε ένα άνευ ορίων ξεφάντωμα μεθώντας και ξεστομίζοντας ό,τι θέλει χωρίς περιορισμούς. Ομοίως συνέβαινε κατά τις διονυσιακές γιορτές δεδομένου ότι οι Σάτυροι (το ρόλο των οποίων υποδύονταν οι μεταμφιεσμένοι) ήταν θεότητες με χαρακτηριστικά γνωρίσματα την ανηθικότητα και τις βωμολοχίες.
Οι προσφορές προς τους νεκρούς: Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν, ότι κατά τη δεύτερη ημέρα των Ανθεστηρίων (η οποία ονομαζόταν «Χόες»), άνοιγαν οι πόρτες του Άδη και οι νεκροί ανέβαιναν στον επάνω κόσμο, για να ξαναεπιστρέψουν εκεί την επόμενη ημέρα. Προσφέρονταν λοιπόν στους νεκρούς πολλές τιμές καθώς και μια πανσπερμία σιτηρών δηλαδή ένα παρασκεύασμα από σπόρους δημητριακών και οσπρίων, κάτι σαν τα σημερινά κόλλυβα (από τα σκεύη που χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή τους, η τρίτη ημέρα των Ανθεστηρίων ονομαζόταν «Χύτροι»).

   Στις ημέρες μας υπάρχει παρόμοιο έθιμο καθώς, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, κάθε Σάββατο είναι αφιερωμένο στους νεκρούς. Όμως τα Ψυχοσάββατα του Τριωδίου θεωρούνται ιδιαίτερης σημασίας οπότε και γίνονται προσφορές προς τους νεκρούς, όπως κόλλυβα, πρόσφορα και ψυχούδια.

   Διάφορα έθιμα παγανιστικής προέλευσης: για παράδειγμα ο ξέφρενος χορός των μεταμφιεσμένων (στην αρχαιότητα είχε ως σκοπό τη μαγική υποβοήθηση της γης να βλαστήσει μέσω των χτυπημάτων των ποδιών), οι φωτιές στα σταυροδρόμια (τις ανάβουν προκειμένου να διώξουν το χειμώνα και πηδούν από πάνω «για το καλό»), κ.ά..
Πολλές ομοιότητες με τις σημερινές Απόκριες παρουσίαζαν κατά τους χρόνους της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας τα χαρακτηριστικά έθιμα της γιορτής «Λουπερκάλια», η οποία γινόταν προς τιμήν του Λούπερκου, του θεού της γονιμότητας και προστάτη των βοσκών. Οι ιερείς του Λούπερκου, αφού έκαναν θυσίες στην ιερή σπηλιά του θεού τους, περιόδευαν στους δρόμους της Ρώμης ντυμένοι με τα δέρματα των θυσιασθέντων ζώων, πειράζοντας τους ανθρώπους.
   Στο Δυτικό κόσμο και κυρίως στις ΗΠΑ, υπάρχει μια αντίστοιχη γιορτή μεταμφιέσεων, το Halloween που γιορτάζεται κάθε χρόνο την 31η Οκτωβρίου (παραμονή) και την 1η Νοεμβρίου (ανήμερα). Το Halloween θυμίζει τις Απόκριες, καθώς περιέχει μεταμφιέσεις, αλλά και μνήμη των νεκρών αγίων και μαρτύρων (η ονομασία προέρχεται από τη φράση “All Hallows Eve” = «παραμονή [της γιορτής] όλων των αγίων»). Όμως το Halloween διαφοροποιείται από τις Απόκριες ως προς το γεγονός ότι έχει περισσότερο μυστικιστική χροιά και όσον αφορά τις μεταμφιέσεις αλλά και επειδή συνδέεται με αποκρυφιστικές τελετές.
   Όπως και να έχει όμως, από Δευτέρα που λέμε και εν προκειμένω από την Καθαρή Δευτέρα, πρώτη μέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, της μεγαλύτερης και σημαντικότερης περιόδου νηστείας την Ορθόδοξης Εκκλησίας, όλα αυτά τελειώνουν, ή τουλάχιστον πρέπει να τελειώνουν γιατί εδώ κυριολεκτικά η περίοδος αυτή για τους πιστούς, είναι νηστεία και προσευχή! Αν η Κυριακή είναι το απόλυτο ξεσάλωμα με βάση τα παραπάνω, η Καθαρά Δευτέρα είναι το ακριβώς αντίθετο! Θα μπορούσαμε να πούμε χαριτολογώντας όπως και ο τίτλος αυτού του μικρού πονήματος, ότι άλλος ο θεός της Κυριακής και άλλος ο θεός της Δευτέρας!!!
   Καλή Κυριακή Αποκριάς λοιπόν και Καλή Σαρακοστή σε όλες και όλους!!!

ΠΗΓΗ: Κώστας Μαστροκώστας, Κυριακή Τυροφάγου, 17.03.2024. φ/β, τον οποίο και ευχαριστώ για την άδεια του.

* Ο Κώστας Μαστροκώστας είναι εκπαιδευτικός θεολόγος.

ΠΑΤΡΙΣ – ΘΡΗΣΚΕΙΑ – ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, μείζον δε τούτων το ΠΟΡΤΟΦΟΛΙ

ΠΑΤΡΙΣ – ΘΡΗΣΚΕΙΑ – ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, μείζον δε τούτων το ΠΟΡΤΟΦΟΛΙ

Του Νίκου Α. Κουραμπή*

   (Xαριτωμένο σλόγκαν στην επταετία … και ξανά επίκαιρο!): Στους απανταχού αντιφασίστες – αντιψευτοδημοκράτες – αντιψευτοθρησκευόμενους

   Όπως η αγάπη για ένα άτομο που αποκλείει την αγάπη για τους άλλους δεν είναι αγάπη, έτσι και η αγάπη κάποιου για τη χώρα του όταν δεν αποτελεί μέρος της αγάπης του για την ανθρωπότητα δεν είναι αγάπη αλλά ειδωλολατρική λατρεία. [Έριχ Φρομ]

   Ο εθνικισμός, ιστορικά, αποδεικνύεται ως εχθρός του έθνους (π.χ. ο ρόλος των ελληνοχριστιανών παραεκκλησιαστικών στην εθνική καταστροφή της Κύπρου το 1974) ενώ, θεολογικά, αποτελεί ειδωλολατρία με τον Ιούδα Ισκαριώτη ως πρώτο διδάξαντα την εθνικιστική προδοσία [Παντελής Καλαϊτζίδης].

   Ο φυσικός [κατά Βίλχελμ Ράϊχ] και πηγαίος και χαρούμενος πατριωτισμός εκφυλίζεται σε στρατοκρατικό εθνοκρατισμό, η άδολη ερωτική γλύκα του πατριωτισμού σε εθνικιστική ζωώδη σεξοδιαστροφή [στη δεύτερη αποφασιστική αυτή διάκριση προβαίνει π.χ. ο χριστιανός Νικόλαος Μπερντιάεφ και όχι μόνο].

   «Το Κράτος δεν είναι η Πατρίδα. Είναι η αφαίρεση, ο μεταφυσικός, μυστικιστικός, πολιτικός, νομικός μύθος της πατρίδας. Οι λαϊκές μάζες όλων των χωρών αγαπούν βαθιά την Πατρίδα τους. Αλλ’ αυτό είναι μία φυσική πραγματική αγάπη. Ο πατριωτισμός του λαού δεν είναι ιδέα, αλλά γεγονός και ο πολιτικός πατριωτισμός, η αγάπη του Κράτους δεν είναι η ακριβής έκφραση αυτού του γεγονότος, αλλά μια εκφυλισμένη έκφραση μέσω μιας απατηλής αφαίρεσης και πάντα προς όφελος μιας εκμεταλλεύτριας μειοψηφίας» [Μ. Μπακούνιν]

   Το τρίπτυχο υποτίθεται ότι προσφέρει «ασφάλεια» και «σταθερότητα» αλλά «να φυλάγεσαι από εκείνους που θέλουν να ζήσουν τη ζωή τους ήσυχα και ειρηνικά∙ είναι αδίστακτοι» [Κλάες Άντερσεν]. Εκείνος που είναι οικονομικά ανασφαλής γαντζώνεται σε πατροπαράδοτες αξίες – τα λεφτά τα κατέχουν εκείνοι που λανσάρουν το τρίπτυχο ως παραπλανητικό ξεκάρφωμα.

   Η κοινωνική δικαιοσύνη του χριστιανισμού και η οικουμενικότητά του δεν επιτρέπουν αυταπάτες και «όπιο του λαού», οι ΕΑΜικοί παπάδες και μητροπολίτες δεν πολέμησαν για αυταπάτες. Αν ο πατριωτισμός στερείται κοινωνικού ενδιαφέροντος τότε δεν είναι πατριωτισμός αλλά στυγνή πατριδοκαπηλία. Αν η σημαία δεν έχει κοινωνική υπόσταση με ανθρωπισμό τότε είναι ειδωλολατρικό πανί και μη-σύμβολο. Αλλά σε κάθε λογής εξεγέρσεις σημαία δεν έχουμε; (π.χ. Πολυτεχνείο). Και, εν τέλει, μόνο ακοινώνητοι και ασημαιοστόλιστοι εθνοκάπηλοι πολιτικοί ή, παράλληλα κάποιοι χριστοκάπηλοι μητροπολίτες συγκαλύπτουν την κρατική δολοφονία των Τεμπών.

   Κατά τον αείμνηστο Θεολόγο – Κοινωνιολόγο Γιώργο Μουστάκη «ο ελληνοχριστιανικός πολιτισμός κατάντησε να σημαίνει το τρίπτυχο των τριών ‘Σ’: Σωβινισμό, Στρατοκρατία, Σκοταδισμό» τη στιγμή που «τα ιδεολογικά ελληνοχριστιανικά ιδανικά της επταετίας προηγήθηκαν των υλικών ναρκωτικών».

   Ας σημειωθεί εμφατικά ότι τον όρο ‘’ελληνοχριστιανισμός’’ στηλίτευσαν τόσο ο παραδοσιακός π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος όσο και ο ρηξικέλευθος παπα Γιώργης Πυρουνάκης. Ο ελληνοχριστιανικός εθνικισμός λειτουργεί ως δαιμόνιο μεσημβρινό – φωτεινός ψευδοάγγελος για να εξαπατήσει, ως δήθεν.

   1) Ο χριστιανός πολίτης αγαπά ελεύθερα την πατρίδα του, και όχι ψυχαναγκαστικά ή ιδεολογικά, σεβόμενος την διαλεκτική τοπικού-οικουμενικού, εθνικού-διεθνικού αλλά και ιστορίας-εσχάτων δηλ. προσωρινότητας (που είναι όμως ουσιαστικά καθοριστική και καίρια) και ολοκλήρωσης (που είναι και καθημερινή), τελικά δεν υπάρχουν δύο κόσμοι όπως λανσάρει το θρησκευτικό παραμύθι, φυσικό και υπερφυσικό, αλλά δύο τρόποι (π.χ. φιλία και αγάπη ή αδιάφορη παγωμάρα και σατανική υποκρισία). Την διαλεκτική αυτή παρουσιάζει έξοχα η Προς Διόγνητον Επιστολή: π.χ. «ο καθένας (χριστιανός) κατοικεί σε ξεχωριστή πατρίδα, αλλά όλοι τους είναι σαν διαβατικοί [περαστικοί και ταξιδιώτες]. Παίρνουν μέρος σε όλα σαν πραγματικοί πολίτες και υπομένουν τα πάντα σαν ξένοι σ’ αυτόν τον κόσμο. Κάθε ξένη χώρα είναι πατρίδα τους, και κάθε πατρίδα θεωρείται σαν ξένη χώρα … Μένουν στη γη, αλλά ζουν σαν πολίτες του ουρανού…»

   2) Ο όρος «θρησκεία» ταυτίζεται με το κοινωνικό ενδιαφέρον (π.χ. Ιακ. 1,26-27) δηλαδή δεν έχει ιδεολογική χροιά φιλοπόλεμου φανατισμού ή πολιτισμικού ρατσισμού. Κάποιοι φαντάζονται ότι φορώντας ένα κομποσχοίνι σαν μαγικό φυλακτό χωρίς εκκλησιολογική βάση έγιναν και χριστιανοί, και δικαιολογείται το χέρι αυτό να σκοτώσει «ιεροπρεπώς» τον αλλόθρησκο αφού σκότωσε πρώτα την δημοκρατική και αγιοπνευματική διαθρησκειακότητα. Στον πρωτοχριστιανισμό ο ναός, κεντρικό σύμβολο θρησκευτικότητας, δεν έχει αξία, «ο Ύψιστος δεν κατοικεί σε χειροποίητους ναούς» (Πράξεις 7,48), ούτε εκφράζει εσχατολογική πραγματικότητα, «δεν είδα ναό σ’ αυτή τη πολιτεία, γιατί ναός της είναι ο Κύριος…» (Αποκ. 21,22). Ναός είναι ο ίδιος ο άνθρωπος χριστιανικά: «εσείς είστε [ή εμείς είμαστε] ναός του ζωντανού Θεού» (Β Κορ. 6,16) κι αυτή είναι η αποθέωση του χριστιανικού ανθρωπισμού. Όχι η θρησκευτικούρικη ιεροπρέπεια ή τυπολατρικοί θρησκόληπτοι τελετουργισμοί αλλά ο ζωντανός άνθρωπος μέσα στην πανδαισία της κτίσης-κόσμου. Εξάλλου, τη διάκριση της θρησκευτικότητας από την εκκλησιαστικότητα παρουσίασε ο Γεώργιος Πατρώνος.

   Ο πάντα ζωντανός Νίκος Νησιώτης, ένθεος επιστήμονας με θεολογική παιδεία και όχι ασφαλώς θεολόγος, είναι ταυτόχρονα εθνικός-πατριωτικός και οικουμενικός, ακριβώς επειδή είναι το πρώτο μπορεί να είναι και το δεύτερο. Ο Νίκος Νησιώτης παραλληλίζει τη βία του θρησκευτικού δογματισμού με τη βία που εφαρμόζεται από κράτη που βασίζονται σε εθνικιστικές αρχές. Η θρησκευτική αυτάρκεια του δογματισμού όταν συνδυάζεται ή ταυτίζεται με εθνικιστικές ή φυλετικές και πολιτιστικές τάσεις γίνεται μία από τις αμεσότερες ιδεολογίες επιδίωξης δύναμης στον κόσμο.

   Επειδή η κοινωνιολογία αποτελεί για κάποιους ‘’αριστερό άντρο’’ παραθέτουμε ενός … “αριστερού” κοινωνιολόγου την τοποθέτηση όσον αφορά την υπέρβαση θρησκευτικών αποκλειστικοτήτων και αγκυλώσεων και μονομερειών: «… ο ίδιος ο Χριστιανισμός δεν είναι μόνο για τους Χριστιανούς. Είναι για όλους τους ανθρώπους, όποια θρησκεία κι’ αν είναι η θρησκεία τους ή κι’ αν θρησκεία τους δεν είναι καμιά. Ο Ιησούς δεν ανήκει μόνο σε όσους ανήκουν στον Ιησού. Ανήκει σε όλους και στεγάζει κ’ εκείνους ακόμη που δεν καταφεύγουν κοντά του» [Παναγιώτης Κανελλόπουλος]

   Ο χριστιανισμός δεν είναι τόσο θρησκεία όσο εκκλησιαστικό προσωπικο-κοινωνικό γεγονός διαυγών δοξολογικών αγαπητικών σχέσεων ευχαριστίας, δικαιοσύνης, ειρήνης και ενσυναίσθησης, η πρωτοχριστιανική κοινότητα της κοινοκτημοσύνης και της στοργής που εμπνέονται από τη χαρά της Ανάστασης είναι το κριτήριο. Αυτά ενσαρκώνονται αναστάσιμα και επαναστάσιμα και πηγαία και αυθόρμητα στην Ελληνική – Δημοκρατική Λαϊκή Ορθοδοξία που αγαπά και σέβεται τις επιστήμες του ανθρώπου και προβαίνει άφοβα σε χριστιανική αυτοκριτική, αυτήν μισεί θανάσιμα ο μηχανιστικός συναισθηματισμός των ελληνοχριστιανών παραεκκλησιαστικών και η παγερή αυταρχικότητα της παραδοσιαρχικής δεσποτοκρατίας – επισκοπομονισμού.

   3) Στην πρώτη Εκκλησία το μυστήριο του γάμου τελούνταν μέσα στη Θεία Λειτουργία για να δηλωθεί συμβολικά ότι το ζευγάρι των νεονύμφων αναφέρεται στην ευχαριστιακή κοινότητα [Μητρ. Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας] και δεν θα λειτουργήσει σαν ένας «εγωϊσμός εις διπλούν» νάρκισσου ζευγαριού με διαφημιστικό χαμόγελο κάποιας γνωστής οδοντόκρεμας όπως λαχταρά το χολυγουντιανό μυαλό του τριπτύχου, αλλά θα πάλλεται από κοινωνικό ενδιαφέρον για τους άλλους – οι τελετουργιστικές μαγγανείες της σήμερον του παραθρησκευτικού εμπορίου δεν έχουν καμιά σχέση με τον χριστιανισμό αλλά με την ειδωλολατρία ή τη μαγεία. Μια φυσική «χρυσή οικογενειούλα» με δόση υπερφυσικού τελετουργικού όπως έγραφε ο Α. Σμέμαν.

   Όσο για το γάμο ομόφυλων ζευγαριών και τη δημιουργία ανάλογων οικογενειών, η ειδωλολατρική εμμονή με ρατσιστικές κατηγοριοποιήσεις στις ιδιότητες του ανθρώπου (επαγγελματικές, ταξικές, εθνικές, πολιτισμικές, θρησκευτικές – εν προκειμένω σεξουαλικές) και όχι η προτεραιότητα στην ανθρωπινότητα οδηγεί τη θεσμική Εκκλησία σε αστείους λεονταρισμούς ενώ απουσιάζει κραυγαλέα ο δυναμισμός στην αντιμετώπιση ασφυκτικών οικονομικοκοινωνικών προβλημάτων, πλήρης φαρισαϊσμός δηλαδή. Τα παιδιά ετερόφυλων ή ομόφυλων ζευγαριών είναι της καρδιάς και όχι της κοιλιάς, αυτό σημαίνει ανθρωπινότητα.

   4) «…για τα λεφτάά τα κάνεις όόλα…» που λέει το παλιό καλό σουξέ. Για όσους επιζητούν διευκρινήσεις, ο Ανδρέας Λασκαράτος, ο Γ. Σκληρός, ο Ν. Ψυρούκης, ο Β. Φίλιας, ο Γ. Κοντογιώργης, ο Α. Παπαρίζος, ο παπα Γιώργης Πυρουνάκης, ο Μητρ. Ειρηναίος Γαλανάκης, ο Ν. Ψαρουδάκης και τόσοι άλλοι παρουσίασαν την ειδωλολατρία, τον εμπαιγμό, την υποκρισία και την ιδιοτέλεια με ένα λόγο διαχρονικό πάνω στο θέμα που ακροθιγώς συζητήσαμε, αλλά και χαμογέλασαν στην ιλαρότητα – μακράν μετεωρισμών του νου που διακατέχουν τον άρριζο άπατρι – που προσφέρει η ανιδιοτελής, δοξολογική, γήϊνη και ελεύθερη αγάπη του κοινωνικού και δημοκρατικού πατριωτισμού και του αποθρησκειοποιημένου και αποϊδεολογικοποιημένου χριστιανισμού.

Αθήνα, 12.03.2024.

* Ο Νίκος Α. Κουραμπής είναι Θεολόγος Εκπαιδευτικός – Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου.

Μπερντιάγεφ και Μπαίμε: μυστικισμός, φως και σκοτάδι του Θεού

Μπερντιάγεφ και Μπαίμε: μυστικισμός, φως και σκοτάδι του Θεού

Του Γεωργίου – Νεκταρίου Παναγιωτίδη*

   Σε ένα από τα κορυφαία βιβλία ορθόδοξης θεολογίας του 20ου αιώνα, τη «Μυστική θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας», ο Βλαδίμηρος Λόσσκυ κάνει λόγο για τα δύο διακριτά και αλληλοσυμπληρούμενα στοιχεία που συνυπάρχουν στην Ορθοδοξία: τη θεολογία και το μυστικισμό. Ο Λόσσκυ θέλει συνάμα να τονίσει με αυτή τη διάκριση τη σπουδαιότητα της (αυθεντικής) μυστικής εμπειρίας μέσα στην προσέγγιση της ορθόδοξης πίστης απ’ τον καθένα μας, διότι αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να εκπέσει στην κακώς εννοούμενη «ακαδημαϊκή θεολογία»: σε ένα ακαδημαϊκό άθλημα ξερού και ορθολογιστικού στοχασμού, άγευστου και άπειρου της -υπέρ φύσιν- εμπειρίας του ζωντανού Θεού.

   Μέσα σε αυτήν την προοπτική και με δεδομένη αυτή την προβληματική, πολλά έχουν να μας πουν τα δύο δοκίμια –εκτενείς μελέτες- του μεγάλου Ορθόδοξου φιλοσόφου και συγγραφέα του 20ου αιώνα Νικολάι Μπερντιάγεφ πάνω στο μεγάλο Χριστιανό μυστικό Ιάκωβο Μπαίμε που εκδόθηκαν μεταφρασμένα πολύ πρόσφατα (ιδ. έκδοση, 2022) και στη χώρα μας.

Ο απρόσιτος Θεός και η συνάντηση μαζί του

Συνέχεια

«Γάμος» ΛΟΑΤΚΙ+ και «διάλογος» κωφών…

«Γάμος» ΛΟΑΤΚΙ+ και «διάλογος» κωφών…

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

   Με 176 βουλευτές από τους 300, με ψήφους κυρίως από τα τρία μνημονιακά κόμματα Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και με καθολική υπερψήφιση από την «Πλεύση Ελευθερίας», σηματοδοτήθηκε μια νέα πραγματικότητα.

   Ονομάστηκε «γάμος» (πολιτικός), μεταξύ μελών της «ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας», δηλαδή των ομόφυλων συνανθρώπων μας με ακριβώς τα ίδια δικαιώματα με τον καθιερωμένο των ετερόφυλων. H Χώρα μας κατατάσσεται ως η 37η χώρα στον κόσμο για την αναγνώριση αυτού του θεσμού, ως πολιτικού γάμου.  Έτσι οδηγήθηκε και στην τροποποίηση του άρθρου 1350 του Αστικού Κώδικα. Εισάχθηκε νομικά για το κράτος ο κανόνας ότι «γάμος συνάπτεται μεταξύ δύο προσώπων ίδιου ή διαφορετικού φύλου». Η Ελλάδα έγινε η πρώτη «ορθόδοξη» χώρα που διαφοροποιείται από τις άλλες χώρες της «ορθόδοξης» Ανατολής.

ΙΙ. Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ

Συνέχεια

Ένα θεανθρωπολογικό βιβλίο που απευθύνεται στους εραστές του συλλογικού ανθρώπου

Ένα θεανθρωπολογικό βιβλίο που απευθύνεται στους εραστές του συλλογικού ανθρώπου

Παρουσίαση του βιβλίου του Π. Μπούρδαλα «Από την αχαϊκή γη ως του κόσμου τα πέρατα, για μια απελευθερωτική θεανθρωπολογία: υποδείγματα, θραύσματα, Μεγάλη Σύνοδος 2016, «3η Ρώμη»»

Του Βασίλη Βασιλειάδη*

Ι. Βιογραφικό

   Ο Παναγιώτης γεννήθηκε στην Κέρτεζη Καλαβρύτων το 1955 και μεγάλωσε εκεί. Πατέρας του ήταν ο Κερτεζίτης Αντώνης Μπούρδαλας και μητέρα του η Γαρουφαλιά Αλεξόπουλου. Παντρεύτηκε την μουσικό και δασκάλα πιάνου Ιωάννα Σαμπαζιώτη. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τον Αντώνη, το Δημήτρη, το Γρηγόρη και την Μυρτώ. Τέλειωσε το τριθέσιο δημοτικό σχολείο στην Κέρτεζη, και ακολούθως εγγράφηκε στο γυμνάσιο Καλαβρύτων όπου φοίτησε για πέντε χρόνια και τελείωσε την δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο πρώτο γυμνάσιο Πάτρας. Σπούδασε φυσική στην Φυσικομαθηματική σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών και θεολογία σε μεταγενέστερο χρόνο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Εργάστηκε ως φυσικός σε σχολεία της Αχαΐας και είναι πλέον συνταξιούχος. Έχει δραστηριοποιηθεί κατά καιρούς σε πολιτισμικές δράσεις, σε τοπικά ζητήματα, σε προσπάθειες πρόληψης και σε ενοριακούς πυρήνες. Διατηρεί το ιστολόγιο «το μανιτάρι του βουνού» και την ιστοσελίδα «Αποικία ορεινών μανιταριών».

Συνέχεια

Ομοφυλοφιλία και εργολάβοι του εξώτερου πυρός

«Η αγάπη δεν μπορεί να το υποφέρει…».

Ομοφυλοφιλία και εργολάβοι του εξώτερου πυρός

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

   Ο άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ (+ 1993) αφηγήθηκε κάποτε μια συνομιλία του δασκάλου του, αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη (+ 1938), με έναν ερημίτη μοναχό. Ο μοναχός έλεγε: «Ο Θεός θα τιμωρήσει όλους τους άθεους. Θα καίγονται στο πυρ το αιώνιο».

   Πριν όμως προχωρήσει στην παρουσίαση της συνομιλίας μοναχού και Σιλουανού, ο ίδιος ο Σωφρόνιος σχολίασε την στάση του μοναχού: «Προφανώς», έγραψε, «η ιδέα πως οι άθεοι θα ετιμωροῦντο στο αιώνιο πυρ, του προκαλούσε ευχαρίστηση, κατά το ψαλμικό “εὐφρανθήσεται δίκαιος, ὅταν ἴδῃ ἐκδίκησιν” (Ψαλμ. νζ΄ 11-12)».

   Νομίζω πως το σχόλιο αυτό (τρεις αράδες όλο κι όλο στο σχετικό βιβλίο) έχει συγκλονιστική δυναμική, μ’ όλη την ηρεμία με την οποία διατυπώνεται. Το να βεβαιώνει κάποιος ανενδοίαστα και σαρωτικά την αιώνια καταδίκη κάποιων ανθρώπων, ο Σωφρόνιος το αποδίδει σε ένα είδος πνευματικού σαδισμού. Ο Σωφρόνιος δηλαδή βλέπει κάτι νοσηρό, χαιρεκακία, παρ’ όλο που (προσοχή!) ο βεβαιώσας βασιζόταν σαφώς σε φράσεις και έννοιες της Αγίας Γραφής. Όντως ο Ψαλμός μιλά για χαρά των δικαίων μπροστά στην απόδοση δικαιοσύνης, και όντως η Καινή Διαθήκη μιλά για αιώνια κόλαση. Όμως εδώ ακριβώς είναι το καίριο σημείο, πάνω στο οποίο γεννιούνται διαφορές αγεφύρωτες: Ο μοναχός είχε υπέρ του χωρία, ο Σωφρόνιος είχε μαζί του την αλήθεια, είχε δηλαδή το πνεύμα που ζωοποιεί, σε αντιδιαστολή προς το γράμμα που αποκτείνει (το ειδωλοποιημένο γράμμα, καθόσον το γράμμα έχει νόημα ως διάκονος του πνεύματος). Και συνεχίζει ο Σωφρόνιος παραθέτοντας τον διάλογο του Γέροντα Σιλουανού με τον μοναχό:

Συνέχεια

Μια μέθοδος υπολογισμού δεκαδικών ψηφίων του π=3,14 …, μέσω του DNA

Μια μέθοδος υπολογισμού δεκαδικών ψηφίων του π=3,14 …, μέσω του DNA

Του Μαρίνου Σπηλιόπουλου*

   Αν πεις ότι μπορεί να συνδέεται το π (πηλίκο της περιφέρειας ενός κύκλου προς τη διάμετρό του) με το DNA (γενετικό υλικό), όλοι θα πουν ότι δεν γίνεται, είναι ασύνδετα πράγματα, κάποιοι θα το χαρακτηρίσουν και πιο «βαριά» ότι είναι ασυναρτησία και ανοησία. Δηλαδή κάτι ανάλογο, σαν να θες να συνδέσεις το μήκος της σκιάς ενός ανθρώπου, με τα χρήματα που έχει στο παντελόνι του. Σε κάποιους αν επιμένεις, μπορεί να πάει το μυαλό τους στην διπλή έλικα του DNA και τη σχέση της με τον κύκλο. Εξάλλου έχει βρεθεί και κυκλικό DNA στους οργανισμούς.

   Πριν αναλύσουμε το θέμα της παρούσης εργασίας, ας πούμε λίγα λόγια για την εμφάνιση του π στην επιστήμη των μαθηματικών και της φυσικής. Στα μαθηματικά περιληπτικά το π, εμφανίζεται στη γεωμετρία: κύκλο, εμβαδό και όγκους δισδιάστατων (σχήματα με κύκλους, ημικύκλια κ.λπ.) και τρισδιάστατων (σφαίρα, κώνος, κύλινδρος κ.λπ.) σχημάτων. Σε άλλους μαθηματικούς κλάδους: στην κανονική κατανομή Γκάους (κωνοειδή καμπύλη), στις κωνικές τομές, στη θεωρία πιθανοτήτων (ειδικές περιπτώσεις), στις απειροσειρές, στις σειρές τόξου εφαπτομένη του Όιλερ και όχι μόνο. Στις «τρελές» εξισώσεις του αυτοδίδακτου Ινδού μαθηματικού Σρινιβάσα Ραμανουτζάν κ.λπ. Στη φυσική πάλι περιληπτικά: στην περίοδο εκκρεμούς, στην αρμονική ταλάντωση, στο κύκλωμα Τόμσον, δυνάμεις Κουλόμπ μεταξύ ηλεκτρικών φορτίων, κατανομή Μάξγουελ – Μπόλτσμαν, ενέργεια Φέρμι, Αρχή αβεβαιότητας (ή απροσδιοριστίας) του Χάιζεμπεργκ. Επίσης: στην κρίσιμη πυκνότητα του Σύμπαντος, την κοσμολογική σταθερά, στην εξίσωση του Στίβεν Χόκινγκ που περιγράφει το ρυθμό εξάτμισης μιας μαύρης τρύπας του Σύμπαντος κ.λπ. Βλέπουμε το π να μετέχει στους μαθηματικούς τύπους που διέπουν διάφορα φυσικά φαινόμενα του μικρόκοσμου και του μακρόκοσμου, από την συμπεριφορά του ηλεκτρονίου μέχρι την περιοδικότητα των ηχητικών και θαλασσίων κυμάτων, τους τυφώνες, τους σπειροειδείς γαλαξίες, τις μαύρες τρύπες του σύμπαντος κ.λπ. Θα ήταν παράλογο ή καλύτερα αφύσικο, να μην μετέχει και στο DNA το βασικό χημικό μόριο της ζωντανής ύλης, που περικλείει όλες τις πληροφορίες με βάση το γενετικό κώδικα για τη δομή και τις λειτουργίες των κυττάρων και κατ’ επέκταση των ζωντανών οργανισμών. Πολλοί λένε ότι η ζωή και η εξέλιξή της, καθώς και η ιστορία του κόσμου, των πραγμάτων και της ανθρωπότητας, έχει σπειροειδή μορφή. Κάτι σαν την μορφή του DNA.

Συνέχεια

Από την κοιλάδα του Βουραϊκού στο Πανεπιστήμιο;

Από την κοιλάδα του Βουραϊκού στο Πανεπιστήμιο;

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

   Έχει ανοίξει πάλι η συζήτηση (σε κυβέρνηση Ν.Δ.), για τα λεγόμενα μη κρατικά πανεπιστήμια, αν και δεν υπάρχουν κρατικά και μη κρατικά, αλλά δημόσια και ιδιωτικά. Αυτή τη φορά δεν οδηγείται σε προσπάθεια αναθεώρησης του συντάγματος και του άρθρου 16 (και άλλων), αλλά για παράκαμψη του άρθρου 16! Θεωρεί ότι μπορεί να πάει με το άρθρο 28. Αυτό «αναφέρει ότι οι διακρατικές συμφωνίες υπερισχύουν του κοινού νόμου αλλά δεν υπερισχύουν του Συντάγματος (βλ. άποψη Ακρίτα Καϊδατζή, αναπληρωτή καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου του ΑΠΘ[1]).

   Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που το τελευταίο διάστημα γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας προσέγγισης από την πλευρά της κυβέρνησης, με αναφορά στην «ανάγνωση» του Άρθρου 16. Είναι πράγματι απορίας άξιο πώς μπορεί να «αναγνωστεί» το Άρθρο 16, ειδικά οι παράγραφοι 5 και 6 που αναφέρουν: «…5. H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση…

6. Οι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί. Το υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό τους επιτελεί επίσης δημόσιο λειτούργημα, με τις προϋποθέσεις που νόμος ορίζει…».[2]

ΙΙ. ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ;

Συνέχεια

Για τον ιστορικό Αυχένα του Πριολίθου…

Για τον ιστορικό Αυχένα του Πριολίθου…

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΣΗ

   Στα νοτιοδυτικά της κοιλάδας του Βουραϊκού τα βουνά που συνδέουν τις τελευταίες απολήξεις του Ερύμανθου με τα νότια βουνά του κάμπου των Λουσών βρίσκεται το χαμηλότερο διάσελο, γνωστό ως αυχένας του Πριολίθου.  Ο αυχένας αυτός έχει υψόμετρο 1019 μ., όπως δείχνουν οι ειδικοί υψομετρικοί χάρτες.

   Η σχετικά σύγχρονη εποχή των αυτοκινητόδρομων ξεκίνησε από τις αρχές του 20ου αι. Από τον αυχένα διέρχεται στην εποχή μας ο αμαξιτός δρόμος, που συνδέει την κοιλάδα του Βουραϊκού με την πολύ χαμηλότερη Κοιλάδα του αρχαίου Κλείτορα (του Αροάνιου ποταμού) στα νοτιοανατολικά του, που τώρα έχει ως κέντρο την Κάτω Κλειτορία. Ταυτόχρονα αποτελεί και διασταύρωση, που συνδέεται και με την περιοχή του Σοποτού, την Ι. Μ. Αγίων Θεοδώρων και φυσικά με το Λιβάρτζι, με την Ψωφίδα, όπως και με τα γύρω χωριά.

   Στα νεολιθικά χρόνια ο αυχένας αποτελούσε το χαμηλότερο υψόμετρο με το οποίο οι αρχαίοι Αρκάδες ατένιζαν στα βορειοανατολικά την τεράστια λίμνη, όπου σήμερα δεσπόζει ο γόνιμος κάμπος του οροπεδίου του Βουραϊκού (Ερασίνου ή Καλαβρυτινού ποταμού).

Συνέχεια

Οι εκπαιδευτικοί αγώνες και οι ριψάσπιδες – Μια ιστορική αναδρομή στην 35ετία (1988-2023)

Οι εκπαιδευτικοί αγώνες και οι ριψάσπιδες – Μια ιστορική αναδρομή στην 35ετία (1988-2023)

Του Γιώργου Καββαδία*

Εδώ και τριάντα πέντε χρόνια οι κυβερνήσεις επιδιώκουν τις  αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις – μεταρρυθμίσεις της εκπαίδευσης σύμφωνα με τις ΕΟΚικές –τότε- και σήμερα της ΕΕ ντιρεκτίβες. Αυτές συνδέονται στενά με τους εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Η μεγάλη απεργία του 1988 παίζει καταλυτικό ρόλο στη συγκρότηση σε πανελλαδικό επίπεδο των Αγωνιστικών Παρεμβάσεων-Συσπειρώσεων-Κινήσεων που αποτέλεσαν και αποτελούν τον ταξικό πόλο του εκπαιδευτικού κινήματος, αλλά και την ατμομηχανή της Εκπαιδευτικής Αριστεράς. Σε αυτό το πλαίσιο ο «Εκπαιδευτικός Όμιλος και το περιοδικό  «Αντιτετράδια» προσπάθησαν να αρθρώσουν ένα ριζοσπαστικό, ανατρεπτικό λόγο, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος, «εφ’ όλης της ύλης”. Προσπάθησαν να ξεπεράσουν τη συνδικαλιστική επιφάνεια και να συνδέσουν τα εκπαιδευτικά με τα κοινωνικά προβλήματα και να φωτίσουν τις αιτίες τους, που είναι ριζωμένες στη δομή της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας.

Η μεγάλη απεργία των 37 ημερών του 1988

Συνέχεια